Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 sierpnia 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 22 sierpnia 2014 r. w Białymstoku

na rozprawie

sprawy z powództwa J. R.

przeciwko (...) w R. na Ł.

o zapłatę i rentę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Suwałkach

z dnia 28 stycznia 2014 r. sygn. akt I C 416/10

I. prostuje oznaczenie strony pozwanej w zaskarżonym wyroku w ten sposób, że pozwanego oznacza jako (...) G. B." w R. na Ł.”;

II. zmienia zaskarżony wyrok w pkt I w ten sposób, że oddala powództwo;

III. oddala apelację w pozostałym zakresie;

IV. odstępuje od obciążania powódki kosztami za drugą instancję.

UZASADNIENIE

J. R. żądała zasądzenia od (...) B. L. F. o zapłatę zadośćuczynienia w kwocie 900.000 zł za krzywdę doznaną w wyniku wypadku z 20 listopada 2008 r. wraz z odsetkami ustawowymi od 30 lipca 2009 r. do dnia zapłaty oraz o rentę z tytułu zwiększonych potrzeb w wysokości 3.960 zł wypłacanej do dziesiątego dnia każdego miesiąca począwszy od 1 grudnia 2008 r.

Pozwany (...) B. w R., L. F. wniósł o oddalenie powództwa w całości i na koszt powódki.

Pismem z 3 czerwca 2013 r. powódka rozszerzyła powództwo, wnosząc o zasądzenie:

1)  2.025.424 litów tytułem zryczałtowanego odszkodowania za utracone przez nią w wyniku wypadku zarobki za okres od wypadku do osiągnięcia przez nią wieku emerytalnego,

2)  14.000 litów tytułem zryczałtowanego odszkodowania obejmującego zwrot kosztów zakupu nowego samochodu oraz kwoty 400 litów tytułem kosztów dostosowania tego samochodu do jej potrzeb - obie kwoty wraz z odsetkami według prawa litewskiego od dnia następnego po dniu doręczenia pozwanego tego pisma do dnia zapłaty,

3)  96.000 litów tytułem zryczałtowanego odszkodowania obejmującego zwrot kosztów leków za okres do 2053 r.,

4)  180.000 zł tytułem odszkodowania za zryczałtowane koszty zakupu protez modularnych,

5)  84.000 zł tytułem odszkodowania za obejmującego zryczałtowane koszty zakupu i wymiany co 2 lata wózka inwalidzkiego aktywnego w każdym przypadku wraz z odsetkami według prawa litewskiego od dnia następnego po dniu doręczenia pozwanemu tego pisma do dnia zapłaty.

Pozwany wniósł o oddalenie rozszerzonego powództwa w całości.

Wyrokiem z dnia 28 stycznia 2014 r. Sąd Okręgowy w Suwałkach zasądził od pozwanego (...) B. L. F. w W. na rzecz powódki J. R. kwotę 100.000 litów zasądzoną prawomocnym orzeczeniem Sądu Rejonowego w Kownie dnia 16 grudnia 2009 r., nr sprawy: (...)od E. S. z tym zastrzeżeniem, że spełnienie tego świadczenia przez E. S. zwolni pozwanego (...) B. L. F. w W. z obowiązku świadczenia, zaś spełnienie świadczenia przez pozwanego (...) B. L. F. w W. zwolni E. S. z wymienionego obowiązku świadczenia; zasądził od pozwanego na rzecz powódki rentę w wysokości 500 zł miesięcznie tytułem zwiększonych potrzeb płatnej do dnia 10-go każdego miesiąca, poczynając od dnia 1 kwietnia 2012 r., z odsetkami ustawowymi na wypadek zwłoki; oddalił powództwo w pozostałym zakresie i orzekł o kosztach procesu.

Rozstrzygnięcie powyższe Sąd oparł o następujące ustalenia faktyczne i ocenę prawną.

W dniu 20 listopada 2008 r. w S. E. S., kierując samochodem ciężarowym wraz z naczepą, umyślnie naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu drogowym w ten sposób, że wbrew obowiązującym przepisom, podjął manewr wyprzedzania innego samochodu ciężarowego typu TIR, wjechał na przeciwległy pas ruchu wprost pod nadjeżdżający samochód ciężarowy marki M. (...) o nr rej. (...), kierowany przez J. R., co doprowadziło do czołowego zderzenia się wyżej wymienionych pojazdów, w wyniku czego J. R. doznała obrażeń ciała w postaci urazowej amputacji obu podudzi i wieloodłamowych złamań kości obu ud oraz złamania III żebra po stronie lewej ze stłuczeniem płuca lewego, co spowodowało inne ciężkie kalectwo, trwałe, znaczne zeszpecenie i zniekształcenie ciała oraz całkowitą niezdolność do pracy w zawodzie, ponadto obrażenia te spowodowały chorobę realnie zagrażającą życiu. Za powyższy czyn E. S. został skazany prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Suwałkach II Wydział Karny z dnia 27 marca 2009 r., sygn. akt II K 57/09, mocą którego m.in. na podstawie art. 46 § 1 k.k. wobec niego orzeczono obowiązek naprawienia wyrządzonej szkody w części poprzez zapłatę na rzecz pokrzywdzonej kwoty 20.000 zł. Kwota ta została powódce wypłacona.

Ze względu na kształty kikutów po amputacji obu nóg i utrudniony proces nauki chodzenia w protezach istnieje u J. R. konieczność używania wózka inwalidzkiego, praktycznie niemożliwe jest, aby poruszała się z wykorzystaniem protez (kikuty nie są zahartowane, technika wykonania zabiegu operacyjnego utrudnia obciążanie, a wymiar kikutów uniemożliwia prawidłowe umieszczenia kikutów w tulejach protez). Również proces usprawniania, tj. nauki chodzenia w protezach jest utrudniony ze względu na kształt kikutów: wymiar strzałkowy i czołowy jest zbyt duży, aby umieścić kikut w tulei protezy ćwiczebnej, jak i zakończenie kikuta jest wykonane bez wykorzystania techniki mioplastycznej ułatwiającej obciążenie końców kikutów. Powódka nie akceptuje przebytej amputacji, a ukształtowanie kikutów pogłębia ten stan. U poszkodowanej występuje częściowa niezdolność do wykonywania pracy zarobkowej, uwarunkowana koniecznością podjęcia pracy w pozycji siedzącej. Od dnia wypadku potrzebuje ona pomocy osób trzecich. Do czasu uformowania właściwego kikutów i właściwego zaprotezowania kończyn potrzebuje pomocy na stałe. Wymaga wstępnie protezowania tymczasowego, a następnie doboru protez tzw. modularnych uda i podudzia. U poszkodowanej wskazane jest używanie wózka aktywnego, który ze stopów lekkich można nabyć za cenę 2.000 zł, co pozwoli jej na stałą rehabilitację obręczy ramiennej i kończyn górnych. Poszkodowana powinna stosować rehabilitację hartującą kikuty, wzmacniającą kończyny górne oraz nauczającą chód w protezach. Nie wymaga stosowania leczenia farmakologicznego, wskazane jest ewentualne leczenie przeciwbólowe w sytuacjach nasilenia dolegliwości bólowych kikutów, czy też przeciążeniowych kończyn górnych.

W związku z doznanymi obrażeniami powódka otrzymała protezy tymczasowe, na których uczyła się sama chodzić w domu przy pomocy 2 kul łokciowych. Protez tych używała przez około jeden rok, a następnie otrzymała protezy stałe (2011 r.), które ma do tej pory. J. R. otrzymała również państwowy wózek inwalidzki, który po upływie jednego roku użytkowania się popsuł. Zakupiła nowy wózek płacąc za niego 400 euro. Poszkodowana na co dzień nie korzysta z protez w celu poruszania się (potrafi przejść tylko około 10-15 metrów). W celach praktycznych do szybkiego przemieszczania się po domu lub na zewnątrz domu korzysta tylko z wózka inwalidzkiego.

Aktualnie J. R. nie posiada umiejętności sprawnego samodzielnego chodzenia w protezach stałych, ma duże trudności w samodzielnym pokonywaniu przeszkód (barier architektonicznych) na aktualnie posiadanym wózku inwalidzkim. Odczuwa stałe dolegliwości bólów fantomowych obu nóg, które są o różnym nasileniu i niewiele zmniejszają się nawet po przyjęciu silnych leków przeciwbólowych. Średnio w ciągu miesiąca przeznacza kwotę ok. 200 litów na zakup lekarstw. Powódka nie przeszła właściwego leczenia rehabilitacyjnego (odbyła jedynie 2-tygodniowe szkolenie dotyczące nauki chodzenia w protezach. Wskazane jest, aby miała rehabilitację każdego dnia (oprócz niedzieli) przynajmniej przez jedną godzinę. Powinna ona utrzymywać odpowiedni poziom sprawności fizycznej praktycznie do końca życia, aby przede wszystkim zapobiec powstaniu ograniczeń ruchomości w obu stawach biodrowych i w stawie kolanowym lewym.

J. R. w dacie wypadku miała 26 lat, posiada wykształcenie średnie ogólne. Przed wypadkiem pracowała nielegalnie wraz z byłym mężem; nie odprowadzała podatków od uzyskanych dochodów. Formalnie do dnia 20 października 2008 r. pracowała w firmie (...) (brak jest danych odnośnie wynagrodzenia). Dopiero od 21 listopada 2008 r. zatrudniła się w firmie (...), jednak brak jest danych odnośnie warunków pracy, tj. terminu, wynagrodzenia, itp.

Od daty wypadku powódka w zasadzie cały czas spędza w łóżku lub przed komputerem, nie pracuje zarobkowo. Nie ma dzieci. Zamieszkuje z matką w domu położonym około 20 km od K.. Była psychicznie załamana, płakała, często popadała w depresję, często była smutna, brała leki antydepresyjne, nie spała w nocy, była rozdrażniona, roztrzęsiona. Nie korzystała z pomocy psychologicznej i psychiatrycznej. Od chwili wypadku otrzymuje pomoc od matki i siostry, początkowo przez 9 godzin dziennie przeznaczały na opiekę, a obecnie przeznaczają około 4 godzin dziennie - to one pomagają jej przy kąpieli, praniu, sprzątaniu, sprawach urzędowych, wychodzeniu poza dom, przygotowaniu posiłków. Z uwagi na stopień inwalidztwa, przystosowała dom do swoich potrzeb, tj. wyremontowała łazienkę, wykonała podjazd pod prysznic dla wózka, wymieniła drzwi zewnętrzne i wewnętrzne, wykonała podjazd umożliwiający wjazd do innego pokoju, poręcze umożliwiające wejście do domu. Koszt tego remontu wyniósł ok. 5.000 litów. J. R. samodzielnie kieruje samochodem, jednak wymaga pomocy przy wsiadaniu i wysiadania z samochodu. Koszt zakupu nowego samochodu wyniósł ok. 14.000 litów, zaś zamontowanie urządzenia umożliwiającego prowadzenie pojazdu bez użycia nóg kosztował ok. 400 litów.

Na skutek wypadku J. R. stała się osobą niepełnosprawną oraz niezdolną do pracy. W okresie od 25 marca 2009 r. do 25 marca 2014 r. otrzymywała rentę z tytułu utraty zdolności do pracy (za okres od 25 marca 2009 r. do 28 maja 2012 r. wypłacono jej łącznie 21.724,87 litów - wysokość miesięcznej renty wynosi 568,33 litów). Za okres od 25 marca 2009 r. do 24 marca 2010 r. otrzymała rekompensatę kosztów transportu w wysokości 390 litów (32,50 litów miesięcznie). W okresie od dnia 23 marca 2009 r. do 31 grudnia 2009 r. otrzymywała też celową rekompensatę kosztów opieki (pomocy) w wysokości 360 litów miesięcznie, a w okresie od dnia 1 stycznia 2010 r. do dnia 31 marca 2012 r. otrzymywała 306 litów miesięcznie z tego tytułu. Od dnia 13 kwietnia 2012 r. zaprzestano wypłacać poszkodowanej celowej rekompensaty kosztów opieki (pomocy).

Wyrokiem Sądu Rejonowego w Kownie w sprawie z powództwa J. R. przeciwko E. S. o zapłatę odszkodowania z tytułu szkody niematerialnej w wysokości 100.000 litów, Sąd zasądził na rzecz powódki żądaną kwotę w całości, przy czym jego odpowiedzialność była bezsporna.

W dacie wypadku, sprawca zdarzenia kierował pojazdem objętym ochroną ubezpieczeniową od odpowiedzialności cywilnej w (...) (Litwa) - aktualnie ochrony ubezpieczeniowej udziela (...) B. L. F.. Pismem z 26 czerwca 2009 r. J. R. zgłosiła swoją szkodę Polskiemu Biuru Ubezpieczycieli Komunikacyjnych w W., domagając się wypłaty świadczenia z tytułu opieki osób trzecich w kwocie 27.720 zł, a od dnia 1 lipca 2009 r. miesięcznego świadczenia w kwocie 3.960 zł oraz zadośćuczynienia w kwocie 1.200.000 zł. Ubezpieczyciel wypłacił jej zaś 1.000 euro zadośćuczynienia (stanowiącej równowartość kwoty 4.260,20 zł) oraz odszkodowanie w kwocie 28.090 litów za uszkodzenie środka transportu. Dodatkowo opłacił koszt transportu z S. do K., tj. 1.400 litów.

W tak ustalonym stanie faktycznym, Sąd uznał, że powództwo zasługuje na częściowe uwzględnienie.

W pierwszej kolejności wyjaśnił kwestię polskiej jurysdykcji w niniejszej sprawie, która nie była przez żadną ze stron kwestionowana. Wskazał, że wynika ona z treści art. 5 pkt ppkt 3 Rozporządzenia Rady (WE) nr 44/2001 z 22 grudnia 2000 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych (Rozporządzenie nr 44/2001 - Dz. U. 2001, L 12, str. 1), który stanowi, że sądem właściwym dla dochodzenia roszczeń przez poszkodowanego w wypadku jest (m.in.) sąd właściwy w kraju wypadku (miejsce deliktu). Z powyższym zbieżne jest także brzmienie art. 1103 ⁵ § 1 pkt 3 k.p.c., który je niejako uzupełnia. Skoro zatem powódka będąca obywatelką Republiki Litewskiej wystąpiła z pozwem przeciwko pozwanemu - ubezpieczycielowi do sądu polskiego, w którego okręgu miało miejsce zdarzenia wywołujące szkodę (zdarzenie miało miejsce w S.), a zgłoszone roszczenia przewyższają kwotę 75.000 zł, sądem właściwym do jej rozpoznania był Sąd Okręgowy w Suwałkach.

W ocenie Sądu prawem właściwym znajdującym zastosowanie w sprawie winno być prawo litewskie, o czym przesądza art. 34 Prawa prywatnego międzynarodowego w zw. z art. 15 Konwencji o prawie właściwym dla wypadków drogowych, sporządzonej w H. dnia 4 maja 1971 r. (Dz. U. z 2003 r. nr 63, poz. 585), której sygnatariuszami były m.in. Polska i Litwa w zw. z art. 38 ust. 1 bilateralnej umowy polsko - litewskiej 26 stycznia 1993 r. regulującej pozaumowną odpowiedzialność cywilną za wypadki drogowe.

Zgodnie z art. 6.263 ust. 2 Kodeksu Cywilnego Republiki Litewskiej (dalej zwana jako „K.C.”) w zw. z art. 6.245 ust. 1 K.C. szkodę wyrządzoną na osobie, mieniu, a w ustawowo określonych przypadkach, także szkodę niemajątkową powinna w całości naprawić osoba, która ponosi odpowiedzialność, rozumianą jako zobowiązanie majątkowe, którego jedna ze stron ma prawo żądać w celu wynagrodzenia strat (szkody) lub zapłacenia kar umownych (kar pieniężnych, kar za zwłokę), a na podstawie którego druga ze stron ma obowiązek wynagrodzić wyrządzone straty (szkodę) lub zapłacić kary umowne (kary pieniężne, kary za zwłokę).

Kodeks Cywilny Republiki Litewskiej odróżnia dwa rodzaje odpowiedzialności cywilnej: kontraktową i deliktową (art. 6.245 ust. 2 K.C.). W świetle art. 6.245 ust. 3 deliktowa odpowiedzialność cywilna jest zobowiązaniem majątkowym, które powstaje wskutek szkody nie związanej ze stosunkami umownymi, z wyjątkiem przypadków, w których przepisy ustaw określają, że odpowiedzialność deliktowa powstaje także wskutek szkody dotyczącej stosunków umownych.

Pod pojęciem szkody należy rozumieć utratę lub uszkodzenie majątku osoby, poniesione wydatki (bezpośrednimi stratami), a także nieuzyskiwanie dochodu, który osoba uzyskałaby, gdyby nie było czynów bezprawnych. Pieniężnym ekwiwalentem szkody są straty. Jeżeli strona nie potrafi dokładnie określić wysokości strat, wówczas ich wysokość ustala sąd (art. 6.249 ust. 1 K.C.).

W myśl art. 6.283 ust. 1 i 2 K.C. jeżeli osoba fizyczna została okaleczona lub jej zdrowie zostało inaczej uszkodzone, to osoba ponosząca odpowiedzialność za szkodę powinna wynagrodzić osobie poszkodowanej wszelkie straty i szkodę niemajątkową przez nią poniesione. Do strat zalicza się nieuzyskane dochody, które osoba poszkodowana uzyskałaby, gdyby jej zdrowie nie było naruszone, i wydatki związane z przywróceniem zdrowia. W rozumieniu zaś art. 6.250 K.C. szkoda niemajątkowa jest między innymi bólem fizycznym, przeżyciami emocjonalnymi, niewygodami, wstrząsem emocjonalnym, depresją emocjonalną, poniżeniem, nadszarpnięciem reputacji, zmniejszeniem możliwości utrzymywania kontaktów towarzyskich, które zostały przez sąd oszacowane w formie pieniężnej.

Stosownie do art. 6.290 K.C. świadczenia z tytułu ubezpieczeń społecznych wypłacane w przypadku uszkodzenia zdrowia lub pozbawienia życia wlicza się do wysokości szkody, którą należy naprawić.

W świetle art. 6.254 ust. 1 K.C. w przypadkach określonych w przepisach ustaw lub umowie od odpowiedzialności cywilnej można się ubezpieczyć poprzez zawarcie umowy ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej, stosunki dotyczące ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej są uregulowane w kodeksie i innych ustawach.

Ogólny termin przedawnienia powództwa wynosi 10 lat. Dla poszczególnych rodzajów roszczeń ulega on skróceniu. I tak, skrócony jednoroczny termin przedawnienia powództwa stosuje się do roszczeń zgłoszonych w związku z ubezpieczeniowymi stosunkami prawnymi (art. 1.125 K.C.). Bieg terminu przedawnienia powództwa rozpoczyna się od dnia nabycia uprawnienia do powództwa. Uprawnienie do powództwa zostaje nabyte od dnia, w którym osoba dowiedziała się lub miała dowiedzieć się o naruszeniu jej prawa. Wyjątki od tej zasady określone są w kodeksie cywilnym oraz innych ustawach Republiki Litewskiej (art. 1.127 ust. 1 K.C.).

W ocenie Sądu, nie ulegało wątpliwości, że powódka poszukując ochrony swoich naruszonych praw i domagając się rekompensaty poniesionej szkody, wystąpiła z roszczeniami odszkodowawczymi przeciwko pozwanemu litewskiemu zakładowi ubezpieczeniowemu, który w dniu 20 listopada 2008 r. udzielał ochrony ubezpieczeniowej od odpowiedzialności cywilnej sprawcy wypadku. Odpowiedzialność pozwanego zakładu ubezpieczeń - co do zasady - nie była kwestionowana. Znajduje ona uzasadnienie w wyżej przywołanych przepisach kodeksu cywilnego Republiki Litewskiej. Wskazał jednak, że szczegółowy zakres odpowiedzialności cywilnej ubezpieczyciela reguluje ustawa nr IX-378 z dnia 14 czerwca 2001 r. o obowiązkowym ubezpieczeniu odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych Republiki Litewskiej oraz wydane na jej podstawie Rozporządzenie Rządu Republiki Litewskiej nr 795 z dnia 23 czerwca 2004 r. w sprawie zatwierdzenia zasad ustalania i wypłacania świadczeń ubezpieczeniowych za szkody powstałe w zdarzeniu w ruchu drogowym.

Odnosząc się do zgłoszonego przez powódkę roszczenia dotyczącego zadośćuczynienia, Sąd wskazał, że kowieński Sąd Rejonowy orzeczeniem z 16 grudnia 2009 r. przyznał na rzecz powódki od sprawcy wypadku E. S. zadośćuczynienie w wysokości 100.000 litów. Wyrok ten, niewątpliwie dotyczy zadośćuczynienia za szkodę niemajątkową i wiąże się z roszczeniem zgłoszonym przez powódkę w niniejszej sprawie dotyczącym szkody niemajątkowej (900.000 zł). Wymiar szkody w odniesieniu więc do zadośćuczynienia został ustalony przez sąd litewski.

W oparciu o wskazane akty prawne, Sąd Okręgowy uznał, że, podobnie jak na gruncie prawa polskiego, odpowiedzialność ubezpieczyciela ma charakter akcesoryjny, ubezpieczyciel ponosi odpowiedzialność tylko wtedy i tylko w takim zakresie, w jakim odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczony sprawca. Zakres ochrony ubezpieczeniowej wyznacza przewidziana w umowie suma gwarancyjna, stanowiąca górną granicę odpowiedzialności ubezpieczyciela. Nie może też zachodzić sytuacja, że zakres odpowiedzialności ubezpieczyciela jest większy niż odpowiedzialność ubezpieczonego. Z chwilą więc wystąpienia wypadku ubezpieczeniowego poszkodowanemu przysługuje bezpośrednio przeciwko ubezpieczycielowi roszczenie prawno-ubezpieczeniowe. W relacji ubezpieczyciel - poszkodowany mają zastosowanie zarówno przepisy prawa ubezpieczeń, jak i przepisy prawa cywilnego dotyczące obowiązku naprawienia szkody, natomiast poszkodowany zajmuje na gruncie tych zasad szczególną pozycję prawną, ponieważ przysługują mu dwa odrębne roszczenia. Zachodzi między nimi ścisła współzależność polegająca na tym, że oba roszczenia istnieją obok siebie dopóty, dopóki jedno z nich nie zostanie zaspokojone. Poszkodowany nie może uzyskać dwóch odszkodowań, a o tym, w jaki sposób i w jakiej kolejności nastąpi realizacja przysługującego mu odszkodowania decyduje sam, kierując żądanie przeciwko ubezpieczonemu albo ubezpieczycielowi, albo przeciwko obu nim równocześnie. W razie pozwania obu wymienionych podmiotów nie ma podstaw do przyjęcia solidarnej odpowiedzialności sprawcy szkody i ubezpieczyciela. W sytuacji, w której dwaj dłużnicy na podstawie różnych stosunków prawnych łączących ich z wierzycielem mają spełnić na jego rzecz to samo świadczenie, może być więc wykorzystana konstrukcja odpowiedzialności in solidum.

W tej materii (odnośnie zakresu odpowiedzialności ubezpieczyciela) powyższe stanowisko znajduje unormowanie w treści art. 3 Ustawy nr IX-378 z dnia 14 czerwca 2001 r., który stanowi, że świadczenia za szkody wyrządzone pokrzywdzonym osobom trzecim wypłaca się w trybie przewidzianym w niniejszej ustawie, gdy osoby użytkujące lub kierujące pojazdem za wyrządzoną szkodę ponoszą odpowiedzialność cywilną. Na podstawie umowy obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych ubezpieczeniu podlega odpowiedzialność cywilna posiadaczy pojazdów mechanicznych z tytułu szkody powstałej wskutek ruchu pojazdów wyszczególnionych w umowie ubezpieczenia lub (i) w polisie obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych. Taki też charakter odpowiedzialności in solidum ubezpieczyciela i ubezpieczonego wynika m. in. z art. 12 ust. 2 czy też art. 13 ust. 1 i art. 16 ust. 2 powyższej ustawy. W konsekwencji powyższego, stwierdzić należy, że to wymiar szkody wyrządzonej przez posiadacza pojazdu legitymuje zakład ubezpieczeniowy do wypłaty określonej kwoty.

Z tych też przyczyn Sąd Okręgowy uznał, iż sąd polski związany jest ustaleniem wysokości szkody w postaci zadośćuczynienia (art. 365 k.p.c.) znajdującą ekwiwalent w postaci zadośćuczynienia wyrażonym w orzeczeniu sądu litewskiego. Skoro więc Sąd Rejonowy dla miasta K. zasądził na rzecz powódki kwotę 100.000 litów, to taka tylko kwota może być objęta również obowiązkiem pozwanego zakładu ubezpieczonego.

W tym względzie Sąd Okręgowy przyjął, posiłkując się również praktyką sądową na obszarze Polski, że odpowiedzialność ubezpieczyciela i sprawcy wypadku przybiera charakter in solidum, a więc spełnienie świadczenia przez sprawcę zwalnia z obowiązku świadczenia ubezpieczyciela, i na odwrót. Sąd Okręgowy nie dysponował dowodami, w jakim zakresie świadczenie dotyczące zadośćuczynienia zostało spełnione przez sprawcę wypadku, a więc roszczenie powódki w stosunku do ubezpieczyciela powinno odnieść skutek do kwoty 100.000 litów.

W tym kontekście Sąd Okręgowy nie podzielił stanowiska pozwanego zakładu ubezpieczeń, że szkoda niemajątkowa może być zrekompensowana przez ubezpieczyciela jedynie do kwoty 1.000 euro. Pozwany w tym względzie powołał się na art. 11 ust. 1 pkt 1 wyżej powołanej ustawy, który stanowi, że suma obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych w odniesieniu do jednego zdarzenia w ruchu drogowym na terytorium Republiki Litewskiej bez względu na liczbę poszkodowanych osób trzecich wynosi do dnia 10 grudnia 2009 r. - 500.000 euro w przypadku szkody na osobie (w tym 1.000 euro w przypadku szkody niemajątkowej) i 100.000 euro w przypadku szkody na mieniu i fakt zrekompensowania szkody niemajątkowej w takiej wysokości. Istotnie, zakres odpowiedzialności ubezpieczyciela za szkody niemajątkowe powstałe przed dniem 10 grudnia 2009 r. jest ograniczony do kwoty 1.000 euro. Zauważył Sąd jednak, że w przypadku powstania szkody w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej ubezpieczyciel wypłaca świadczenie zgodnie z sumami ubezpieczenia określonymi w aktach prawnych danego państwa lub zgodnie z sumami ubezpieczenia określonymi w ust. 1 tego artykułu, jeżeli te sumy ubezpieczenia są wyższe. Zdaniem Sądu, skoro szkoda powstała na terytorium państwa polskiego, to tym samym należy odnieść się do sum ubezpieczenia obowiązujących w Polsce, które w dacie powstania szkody na osobie wynosiła 5.000.000 euro w odniesieniu do jednego zdarzenia.

Sąd Okręgowy nie uznał również, za uzasadnione zaliczenie na poczet zadośćuczynienia kwoty 20.000 zł, którą sprawca wypadku uiścił w wykonaniu zobowiązania nałożonego wyrokiem skazującym w postępowaniu karnym. Zobowiązanie tej treści może być orzeczone jako środek karny - art. 46 § 1 k.k. lub też jako zobowiązanie w związku z zastosowaniem wobec oskarżonego środka probacyjnego - art. 72 § 2 k.k. Analiza tych przepisów w kontekście wydanego wyroku karnego doprowadziła Sąd do przekonania, że sprawie niniejszej brak jest podstaw by uznać, że na sprawcę wypadku nałożono obowiązek zadośćuczynienia powódce za doznaną krzywdę. Wyrok nakładał na sprawcę obowiązek zapłaty częściowego odszkodowania, które to pojęcie także na gruncie kodeksu karnego nie jest równoznaczne z pojęciem zadośćuczynienia. Zadośćuczynienie nie wchodzi w skład pojęcia szkody, dlatego zasądzone wyrokiem karnym świadczenie nie mogło podlegać zaliczeniu na poczet roszczeń dochodzonych w niniejszej sprawie.

Z tych też przyczyn, Sąd Okręgowy orzekł jak w pkt I sentencji wyroku.

Odnosząc się do roszczenia dotyczącego renty z tytułu zwiększonych potrzeb powódki, Sąd wskazał, że po wypadku otrzymywała ona świadczenia wypłacane przez Państwowy Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K.. Poczynione wyżej ustalenia faktyczne dają obraz określonej u niej procentowo zdolności do pracy i wysokości wypłacanych świadczeń socjalnych. W ocenie Sądu, powódka nie udowodniła, aby przed wypadkiem osiągała zarobki rzędu 5.000 - 8.000 litów miesięcznie. Kwestia ta została przesądzona w prawomocnym postanowieniu 2 Sądu Rejonowego miasta W. z 5 grudnia 2012 r. Również zdaniem Sądu, powódka nie wykazała, aby wysokość renty dochodzonej w pozwie w kwocie 3.960 zł miesięcznie znalazła potwierdzenie w dostępnym materiale dowodowym, w szczególności w zakresie renty z tytułu utraconych możliwości zarobkowych. W aspekcie omawianego roszczenia, zauważył jednak, że powódka od czasu zaistniałego wypadku wymaga pomocy osób trzecich. Stan ten trwa do chwili obecnej. Taką pomoc od chwili wypadku otrzymuje od matki i siostry, które średnio około 4 godzin dziennie pomagają jej przy kąpieli, praniu, sprzątaniu, sprawach urzędowych, wychodzeniu poza dom, przygotowaniu posiłków, wsiadaniu i wysiadaniu z samochodu. Powódka do końca marca 2012 r. otrzymywała celową rekompensatę kosztów opieki (pomocy) w wysokości od 306 do 360 litów miesięcznie. Zdaniem Sądu Okręgowego, jakkolwiek powódka nie wykazała wysokości swojego roszczenia, z którym wiązała konieczność sprawowania nad nią opieki, to jednak zauważył, że aktualnie została pozbawiona przez Państwo Litewskie rekompensaty tego świadczenia, pomimo iż stale wymaga ona takiej opieki. Z tych też przyczyn Sąd Okręgowy zasądził na jej rzecz rentę w wysokości 500 zł miesięcznie, poczynając od dnia 1 kwietnia 2012 r., czyli od daty ustania wypłaty tego świadczenia. W ocenie Sądu Okręgowego, kwota ta jest adekwatna do potrzeb powódki, uwzględniająca również konieczność uzyskania fachowej opieki spoza jej miejsca zamieszkania. Biorąc powyższe pod uwagę, Sąd Okręgowy orzekł jak w pkt II wyroku.

Odnosząc się do pozostałych (dodatkowych) roszczeń powódki zgłoszonych w piśmie z dnia 3 czerwca 2013 r., w którym to doszło do rozszerzenia jej powództwa, Sąd wskazał, że uległy one przedawnieniu.

Biorąc pod uwagę model stosowany w prawie litewskim w związku z przedawnieniem roszczeń, zgodnie z art. 16 ust. 4 ustawy nr IX-378 z dnia 14 czerwca 2001 r. o obowiązkowym ubezpieczeniu odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych Republiki Litewskiej, ubezpieczyciel odpowiedzialny lub Biuro wypłaca świadczenie w trybie określonym w niniejszej ustawie, gdy roszczenie z tytułu wyrządzonej szkody wniesiono w ciągu jednego roku licząc od dnia powstania szkody lub w ciągu jednego roku, licząc od dnia, w którym poszkodowana osoba trzecia dowiedziała się lub powinna się była dowiedzieć o wyrządzonej szkodzie, jednak nie później niż w ciągu 4 lat od dnia zdarzenia w ruchu drogowym.

Z treści przepisów Kodeksu Cywilnego Republiki Litewskiej wynika, że terminy dotyczące przedawnienia mają charakter anulacyjny i nie mogą być przywracane czy też odnawiane (art. 1.117 ust. 6 K.C.). Termin anulujący jest to termin, po którego upływie wygasa pewne uprawnienie lub obowiązek cywilny. Skutek anulacyjny, wygaszający możliwość dochodzenia danego roszczenia ma charakter bezwzględnie obowiązujący. W związku z tym, zarzut przedawnienia roszczeń odszkodowawczych podniesiony przez stronę pozwaną należy uznać za zasadny. Skoro nie mogą być to roszczenia dochodzone w okresie późniejszym niż 4 lata od dnia zdarzenia, czyli od dnia 20 listopada 2008 r., a niewątpliwie do modyfikacji powództwa skutkującego jego rozszerzeniem na roszczenia odszkodowawcze doszło dopiero dnia 3 czerwca 2013 r., a więc po upływie 4-letniego terminu, zakreślonym w art. 16 ust. 4 wyżej wskazanej ustawy, to doszło do przedawnienia roszczeń. W konsekwencji uznał że doszło do przedawnienia roszczeń odszkodowawczych zgłoszonych w toku procesu. Z tych też przyczyn orzekł jak w pkt III wyroku.

Sąd, mając na względzie bardzo złą sytuację majątkową powódki na zasadzie art. 102 k.p.c. odstąpił od obciążania jej kosztami postępowania. Z kolei w zakresie, w którym doszło do uwzględnienia powództwa, na zasadzie art. 98 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 k.p.c. w zw. z art. 113 ust. 1 ustawy kosztach sądowych w sprawach cywilnych, obciążył pozwanego przypadającą na niego częścią kosztów procesu.

Pozwany wniósł apelację od powyższego wyroku, zaskarżając go w całości i zarzucając mu nieważność postepowania wynikająca z naruszenia art. 199 § 1 pkt 3 k.p.c. w zw. z art. 2.33 pkt 1 oraz 2.53 pkt 1 i 2 Kodeksu Cywilnego Republiki Litewskiej w zw. z art. 1117 § 1 kodeksu postępowania cywilnego, polegającą na tym, że strona pozwana wskazana przez powódkę w pozwie nie miała zdolności sądowej, albowiem pozew został wniesiony przeciwko G. B. L. F. w W. tj. podmiotowi, który nie posiada zdolności sądowej, gdyż nie jest osobą prawną, która zgodnie z prawem Republiki Litewskiej może być podmiotem praw i obowiązków, jak również może być stroną postępowania sądowego, stanowi natomiast jedynie jednostkę organizacyjną osoby prawnej o nazwie G. (...) z siedzibą w R., a z ostrożności:

1. naruszenie przepisów prawa materialnego w postaci art. 16 ust. 4 litewskiej ustawy o obowiązkowym ubezpieczeniu od odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych poprzez jego niezastosowanie polegające na nierozpatrzeniu zarzutu przedawnienia roszczenia zgłoszonego w trakcie postępowania przez (...) B. wobec całości roszczenia Powódki wynikającego z niezgłoszenia ubezpieczycielowi roszczenia w terminie jednego roku od spowodowania szkody;

2. naruszenie przepisów postępowania mające wpływ na treść orzeczenia, tj. art. 233 § 1 kodeksu postępowania cywilnego polegające na dowolnej, a nie swobodnej ocenie zebranego materiału dowodowego poprzez uznanie, iż Powódce należy się renta w wysokości 500 zł miesięcznie poczynając od dnia 1 kwietnia 2012 r. ze względu na wymóg pomocy osób trzecich w codziennym funkcjonowaniu i zaprzestanie wypłat świadczenia z tytułu rekompensaty kosztów opieki przez Państwowy Zakład Ubezpieczeń Społecznych oddział w K., podczas gdy:

a) materiał dowodowy zebrany w sprawie nie pozwala na ustalenie, że powódka potrzebuje stałej opieki osób trzecich,

b) materiał dowodowy zebrany w sprawie nie pozwala na ustalenie, iż w majątku powódki powstała szkoda oraz jaka była jej wysokość;

c) Sąd jednoznacznie stwierdził w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, iż powódka nie wykazała wysokości swojego roszczenia w tym zakresie;

d) Sąd nie ustalił przyczyn zaprzestania wypłaty świadczenia przez Państwowy Zakład Ubezpieczeń Społecznych oddział w K.,

e) wypłacane przez Państwowy Zakład Ubezpieczeń Społecznych oddział w K. do dnia i kwietnia 2012 r. świadczenie z tytułu rekompensaty kosztów opieki wynosiło w okresie od 23 marca 2009 r. do 31 grudnia 2009 r. 360 litów miesięcznie co odpowiada kwocie 436,79 zł według średniego kursu NBP z dnia 7 marca 2014 r., a w okresie od 1 stycznia 2010 r. do 31 marca 2012 r. 306 litów miesięcznie co odpowiada równowartości 371,27 zł według średniego kursu NBP z dnia 7 marca 2014 r., a nie wykazano, aby potrzeby powódki zwiększyły się w jakikolwiek sposób od dnia 1 kwietnia 2012 r.

3. naruszenie przepisów prawa materialnego w postaci art. 6.283 Kodeksu Cywilnego Republiki Litewskiej poprzez jego niewłaściwe zastosowanie polegające na orzeczeniu renty związanej z wymogiem pomocy osób trzecich w codziennym funkcjonowaniu Powódki w związku z zaprzestaniem wypłaty świadczenia z tytułu rekompensaty kosztów opieki przez Państwowy Zakład Ubezpieczeń Społecznych oddział w K. podczas, gdy Sąd nie zbadał przyczyn zaprzestania wypłaty świadczenia, a w przypadku wznowienia wypłat świadczenia przez Państwowy Zakład Ubezpieczeń Społecznych oddział w K. Powódka otrzyma podwójne świadczenie w związku z naprawieniem szkody obejmującej opiekę osób trzecich nad osobą pokrzywdzoną (tj. świadczenie od Państwowego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych oddział w K. oraz Pozwanego).

Wniósł o przeprowadzenie dowodu z dokumentu - zaświadczenia z 28 lutego 2014 r. wraz z tłumaczeniem przysięgłym na okoliczność ustalenia przyczyn zaprzestania wypłacania J. R. zasiłku pielęgnacyjnego.

Powołując się na powyższe zarzuty wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i odrzucenie pozwu, ewentualnie, w przypadku nieuwzględnienia zarzutu nieważności o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości i obciążenie powódki kosztami procesu za obie instancje.

W postępowaniu międzyinstancyjnym pozwany złożył kolejny wniosek dowodowy dotyczący przeprowadzenia dowodu z dokumentu urzędowego - odpisu prawomocnego postanowienia Sądu Rejonowego dla Miasta K. z dnia 2 marca 2011 r., potwierdzającego, iż E. S. uiścił na rzecz powódki zadośćuczynienie w wysokości 100.000 litów.

Sąd Apelacyjny ustalił i zważył co następuje.

Apelacja jest uzasadniona częściowo.

Sąd I instancji przeprowadził postępowanie dowodowe w zakresie wnioskowanym przez strony, zaś zebrane dowody poddał wszechstronnej i wnikliwej analizie. Ustalając stan faktyczny sprawy stanowiący następnie podstawę do dalszych rozważań w kwestii zastosowania w sprawie przepisów prawa materialnego wskazać należy na to, iż poczynione przez ten sąd ustalenia znajdują odzwierciedlenie w dowodach zebranych w sprawie. Dokonana przez Sąd Okręgowy analiza prawna okoliczności faktycznych sprawy nie budzi również uzasadnionych wątpliwości.

W związku z tym Sąd Apelacyjny przyjmuje poczynione przez sąd I instancji ustalenia faktyczne oraz rozważania prawne - jako własne bez potrzeby ich ponownego przytaczania. W szczególności na aprobatę zasługuje wywód prawny dotyczący przyjęcia jurysdykcji krajowej i zastosowania jako prawa właściwego do orzekania prawa Republiki Litewskiej.

Sąd Apelacyjny na podstawie art. 381 k.p.c. przeprowadził uzupełniające postępowanie dowodowe w kierunku wnioskowanym przez pozwanego, mając na względzie, iż potrzeba powołania się na wskazywane w apelacji i piśmie procesowym z dnia 13 sierpnia 2014 r., dowody, wynikła po wydaniu wyroku przez Sąd I instancji. Nowe dowody w postaci dokumentów urzędowych dały zaś podstawę do poczynienia częściowo odmiennych ustaleń w zakresie roszczenia o zadośćuczynienie (art. 382 k.p.c.).

Odnosząc się do najdalej idącego zarzutu nieważności postepowania, uznać go należy za bezzasadny. Sąd Apelacyjny dostrzega, iż powódka wskazując w pozwie stronę pozwaną określiła ja jako (...) B. L. F. w W. i w zasadzie w toku procesu oznaczenia tego nie sprostowała, posługując się ewentualnie (...). Poza sporem też jest, iż G. B. L. F. w W., stanowiąc jedynie jednostkę organizacyjną osoby prawnej o nazwie (...) B. z siedzibą w R., nie posiada zdolności sądowej, gdyż nie jest osobą prawną, która zgodnie z prawem Republiki Litewskiej może być podmiotem praw i obowiązków, a co za tym idzie nie ma zdolności sądowej. Potwierdzają to dokumenty złożone w sprawie (k. 127-132). Z drugiej strony nie można uznać, aby w sprawie brał udział po stronie pozwanej podmiot oznaczony jako (...) B. L. F. w W.. Już bowiem po doręczeniu odpisu pozwu, strona pozwana zwróciła uwagę na niewłaściwe jej oznaczenie, wskazując prawidłowe brzmienie nazwy pozwanej (k. 124). Zgłaszający się w jej imieniu pełnomocnik został też należycie umocowany przez zarząd spółki (...) B. z siedzibą w R. (k. 129 -132, 1118-1131). Co więcej w aktach sprawy znajdują się też dokumenty potwierdzające doręczenie odpisu pozwu do rąk S. L. - prawnika G. B. L. F. w W., t.j. osoby upoważnionej przez zarząd spółki w R. do reprezentowania interesów (...) B. z siedzibą w R. w sprawach sądowych (k. 193-197). Oznacza to, że mimo mylnego oznaczenia strony pozwanej przez powódkę i przeoczeniu tej kwestii przez Sąd Okręgowy w wyroku, w sprawie po stronie pozwanej brała udział spółka (...) z siedzibą w R., reprezentowana przez prawidłowo umocowanego pełnomocnika. Zgodnie zaś ze stanowiskiem judykatury za przekroczenie tzw. podmiotowej dopuszczalności sprostowania uważa się sytuację, w której na skutek sprostowania orzeczenia, stroną okazuje się osoba niebiorąca dotychczas udziału w postępowaniu sądowym (por. orzeczenia Sąd Najwyższego: z dnia 19 listopada 1937 r., C III 1638/37. Zb. Urz. 1938, poz. 524, i z dnia 3 marca 1976 r., II Cz 11/76, LEX nr 7806). Z tych przyczyn Sąd Apelacyjny nie podzielił zarzutu nieważność postępowania mającego wynikać z naruszenia art. 199 § 1 pkt 3 k.p.c. w zw. z art. 2.33 pkt 1 oraz 2.53 pkt 1 i 2 Kodeksu Cywilnego Republiki Litewskiej w zw. z art. 1117 §1 k.p.c., uznając, iż niewłaściwe oznaczenie strony pozwanej podlega sprostowaniu w trybie art. 350 § 3 k.p.c.).

Brak jest też podstaw do uznania za trafny zarzut naruszenie przepisów prawa materialnego w postaci art. 16 ust. 4 ustawy nr IX-378 z dnia 14 czerwca 2001 r. o obowiązkowym ubezpieczeniu odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych Republiki Litewskiej, poprzez jego niezastosowanie polegające na nieuwzględnieniu zarzutu przedawnienia roszczenia zgłoszonego w trakcie postępowania przez (...) B. wobec całości roszczenia powódki wynikającego z niezgłoszenia ubezpieczycielowi roszczenia w terminie jednego roku od spowodowania szkody. Sąd Okręgowy prawidłowo stosując jako prawo właściwe dla pozaumownej odpowiedzialności cywilnej wynikającej z wypadków drogowych, prawo litewskie, trafnie uznał, iż nie doszło do przedawnienia roszczeń zgłoszonych w pozwie - renty i zadośćuczynienia.

Zgodnie z art. 1.125 ust. 1 i 2 Kodeksu Cywilnego Republiki Litewskiej ogólny termin przedawnienia powództwa wynosi 10 lat. Dla poszczególnych rodzajów roszczeń kodeks cywilny i inne ustawy Republiki Litewskiej określają skrócone terminy przedawnienia powództwa W ust. 3 przewidziano roczny termin przedawnienia powództwa do roszczeń zgłoszonych w związku z ubezpieczeniowymi stosunkami prawnymi. W myśl art. 1.127 kodeksu cywilnego bieg terminu przedawnienia powództwa rozpoczyna się od dnia nabycia uprawnienia do powództwa. Uprawnienie do powództwa zostaje nabyte od dnia, w którym osoba dowiedziała się lub miała dowiedzieć się o naruszeniu jej prawa. Z kolei zgodnie z art. 16 ust. 4 ustawy nr IX-378 z dnia 14 czerwca 2001 r. o obowiązkowym ubezpieczeniu odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych Republiki Litewskiej, ubezpieczyciel odpowiedzialny lub Biuro wypłaca świadczenie w trybie określonym w niniejszej ustawie, gdy roszczenie z tytułu wyrządzonej szkody wniesiono w ciągu jednego roku licząc od dnia powstania szkody lub w ciągu jednego roku, licząc od dnia, w którym poszkodowana osoba trzecia dowiedziała się lub powinna się była dowiedzieć o wyrządzonej szkodzie, jednak nie później niż w ciągu 4 lat od dnia zdarzenia w ruchu drogowym.

Zgodnie z art. 14 ust. 1 i 2 tejże ustawy przedstawiciel zakładu ubezpieczeń do spraw roszczeń innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej na prośbę osoby stale zamieszkującej w Republice Litewskiej, która została pokrzywdzona w zdarzeniu drogowym poza terytorium Republiki Litewskiej, w państwie członkowskim UE, w którym nie ma miejsca stałego zamieszkania, ma również obowiązek rozpatrywania kwestii związanych z ustalaniem szkody i wypłaty świadczenia. Z akt sprawy wynika, iż powódka zgłosiła swoje roszczenia do o zapłatę zadośćuczynienia w kwocie 1.200.000 zł i renty z tytułu opieki osób trzecich w kwocie 3.960 zł miesięcznie w dniu 29 czerwca 2009 r. do Polskiego Biura Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (k. 166 -170). W dniu 13 lipca 2009 r. (...) przekazało sprawę do załatwienia Towarzystwu (...) S.A. we W., będącego nominowanym korespondentem (...)/G. (k. 161). Tenże częściowo zaspokoił roszczenia powódki, w porozumieniu z (...) B. (pismo z dnia 15 października 2009 r. k. 43). Nie ulega więc wątpliwości, iż powódka dochowała terminu rocznego do zgłoszenia roszczeń, które Sąd Okręgowy uwzględnił zaskarżonym wyrokiem, zgłaszając swoje roszczenia do reprezentanta do spraw roszczeń odpowiedzialnego ubezpieczyciela.

Sąd Apelacyjny nie podziela też zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. polegającego na dowolnej jakoby ocenie zebranego materiału dowodowego poprzez uznanie, iż powódce należy się renta w wysokości 500 zł miesięcznie, poczynając od dnia 1 kwietnia 2012 r., ze względu na wymóg pomocy osób trzecich w codziennym funkcjonowaniu i zaprzestanie wypłat świadczenia z tytułu rekompensaty kosztów opieki przez oddział opieki społecznej w K..

Z art. 6.249 ust. 3 K.C. wynika, iż sąd może oszacować przyszłą szkodę, zasądzając m.in. świadczenie okresowe. Zarówno przepisy ustawy nr IX-378 z dnia 14 czerwca 2001 r. o obowiązkowym ubezpieczeniu odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych Republiki Litewskiej (art. 15 ust. 6) jak i wydane na jej podstawie Rozporządzenie R. Republiki Litewskiej nr 795 z dnia 23 czerwca 2004 r. w sprawie zatwierdzenia zasad ustalania i wypłacania świadczeń ubezpieczeniowych za szkody powstałe w zdarzeniu w ruchu drogowym (rozdział II pkt. 6 i 7) wskazują, iż rozmiar szkody powstałej na zdrowiu poszkodowanej osoby trzeciej z tytułu kosztów powstałych w związku powrotem do zdrowia (w tym kosztów opieki nad osobami z obrażeniami ciała - art. 15 ust. 4 ustawy), ustala się na podstawie dokumentów poświadczających okoliczności, fakt i rozmiar szkody, na podstawie zaświadczeń lekarskich, orzeczeń urzędów i zakładów, które posiadają prawo do ustalania stopnia uszczerbku na zdrowiu i innych dokumentów przedłożonych przez osobę poszkodowaną. Dodać należy, iż jest to procedura przewidziana w postępowaniu likwidującym szkodę, co nie jest równoznaczne z możliwością wykazywania wysokości szkody w postępowaniu sądowym, toczącym się według przepisów procedury cywilnej, w tym przypadku polskiego kodeksu postępowania cywilnego, za pomocą środków dowodowych przewidzianych w polskiej procedurze cywilnej. Zgodnie z art. 1 k.p.c. kodeks postępowania cywilnego normuje postępowanie sądowe w sprawach ze stosunków z zakresu prawa cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego oraz prawa pracy, jak również w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych oraz w innych sprawach, do których przepisy tego Kodeksu stosuje się z mocy ustaw szczególnych (sprawy cywilne). Tej definicji odpowiadają sprawy cywilne o charakterze międzynarodowym zawierające w stanie faktycznym tzw. element obcy, zagraniczny. (...) postępowanie cywilne jest postępowaniem przed sądami krajowymi toczącym się w sprawach cywilnych o charakterze międzynarodowym.

Mając to na względzie wskazać należy, iż wbrew zarzutom apelacji powódka wykazała w sposób należyty, iż jest osobą wymagającą opieki osób trzecich. Dowodzą tego dokumenty znajdujące się w aktach sprawy - informacja II Terytorialnego (...) ds. Orzecznictwa o Stopniu Niepełnosprawności i Zdolności do Pracy w K. przy Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej z dnia 16 maja 2012 r. stwierdzająca, iż w dniu 24 marca 2010 r. ustalono zapotrzebowanie na stałą opiekę (pomoc) specjalną dla powódki (k. 840-841) oraz opinia biegłego sądowego w zakresie chirurgii urazowej i ortopedii W. Ż. (k. 816-819). Z opinii wynika, że powódka porusza się na wózku inwalidzkim i do czasu właściwego uformowania kikutów kończyn dolnych i właściwego ich zaprotezowania wymaga ona pomocy osób trzecich na stałe. Zakres tej opieki uściślają zeznania matki powódki A. V. (k. 343-346), wskazujące, iż powódka wymaga opieki przy codziennej toalecie, przygotowaniu posiłków, wyjazdów na wizyty lekarskie, załatwianiu spraw urzędowych. Obecnie matka przeznacza około 4 godzin dziennie na te czynności. W związku z tym, iż powódka z matką mieszka w odległości około 20 km od K. nie korzystają z pomocy opiekunki. Z dowodów w postaci zaświadczeń z Oddziału Pomocy (...) przy Administracji (...) wynikało, iż powódka do marca 2012 r. otrzymywała zasiłek pielęgnacyjny z tytułu opieki w kwotach od 306 do 360 litów miesięcznie, co odpowiada kwocie od 370 do 436 zł. Od dnia 1 kwietnia 2012 r. nie otrzymuje go, gdyż minął termin ważności zaświadczenia o ustalonej potrzebie pomocy (k. 1100).

W ocenie Sądu Apelacyjnego powyższa okoliczność nie ma wpływu na uznanie, iż pozwany nie jest zobowiązany do świadczenia renty z tytułu opieki na rzecz powódki. Ponosi on, bowiem odpowiedzialność gwarancyjną za sprawcę szkody za skutki wypadku drogowego. Poszkodowana osoba nie ma obowiązku korzystać w pierwszej kolejności ze świadczeń z opieki społecznej. Przepis Rozporządzenia R. Republiki Litewskiej nr 795 z dnia 23 czerwca 2004 r. w sprawie zatwierdzenia zasad ustalania i wypłacania świadczeń ubezpieczeniowych za szkody powstałe w zdarzeniu w ruchu drogowym (rozdział II pkt. 7) mówi jedynie o niezwracaniu przez ubezpieczyciela kosztów leczenia, które pokrywa Narodowy Fundusz Zdrowia. Nie można też przyjąć, jak twierdzi skarżący, aby zasądzenie renty od ubezpieczyciela spowodowało, iż w przypadku wznowienia wypłat świadczenia przez Oddział Pomocy (...) przy Administracji (...), powódka otrzyma podwójne świadczenie w związku z naprawieniem szkody obejmującej opiekę osób trzecich, co naruszać miałoby art. 6.283 K.C. Przede wszystkim wznowienie wypłat może nastąpić tylko z inicjatywy powódki, jeśli przedłoży aktualne zaświadczenie o potrzebie opieki. Nadto sąd orzekając bierze pod uwagę stan rzeczy istniejący w chwili zamknięcia rozprawy (art. 316 § k.p.c.) Powołany przepis art. 6.283 K.C. nie dotyczy tej sytuacji, a treść przepisu art. 6.290 tegoż kodeksu wskazuje, że rozliczenia między zakładem ubezpieczeń społecznych a sprawcą szkody odbywają się na zasadzie prawa regresu. Mając to na względzie Sąd Apelacyjny uznał, iż powódka wystarczająco wykazała, iż przysługuje jej prawo do renty w wysokości 500 zł miesięcznie, zważywszy, iż otrzymywany dotychczas zasiłek pielęgnacyjny kształtował się w tych granicach. Na taką ocenę wysokości szkody pozwala też art. 322 k.p.c. Obecnie w judykaturze prezentowane jest stanowisko, iż sąd, nie mając obowiązku przeprowadzenia uzupełniających dowodów z urzędu powinien, kiedy fakt poniesienia szkody jest bezsporny, podjąć próbę ustalenia jej wysokości na podstawie oceny „opartej na rozważeniu wszystkich okoliczności sprawy” (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 stycznia 2006 r., II CSK 108/05, LEX nr 191249).

Zgodzić się natomiast należało ze stanowiskiem pozwanego zmodyfikowanym w piśmie procesowym z dnia 13 sierpnia 2014 r. (k. 1138-1142), iż fakt, uiszczenia przez sprawcę szkody E. S. na rzecz powódki zadośćuczynienie w wysokości 100.000 litów, jest okolicznością mającą wpływ w myśl art. 382 k.p.c. na zakres orzekania przez Sąd Apelacyjny. W związku z tym na zasadzie art. 381 k.p.c. przeprowadzono dowód z odpisu prawomocnego postanowienia Sądu Rejonowego dla Miasta K. z dnia 2 marca 2011 r., potwierdzającego spełnienie świadczenia przez sprawcę szkody. Zgodzić się należy ze skarżącym, iż potrzeba powołania się na ten dowód wynikła po zamknięciu rozprawy przed Sądem I instancji, zważywszy, iż powódka nie przyznała dotychczas, aby doszło do zapłaty w całości zasądzonego wyrokiem Sądu Rejonowego w Kownie od E. S. odszkodowania z tytułu szkody niematerialnej w wysokości 100.000 litów. Mając na względzie treść wyroku Sądu Okręgowego zasądzającego od pozwanego (...) B. L. F. w W. na rzecz powódki J. R. kwotę 100.000 litów, zasądzoną prawomocnym orzeczeniem Sądu Rejonowego w Kownie dnia 16 grudnia 2009 r., nr sprawy: 2- (...)- (...) od E. Ś., z tym zastrzeżeniem, że spełnienie tego świadczenia przez E. Ś. zwolni pozwanego (...) B. L. F. w W. z obowiązku świadczenia, zaś spełnienie świadczenia przez pozwanego (...) B. L. F. w W. zwolni E. Ś. z wymienionego obowiązku świadczenia, przyjąć należy, iż skoro doszło do spełnienia świadczenia przez E. Ś., to powództwo w tym zakresie wobec pozwanego (...) B., podlega oddaleniu. Podnieść przy tym należy, iż abstrahując od oceny prawidłowości zasądzenia zadośćuczynienia przy użyciu konstrukcji in solidum, przepis art. 384 k.p.c. formułujący zakaz reformationis in peius, określa zakres orzekania sądu drugiej instancji, nie pozwalając na wydanie przez sąd drugiej instancji orzeczenia na niekorzyść strony wnoszącej apelację.

Z tych względów Sąd Apelacyjny na mocy art. 385 k.p.c. i art. 386 § 1 k.p.c. orzekł jak w sentencji.

Orzekając o kosztach procesu za instancję odwoławczą Sąd Apelacyjny miał na względzie szczególną sytuację osobistą i majątkową powódki, która wykazana została szeregiem dokumentów znajdujących się w aktach sprawy. Uzasadniało to w ocenie Sądu Apelacyjnego zastosowanie art. 102 k.p.c. i odstąpienie od obciążania jej kosztami procesu w części w jakim proces przegrała.