Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 17 grudnia 2013 roku Sąd Rejonowy w Skierniewicach w sprawie sygn. akt I C 85/13 z powództwa M. W. przeciwko Towarzystwu (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą W. o zapłatę kwoty 15.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 23 sierpnia 2012 roku do dnia zapłaty tytułem zadośćuczynienia za krzywdę z powodu śmierci brata S. W. zasądził od pozwanego Towarzystwa (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz powoda M. W. kwotę 10.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 23 sierpnia 2012 roku do dnia zapłaty oraz kwotę 2.390 zł tytułem kosztów procesu, oddalił powództwo w pozostałej części, odstąpił od obciążenia powoda kosztami procesu od oddalonej części powództwa, a nadto zasądził od pozwanego Towarzystwa (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz Skarbu Państwa – Kasy Sądu Rejonowego w Skierniewicach kwotę 7,32 zł tytułem kosztów sądowych.

Apelację od powyższego wyroku złożyło pozwane Towarzystwo (...), zaskarżając rozstrzygnięcie w części uwzględniającej powództwo ponad kwotę 10.000 zł i zarzucając mu naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych w zw. z art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c. poprzez błędną ich wykładnię polegającą na uznaniu, iż w związku ze śmiercią brata nastąpiło naruszenie dobra osobistego powoda podlegające ochronie w ramach ustalenia odpowiedzialności pozwanego wynikającej OC mimo, że ochroną objęte są dobra osobiste poszkodowanego a nie osób bliskich.

W następstwie tak sformułowanego zarzutu apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości. Skarżący wniósł również o zasądzenie od strony przeciwnej kosztów postępowania za I i II instancję, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelację pozwanego powód wniósł o jej oddalenie w całości i zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył, co następuje:

Apelacja nie jest zasadna i podlega oddaleniu.

Uznając ustalenia faktyczne poczynione w postępowaniu pierwszoinstancyjnym za prawidłowe, Sąd Okręgowy w pełni je podziela i przyjmuje za własne.

Już na wstępie wskazać należy, iż całkowicie chybiony okazał się zarzut apelującego naruszenia przez Sąd Rejonowy przepisów prawa materialnego, w szczególności art. 448 k.c. i art. 24 k.c. oraz art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych. Przed przystąpieniem do dokładnego omówienia tak skonstruowanego zarzutu przypomnieć jeszcze należy, iż zadośćuczynienie jest instytucją służącą naprawieniu szkody o charakterze niemajątkowym, czyli krzywdy. Krzywda powstaje zaś w wypadku naruszenia dobra osobistego, chronionego prawem podmiotowym bezwzględnym o charakterze niemajątkowym. W art. 23 k.c. ustawodawca wyliczył poszczególne dobra osobiste podlegające ochronie, jednakże stosownie do treści przywołanego przepisu, katalog ten nie jest wyczerpujący, tak więc można wskazać jako przedmiot analizowanej ochrony również inne dobra osobiste niż wymienione przez ustawodawcę. Jakkolwiek możliwe jest wywodzenie istnienia dobra osobistego nie ujętego w przywołanym katalogu, każdorazowo żądanie ochrony uwarunkowane jest wykazaniem istnienia dobra osobistego, które miałoby być dotknięte naruszeniem. Nadto dla skorzystania z instrumentów przewidzianych w ustawie koniecznym jest ustalenie, że doszło do naruszenia dobra osobistego, względnie jego zagrożenia naruszeniem (art. 24 § 1 k.c.). Na gruncie komentowanej regulacji podkreśla się, że niemajątkowa ochrona dóbr osobistych ma naturę obiektywną, to jest niezależną od winy, bowiem wystarczającą przesłanką jej udzielenia jest bezprawność działania sprawcy. W wypadku żądania zadośćuczynienia z tytułu naruszenia dobra osobistego innego niż zdrowie, przesłanką konieczną jest stwierdzenie winy po stronie osoby odpowiedzialnej (art. 448 k.c.).

Jak trafnie podniósł Sąd Rejonowy, bezsporna jest w niniejszej sprawie odpowiedzialność sprawcy wypadku, w którym zginął brat powoda. Na skutek tego zdarzenia, doszło do naruszenia dobra osobistego M. W. w postaci silnej więzi emocjonalnej łączącej powoda z jego zmarłym bratem. Odpowiedzialność ubezpieczyciela ma charakter pochodny od odpowiedzialności cywilnej posiadacza pojazdu lub kierującego pojazdem mechanicznym, to jest sprawcy wypadku komunikacyjnego. Kwota określona przez Sąd pierwszej instancji jako odpowiednia tytułem zadośćuczynienia dla powoda w związku z utratą osoby najbliższej, jest adekwatna do krzywdy jakiej doznał. Nie ulega żadnym wątpliwościom, że śmierć osoby bliskiej zwykle stanowi dla rodziny wielki wstrząs, a cierpienia psychiczne, jakie się z nią wiążą, mogą przybierać ogromny wymiar, tym większy, im mocniejsza była w danym przypadku więź emocjonalna łącząca zmarłego z jego najbliższymi. Podkreślenia wymaga, iż badany stan faktyczny podlega ocenie w czasie obowiązywania stanu prawnego, w którym przywrócono podstawę żądania zadośćuczynienia w związku ze śmiercią poszkodowanego. Uprawnienie takie przyznano w § 4 art. 446 k.c. najbliższym członkom rodziny zmarłego, który to przepis wszedł w życie z dniem 3 sierpnia 2008 roku. Wyłącz zazw W WWWWłącz zaznaczenieW niniejszej sprawie wypadek komunikacyjny miał miejsce w dniu 28 października 2001 roku, czyli jeszcze przed wejściem w życie przepisu art. 446 § 4 k.c. W związku z tym Sąd Rejonowy trafnie uznał, iż podstawę prawną roszczenia powoda o zasądzenie zadośćuczynienia stanowi przepis art. 448 k.c. w związku z art. 24 § 1 k.c. Dopuszczalność domagania się zadośćuczynienia przez najbliższych członków rodziny osoby, która poniosła śmierć wskutek wypadku komunikacyjnego nie budzi wątpliwości w świetle przytoczonego przez Sąd Rejonowy orzecznictwa. Dodatkowo wskazać trzeba, iż podobne stanowisko zajął także Sąd Najwyższego w wyroku z dnia 15 marca 2012 roku, sygn. akt I CSK 314/11 (LEX nr 1164718).

Wobec powyższego za całkowicie nieuzasadnione należało uznać twierdzenia apelującego kwestionujące, na podstawie art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych w zw. z art. 448 k.c. oraz w zw. z art. 24 § 1 k.c., samą zasadę jego odpowiedzialności. Wbrew bowiem twierdzeniom pozwanego i jak powyżej wskazano, brak jest podstaw do uznania, że ubezpieczenie obowiązkowe od odpowiedzialności cywilnej nie obejmuje zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych. Zgodnie z art. 34 powołanej ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych z ubezpieczenia OC posiadacza pojazdu mechanicznego przysługuje odszkodowanie, jeżeli posiadacz lub kierujący pojazdem obowiązani są do odszkodowania za szkodę wyrządzoną ruchem tego pojazdu, której następstwem jest śmierć. Oczywistym jest, że ustawodawca posługując się pojęciami szkoda i odszkodowanie, używa tu pewnego skrótu myślowego, a nie posługuje się ściśle terminologią z kodeksu cywilnego. Używając w ustawie określenia szkoda – odszkodowanie niewątpliwie ustawodawcy chodzi o wszystkie negatywne konsekwencje zdarzenia ubezpieczeniowego i wszelkie przewidziane przepisami kodeksu cywilnego sposoby usunięcia skutków takiego zdarzenia. Literalna wykładnia brzmienia tego przepisu zaprzeczałaby w oczywisty sposób celowi ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych i prowadziła do przyjęcia, że odpowiedzialność ubezpieczyciela nie obejmuje zadośćuczynienia przewidzianego w art. 445 i 446 k.c., czy też renty wyrównawczej, które nie są odszkodowaniami sensu stricte. Ubezpieczyciel nie byłby również obowiązany do naprawienia krzywdy, która również nie jest szkodą. Oczywistym jest, że tego rodzaju wykładnia jest bezpodstawna. Istotą odpowiedzialności ubezpieczyciela zgodnie z art. 36 powołanej ustawy jest odpowiedzialność w granicach odpowiedzialności cywilnej ubezpieczonego za wszelkie wynikłe ze zdarzenia ubezpieczeniowego skutki, co do których ustawodawca posługuje się ogólnym pojęciem szkody, a co do sposobu ich usunięcia ogólnym pojęciem odszkodowania. Odpowiedzialność za naruszenie dóbr osobistych jest odpowiedzialnością cywilną posiadacza pojazdu. W tym wypadku skutkiem ruchu pojazdu ubezpieczonego była śmierć człowieka i zgodnie z powołanym art. 34 ustawy ubezpieczyciel winien usunąć wszelkie negatywne skutki wynikające z tego zdarzenia mające charakter majątkowy. Za taką wykładnią przemawiają także art. 3 i 4 ustawy, które określają, że ubezpieczenie obowiązkowe jest ubezpieczeniem od odpowiedzialności cywilnej posiadacza pojazdu za szkody powstałe w związku z ruchem tego pojazdu. Oczywistym jest, że chodzi tu o wszelkie szeroko rozumiane szkody, za które mógłby odpowiadać ubezpieczony, powstałe w związku z ruchem ubezpieczonego pojazdu. Ustawodawca określił także od strony negatywnej zakres tej odpowiedzialności ubezpieczyciela w art. 38 ustawy. W ustawie nie ma jednak wyłączenia odpowiedzialności za naruszenie dobra osobistego, a odpowiedzialność za takie naruszenie jest odpowiedzialnością cywilną i stosownie do powołanego art. 34 ust. 1 ustawy odpowiada za skutki takiego naruszenia ubezpieczyciel w granicach odpowiedzialności sprawcy.

Odnosząc się do kwestii wysokości świadczenia należnego powodowi zauważyć trzeba, że wskazanie kryteriów pomocnych w tej mierze jest zagadnieniem skomplikowanym. Nie można bowiem posłużyć się obiektywnymi elementami wypracowanymi na gruncie określania zadośćuczynienia w oparciu o art. 445 § 1 k.c. (wielkość uszczerbku na zdrowiu, zakres i długotrwałość ograniczeń w czynnościach życiowych, wiek poszkodowanego). W tym wypadku bowiem chodzi o krzywdę związaną z utratą osoby najbliższej, a jak wiadomo nie da się zmierzyć za pomocą ekonomicznych wielkości bólu i cierpienia towarzyszących w związku ze śmiercią członka rodziny. Zdaniem Sądu Okręgowego, dokonując ważenia wielkości należnego zadośćuczynienia, Sąd Rejonowy słusznie miał na względzie intensywność więzi istniejącej między uprawnionym a zmarłym poszkodowanym, jak też poczucie osamotnienia. Niewątpliwie inaczej należy oceniać wypadek utraty dziecka przez rodziców, zaś odmienne są skutki śmierci poszkodowanego w innej relacji rodzinnej. Jeśli cierpienie związane z utratą osoby najbliższej powoduje reperkusje w stanie zdrowia uprawnionych pominąć tej okoliczności nie można, choć pamiętać trzeba, iż nie warunkuje ona zadośćuczynienia na podstawie art. 448 k.c. w związku z ar. 24 k.c. Rozstrój zdrowia stanowi samodzielną podstawę przyznania zadośćuczynienia na podstawie art. 445 § 1 k.c. w związku z art. 444 § 1 k.c. osobie, w tej sytuacji bezpośrednio poszkodowanej. W niniejszej sprawie mamy zaś do czynienia z roszczeniem osoby poszkodowanej pośrednio, której z mocy art. 448 k.c. w związku z ar. 24 k.c. służy uprawnienie do zadośćuczynienia w związku z utratą osoby najbliższej. Zadośćuczynienie winno spełniać funkcję kompensacyjną, a służąc zniwelowaniu doznanej krzywdy musi posiadać dla uprawnionych ekonomicznie odczuwalną wartość. W następstwie zdarzenia powód stracił brata, będącego osobą, z którą M. W. czuł się bardzo silnie związany emocjonalnie. Jego strata była dla powoda niewątpliwie bardzo dotkliwa i o dość znacznych skutkach w sferze jego przeżyć psychicznych. W świetle przedstawionych okoliczności należy zgodzić się z konkluzją Sądu pierwszej instancji, iż suma 10.000 zł dla powoda jest odpowiednią kwotą zadośćuczynienia.

Mając na uwadze powyższe, a także fakt, że w postępowaniu apelacyjnym nie ujawniono okoliczności, które Sąd drugiej instancji winien wziąć pod uwagę z urzędu, apelacja podlegała oddaleniu w oparciu o art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd orzekł zgodnie z wyrażoną w art. 98 § 1 i § 3 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. zasadą odpowiedzialności za wynik sporu zasądzając od strony pozwanej na rzecz powoda kwotę 600 zł. Na kwotę tę złożyło się jedynie wynagrodzenie pełnomocnika powoda w postępowaniu odwoławczym ustalone w oparciu o § 12ust. 1 pkt 1 w zw. z § 6 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych i ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1349 ze zm.).