Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 19 grudnia 2013 roku Sąd Rejonowy w Skierniewicach VIII Zamiejscowy Wydział Cywilny z siedzibą w R. uchylił wyrok zaoczny wydany w dniu 9 lutego 2012 roku w całości, zasądził od pozwanego Koła (...) Szarak w R. na rzecz powoda M. J. (1) kwotę 840 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 1 stycznia 2009 roku do dnia zapłaty, kwotę 728 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 30 czerwca 2009 roku do dnia zapłaty, 720 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 1 stycznia 2010 roku do dnia zapłaty, 500 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 20 września 2011 roku do dnia zapłaty. Sąd oddalił powództwo w pozostałej części oraz zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 886,82 zł tytułem zwrotu kosztów procesu. Orzekając o nieuiszczonych kosztach sądowych Sąd nakazał pobrać na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Skierniewicach kwotę 111,48 zł od M. J. (1) i kwotę 35,56 zł od pozwanego Koła (...). W uzasadnieniu Sąd wskazał, że powód M. J. (1) domagał się zasądzenia od pozwanego Koła (...) kwoty 11.526,80 zł z ustawowymi odsetkami od kwoty 3505 zł od dnia 1 stycznia 2009 roku do dnia zapłaty, od kwoty 1260 zł od dnia 1 stycznia 2010 roku do dnia zapłaty, od kwoty 3764,80 zł od dnia 1 stycznia 2011 roku do dnia zapłaty i od kwoty 2997 zł od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty. Dochodzone kwoty stanowić miały odszkodowanie za szkody łowieckie w latach 2008-2011 wyrządzone w gospodarstwie rolnym powoda w obwodzie łowieckim, którego dzierżawcą jest pozwane koło. Wyrokiem zaocznym z dnia 9 lutego 2012 roku Sąd Rejonowy w Rawie Mazowieckiej uwzględnił powództwo w całości. Pozwane Koło (...) złożyło skutecznie sprzeciw od wyroku zaocznego, wnosząc o uchylenie wyroku zaocznego i oddalenie powództwa w całości.

Apelację od przedmiotowego wyroku złożył powód, zaskarżając wyrok w części tj. w zakresie pkt 1, 3, 4 i 5. Zarzucił:

1.  sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego poprzez przyjęcie, że:

a.  zakres szkód łowieckich powstałych w latach 2008-2011 na działkach rolnych należących do powoda M. J. (1) oznaczonych nr 846, (...) i (...) położonych w miejscowości C., powiat (...), odpowiada danym zawartym w dokumentach sporządzonych przez pozwane Koło (...) Szarak w R., podczas, gdy zeznań powoda oraz świadków A. J. i M. J. (2) wynika, że faktyczny zakres tych szkód odpowiada informacjom zawartym w pozwie z dnia 12 września 2011 roku,

b.  powód był informowany o oględzinach zniszczonych upraw rolnych dokonywanych przez pozwane Koło (...) oraz, że był obecny przy tych oględzinach i przy sporządzaniu protokołów oględzin, podczas, gdy z zeznań powoda, zeznań członków pozwanego koła oraz z dokumentów wystawionych przez koło Łowieckie wynika, że wielokrotnie przeprowadzano te czynności bez udziału M. J. (1),

c.  powód nie współpracował z pozwanym w zakresie wprowadzania środków zapobiegających szkodom łowieckim, podczas, gdy ze zgromadzonego materiału dowodowego wynika , że pomimo propozycji powoda pozwane Koło (...) nie podjęło żadnych działań w celu odstraszenia zwierząt łownych z terenów rolnych powoda,

2.  rażące naruszenie prawa procesowego, w szczególności art.232 k.p.c., art.233 k.p.c., art.244 i nast. k.p.c., art.46 ustawy z dnia 13 października 1995 roku Prawo łowieckie oraz przepisów rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 15 lipca 2002 roku w sprawie sposobu postępowania przy szacowaniu szkód oraz wypłat odszkodowań za szkody w uprawach i płodach rolnych (Dz.U. Nr 126, poz.1081) oraz przepisów rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 8 marca 2010 roku w sprawie sposobu postępowania przy szacowaniu szkód oraz wypłat odszkodowań za szkody w uprawach i płodach rolnych (Dz.U. Nr 45 poz.272) poprzez uznanie za wiarygodne protokołów oględzin i oszacowania szkód łowieckich za lata 2008-2011, podczas, gdy dokumenty te zostały sporządzone jednostronnie przez pozwane Koło (...) i zawierają nieprawdziwe dane,

3.  naruszenie prawa materialnego, a w szczególności art.6 k.c. poprzez nałożenie na powoda pełnego obowiązku wykazania szkód łowieckich podczas, gdy z powodu szeregu nieprawidłowości ze strony pozwanego Koła (...), na którym ciąży obowiązek ustalania i szacowania szkód łowieckich i wypłacania z tego tytułu odszkodowań, to właśnie Koło (...) powinno przedstawić dowody przeczące informacjom o zakresie szkód podanym przez powoda.

W oparciu o tak sformułowane zarzuty apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i utrzymanie w mocy wyroku zaocznego w całości oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania przed sądem pierwszej instancji oraz kosztów postępowania apelacyjnego.

Pozwane Koło (...) wniosło o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie jest zasadna i podlega oddaleniu.

W pierwszej kolejności należy odnieść się do zarzutów naruszenia prawa procesowego, gdyż dopiero prawidłowo ustalony stan faktyczny może być podstawą stosowania norm prawa materialnego.

W związku z tym wskazać należy, że zaskarżony wyrok został wydany w oparciu o prawidłowo ustalony stan faktyczny. Ustalenia te Sąd Okręgowy podziela i przyjmuje za własne, podzielając tym samym przeprowadzoną przez Sąd Rejonowy ocenę zgromadzonych w sprawie dowodów.

W myśl przepisu art.233 § 1 k.p.c. Sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Ocena wiarygodności przeprowadzonych dowodów powinna odpowiadać regułom logicznego rozumowania oraz uwzględniać zasady doświadczenia życiowego, które wyznaczają granice dopuszczalnych wniosków i stopień prawdopodobieństwa ich występowania w danej sytuacji. Jeżeli z zebranego materiału dowodowego Sąd wyprowadza wnioski poprawne pod względem logicznym i zgodne z doświadczeniem życiowym, to taka ocena dowodów nie narusza reguł ustanowionych w art.233 § 1 k.p.c.

W świetle tych uwag należy stwierdzić, że Sąd Rejonowy nie naruszył reguł z art.233 k.p.c. Przeprowadzona przez Sąd ocena dowodów została dokonana zgodnie z wymaganiami prawa procesowego, doświadczenia życiowego, regułami logicznego myślenia, a przy tym w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny.

W szczególności prawidłowo Sąd ten uznał, że źródłem ustaleń faktycznych nie mogą był załączone do pozwu odręczne zapiski załączone do akt na kartach 15, 25 i 32. Pisma te nie zostały opatrzone żadnym podpisem, nie wiadomo w jakich okolicznościach zostały sporządzone, nie wiadomo też jak uzyskano dane stanowiące podstawę zawartych w tych zapiskach obliczeń. Nie ma zatem wątpliwości, że nie mogą stanowić podstawy ustaleń faktycznych.

Wbrew zarzutowi apelacji Sąd Rejonowy prawidłowo ocenił, że zeznania powoda oraz świadków A. J. i M. J. (2) co do zakresu szkód wyrządzonych przez dziki nie są wiarygodne. Po pierwsze z zeznań powoda nie wynika precyzyjnie jaki był zakres szkód wyrządzonych w jego gospodarstwie przez dziki w kolejnych latach objętych żądaniem pozwu. Powód zeznał jedynie, że według niego zakres szkód był większy niż oszacowany każdorazowo przez pozwane Koło (...).

Podobne uwagi odnieść należy do zeznań świadków A. J. i M. J. (2). Pierwszy z wymienionych świadków uczestniczył w jednych oględzinach działki powoda tj. w 2011 roku i zeznał tyle tylko, że ślady zrycia przez dziki według niego obejmowały 10% powierzchni działki, zaś wgniecenia zboża 3% jej powierzchni. Świadek nie uczestniczył w dokonywaniu pomiarów zniszczonej powierzchni uprawy, ani sam takich pomiarów nie wykonywał. Szkód wyrządzonych w pozostałych okresach nie oglądał. Świadek M. J. (2) również uczestniczył w jednych tylko oględzinach tj. w 2011 roku. W jego ocenie zniszczenia obejmowały wówczas około 10-15% powierzchni działki, lecz ocena ta nie była oparta na jakichkolwiek pomiarach. Co do szkód w poprzednich latach świadek wyraźnie zeznał, że nie potrafi ocenić jak duże były wówczas straty.

Tak nieprecyzyjne zeznania z całą pewnością nie mogą stanowić podstawy ustalenia zniszczonej powierzchni gospodarstwa powoda w kolejnych latach, zwłaszcza, że ogólnikowe szacunki przedstawiane w tych zeznaniach dotyczą tylko jednej ze zgłoszonych szkód.

Nie ma przy tym racji apelujący, że wydane w sprawie opinie biegłych potwierdzają prawidłowość dokonanych przez powoda obliczeń wysokości należnego odszkodowania. Należy w tym miejscu zwrócić uwagę na zastrzeżenia, które poczynił biegły analizując wyliczenia powoda. Po pierwsze biegły zwrócił uwagę na niesporną okoliczność, że w 2008 roku była klęska suszy, z powodu której obniżenie plonu w uprawie pszenicy ozimej na działce nr (...) wyniosło 30%. Podstawą obliczenia odszkodowania nie może zatem być plon wyjściowy 50dt/ha, lecz plon obniżony o około 30%. Tymczasem powód w swoich obliczeniach za punkt wyjścia przyjmuje plon 100%-towy.

Dalej biegły wskazał, że w wyliczeniach na karcie 15 jest błąd rachunkowy – przy 0,5% strat wartość straty wynosi 196 zł; wartość straty wynosiłaby 1960 zł przy stracie 5%, nie wiadomo jednak która pozycja obliczeń jest prawidłowa – procent straty czy jej wartość. Podobnie nie jest właściwe rachunkowo wyliczenie straty dotyczące działki (...): albo procent strat wynosi 0,5% a strata 3,5 dt, albo procent strat wynosi 0,005%, a sama strata 0,34 dt. Tego samego rodzaju zastrzeżenia biegły poczynił odnośnie wyliczeń powoda dotyczących działki (...) i działki (...) za rok 2011.

Odnośnie działki (...) w 2009 i 2010 roku biegły wskazał, że była na niej uprawiana pszenica ozima, według powoda uprawa była na powierzchni 12,50 ha. Tymczasem wg wypisów z rejestru gruntów powierzchnia gruntów ornych na tej działce wynosi 11,57 ha, pozostałe użytki to łąki trwałe, grunt zadrzewione i zakrzewione oraz rowy.

Niezależnie jednak od poczynionych przez biegłego zastrzeżeń co do poprawności obliczeń dokonanych przez samego powoda należy podkreślić, że nawet gdyby wyliczenia powoda były całkowicie poprawne, to okoliczność, że powód potrafi przeprowadzić poprawne obliczenie wysokości odszkodowania nie oznacza, że podstawione do obliczeń dane odpowiadają rzeczywistemu rozmiarowi strat. Okoliczność tę słusznie podniósł Sąd Rejonowy.

Prawidłowym jest ponadto poczynione przez Sąd Rejonowy ustalenie, że powód był zawiadamiany o oględzinach. Potwierdzają to zeznania świadków strony pozwanej oraz samego powoda, który przyznał, że był obecny przy oględzinach w 2008 roku oraz w późniejszym czasie. Logiczny jest zatem wyprowadzony przez Sąd wniosek, że skoro powód był obecny przy oględzinach, to musiał być o nich zawiadamiany.

Oczywiście chybiony jest zarzut błędnego ustalenia przez Sąd, że pozwane Koło (...) proponowało powodowi stosowanie środków chemicznych odstraszających dzikie zwierzęta. Zeznania powoda o braku takich propozycji stoją w wyraźnej sprzeczności nie tylko z zeznaniami świadków, ale przede wszystkim dowodami z dokumentów w postaci korespondencji kierowanej przez Koło (...) do powoda, w której wyraźnie wskazywano na takie środki, podając dane kontaktowe osoby, od której powód może jej uzyskać.

Wbrew zarzutom apelacji Sąd Rejonowy dostrzegł nieprawidłowości jakie towarzyszyły dokumentowaniu oględzin przeprowadzanych przez przedstawicieli pozwanego Koła (...). Kierując się tą konstatacją Sąd przyjął, że treść protokołów oględzin odzwierciedla co najmniej minimalną wartość szkód wyrządzonych powodowi i jest możliwym, że rzeczywista wartość była większa. Jednak owa ewentualnie wyższa wartość szkód nie została w żadnym stopniu udowodniona. Należy podkreślić, że taka ocena wiarygodności protokołów oględzin jest korzystna dla powoda. Gdyby bowiem sąd całkowicie zdyskwalifikował protokoły oględzin jako źródło ustaleń faktycznych tak jak chce tego powód, to brak byłoby w sprawie jakichkolwiek innych dowodów wskazujących na rozmiar poniesionych przez powoda szkód.

Przechodząc do zarzutu naruszenia prawa materialnego wskazać należy, że specyfika rozwiązania przyjętego w art.46 ustawy z dnia 13 października 1995 roku Prawo łowieckie (DZ.U. z 2005 r. Nr 127 poz.1066 ze zm.) polega na tym, że ustalenia wysokości odszkodowania dokonuje sam podmiot odpowiedziany za szkody łowieckie, czyli to podmiot odpowiedzialny sam ustala zakres swojej odpowiedzialności poprzez określenie wysokości odszkodowania. Uprawnienie do ustalania wysokości szkody jest uprawnieniem prawnokształtującym. Konsekwencją przyjętego rozwiązania jest to, że to na podmiocie odpowiedzialnym spoczywa ciężar dowodu co do wysokości szkody łowieckiej wyrażający się w obowiązku przeprowadzenia oględzin i dokonania oszacowania szkody. Winien on zatem działać ze szczególną starannością. Także prawodawca dąży do zobiektywizowania sposobu ustalania odszkodowania oraz zapewnia samemu poszkodowanemu udział w szacowaniu szkód i ustalaniu odszkodowania, przyznaje mu także prawo zgłaszania zastrzeżeń do protokołu. Od woli poszkodowanego zależy czy w czynnościach tych będzie uczestniczyć także przedstawiciel izby rolniczej, co jest również rozwiązaniem ochronnym dla poszkodowanego. Ustawodawca dąży do polubownego zakończenia sporu o wysokość szkód łowieckich (art.47 ust.2 ustawy), przewidując możliwość wszczęcia postępowania mediacyjnego przed właściwym organem gminy.

W przypadku jednak, gdy spór przeniesie się na drogę postępowania sądowego jego rozstrzygnięcie musi uwzględniać dyspozycję art.6 k.c., zgodnie z którym ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. W niniejszej sprawie protokoły sporządzone przez pozwane Koło (...) zostały prawidłowo uznane za dowód minimalnego zakresu poniesionych przez powoda szkód w uprawach. Powód opierając żądanie pozwu na twierdzeniu, że rozmiar szkód był wyższy winien był zatem zgodnie z treścią art.6 k.c. zaoferować dowody na tego potwierdzenie. Skutecznie jednak tego nie uczynił. W konsekwencji w ocenie Sądu Okręgowego zarzut naruszenia art.6 k.c. jest niesłuszny.

Z tych względów Sąd Okręgowy oddalił apelację na podstawie art.385 k.p.c. jako niezasadną. O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art.98 § 1 i § 3 k.p.c. w zw. z art.391 k.p.c. Wysokość wynagrodzenia pełnomocnika pozwanego została ustalona zgodnie z § 6 pkt 4 w zw. z § 13 ust.1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2001 roku w sprawie opat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej z urzędu.