Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Wnioskodawcy J. G. i E. G. wnieśli o ustanowienie służebności drogi koniecznej z prawem przejazdu i przechodu przez nieruchomość położoną w B. przy ul. (...), stanowiąca działkę nr (...), dla której Sąd Rejonowy w Bydgoszczy prowadzi księgę wieczystą (...), stanowiącą własność Skarbu Państwa w użytkowaniu wieczystym (...)Spółdzielni (...)w B., na rzecz każdoczesnego właściciela nieruchomości położonej w B., stanowiącej działki nr (...), dla których Sąd Rejonowy w Bydgoszczy prowadzi księgę wieczystą (...).

W uzasadnieniu wniosku wywiedli, iż na terenie ich nieruchomości znajdują się budynki Fabryki (...). Nieruchomość składa się z dwóch działek nr (...). Do części działki nr (...) możliwy jest wjazd od strony ul. (...), natomiast z uwagi na konstrukcję budynków nie jest możliwy przejazd do działki nr (...) graniczącej z działką nr (...) oraz do pozostałej części działki nr (...). Dojazd samochodem do tej części działki nr (...) jest natomiast możliwy od strony Placu (...) przez nieruchomość stanowiącą własność Skarbu Państwa w użytkowaniu wieczystym Spółdzielni. Przejazd przez działkę nr (...) był praktykowany od kilkudziesięciu lat, jednakże w ostatnim czasie, z uwagi na rzadsze z niego korzystanie, coraz częściej przejazd ten jest zablokowany przez parkujące samochody. Uniemożliwia to dojazd do działki nr (...) i jej prawidłowe funkcjonowanie.

Spółdzielnia w odpowiedzi na wniosek domagała się jego oddalenia wskazując, iż dla ustanowienia służebności drogi koniecznej nie wystarczy ustalenie, że droga przez grunt sąsiedni stanowiłaby krótsze połączenie nieruchomości z należącymi do niej budynkami. Ponadto nieruchomość należąca do wnioskodawców posiada dostęp do drogi publicznej od ul. (...).

Skarb Państwa - Prezydent Miasta B. w odpowiedzi na wniosek również wniósł o jego oddalenie, kwestionując twierdzenie wnioskodawców co do uznania przez uczestnika zasadności ich żądania. Zdaniem tego uczestnika, przedmiotowa nieruchomość posiada dostęp do drogi publicznej, jaką jest ulica (...), a problem utrudnienia dostępu z części nieruchomości do drogi publicznej obciąża gospodarujących nieruchomością.

Postanowieniem z dnia 22 kwietnia 2013 r. r. Sąd Rejonowy w Bydgoszczy w sprawie o sygn. akt II Ns 2397/10 oddalił wniosek, zasądził od wnioskodawców tytułem zwrotu kosztów postępowania: na rzecz uczestnika (...) Spółdzielni(...)w B. kwotę 257 zł oraz na rzecz uczestnika Skarbu Państwa Prezydenta Miasta B. kwotę 240 zł.

Sąd Rejonowy ustalił i zważył, co następuje.

Wnioskodawcy J. G. i E. G. są współwłaścicielami nieruchomości położonej w B. przy ul. (...), dla której jest Sąd Rejonowy w Bydgoszczy prowadzi księgę wieczystą (...).

Na powyższej nieruchomości wnioskodawcy prowadzili przedsiębiorstwo zajmujące się produkcją wyrobów cukierniczych. Działalność tę wnioskodawcy przenieśli do innej siedziby. Aktualnie zamierzają sprzedać nieruchomość przy ul. (...).

Nieruchomość wnioskodawców składa się z 2 działek: nr (...). Północna część działki nr (...) ma bezpośredni dostęp do drogi publicznej od ul. (...). Brak jest możliwości dojazdu samochodami do południowej części działki nr (...), na której znajdują się budynki garażowo - magazynowe, może tam przejechać jedynie wózek widłowy.

Działka nr (...) jest zabudowana w zasadniczej części budynkiem. Brak jest bezpośredniego dostępu do działki nr (...) od ulicy (...). Dojazd do budynków na działce nr (...) oraz do południowej części działki nr (...) odbywa się przesmykiem pod budynkiem.

W okresie prowadzenia na nieruchomości wnioskodawców przedsiębiorstwa dojazd do południowej części działki nr (...) i działki nr (...) odbywał się poprzez nieruchomość położoną w B. przy ul. (...) stanowiącą działkę nr (...), tj. poprzez istniejący pod budynkiem znajdującym się na tej nieruchomości wjazd. W ten sposób przejeżdżały niektóre samochody przewożące produkty do przedsiębiorstwa wnioskodawców. Dość często zdarzały się jednak sytuacje, że samochody dostawcze ze względu na swoje gabaryty nie mogły przejechać pod istniejącym wjazdem i rozładunek towarów odbywał się na ul. (...), zaś ich transport do nieruchomości wnioskodawców następował przy pomocy wózków widłowych poprzez działkę nr (...).

Nieruchomość przy ul. (...) stanowi własność Skarbu Państwa i znajduje się w użytkowaniu wieczystym Spółdzielni.

Dojazd pojazdów do nieruchomości wnioskodawców przez działkę nr (...) odbywał się za zgodą użytkownika wieczystego tej nieruchomości.

Spółdzielnia ma w planach zabudowę istniejącego pod budynkiem wjazdu na pomieszczenia prowadzonej przychodni lekarskiej w celu rozszerzenia zakresu usług medycznych.

Przeprowadzone w sprawie postępowanie dowodowe potwierdziło, że dojazd do nieruchomości wnioskodawców od ulicy (...) jest możliwy jedynie do północnej części działki nr (...), jednak nie jest możliwy do południowej części tej działki oraz do działki nr (...). Do tych części nieruchomości od strony ulicy (...) może wjechać jedynie wózek widłowy. Z dokonanych ustaleń wynikało ponadto, że dojazd do tych części nieruchomości odbywał się poprzez działkę nr (...), będącą w użytkowaniu wieczystym Spółdzielni i za jej zgodą. Jednak od czasu przeniesienia siedziby przedsiębiorstwa w inne miejsce, wnioskodawcy faktycznie z tego przejazdu nie korzystali.

Rozstrzygając o zasadności wniosku, Sąd Rejonowy powołał się na art. 145 k.c. i uznał, że biorąc pod uwagę opisany wyżej stan rzeczy, a przede wszystkim okoliczność, że wnioskodawcy od dłuższego czasu nie prowadzą już działalności na swojej nieruchomości i zamierzają ją sprzedać, to nie istnieją żadne okoliczności, które przemawiałyby za stanowiskiem, że istniejący dostęp nie jest odpowiedni ze względu na społeczno - gospodarcze przeznaczenie nieruchomości. Nie sposób bowiem z góry zakładać, że potencjalny nabywca nieruchomości nabędzie ją również na cele produkcyjne i korzystanie z nieruchomości będzie związane z koniecznością transportu towarów czy produktów.

Ponadto Sąd I instancji wskazał, iż nawet gdyby wnioskodawcy mieli uprawnienie do korzystania z wjazdu pod budynkiem uczestnika wynikające np. z istniejącej służebności przejazdu, to służebność ta nie gwarantowałaby swobodnego przejazdu wszystkich pojazdów do ich nieruchomości ze względu na charakter zabudowy znajdującej się na nieruchomości uczestnika. Uprawnia to do wniosku, że ewentualne ustanowienie służebności na rzecz wnioskodawców nie wyeliminowałoby konieczności dokonywania rozładunków i załadunków towarów przy użyciu wózków widłowych. Taki zaś transport towarów może odbywać się od strony ulicy (...) istniejącym na nieruchomości wnioskodawców przesmykiem - bez konieczności ograniczania prawa własności (użytkowania wieczystego) uczestników.

Ta ostatnia kwestia nabiera tym większego znaczenia, że Spółdzielnia powzięła zamiar dokonania zabudowy znajdującego się pod budynkiem wjazdu w celu powiększenia prowadzonej przez siebie przychodni i rozszerzenia zakresu świadczonych usług medycznych. Zatem uwzględnienie wniosku z jednej strony i tak nie zapewniłoby odpowiedniego dla celów prowadzenia zakładu produkcyjnego dostępu dużych samochodów dostawczych do nieruchomości władnącej, a z drugiej ograniczyłoby znacząco możliwości pełnego gospodarczego wykorzystania nieruchomości obciążonej przez użytkownika wieczystego.

O kosztach postępowania Sąd Rejonowy orzekł na podstawie art. 520 § 2 k.p.c.

Apelację od postanowienia złożyli wnioskodawcy J. G. i E. G. zaskarżając je w całości. Rozstrzygnięciu Sądu Rejonowego zarzucili:

1.  naruszenie prawa materialnego, tj. art. 145 k.c. poprzez jego błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie polegające na błędnym ustaleniu przesłanek, od których zależy ustanowienie drogi koniecznej oraz nie odróżnieniu ich od sposobów, jakimi powinien kierować się sąd przy jej ustanowieniu,

2.  sprzeczności ustaleń sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego polegającą na nieuzasadnionym przyjęciu, iż nieruchomość wnioskodawców posiada odpowiedni dostęp do drogi publicznej,

3.  naruszenie prawa procesowego, tj. art. 227 k.p.c. oraz 278 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c. poprzez bezpodstawne oddalenie wniosków wnioskodawcy o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego z zakresu pożarnictwa oraz biegłego z zakresu budownictwa.

Jednocześnie wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia i uwzględnienie powództwa w całości oraz zasądzenie na swoją rzecz kosztów postępowania apelacyjnego według norm przepisanych, ewentualnie o uchylenie orzeczenia i przekazane sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Na rozprawie apelacyjnej uczestnik – Spółdzielnia wnosił o oddalenie apelacji i zasądzenie na swoją rzecz kosztów postępowania według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja wnioskodawców nie jest uzasadniona.

Sąd Okręgowy w całości podziela ustalenia faktyczne Sądu Rejonowego i przyjmuje je za własne, jak też aprobuje ocenę prawną dokonaną przez Sąd I instancji. Zdaniem Sądu Okręgowego - Sąd I instancji nie dopuścił się uchybień zarzucanych w apelacji i dokonał prawidłowej interpretacji art. 145 k.c. Ponadto Sąd Rejonowy w sposób szczegółowy uzasadnił przyczyny odmowy ustanowienia służebności drogi koniecznej, a wnioski poprzedził wszechstronną i obiektywną analizą materiału dowodowego zebranego w sprawie.

Na wstępie przypomnieć należy, że z art. 145 k.c. wynika, iż właściciel może żądać od właścicieli gruntów sąsiednich ustanowienia za wynagrodzeniem potrzebnej służebności drogowej, jeżeli jego nieruchomość nie ma odpowiedniego dostępu do drogi publicznej lub do należących do niej budynków gospodarskich. Służebność drogi koniecznej jest ustanawiana na rzecz nieruchomości, z której korzystanie zgodnie ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem wymaga dostępu do niej przez sieć dróg publicznych. Z tej przyczyny podstawową przesłanką ustanowienia służebności drogi koniecznej jest brak dostępu nieruchomości do drogi publicznej

Przenosząc powyższe na grunt rozpoznawanej sprawy stwierdzić należy, że nieruchomość wnioskodawców niewątpliwie posiada dostęp do drogi publicznej od strony ul. (...). Utrudnione jest natomiast korzystanie z części tej nieruchomości położonej od strony ul.(...). Obie części omawianej nieruchomości łączy wąski przesmyk, zaś ten rodzaj połączenia wynika ze sposobu, w jaki wnioskodawcy zagospodarowali swoją nieruchomość. Już ta okoliczność powodowała, że wniosek wnioskodawców podlegał oddaleniu. Co więcej nie mógłby on zostać uwzględniony nawet w sytuacji, gdyby obie części nieruchomości nie posiadały żadnego połączenia. W tym miejscu przywołać należy aprobowany przez Sąd Okręgowy pogląd wyrażony w zachowującej aktualność uchwale Sądu Najwyższego z dnia 16 kwietnia 1968 r. (III CZP 33/68), zgodnie z którym druga przesłanka ustanowienia służebności drogi koniecznej, to jest „brak dostępu nieruchomości do należących do niej budynków gospodarskich” jest spełniona wtedy, gdy brak jest odpowiedniego dostępu z jednej nieruchomości do należących do niej budynków gospodarskich położonych na drugiej nieruchomości. Chodzi tu zatem o brak komunikacyjnej łączności między dwiema nieruchomościami, z których jedna jest zabudowana budynkami gospodarskimi, które można uważać za należące do pierwszej. W hipotezie tej ustawodawca nie miał zatem na względzie potrzeby odpowiedniego dostępu z drogi publicznej do budynku, wznoszącego się na działce posiadającej taki dostęp. Nie można ustawodawcy przypisać takiej intencji, gdyż rzeczą właściciela działki jest tak budować, by mógł z budynku faktycznie korzystać. Planujący budowę powinien zatem zadbać ewentualnie i o to, by sąsiad ustanowił na jego rzecz służebność konieczną do wykonywania dojazdów do budynku, który planuje tak postawić, że po własnej działce do niego nie dojedzie. W uchwale tej Sąd Najwyższy wyłączył możliwość tak rozciągłej wykładni art. 145 § 1 k.c., by drugą z jego hipotez objąć brak odpowiedniego dostępu do drogi publicznej z budynków usytuowanych na nieruchomości, mającej taki dostęp. Reasumując wskazać należy, że urządzenie odpowiedniego do potrzeb właścicieli wjazdu na nieruchomość jest sprawą jego właściwego zagospodarowania. Nie bez znaczenia pozostaje również fakt, że jak wynika ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wynika, że wnioskodawcy przez długi okres czasu prowadzili na przedmiotowej nieruchomości działalność gospodarczą i w tym czasie nie widzieli potrzeby wystąpienia o ustanowienie stosownej służebności. Po części usprawiedliwione to było faktem, że dostęp do nieruchomości od ul.(...)umożliwiała im Spółdzielnia. Jednakże dostęp ten został ograniczony z uwagi na uszkodzenie budynku uczestnika przez jeden z samochodów ciężarowych nie mieszczący się w przejeździe, co powodowało konieczność rozładowywania towaru na ul. (...)i przewożenie go wózkami widłowymi. Wnioskodawcy konieczność wystąpienia z roszczeniem o ustanowienie służebności zauważyli natomiast już po zaprzestaniu prowadzenia działalności, w momencie, gdy zdecydowali się na zbycie nieruchomości. Powyższe świadczy o tym, że w rzeczywistości celem zainicjowanego przez wnioskodawców postępowania była chęć uzyskania jak najwyższej ceny nieruchomości.

Sąd Okręgowy pragnie zauważyć także, że z art. 145 § 2 zd. 1 k.c. wynika, iż droga konieczna powinna stanowić jak najmniejsze obciążenie nieruchomości, przez którą ma prowadzić. W sytuacji, gdy uczestnik przedstawił decyzję o warunkach zabudowy (...) (k. 208-211) świadczącą o zamiarze rozbudowania nieruchomości przy ul. (...)celem rozszerzenia prowadzonej przez siebie działalności, Sąd Rejonowy słusznie przyjął, że uwzględnienie wniosku wnioskodawców prowadziłoby do zbytniego obciążenia tejże nieruchomości.

Odnosząc się do ostatniego z zarzutów apelacji, wskazać należy, że w rozpoznawanej sprawie nie zachodziła potrzeba przeprowadzenia dowodu z opinii biegłych sądowych z zakresu pożarnictwa i budownictwa. Okoliczności, co do których mieli wypowiedzieć się ci specjaliści nie wpłynęłyby na prawidłową ocenę Sądu I instancji, że nieruchomość wnioskodawców posiada dostęp do drogi publicznej, zaś to, że zdaniem powodów jest on nieodpowiedni wynika tylko i wyłącznie z zastosowanego przez nich sposobu zagospodarowania tej nieruchomości. Sporządzenie takich opinii spowodowałoby jedynie całkowicie nieuzasadniony wzrost kosztów sądowych, jakie należałoby ponieść tytułem wydatków związanych z ich opracowaniem i ostatecznie nie miałoby żadnego znaczenia dla rozstrzygnięcia.

W związku z powyższym należało uznać, że oddalenie przez Sąd I instancji omawianych wniosków dowodowych było nie tylko trafne, ale również uchroniło uczestników, wnoszących o przeprowadzenie dowodów, od ponoszenia znacznych kosztów z tym związanych.

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy – na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. – oddalił apelację jako niezasadną.

O kosztach postępowania orzeczono na mocy art. 98 § 1 i 3 k.p.c. i § 8 pkt 3, § 13 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (t.j. Dz. U. z 2013 r. poz. 461).