Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 października 2014r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący SSO Maria Matyja

Protokolant st. sek. sąd Dorota Wodniak

po rozpoznaniu w dniu 29 września 2014r. w Olsztynie

na rozprawie

sprawy z powództwa N. K. i I. K. (1)

przeciwko (...)w K.

o zapłatę kwoty 37.767,80zł

i z powództwa wzajemnego (...)w K.

przeciwko N. K. i I. K. (1)

o zapłatę kwoty 174.265,-zł

I.  zasądza od pozwanego (...)w K.na rzecz powodów N. K.i I. K. (1)solidarnie kwotę 37.767,80zł (słownie trzydzieści siedem tysięcy siedemset sześćdziesiąt siedem złotych i osiemdziesiąt groszy) z ustawowymi odsetkami od 29 marca 2012r. do dnia zapłaty

II.  zasądza od pozwanego (...)w K.na rzecz powodów N. K.i I. K. (1)kwotę 5.806,-zł (słownie pięć tysięcy osiemset sześć złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu

III.  oddala powództwo wzajemne

IV.  zasądza od powoda wzajemnego (...)w K.na rzecz pozwanych wzajemnych N. K.i I. K. (1)kwotę 3.617,-zł (słownie trzy sześćset siedemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu.

UZASADNIENIE

Powodowie N. K.i I. K. (1)pozwem złożonym w dniu 29 marca 2012r. w Sądzie Rejonowym w Siedlcach wnieśli o zasądzenie od pozwanego (...)w K.kwoty 37.767, 80zł z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz należnych kosztów procesu.

W uzasadnieniu pozwu podali, że w dniu 12 lipca 2010r. zawarli z pozwaną Spółką umowę o roboty budowlane, przedmiotem której było wybudowanie pod klucz stajni i ujeżdżalni na nieruchomości powodów położonej w miejscowości J.. Umowa stron przewidywała wykonanie zleconych nią prac do dnia 30 listopada 2010r. Pozwany nie dotrzymał umówionego terminu. Powodowie, którym zależało na zakończeniu inwestycji przez wykonawcę, który ją rozpoczął zgodzili się na przedłużeniu terminu.

W dniu 22 marca 2011r. strony zawarły aneks do umowy, w którym rozszerzono zakres robót, podwyższono wynagrodzenie wykonawcy, ustalono harmonogram płatności zaliczek i ustalono termin zakończenia robót na dzień 25 czerwca 2011r.

Także w terminie określonym aneksem pozwany nie zakończył przewidzianych robót. Pisma powodów wzywające pozwanego do przyśpieszenia wykonania prac pozostały bez rezultatu. Pozwany nie zakończył też robót w dodatkowo wyznaczonym przez powodów terminie tj. do 31 sierpnia 2011r.

W tej sytuacji powodowie pismem z dnia 27 września 2011r. odstąpili od umowy i wezwali pozwanego do zapłaty kary umownej w łącznej kwocie 64. 694,50zł.

Niniejszym pozwem powodowie dochodzą kary umownej w wysokości (...)umówionego wynagrodzenia za odstąpienie od umowy z winy wykonawcy.

Pozwany (...)w K.w odpowiedzi na pozew wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie od powodów na jego rzecz należnych kosztów procesu.

Podniósł też zarzut niewłaściwości miejscowej Sądu Rejonowego w Siedlcach z uwagi na zapis prorogacyjny umowy, iż sądem właściwym do rozpoznania sprawy jest sąd właściwy według siedziby wykonawcy.

Merytorycznie pozwany zarzucił, że odstąpienie przez powodów od umowy było nieskuteczne i jako takie nie może wywrzeć skutków prawnych, gdyż umowa łącząca strony nie zawierała zapisów w przedmiocie terminu wykonania prawa odstąpienia od umowy.

Ponadto zaprzeczył, aby do opóźnienia w wykonaniu prac doszło z winy pozwanego. Przywołał postanowienia umowy, stanowiące iż opóźnienie zamawiającego w zapłacie zaliczki powoduje, że termin rozpoczęcia i zakończenia robót ulega przesunięciu o ilość dni opóźnienia. Zarzucił też, że powodowie za montaż okien i bram nie zapłacili pozwanemu zaliczki w kwocie 20.000,-zł Nie zapłacili też zaliczki za wykonanie tynków wewnętrznych i zewnętrznych, a w przedmiocie wykonania przedłużenia okapu dachu stajni strony nie doszły do porozumienia. Zdaniem pozwanego brak zapłaty za wykonanie tynków obciąża inwestora skutkiem zmiany terminu zakończenia robót.

Następnie w dniu 15 października 2012r. pozwany (...)w K.wniósł przeciwko powodom pozew wzajemny o zapłatę kwoty 174. 265,-zł z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 2 września 2011r. do dnia zapłaty oraz należnych kosztów procesu.

W uzasadnieniu pozwu wzajemnego pozwany podał, że na podstawie umowy zawartej z powodami oraz aneksu do tej umowy wykonał następujące roboty:

- fundamenty – stopy, ławy, roboty ziemne z niwelacją hali z ubiciem i wyrównaniem

- ściany zewnętrzne murowane

- wieńce żelbetowe

- nadproża i podciągi słupów żelbetowe

- okna i bramy

- boksy i ścianę wewnętrzną

- konstrukcję stalową hali

- dach hali z blachodachówki

-dach stajni o konstrukcji drewnianej z pokryciem papą

- podwalinę hali krawężnika

Natomiast roboty polegające na wykonaniu

-połączenie stajni starej z nową

- dodatkowe okna

- zakup kostki do korytarza stajni

pozwany wykonał na dodatkowe zlecenie.

Wynagrodzenie za wszystkie wskazane roboty wynosi 356.262, -zł.

Za wykonane roboty powodowie zapłacili kwotę 174.265,-zł, a zatem do zapłaty pozostała kwota dochodzona pozwem wzajemnym.

Pozwani wzajemni N. K. i I. K. (1) wnieśli o oddalenie powództwa wzajemnego i zasądzenie na ich rzecz należnych kosztów procesu.

W odpowiedzi na pozew wzajemny powodowie (pozwani wzajemni) podtrzymując dotychczasowe stanowisko w sprawie, zarzucili, że pozwany nie przedstawił żadnych dowodów na potwierdzenie, że wykonał roboty na kwotę 344.262,-zł, a nadto, że roboty te wykonał prawidłowo i że są one dobrej jakości. Wskazali też, że wykonawca otrzymywał wynagrodzenie za każdy etap wykonanych prac zgodnie z harmonogramem wynikającym z aneksu do umowy. Jeśli wykonawca nie wykonywał dalszych prac nie otrzymywał wynagrodzenia. Wskazali też, że roboty wykonane przez pozwanego są albo niedokończone lub wykonane wadliwie.

Jednocześnie powodowie ( pozwani wzajemni) zarzucili, że pozwany wykonawca niezgodnie z przepisami trzymał dziennik budowy poza jej terenem i dokonywał własnych wpisów. Zdaniem powodowie (pozwani wzajemnych ) wpisy te jako nie potwierdzone przez inwestora nie mają żadnej wartości dowodowej.

Sąd Okręgowy ustalił co następuje:

W dniu 12 lipca 2010r. strony zawarły umowę o roboty budowlane na podstawie której pozwany wykonawca podjął się wybudowania „pod klucz” stajni i ujeżdżalni na nieruchomości powodów położonej w miejscowości J..

Strony w umowie określiły ponadto, że przedmiot umowy obejmuje:

-wykonanie dokumentacji budowlanej i powykonawczej

- wykonanie konstrukcji stalowej, fundamentów, makroniwelację, obudowę ścian dachów,

naświetli i okien

- wykonanie ścian działowych miedzy boksami

- wykonanie tynków wewnętrznych i zewnętrznych

- dostawę i montaż bram i drzwi głównych

- wykonanie podłoża w hali ujeżdżalni – ubicie i niwelacja piasku rodzimego z dosypaniem tyle ile będzie trzeba.

Rozpoczęcie robót miało nastąpić dwa dni po terminie uzyskania Decyzji o warunkach zabudowy, a zakończenie robót w dniu 30 listopada 2010r.

Wynagrodzenie wykonawcy zostało określone jako wynagrodzenie ryczałtowe w wysokości 350.000,-zł brutto., z zastrzeżeniem, że nie może być podwyższone.

Zamawiający zobowiązał się do wpłacenia zaliczki w kwocie 60.000,-zł w terminie 10 dni od zawarcia umowy. Kolejne 60.000,-zł zamawiający miał zapłacić po wykonaniu fundamentów hali i stajni oraz po posadowieniu konstrukcji stalowej hali. Pozostałą umówioną kwotę wynagrodzenia zamawiający miał płacić po protokolarnym odbiorze wykonanych robót.

W przypadku opóźnienie zamawiającego w zapłacie zaliczki, termin rozpoczęcia robót oraz ich zakończenia ulega przesunięciu o ilość dni opóźnienia (§ 3 pkt 4 umowy)

Wykonawca udzielił zamawiającemu 24 – miesięcznej gwarancji na wykonany przedmiot umowy i dotyczyło to zarówno wykonanych prac jak i użytych materiałów, a stwierdzone w tym okresie wady zobowiązał się usunąć w terminie (...) dni od otrzymania pisemnego zawiadomienia o wadzie na własnych koszt.

Oprócz kar umownych, za zwłokę w wykonaniu prac i zwłokę w usunięciu wad strony przewidziały karę umowną za odstąpienie od umowy. W przypadku odstąpienia od umowy przez zamawiającego z przyczyn obciążających wykonawcę w wysokości (...) umówionego wynagrodzenia.

Strony określiły również warunki odstąpienia od umowy. Zamawiający mógł odstąpić od umowy, w przypadku stwierdzenia, że wykonawca opóźnia się z rozpoczęciem lub zakończeniem robót tak dalece, że nie jest prawdopodobne, żeby zdoła je ukończyć w czasie umówionym, po wyznaczeniu mu przez zamawiającego jednomiesięcznego terminu na zakończenie robót (§ 13 pkt 1 umowy)

Wykonanie robót miało nastąpić w oparciu i projekt budowlany sporządzony na zlecenie zamawiających.

(umowa z dnia 12 lipca 201r. k 6- 8 i to samo k 84-88 ,projekty budowlane załączone sprawy)

W dniu 10 sierpnia 2010r. powodowie uiścili zaliczkę pozwanemu na poczet budowy stajni i ujeżdżalni.

(pokwitowanie przyjęcia gotówki k 146)

W dniu 18 sierpnia 2010r. zostało wydana decyzja o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu dla inwestycji polegającej na budowie budynku gospodarczego ze stajnią.

W oparciu w/w decyzję o warunkach zabudowy, w dniu 28 października 2010r. powód I. K. (1) złożył w Starostwie Powiatowym w S. wniosek o pozwolenie na budowę/ rozbiórkę budynku gospodarczego ze stajnią i szamba w miejscowości J. na działce nr (...). Pozwolenie na budowę zostało wydane w dniu 29 listopada 2010r., następnie na wniosek powoda I. K. z dnia 14 grudnia 2010r. w dniu 21 grudnia 2010r. Starosta (...) wydał dziennik budowy dla przedmiotowej inwestycji, w którym wykonawca dokonywał wpisów w okresie od 25 stycznia 2011r. do 20 czerwca 2011r.

(dokumenty administracyjne załącznik do sprawy, decyzja o warunkach zabudowy k 377- 380, kserokopia dziennika budowy k 94-99)

W dniu 22 marca 2011r. strony zawarły aneks do umowy, w którym przesunęły termin wykonania robót na dzień 25 czerwca 2011r. oraz podwyższyły wynagrodzenie do kwoty 384.778,- zł brutto. Jednocześnie w aneksie tym strony wskazały dokładnie wysokość wynagrodzenia i rodzaj prac po wykonaniu których ono zostanie zapłacone. Zmieniony też został zakres robót w zakresie wykonania ściany wewnętrznej (zmiana materiału i technologii wykonania), zwiększono ilość drzwi i naświetli. Miało zostać wykonane pokrycie dachu istniejącej stacji przez położenie blachodachówki oraz modernizacja werandy, dobudowanie jej fragmentu w ramach rekompensaty strat.

(aneks do umowy wraz z wyceną poszczególnych robót k 9-10 i to samo k 89-92)

Pismem z dnia 21 lipca 2011r. pełnomocnik powodów wezwał pozwanego wykonawcę do jak najszybszego zakończenia robót wyznaczając mu miesięczny termin ich zakończenia do 31 sierpnia 2011r. pod rygorem odstąpienia od umowy i zlecenia ich wykonania wykonawcy zastępczemu.

(pismo powodów z dnia 21 lipca 2011r. k 12 )

W odpowiedzi na to pismo pozwany wykonawca przedstawił powodom rozliczenie robót na dzień 1 września 2011r. określając je na ogólną kwotę 344.262,zł i po wskazaniu, że po uiszczeniu przez powodów 170.000,-zł do zapłaty pozostaje kwota 174.265,-zł.

Prokurent pozwanej spółki (...) zeznał, że kolejność wykonania robót, sposób ich wykonania i terminy ich realizacji strony uzgadniały e-mailową.

( pismo pozwanego z dnia 1 września 2011r. k 93, zeznania prokurenta pozwanej spółki (...) k 118, płyta CD k 119, korespondencja e- mailowa stron k 121-128, dwie faktury na zakup kostki brukowej na łączną kwotę 10.694, 85zł k 129-130)

Pismem z dnia 27 września 2011r. powodowie odstąpili od umowy z przyczyn obciążających wykonawcę i wezwali go do uiszczenia kar umownych w łącznej kwocie 62.694,50zł.

(odstąpienie od umowy k 14-15).

Powodowie zlecili innym wykonawcom wykonanie podłoża w ujeżdżalni, obicie pomieszczenia stajni deskami, które wcześniej kupili, wykonanie pokrycia dachu stajni wraz z zakupem blachy.

(pokwitowania innych wykonawców przyjęcia wynagrodzenia za wykonane roboty lub dostarczone materiały k 136-Na

Pismem procesowym datowanym dnia 18 kwietnia 2013r. pełnomocnik powodów złożył w piśmie procesowym doręczonym pełnomocnikowi pozwanego oświadczenie o potrąceniu następujących należności:

-kwoty 15.000,-zł z tytułu kosztów niwelacji hali wraz z ubiciem, wyrównaniem i transportem

- kwoty 42.450,-zł kosztu wykonania ścian zewnętrznych drewnianych hali

-kwoty 5000,-zł tytułem kosztów usunięcia wad dachów na hali i nowej stajni

- kwoty 38.700,-zł tytułem wymiany pokrycia dachu stajni blachodachwóką

- kwoty 8.000,-zł z tytułu nie wybudowania bandy w nowej stajni

- kwoty 12.000,-zł z tytułu kosztów mieszkania pracowników pozwanego

- kwoty 24.926,70 zł z tytułu kary umownej za zwłokę w wykonaniu robót w okresie od 26 czerwca do 27 września 2011r.- łącznie kwotę 146.076,70zł

W piśmie tym zostały zgłoszone wady dotyczące wadliwego pokrycia nowej stajni i ujeżdżalni, wad bram i okien, w zakresie wykonania fundamentów, słupów żelbetonowych, konstrukcji stanowej hali przez dostarczenie starej konstrukcji.

(pismo pełnomocnika powodów z dnia 18 kwietnia 2013r. k 132-135)

Świadek W. K.zeznał, że listopadzie lub grudniu 2012r. wykonywał podłoże jeździeckie w hali ujeżdżalni. Nie wykonywał tego podłoża na podstawie projektu, ale własnego doświadczenia bo takich ujeżdżalni wykonuje ok. (...)rocznie w całej Europie. Prace te wykonał za 25.000,-zł tj. połowę ceny , którą powinni zapłacić powodowie w zamian za reklamę jego firmy na Mistrzostwach Polski (...) w powożeniu. Świadek ten zeznał, że nie ma wiedzy na temat umowy miedzy stronami.

(zeznania świadka W. K. k 221-222)

Świadek A. K. (1) zeznał, że wykonywał pokrycie starej stajni, pokrycie nowej stajni oraz wykonywał ściany z desek w ujeżdżalni oraz poprawki pokrycia na ujeżdżalni, gdzie była niepodokręcana blacha i brak było części obróbek blacharskich. Koszt robocizny naprawy pokrycia ujeżdżalni wyniósł 5000,-zł, pokrycie starej stajni kosztowało 15.000,-zł, a nowej 5000,-zł, a wykonanie ściany z desek w ujeżdżalni 20.0000,-zł lub 25.000,-zł. Świadek ten nie ponosił kosztów materiałów. Koszty te ponosił inwestor. Bramy nie były zabezpieczone i były powykręcane. Do okien nie było zamknięć co spowodowało, że w wyniku wiatru zostały wybite szyby. Naprawa okien i drzwi była wliczona w kwotę 5000,-zł czyli kosztu naprawy pokrycia w ujeżdżalni. Naprawy te świadek wykonywał w 2011r.

(zeznania świadka A. K. (1) k 304-305)

Z zeznań świadka M. K. (1) wynika, że uczestniczył on w budowie ujeżdżalni, która była budowana od podstaw. Była to konstrukcja stalowa, przykryta blachodachówką Drzwi i okna były drewniane. Świadek ten nie pamiętał w jakim terminie roboty te wykonywał. Prace zwiane ze stajnią wykonywał A. K. (2). Uszkodzony w niej został fragment dachu, kiedy na niego przewróciło się drzewo. Było połączenie części nowej stajni ze starą wykonywał je A. K. (2).

(zeznania świadka M. K. (1) k 331, płyta CD k 333)

Świadek D. S. wynika, że pełnił on fonację inżyniera budowy w okresie od lipca 2010r. do stycznia 2011r. W czasie pełnionej przez niego funkcji były wykonywane takie prace jak fundamentowanie ław i stóp fundamentowych , montaż konstrukcji stalowej ujeżdżalni, murowanie ścian stajni łącznie z wieńcami, nadprożami i słupami, pokrycie dachu ujeżdżalni oraz pokrycie i konstrukcja dachu stajni. W czasie gdy świadek pełnił swoja funkcje nie były zgłaszane wady w wykonanych robotach.

(zeznania świadka D. S. k 332, płyta CD k 333)

Pozwany cofnął wniosek o przesłuchanie świadka M. K. (2) i świadka A. K. (2)

(pismo pełnomocnika pozwanego k 229, protokół k 331)

Z opinii biegłego z zakresu budownictwa wynika, że prace fundamentowe – stopy, ławy oraz konieczne prace ziemne zostały wykonane przez pozwanego. Pozwany wykonawca wykonał też ściany zewnętrzne murowane , wieńce żelbetowe, nadproża i podciągi w hali. Nie ma tam słupów żelbetowych są tylko stalowe podpierające dach stajni, ale bez zabezpieczenia antykorozyjnego.

W stajni jest też stolarka okienna i drzwiowa wykonana przez pozwanego, ale bez okuć.

W stajni boksy i ściany wewnętrzne wykonał pozwany, natomiast posadzka w korytarzu przez innego wykonawcę, ale z kostki betonowej zakupionej i dostarczonej na plac budowy przez pozwanego.

Konstrukcja stalowa ujeżdżalni została zmontowana przez pozwanego. Nie wykonano jednak w całości zabezpieczenia antykorozyjnego. Pozwany wykonał też pokrycie dachu ujeżdżalni w całości. Nie wykonał jednak zabezpieczania łat i konrtłat, które stanowią podparcie blachodachówki. Nie wykonano bandy w hali ujeżdżalni, a jedynie podwalinę z krawężnika betonowego.

Natomiast prace związane z niwelacją terenu, zagęszczeniem gruntu i ułożeniem podłoża w hali ujeżdżalni wykonał inwestor (powodowie ) we własnym zakresie. Podłoże to jest specjalistyczne i nie wchodziło w zakres umowy. Inwestor wykonał też ściany z surowego drewna nie malowanego impregnatami w hali.

Pozwany nie wykonał natomiast struktury zewnętrznej elewacji ścian stajni, nie wykonał też modernizacji werandy, oraz pokrycia dachu na istniejącej już stajni. Prace te albo nie zostały wykonane, albo zostały wykonane przez innego wykonawcę.

Biegły w swej opinii wskazał również na liczne wady w pracach wykonanych przez pozwanego a dotyczące braku struktury zewnętrznej elewacji i izolacji i izolacji fundamentów budynku stajni co powoduje podciąganie wody z gruntu i zacieki na elewacji tak w budynku stajni jak i ujeżdżalni. Wadliwie zostały też posadowione słupy stalowe w boksach stajni, które posiadają odchylenia od pionu i nie są zabezpieczone antykorozyjnie. Nieprawidłowo funkcjonuje stolarka okienna i drzwiowa. Wykonano ją bez zamknięć, a niewłaściwie dobrane zawiasy odpadły, przez co tak okna jak i drzwi nie otwierają się prawidłowo i następuje ich wypaczanie. Brak jest ponadto obróbek okien i drzwi na styku z murem. Szklenia we wszystkich oknach zamocowano jedynie za pomocą kitu szklarskiego, który jest jedynie masą uszczelniającą i nie może utrzymać szyby w oknie. Stwarza też niebezpieczeństwo ich wypadnięcia , a przez to zagrożenie pokaleczenia osób lub zwierząt przebywających w pobliżu.

Biegły też stwierdził liczne ogniska korozji w konstrukcji stalowej ścian zewnętrznych i dachu ujeżdżalni. Nie wykonano zabezpieczenia drewna łat i kontrłat pokrycia dachu ujeżdżalni, a brak właściwej wentylacji spowodował powstanie licznych ognisk pleśni.

W opinii biegły wymienia też szczegółowo roboty które nie zostały wykonane przez pozwanego wykonawcę i wartość tych robót.

W ustnych wyjaśnieniach do opinii biegły wskazał, że przy wycenie robót, które nie zostały wykonane posługiwał się uśrednionymi cenami S. z III kwartału 2013r. Ceny te nie odbiegają od cen, które obowiązywały i były stosowane w czasie realizacji inwestycji powodów.

(opinia na piśmie k 367- 413, ustne wyjaśnienia k 460 i płyta CD k463) )

Powodowie nie wnieśli żadnych zastrzeżeń do opinii biegłego.

Pismem datowanym dnia 16 czerwca 2014r. powodowie złożyli pozwanemu oświadczenie o potrąceniu swojej wierzytelności w kwocie 277.711, 64 zł z wierzytelnością pozwanego (powoda wzajemnego) w kwocie 174.265,-zł.

(oświadczenie o potrąceniu k 450 - 451)

Sąd oddalił wniosek pozwanego o dopuszczenie dowodu z opinii uzupełniającej biegłego na okoliczność określenia wartość prac wykonanych przez pozwanego, w której biegły obliczyłby wartość prac wykonanych przy uwzględnieniu cen S. za III kwartał 2013r., następnie dodał do wartości tych prac wartość prac niewykonanych i tak wyliczoną wartość prac porównał z umowną wartością prac, co pozwoliłoby ustalić stosunek cen wartościowych oraz obliczyć wartość prac wykonanych.

(protokół k 460 odwrót, płyta CD k 463)

Na podstawie art. 302 § 1 k.p.c. dowód z przesłuchania stron został ograniczony do przesłuchania strony powodowie.

Powodowie zgodnie zeznali, że umawiali się z wykonawcą na wynagrodzenie ryczałtowe. Ceny tak wskazane w umowie jaki i aneksie były cenami brutto. Nie były sporządzane protokoły odbioru. Wynagrodzenie za wykonane roboty lub żądane przez wykonawcę zaliczki płacili przelewami lub gotówką. Opóźnienia w wykonaniu robót miały też miejsce z tego powodu, że pracownicy wykonawcy nie mieli materiałów których dostarczenia podjął się pozwany wykonawca. Wady w wykonanych pracach zgłaszali pozwanemu wykonawcy najczęściej ustnie, ale i e-mailami oraz na piśmie. Informowali go, że jeśli nie dotrzyma terminu wykonania robót , zlecą wykonanie prac innym wykonawcom. Pracownicy pozwanego w ilości około 5 mieszkali w pensjonacie powodów co najmniej przez okres trzech miesięcy, nic nie płacąc. Nocleg w pensjonacie powodów kosztuje 40,-zł za dobę. Pozwany nie uwzględniał uwag powodów przy wykonywaniu poszczególnych prac. Ich zdaniem chciał im tylko sprzedać konstrukcje stalową hali ujeżdżalni.

(zeznania powodów k 460 -462, płyta CD k 463)

Sąd Okręgowy zważył:

Roszczenie powodów o zapłatę kary umownej zastrzeżonej na wypadek odstąpienia od umowy z przyczyn obciążających pozwanego wykonawcę należy uznać za zasadne.

Ustalenia poczynione w sprawie wskazują, że strony wiązała umowa o roboty budowlane.

Art. 647 k.c. stanowi, że przez umowę o roboty budowlane wykonawca zobowiązuje się do oddania przewidzianego w umowie obiektu, wykonanego zgodnie z projektem i zasadami wiedzy technicznej, a inwestor zobowiązuje się do dokonania wymaganych przez właściwe przepisy czynności związanych z przygotowaniem robót, a w szczególności do przekazania terenu budowy i dostarczenia projektu, oraz do odebrania projektu i zapłaty umówionego wynagrodzenia.

Odnosząc powyższe do katalogu pojęć zawartych w art. 3 Prawa Budowlanego ( ustawa z dnia 7 lipca 1994r. tj. Dz. U. z 2010r. Nr 243 poz. 1623 ze zm.) stanowiący, że każde przedsięwzięcie o większych rozmiarach, zindywidualizowanych właściwościach tak fizycznych jak i użytkowych, któremu towarzyszy wymóg projektowania i zinstytucjonalizowany nadzór jest umową o roboty budowlane w rozumieniu wyżej przywołanego art. 647k.c.

Postanowienia tego przepisu stosuje się również gdy przedmiotem umowy jest remont budynku ( por wyrok SN z dnia 25.03.1998r.II CKN 653/97 OSNC1998/12/207).

W realiach niniejszej sprawy bezsporne jest, że powodowie uzyskali najpierw decyzję o warunkach zabudowy, a następnie na podstawie decyzji Starostwa Powiatowego w S.Nr (...)z dnia 29 listopada 2010r. pozwolenie na budowę budynku gospodarczego ze stajnią i zbiornika bezodpływowego w zabudowie zagrodowej na działce gruntu Nr (...)we wsi J.gmina K..

Bezsporne jest też, że w dniu 12 lipca 2010r. strony zawarły umowę o roboty budowlane na podstawie której pozwany podjął się wykonania następujących robót ; wykonanie konstrukcji stalowej, fundamentów, makroniwelację, obudowę ścian dachów, naświetli i okien, wykonanie ścian działowych miedzy boksami, wykonanie tynków wewnętrznych i zewnętrznych, dostawę i montaż bram i drzwi głównych, wykonanie podłoża w hali ujeżdżalni – ubicie i niwelacja piasku rodzimego z dosypaniem tyle ile będzie trzeba a następnie wykonania dokumentacji budowlanej i powykonawczej .

Wynagrodzenie wykonawcy zostało określone jako ryczałtowe na kwotę 350.000,-zł brutto.

Rozpoczęcie robót zgodnie z umową miało nastąpić w terminie 2 dni po terminie uzyskania Decyzji o Warunkach Zabudowy. Natomiast ich zakończenie w dniu 30 listopada 2010r.

Strony w umowie przewidziały między innymi karę umową za odstąpienie od umowy oraz warunki w jakich to odstąpienie oraz naliczenie kary będzie uprawniać strony do realizacji tego prawa.

Zamawiający powodowie na podstawie tej umowy zobowiązali się do uiszczenia zaliczki w kwocie 60.000,-zł w terminie 10 dni od zawarcia umowy, a opóźnienie w jej zapłacie powodowało przesuniecie terminu rozpoczęcia i zakończenia robót.

W dniu 10 sierpnia 2010r. powodowie uiścili zaliczkę pozwanemu na poczet budowy stajni i ujeżdżalni w kwocie 60.000,-zł. Przyjęcie tej zaliczki pokwitował prokurent pozwanej Spółki (...). W dniu 18 sierpnia 2010r. natomiast została wydana decyzja o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu dla inwestycji polegającej na budowie budynku gospodarczego ze stajnią.

W tych warunkach roboty określone umową stron winny rozpocząć się od 20 sierpnia 2010r. Z wiarygodnych zeznań powodów wynika, że roboty umówione umową nie przebiegały w taki sposób, że pozwany wykonawca mógł je zakończyć w umówionym terminie. Na budowie, albo nie było dostatecznej liczby pracowników, albo nie wykonywali żadnych robót z powodu braku materiałów do dostarczenia których zobowiązany był pozwany wykonawca.

W tej sytuacji pozwany wykonawca nie ukończył umówionych robót w terminie do 30 listopada 2011r.

W dniu 22 marca 2011r. strony zawarły aneks do przedmiotowej umowy w której podwyższyły umówione wynagrodzenie ryczałtowe do kwoty 384. 778,-zł brutto, oraz przesunęły termin wykonanie robót do dnia 25 czerwca 2011r.

W aneksie tym strony określiły po wykonaniu jakich siedmiu rodzajów robót pozwany otrzyma wynagrodzenie w kwotach po 20.000,-zł oraz za jakie roboty otrzyma wynagrodzenie w kwocie 124. 778,-zł.

W terminie określonym aneksem pozwany także nie wykonał określonych w całości określonych w nim robót w całości.

Powodowie pismem z dnia 21 lipca 2011r. wyznaczyli pozwanemu wykonawcy dalszy termin wykonania umówionych robót do 31 sierpnia 2011r. pod rygorem odstąpienia od umowy i zlecenie wykonania ich innemu wykonawcy.

Wobec braku działań pozwanego zmierzających do wykonania robót w umówionym terminie, ostatecznie w dniu 27 września 2011r. powodowie odstąpili od umowy, jak i ustaleń określonych aneksem do niej z dnia 22 marca 2011r. Wraz z odstąpieniem od umowy powodowie naliczyli karę umową w wysokości (...) umówionego wynagrodzenia ( § 12 ust 1 lit d umowy stron)

W tym miejscu należy wskazać, że ustalenia stron zawarte w umowie z dnia 12 lipca 2010r. i w aneksie do niej z dnia 22 marca 2011r. nie dają podstaw do formułowania zarzutu przez pozwanego wykonawcę iż opóźnienia w wykonaniu robót nie było, a odpowiedzialność za je opóźnienie w wykonaniu robót ponoszą powodowie na skutek opóźnienia w zapłacie zaliczek.

Zapisy tak umowy dotyczące wydłużenia terminu rozpoczęcia i zakończenia robót odnoszą się wyłącznie do terminu zapłaty zaliczki w kwocie 60.000,-zł, którą zresztą powodowie zapłacili w dniu 10 sierpnia 2010r., czyli na 8 dni przed datą wydania decyzji o warunkach zabudowy. Aneks z dnia 22 marca 2011r. wprawdzie określa zapłatę za wykonie siedmiu rodzajów robót budowlanych jako „zaliczka”, ale płatność ich miała następować po wykonaniu robót. Przyjąć zatem należy, mając na uwadze postanowienia art. 65 k.c., i zeznania powodów, którym Sąd jako spójnym wzajemnie się uzupełniającym i korespondującym bezpośrednio z postanowieniami umowy wraz z aneksem nie odmówił wiary, iż było to faktycznie wynagrodzenie za wykonane roboty.

Podkreślić w tym miejscu należy, że zgodnie z umową stron wszelkie jej zmiany do niej mogą być dokonywane w formie pisemnej ( § 15 pkt 2 )

W tych warunkach zeznania prokurenta pozwanej Spółki (...), iż strony ustnie (e- maliami) dokonywały zmian w umowie w szczególności co zakresu robót, terminów płatności i skutków z tego wynikających należy uznać za całkowicie niewiarygodne i dowolne.

Przy ocenie dopuszczalności odstąpienia od umowy Sąd podzielił pogląd wyrażony w wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 16 stycznia 2014r. VI ACa 822/13 LEX Nr 1444951, że odstąpienie do umowy jest wyjątkiem od zasady trwałości umownych stosunków zobowiązaniowych, a postanowienia umowy i przepisy regulujące tę instytucję oraz oświadczenia stron winny być ściśle interpretowane. Jednostronne oświadczenie woli o odstąpieniu od umowy złożone w wykonaniu tego uprawnienia kształtuje stosunek prawny przez jego ustanie.

Przenosząc powyższe na realia niniejszej sprawy wskazać należy, że istotą sporu wynikającą z powództwa wniesionego przez powodów jest, czy doszło do skutecznego odstąpienia od umowy przez jedną ze stron (powodów).

Prawo odstąpienia od umowy może opierać się na zapisie umowy (umowne prawo odstąpienia) bądź na przepisie ustawy (ustawowe prawo odstąpienia).

Umowne prawo odstąpienia od umowy reguluje art. 395 § 1 k.c. stanowiący, że można zastrzec, że jednej lub obu stronom przysługiwać będzie w ciągu oznaczonego terminu prawo odstąpienia od umowy. Prawo to wykonuje się przez oświadczenie złożone stronie drugiej. Dla skutecznego zastrzeżenie tego prawa konieczne jest ograniczenie go terminem końcowym. W ocenie Sądu umowa stron nie ogranicza prawa odstąpienia od umowy terminem końcowym. Za taki termin nie można uznać ani terminu pierwotnego ani ustalonego aneksem stron terminu wykonania robót. W tych warunkach żadna z nich nie mogła zrealizować umownego odstąpienia od umowy.

Zdaniem Sądu strony w niniejszej sprawie mogły jedynie skorzystać z ustawowego odstąpienia od umowy. Art. 491 § 1 k.c. stanowi, że jeżeli jedna ze stron dopuszcza się zwłoki w wykonaniu zobowiązania z umowy wzajemnej, druga strona może wyznaczy odpowiedni termin dodatkowy do wykonania zobowiązania z zagrożeniem, że w razie bezskutecznego upływu wyznaczonego terminu będzie uprawniona do odstąpienia od umowy.

W realiach niniejszej sprawy należy przyjąć, iż powodowie w piśmie z dnia 21 lipca 2011r. wyznaczyli pozwanemu wykonawcy dodatkowy termin wykonania robót do 31 sierpnia 2011r., a gdy termin ten nie został dotrzymany założył oświadczenie o odstąpieniu od umowy.

W tych warunkach należy przyjąć, iż powodowie w sposób skuteczny wyrazili swoją wolę i odstąpili od umowy korzystając z ustawowego prawa od je odstąpienia.

Strony w umowie zastrzegły kary umowne na wypadek odstąpienia od umowy. Zgodnie z zasadą utrzymania w mocy postanowień umowy, które zgodnie z wolą stron mają działać nawet po rozwiązaniu umowy istnieje obowiązek ich zapłaty. Zastrzeżenie to jest dokonywane na wypadek zniweczenia węzła obligacyjnego z określonych przyczyn i jest uruchamiane dopiero w razie jego zaistnienia ( por wyrok SN z dnia 26 listopada 2004r. V CK 411/04 (...), z dnia 15 września 2005r. II CK 72/02 M. P.. (...) z 7 lutego 2007r. III CSK 288/06 OSP 2009/4/39). W realiach mniejszej umowy strony ustaliły, że w przypadku odstąpienia od umowy z przyczyn obciążających wykonawcę będzie zobowiązany on do zapłacenia kary umownej w wysokości 10% umówionego wynagrodzenia. W tych warunkach naliczona kara umowna nie uchybia postanowieniom umowy stron i znajduje swoje uzasadnienie w treści art. 483 i 484 k.c.

W dalszej kolejności należy się o roszczeń objętych pozwem wzajemnym. Pozwany wykonawca (powód wzajemny ) dochodzi tym pozwem od powodów (pozwanych wzajemnych) zapłaty kwoty 175. 265,-zł tytułem reszty wynagrodzenia za wykonane roboty. Dochodząc tego roszczenia pozwany wykonawca, mimo, że umowa zobowiązywała go do wykonania dokumentacji wykonawczej na poparcie dochodzonej kwoty nie przedstawia żadnych dowodów. Ilości robót, które jak twierdzi wykonał nie została poparta żadnymi protokołami ich odbioru, które zresztą jak strony zgodnie przyznały nie był sporządzane. Ilości robót wyliczonych przez pozwanego wykonawcę (powoda wzajemnego) nie można wywieść też w żaden sposób z zapisów dziennika budowy przedmiotowej inwestycji, dokonywanych tylko i wyłącznie przez prokurenta pozwanej Spółki – (...) jako kierownika budowy i nieweryfikowalne w żaden sposób przez inwestora.

Spór miedzy stronami w zakresie przedmiotu roszczenia pozwu wzajemnego dotyczy ilości robót faktycznie wykonanych przez pozwanego wykonawcę, wad robót przez niego wykonanych oraz zakresu robót, które nie zostały wykonane przez (...)i których to wykonanie zostało zlecone innym wykonawcom.

Poprzez art. 656 k.c. do skutków opóźnienia się przez wykonawcę z rozpoczęciem robót lub wykończeniem obiektu albo wykonywania przez wykonawcę robót w sposób wadliwy lub sprzeczny z umową do rękojmi za wady wykonanego obiektu, jak również do uprawnienia inwestora do odstąpienia od umowy przed ukończeniem obiektu stosuje się odpowiednio przepisy o umowie o dzieło.

Art. 637 k.c. stanowi, że jeżeli dzieło ma wady zamawiający może żądać ich usunięcia, wyznaczając w tym celu przyjmującemu zamówienie odpowiedni termin z zagrożeniem, że po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu nie przyjmie naprawy. Przyjmujący zamówienie może odmówić naprawy, gdyby wymagała nadmiernych kosztów (§1).

Gdy wady usunąć się nie dadzą, albo gdy z okoliczności wynika, że przyjmujący zamówienie nie zdoła ich usunąć w czasie odpowiednim, zmawiający może od umowy odstąpić , jeżeli wady są istotne, jeżeli wady nie są istotne, zamawiający może żądać obniżenia wynagrodzenia w odpowiednim stosunku. To samo dotyczy wypadku , przyjmujący zamówienie nie usunął wad w terminie wyznaczonym przez zamawiającego (§2).

Przywołany przepis przewiduje w formie rękojmi za wady szczególną ochronę strony obciążonej wadami świadczenia. Przepis ten nie wprowadza wprawdzie tak jak przy umowie sprzedaży podziału na wady fizyczne i prawne, a przyjmuje się że dotyczy obu rodzajów wad. W praktyce jednak , w szczególności przy umowie o roboty budowlane zasadnicze znaczenie ma odpowiedzialność za wady fizyczne ( por wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 26 stycznia 2006r. III AUa 1700/05 OSA 2006/3/5 )

Z opinii biegłego A. S., którą jako jasną, rzetelną i nie budzącą wątpliwości Sąd podzielił w całości wynika jednoznacznie, że wartość niewykonanych robót w odniesieniu do zapisów umowy z dnia 12 lipca 2010r. i aneksu do tej umowy z dnia 22 marca 2011r. zamyka się kwotą 136. 972,15zł.

Natomiast wartość robót zastępczych dotyczących wykonania podłoża w hali ujeżdżalni, wykonania odeskowania wewnątrz stajni wraz materiałem, poprawek i wykonania dachu stajni zleconych na podstawie ustnych umów przez powodów wyniosła 61.156,52zł. Fakt wykonania w/w robót potwierdzili w swoich zeznaniach świadkowie W. K. i A. K. (1). Zeznaniom tych świadków potwierdzonych wystawionymi pokwitowaniami za wykonane roboty lub dostarczone materiały budowlane Sąd nie odmówił wiary.

Z opinii tego biegłego wynika też fakt istnienia szeregu wad w wykonanych robotach. Wady te dotyczyły wykonania pomieszczenia hali ujeżdżalni, która była w istocie gotową konstrukcją stalową, ale zmontowaną bez uprzedniego zabezpieczenia antykorozyjnego. Biegły stwierdził też wady w wykonaniu dachu tej hali, gdzie nie wykonano zabezpieczenia łat i kontrłat. Wadliwie została też wykonana podwalina bandy w hali. Przy budynku stajni natomiast wadliwie została wykonana izolacja fundamentów oraz odprowadzanie wód powierzchniowych, co powoduje podciąganie wody na elewację zewnętrzną. Wadliwie wykonane zostały wrota i drzwi wewnętrzne, które są wykonane bez zamknięć, a powodu niewłaściwie dobranych zawiasów odpadły i nie zamykają się prawidłowo. Wadliwie osadzono też okna bez zabezpieczenia dodatkowym profilem stalowym narażone są na możliwość przypadkowego otwarcia.

Pozwany nie zakwestionował opinii biegłego w zakresie istnienia wad jak wartości robót niewykonanych.

Pozwany nie zaprzeczył też, że co najmniej przez okres 3 miesięcy po około 5 jego pracowników zamieszkiwało w pensjonacie powodów w którym doba hotelowa kosztuje 40,-zł nie płacąc za ten pobyt.

Mając powyższe na uwadze należy się odnieść do zarzutu potrącenia powodów ( pozwanych wzajemnych) swojej wierzytelności w kwocie 277.711,64zł z wierzytelnością pozwanego (powoda wzajemnego)wynikająca z pozwu wzajemnego , które złożyli w piśmie datowanym dnia 16 czerwca 2014r.

Zgodnie z art. 498 § 1 k.c. gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelnością drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku, obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub przed innym organem państwowym.

Potrącenie polega na umorzeniu wzajemnych należności przez zaliczenie wartości jednej wierzytelności na poczet drugiej. W wyniku potrącenia wprawdzie żaden z wierzycieli nie otrzymuje efektywnego świadczenia, ale za to zostaje zwolniony z zobowiązania albo całkowicie, albo do wysokości wierzytelności niższej. ( wyrok SN z dnia 14 czerwca 1974r. (...) LEX Nr 7520)

Oświadczenie o potrąceniu o którym mowa w art. 499 k.c. jest czynnością materialną prawną, powodującą, w przypadku wystąpienia przesłanek określonych w wyżej przywołanym art. 498 § 1 k.c. odpowiednie umorzenie wzajemnych wierzytelności.

Natomiast zarzut potrącenia jest czynnością procesową polegającą na żądaniu oddalenia powództwa w całości lub w części z powołaniem się na okoliczność, że roszczenie objęte żądaniem pozwu wygasło wskutek potrącenia. Jest to tak naprawdę zarzut nieistnienia, umorzenia lub wygaśnięcia wierzytelności powoda. Oświadczenie o potrąceniu stanowi zatem materialnoprawną podstawę zarzutu potrącenia ( por wyrok SN z dnia 14 stycznia 2009r. IV CSK 356/2008 nie publ, wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 10 kwietnia 2014r. I ACa 1241/13 LEX nr 1458928)

Dla osiągnięcia skutku potrącenia o jakim mowa w art. 498 § 2 k.c. tj. wzajemnego umorzenia wierzytelności konieczne jest aby oświadczenie to zostało złożone wobec dłużnika, będącego jednocześnie wierzycielem z innej wierzytelności tak aby mógł się zapoznać z jego treścią. (art. 61 § 1 k.c.)

W realiach niniejszej sprawy powodowie oświadczenie o potrąceniu nadali przesyłką poleconą na adres pozwanej Spółki, co pozwala na przyjęcie, że Spółka mogła zapoznać się z jego treścią.

Niewątpliwe jest też, że zostały spełnione przesłanki w których potrącenie może dojść do skutku; czyli wzajemność wierzytelności, jednorodność świadczeń, wymagalność wierzytelności i zaskarżalność wierzytelności.

Twierdzenie je pełnomocnika procesowego pozwanego (powoda wzajemnego), iż nie dotarło ono do Spółki w ocenie Sądu jest niewiarygodne, w szczelności w świetle tezy dowodowej w zakresie dopuszczenie dowodu z opinii uzupełniającej biegłego.

Pomijając, że treść tej tezy jest całkowicie niezrozumiała, to wskazać należy, że została zgłoszona jedynie dla zwłoki i na te okoliczności sporne, które zostały już dostatecznie wyjaśnione (art. 217 § 3 k.p.c.)

Mając powyższe na uwadze wniosek pozwanego o dopuszczenie dowodu z opinii uzupełniającej podlegał oddaleniu.

Reasumując, w okolicznościach niniejszej sprawy uprawnione jest przyjęcie, iż zarzut potrącenia wierzytelności powodów określonych na łączną kwotę 277.711,64zł z wierzytelnością pozwanej spółki w kwocie określonej pozwem wzajemnym tj. 175.265,-zł jest zasadny i wynikiem tego potrącenia jest umorzenie obydwu wierzytelności do wierzytelności niższej, co skutkuje oddaleniem powództwa wzajemnego.

O kosztach procesu orzeczono po myśli art. 98 k.p.c. statuującym zasadę odpowiedzialności za wynik procesu, w związku z § 6 ust 5 i 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu ( tj. Dz. U. z 2013 poz. 490).