Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 lipca 2014 roku

Sąd Okręgowy VII Wydział Gospodarczy w Białymstoku

w składzie:

Przewodniczący: SSO Leszek Ciulkin

Protokolant: Barbara Tomaszuk

po rozpoznaniu w dniu 17 lipca 2014 roku w Białymstoku na rozprawie

sprawy z powództwa Z. M.

przeciwko Przedsiębiorstwu Produkcyjno – Usługowo- Handlowemu (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w B.

o zapłatę

I.  Zasądza od pozwanego Przedsiębiorstwa Produkcyjno – Usługowo- Handlowego (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w B. na rzecz powoda Z. M. kwotę 157.889,80 złotych (sto pięćdziesiąt siedem tysięcy osiemset osiemdziesiąt dziewięć złotych 80/100) wraz z ustawowymi odsetkami od kwot:

a) 144.658,16 złotych od dnia 24 grudnia 2013 roku do dnia zapłaty,

b) 5.807,44 złotych od dnia 15 listopada 2013 roku do dnia zapłaty,

c) 7.424,20 złotych od dnia 10 marca 2014 roku do dnia zapłaty.

II.  Umarza postępowanie w zakresie kwoty 3.957,50 złotych.

III.  Zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 12.059,00 złotych (dwanaście tysięcy pięćdziesiąt dziewięć złotych) tytułem kosztów procesu, w tym kwotę 3.617,00 złotych (trzy tysiące sześćset siedemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

IV.  Nakazuje zwrócić powodowi ze Skarbu Państwa kwotę 4.651,00 złotych (cztery tysiące sześćset pięćdziesiąt jeden złotych) tytułem niewykorzystanej zaliczki na opinię biegłego i koszty stawiennictwa świadków.

V.  Nadaje wyrokowi rygor natychmiastowej wykonalności w zakresie punktu I c.

sygn. akt VII GC 68/14

UZASADNIENIE

Powód Z. M. prowadzący działalność gospodarczą wniósł o zasądzenie od pozwanego Przedsiębiorstwa Produkcyjno – Usługowo – Handlowego (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w B. kwoty 161.847,30 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od wskazanych szczegółowo w pozwie dat i kwot. Ponadto zażądał zwrotu od przeciwnika procesowego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu podał, że łączyła go z pozwanym jako generalnym wykonawcą inwestycji umowa, której przedmiotem było wykonanie instalacji i sieci sanitarnych w Domu Pomocy Społecznej w W.. Strony rozliczały się na podstawie częściowych odbiorów. Ponadto twierdził, że zrealizował wszystkie prace w terminie wynikającym z podpisanego aneksu do umowy, o czym świadczy protokół z dnia 30 września 2013 roku podpisany zarówno przez inspektora nadzoru inwestora jak i pozwanego. Wskutek nieuzasadnionej zwłoki tego ostatniego, odbiór końcowy nastąpił w dniach od 25 października do 12 listopada 2013 roku. Wskazał, że Przedsiębiorstwo Produkcyjno – Usługowo – Handlowe (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w B. w związku z niesłusznie stwierdzonym opóźnieniem w wykonaniu przedmiotu umowy naliczyła mu jako podwykonawcy karę umowną w wysokości 150.465,60 złotych. Powód nie zgadzając się z argumentacją pozwanego wezwał go do zapłaty należnego mu wynagrodzenia w kwocie 433.047,29 złotych, jednak ten uiścił należność jedynie w części, do kwoty 278.624,18 złotych. Jednocześnie ponownie wezwany przez Z. M. do uregulowania długu na kwotę 154.423,10 złotych odmówił jego zapłaty. Z daleko idącej ostrożności procesowej powód wniósł o miarkowanie kary umownej. Zaznaczył, że na wartość przedmiotu sporu składa się również kwota skapitalizowanych odsetek z tytułu nieterminowej realizacji płatności przez przeciwnika procesowego za dotychczas wystawione faktury VAT za częściowe odbiory robót.

Pozwany w odpowiedzi na pozew i w toku procesu wniósł o jego oddalenie na koszt powoda powołując się na dokonane w dniu 18 grudnia 2013 roku potrącenia własnej wierzytelności z tytułu kar umownych i odszkodowania w postaci kosztów naprawy uszkodzonej przez Z. M. powierzchni parkingowej z wynagrodzeniem podwykonawcy za wykonane roboty. Argumentując swoje stanowisko podkreślił, że mimo wpisów w dzienniku budowy prace dotyczące „białego montażu” oraz posadowienia zbiorników przeciwpożarowych, z uwagi na ich jakość wykonania, były prowadzone przez powoda po terminach umownych i faktycznie zakończyły się w dniu 4 listopada 2013 roku. W związku z tym zasadne stało się naliczenie kary umownej za okres opóźnienia od dnia 11 października do 4 listopada 2013 roku.

Na rozprawie głównej w dniu 17 lipca 2014 roku Przedsiębiorstwo Produkcyjno – Usługowo – Handlowe (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w B. uznało żądanie pozwu w zakresie kwoty 7.424,20 złotych (02:32:57, k. 248). Podczas tego samego posiedzenia Z. M. cofnął powództwo w zakresie kwoty 3.957,50 złotych przedstawionej do potrącenia z tytułu odszkodowania za naprawę uszkodzonej powierzchni parkingowej, na co zgodę wyraził pozwany (03:00:12).

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

w dniu 22 marca 2013 roku strony procesu zawarły umowę, w ramach której Z. M. jako wykonawca zobowiązał się wobec generalnego wykonawcy inwestycji do kompleksowego wykonania wewnętrznych instalacji sanitarnych i zewnętrznych sieci sanitarnych na zadaniu noszącym nazwę „Budowa trzech budynków zbiorowego zamieszkania wraz z infrastrukturą na terenie posesji Domu Pomocy Społecznej w W.” z wynagrodzeniem ryczałtowym netto w łącznej wysokości 1.161.000,00 złotych. Pierwotnie ustalony termin zakończenia przedmiotowych robót oznaczony na dzień 31 maja 2013 roku został na mocy aneksu numer (...) z dnia 26 sierpnia 2013 roku przesunięty na dzień 30 września 2013 roku, jeśli chodzi o wykonanie instalacji wewnętrznych w budynkach nr (...) i na dzień 11 października 2013 roku w zakresie wykonania posadowienia zbiorników przeciwpożarowych.

W § 7 ust. 4 umowy uzgodniono, że odbiór końcowy przedmiotu umowy od powoda nastąpi po jego zakończeniu i spisaniu stosownego protokołu, przy czym zastrzeżono, że odbiorem objęte będzie wykonany bezusterkowo przedmiot umowy. Zgodnie z treścią ustępu 5 wspomnianego paragrafu zamawiający powoł komisję odbioru końcowego, wyznaczy termin i rozpocznie odbiór końcowy w ciągu 7 dni od daty potwierdzenia gotowości do odbioru, wraz z którą wykonawca przedłoży wszystkie dokumenty pozwalające na ocenę prawidłowości wykonania przedmiotu umowy, w szczególności świadectwa jakości i certyfikaty. Kontrakt w § 9 regulował kwestię naliczania kar umownych za opóźnienie w wykonaniu przedmiotu umowy (dowód – umowa nr (...) r., załącznik do umowy – k. 14- 23, aneks, k. 42).

W dniu 24 września 2013 roku kierownik robót sanitarnych ze strony pozwanego W. W. i inspektor nadzoru J. K. w dzienniku budowy potwierdzili zakończenie wykonywania przez powoda białego montażu urządzeń sanitarnych i dokonali jego odbioru. Po tym czasie powód dokonywał naprawy usterek (zeznania świadka P. Z. – 00:22:08 – 00:26:54, W. W. 00:40:52, J. L. 01:16:40, 01:25:46-01:033:16, K. B. 01:10:07). W dniu 10 października 2013 roku te same osoby złożyły podpisy poświadczające zgłoszenie zakończenia robót związanych z posadowieniem zbiorników przeciwpożarowych na terenie inwestycji zgodnie z projektem budowlanym i warunkami technicznymi (dowód – dziennik budowy- k. 64-64 v, 65). W dniu 30 września 2013 roku M. B. – główny inspektor nadzoru robót budowlanych i przedstawiciel powoda oraz inwestor spisali protokół, w którym określili stopień zaawansowania przedmiotu umowy na 100 %. (k. 43-45), co oznacza, że roboty zostały w pełni wykonane (zeznania świadka J. K. 00:24: 23-00:26:05, M. B. 00:46:22, 00:48:51).

Czynności odbioru końcowego robót przeprowadzono w dniach 25 października 2013 roku – 12 listopada 2013 roku, na dowód ukończenia których sporządzono protokół w dniu 12 listopada 2013 roku (k. 66-68, 162- 163). Powód w dniu 10 października 2013 roku oraz 14 listopada 2013 roku wystawił faktury VAT numer (...) z terminem płatności 35 dni, wynikającym z § 5 ust.3 umowy za wykonanie prac budowlanych (dowód – faktury VAT- k. 92, 96). Pismami z dnia 4 grudnia 2013 roku i 18 grudnia 2013 roku pozwany poinformował powoda o obciążeniu go karami umownymi w związku z opóźnieniem wykonania umowy w wysokości 150.465,60 złotych oraz kosztami usunięcia uszkodzeń parkingu w kwocie 3.957,50 złotych (k. 120-124). W związku z częściowym uregulowaniem zadłużenia przez generalnego wykonawcę powód wezwał Przedsiębiorstwo Produkcyjno – Usługowo – Handlowego (...) spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością w B. do zapłaty pozostałej części zadłużenia. W odpowiedzi na to pozwany stwierdził, że przedmiotowe wierzytelności wygasły wskutek dokonanego potrącenia (k. 127-129).

Sąd ustalił powyższy stan faktyczny opierając się na dowodach z zaoferowanych przez strony dokumentów, których autentyczność nie była kwestionowana na żadnym etapie procesu. Sąd ocenił jako wiarygodne zeznania wszystkich przesłuchanych w sprawie świadków, albowiem ich relacje były spójne, logiczne i znajdowały potwierdzenie w treści załączonych pism. Co więcej we wzajemnie korespondujący sposób co do terminu zakończenia prac wypowiadali się zarówno świadkowie powołani z ramienia wykonawcy jak i pozwanego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

powództwo Z. M. zasługiwało na uwzględnienie w znacznej części.

W niniejszej sprawie powód dochodził zapłaty faktur VAT o numerze (...) będących fakturami końcowymi wystawionymi na skutek wykonania przez niego prac w ramach łączącej strony umowy o roboty budowlane.

Podstawą prawną tak skonstruowanego roszczenia jest art. 647 k.c., zgodnie z którym wykonawca zobowiązuje się do oddania przewidzianego w umowie obiektu, wykonanego zgodnie z projektem i z zasadami wiedzy technicznej, a inwestor zobowiązuje się do dokonania wymaganych przez właściwe przepisy czynności związanych z przygotowaniem robót, w szczególności do przekazania terenu budowy i dostarczenia projektu, oraz do odebrania obiektu i zapłaty umówionego wynagrodzenia. W judykaturze za utrwalony należy uznać pogląd, że wykonanie przez powoda zobowiązania pociąga za sobą powstanie po stronie pozwanej obowiązku zapłaty wynagrodzenia. Oznacza to, że umownemu obowiązkowi wykonawcy oddania obiektu odpowiada obowiązek inwestora odebrania tego obiektu i zapłaty umówionego wynagrodzenia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 marca 1999 roku, II CKN 241/98, LEX nr 1212974). Powyższe zasady, jakkolwiek sformułowane dla kontraktu zawieranego między inwestorem a wykonawcą, znajdują pełne zastosowanie w sytuacji umowy między wykonawcą a dalszym wykonawcą (podwykonawcą), która to zaistniała w okolicznościach faktycznych rozpoznawanej sprawy.

W świetle powyższego znamienne jest to, że między stronami nie było sporu co do tego, że powód wykonał ciążące na nim zobowiązanie w całości. Pozwany nie kwestionował tego, że po stronie powoda powstało roszczenie o zapłatę dochodzonej pozwem należności z wystawionych faktur, nie negował też wysokości tak określonego wynagrodzenia. Zajął natomiast odmienne od Z. M. stanowisko, jeśli chodzi o realizację przedmiotu umowy w terminach wynikających z aneksu do umowy, według którego prace wewnętrzne miały być zakończone do dnia 30 września 2013 roku, a zewnętrzne do dnia 10 października 2013 roku. Ocena zasadności twierdzeń Przedsiębiorstwa Produkcyjno – Usługowo – Handlowego (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w B. miała podstawowe znaczenie albowiem rzutowała bezpośrednio na możliwość naliczenia kar umownych. W obronie przed dochodzonym roszczeniem pozwany powołał się na wygaśnięcie dochodzonego sądownie zobowiązania wskutek materialnej czynności potrącenia z wzajemną wierzytelnością pozwanego z tytułu kary umownej za 24 dni opóźnienia w wykonaniu przedmiotu umowy oraz odszkodowania za naprawę uszkodzonej powierzchni parkingowej. W związku z tym dla osiągnięcia zamierzonego skutku procesowego rzeczą strony pozwanej było wykazanie wszystkich przesłanek z art. 498 § 1 k.c. Według utrwalonego poglądu judykatury dla skutecznego podniesienia przedmiotowego zarzutu mają zastosowanie wymagania stawiane wobec pozwu w zakresie określenia żądania, przytoczenia okoliczności faktycznych oraz wskazania dowodów, w szczególności co istotne w okolicznościach rozpoznawanego sporu, na istnienie własnej, wymagalnej wierzytelności przedstawionej do potrącenia.

Analiza zgromadzonego materiału dowodowego, w tym przede wszystkim dziennika budowy mającego według przepisów prawa budowlanego moc dokumentu urzędowego, a co za tym idzie korzystającego z domniemania prawdziwości faktów, które za jego pośrednictwem zostały stwierdzone, prowadzi do wniosku, że powód wywiązał się z zobowiązania zakończenia robót budowlanych w terminie wynikającym z treści § 2 ust. 2 aneksu do umowy z dnia 22 marca 2013 roku, gdyż prace wewnętrzne, zwane białym montażem zostały zrealizowane w dniu 24 września 2013 roku, a zewnętrzne ukończono w dniu 10 października 2013 roku i z tym dniem kierownik robót sanitarnych zgłosił zakończenie wykonywania przedmiotu umowy. Fakt ten zgodnie z umową zobowiązywał pozwanego do przystąpienia do czynności formalnego odbioru. Potwierdzeniem powyższego były także spójne zeznania przesłuchanych w sprawie świadków. Tym samym niezasadne było powoływanie się przez pozwanego na datę 4 listopada 2013 roku, jako tożsamego z wykonaniem umowy i przesłanką do naliczenia kar umownych za wcześniejszy okres.

Prawdą jest i znajduje odzwierciedlenie w relacjach wszystkich świadków jak i samego powoda, że wykonywał on pewne prace po 30 września 2013 roku (01:24:51 z k. 246), ale dokonywano ich w ramach usuwania usterek i dokonywania poprawek, takich jak np.: malowanie powierzchni za ponownie zamontowanymi grzejnikami, mocowanie słuchawek do pryszniców czy też uszczelnianie instalacji cieplnej. Poprawności tych konstatacji nie niweczy zapis umowy, w którym uzależniono odbiór końcowy od bezusterkowego wykonania przedmiotu umowy. W orzecznictwie sądów powszechnych wielokrotnie powtarzano bowiem, że ujawnienie wad w wykonanym przedmiocie umowy nie może stanowić postawy do odmowy dokonania jego odbioru, gdyż ten obowiązek istnieje niezależnie od jego jakości nawet gdy strony w umowie poczyniły odmienne zastrzeżenie. Przez oddanie robót budowlanych rozumieć należy taką sytuację, gdy roboty zostały wykonane zgodnie z zakresem przedmiotowym umowy, na co nie ma wpływu ewentualne posiadanie przez nie, nieistotnych usterek i niedoróbek. Inwestor mógłby w takiej sytuacji skorzystać z przysługujących mu uprawnień z tytułu rękojmi (vide wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 czerwca 2007 roku, V CSK 99/07, LEX nr 471337; wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 21 kwietnia 2009 roku, V ACa 88/09, LEX nr 523881; wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 24 lutego 2012 roku, V ACa 198/12, LEX nr 1217856; wyrok Sadu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 18 października 2012 roku, I ACa 1046/12, LEX nr 1289586). Gdyby zamawiający z tychże przyczyn uchybił obowiązkowi odbioru robót, po jego stronie następują skutki zwłoki i takie zachowanie pozostaje bez wpływu na roszczenie wykonawcy, który uprawniony jest do żądania wynagrodzenia, a jego roszczenie staje się wymagalne z chwilą, w której po spełnieniu obowiązków przez wykonawcę, odbiór winien nastąpić.

Mając na uwadze powyższe Sąd uznał, że pozwany nie wykazał procesowo, stosownie do dyspozycji art. 6 k.c., aby Z. M. uchybił terminom wykonania robót budowlanych przewidzianych w umowie, które warunkowały naliczenie kar umownych. Faktycznie dokonywane po tychże datach prace nie polegały bowiem na usuwaniu wad istotnych wyłączających możliwość prawidłowego korzystania z instalacji sanitarnej na obiekcie Domu Pomocy Społecznej, a zamawiający nie starał się nawet dowodzić wystąpienia wad istotnych. W okolicznościach faktycznych sprawy zastrzeżenie umowne z § 9 ust. 1 a) stanowiło sankcję za opóźnienie w realizacji umowy, której w żadnym wypadku nie można utożsamiać z rzeczywistą datą zakończenia działań powoda na terenie inwestycji z uwagi na charakter prac wykonywanych po odpowiednio 30 września 2013 roku i 10 października 2013 roku.

Stąd też w ocenie Sądu brak było w zakresie złożonego przez Przedsiębiorstwo Produkcyjno – Usługowo – Handlowe (...) spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością w B. materialno prawnego oświadczenia o potrąceniu substratu – wierzytelności, która doprowadziłaby do umorzenia dochodzonego sądownie wymagalnego wynagrodzenia.

Mając powyższe na uwadze ustalony stan faktyczny oraz poczynione rozważania, Sąd na mocy art. 647 k.c. orzekł jak w sentencji punktu I wyroku przyjmując, że roszczenie powoda było usprawiedliwione, albowiem terminowo zrealizował i przekazał do odbioru wykonane roboty budowlane.

Rozstrzygnięcie o odsetkach ustawowych znajduje uzasadnienie w treści art. 481 § 1 k.c. oraz art. 482 § 1 k.c. Zgodnie z umową termin wymagalności faktur wynosił 25 dni od daty jej przedłożenia w siedzibie pozwanego. Ten zaś nie kwestionował otrzymania faktur VAT w datach widniejących na nich jako data sprzedaży, dlatego też należało zasądzić należności uboczne od kwot 144.658,16 złotych i 5.807,44 złotych zgodnie z żądaniem pozwu. Sąd nie miał też zastrzeżeń do prawidłowości wyliczenia przez powoda wysokości skapitalizowanych odsetek, których suma została w toku procesu uznana przez pozwanego. W konsekwencji prawidłowe było żądanie naliczenia należności ubocznych od kwoty 7.424,20 złotych od dnia wytoczenia powództwa, to jest od dnia 10 marca 2014 roku.

Odrębną kwestią była zasadność potrącenia w zakresie odszkodowania za uszkodzenie powierzchni parkingowej przez powoda. Prowadzone w tym przedmiocie postępowanie z uwagi na cofnięcie żądania pozwu przez Z. M. co do kwoty 3.957,50 złotych zgodnie z dyspozycją art. 355 § 1 k.p.c. podlegało umorzeniu. Regułą wynikającą z dyspozycji art. 203 § 4 k.p.c. jest, że Sąd co do zasady pozostaje związany tego rodzaju czynnością dyspozycyjną strony inicjującej proces, jednak w każdym przypadku zobowiązany jest on ocenić czy akt cofnięcia powództwa nie jest sprzeczny z prawem lub zasadami współżycia albo czy nie zmierza do obejścia prawa. W ocenie Sądu w realiach rozpoznawanej sprawy brak było przesłanek do zakwestionowania skuteczności czynności Z. M., stąd też orzeczono jak w sentencji punktu II wyroku.

O kosztach procesu rozstrzygnięto na podstawie art. 100 zdanie drugie k.p.c. Powód wygrał spór w 97,55 % ustępując pozwanemu jedynie w niewielkim zakresie cofniętej kwoty, która stanowiła 2,45% wartości przedmiotu sporu. Dlatego też Sąd uznał, że to pozwany winien zwrócić Z. M. całość wyłożonych przez niego kosztów do celowego dochodzenia na drodze sądowej swoich praw w wysokości 12.059,00 złotych. W ich skład wchodziła opłata od pozwu w wysokości 8.093 zł oraz wynagrodzenie pełnomocnika w wysokości 3600 zł, ustalone w oparciu o § 2 ust. 1 i 2 oraz § 6 pkt 6 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (tekst jednolity Dz. U. z 2013r, poz. 490) wraz z opłatą od pełnomocnictwa w kwocie 17 złotych, której wysokość wynika z części IV załącznika do ustawy z dnia 16 listopada 2006 r. o opłacie skarbowej (Dz. U. nr 225, poz.1635 ze zm.). Dodatkowo Sąd zasądził od Przedsiębiorstwa Produkcyjno – Usługowo – Handlowego (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w B. na rzecz powoda kwotę 349,00 złotych poniesioną przez tego ostatniego tytułem wydatku na stawiennictwo przesłuchanych w sprawie świadków.

W punkcie IV orzeczenia na mocy art. 84 ust.1 i 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych nakazano zwrócić powodowi kwotę 4.651,00 złotych tytułem niewykorzystanej zaliczki wpłaconej na poczet opinii biegłego (4.000 złotych k. 181) i stawiennictwa świadków (1000 złotych z czego wypłacono świadkom kwotę 349, 00 złotych, k. 178.), która stanowiła różnicę między kosztami pobranymi od strony a kosztami od niej należnymi.

Na skutek złożenia przez pozwanego oświadczenia o uznaniu powództwa do kwoty 7.424,20 złotych Sąd w sentencji punktu IV wyroku stosownie do dyspozycji art. 333 § 1 pkt 2 k.p.c. nadał mu w zakresie tej kwoty rygor natychmiastowej wykonalności.