Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 1 października 2014 r.

Sąd Okręgowy w Sieradzu Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący SSO Barbara Bojakowska

Sędziowie SSO Elżbieta Zalewska-Statuch

SSO Joanna Składowska

Protokolant sekretarz sądowy Elwira Kosieniak

po rozpoznaniu w dniu 1 października 2014 r. w Sieradzu

na rozprawie sprawy

z powództwa J. R. (1) i H. R.

przeciwko O. O. i B. O.

o wydanie nieruchomości

na skutek apelacji pozwanych

od wyroku Sądu Rejonowego w Łasku

z dnia 3 kwietnia 2014 r. sygn. akt I C 800/12

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od pozwanych O. O. i B. O. na rzecz powodów J. R. (2) i H. R. 150,44 (sto pięćdziesiąt 44/100) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt I Ca 237/14

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 03 kwietnia 2014r. Sąd Rejonowy w Łasku,
w sprawie o sygn. akt I C 800/12, z powództwa J. R. (2)i H. R.przeciwko O. O.i B. O.o wydanie nieruchomości, nakazał pozwanym, aby wydali powodom oznaczoną punktami A-B-C-D-E-F na szkicu załączonym do pozwu w niniejszej sprawie część działki nr (...), położonej
w obrębie nr (...) L., gmina L., powiat (...), województwo (...),
dla której prowadzona jest księga wieczysta Kw. nr (...). Ponadto Sąd Rejonowy zasądził solidarnie od pozwanych na rzecz powodów kwotę
120 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu.

Powyższe rozstrzygnięcie Sąd Rejonowy oparł na ustaleniach, które Sąd Okręgowy w całości podziela i przyjmuje za własne, a których istotne elementy przedstawiały się następująco:

F. M. z dniem 04 listopada 1971r. stał się właścicielem działki nr (...)
o powierzchni 0,03 ha położonej w L., gmina L., powiat (...), województwo (...).

W dniu 23 stycznia 1979 H. R. i J. R. (2) kupili
od F. M. w/w działkę.

F. M. przed sprzedażą przedmiotowej działki rozebrał budynek murowany, który tam się znajdował. Powodowie po kupnie objęli ją w posiadanie. Po objęciu działki H. R. porozumiał się ze S. S., który był właścicielem sąsiedniej działki nr (...) i zgodził się na to, aby wydzielić dla S. S. część działki nr (...) na rogu ulic (...) na szerokości ok. 1 metra od strony podwórka za budynkiem należącym do niego.

S. S. objął w posiadanie w/w fragment działki nr (...) i ogrodził
go wspólnie z swoją działką nr (...).

Decyzją nr (...)z dnia 17 października 1981 roku Wojewoda (...)zatwierdził projekt scalenia gruntów wsi L.. Decyzja ta m.in. zatwierdziła przebieg granic działek nr (...)(po scaleniu część działki nr (...)) i nr (...)(po scaleniu działka nr (...)) odpowiadający faktycznemu stanowi posiadania, który powstał na skutek zbycia części działki nr (...)przez H. R.na rzecz S. S..

S. S. zmarł 22 lutego 1999r. Spadek po nim nabyły żona K. S. i córki E. M. i A. S. po 1/3 części każda z nich.

K. S. zmarła w dniu 09 lutego 2001r. Spadek po niej nabyły córki E. M. i A. S. po 1/2 części każda z nich.

Postanowieniem z dnia 22 listopada 2001r., sygnatura akt III Ns 1022/01, Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi dokonał działu spadku po S. S.
i po K. S. w ten sposób, że działkę nr (...) położoną w L. przyznał na wyłączną własność E. M..

W dniu 13 maja 2003r. uczestniczka J. R. (2) złożyła do Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Ł. wniosek o stwierdzenie nieważności decyzji Wojewody (...) z dnia 17 października 1981r. nr Sc. 472/22-2/81
o zatwierdzeniu projekt scalenia gruntów wsi L. w zakresie scalenia działek nr (...) oraz działki nr (...).

W dniu 10 lipca 2003r. E. M. sprzedała działkę nr (...) B. O. i O. O.. Nabywcy w chwili zawierania umowy kupna działki nr (...) nie wiedzieli o niezgodności między stanem prawnym nieruchomości ujawnionym w księdze wieczystej (powierzchnia, kształt i przebieg granic działki) a rzeczywistym stanem prawnym. Objęli w posiadanie nieruchomość w takich samych granicach, w jakich posiadała ją E. M. (w granicach istniejącego ogrodzenia).

W chwili, gdy pozwani zawierali umowę kupna działki dla spornej jej części były prowadzone dwie księgi wieczyste: Nr (...) (właściciele powodowie)
i Nr (...) (właściciel E. M.), w których wpisani byli różni właściciele.

Pozwani wiedzieli o roszczeniach powodów zgłaszanych w postępowaniu administracyjnym toczącym się przed Ministrem Rolnictwa i Rozwoju Wsi co najmniej
od 07 maja 2009 roku, ponieważ są wymienieni jako uczestnicy postępowania administracyjnego w Decyzji Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi (...)z dnia 07 maja 2009r. Powyższą decyzją stwierdzono nieważność decyzji Wojewody (...)z dnia 17 października 1981r. nr (...)o zatwierdzeniu projekt scalenia gruntów wsi L.w części dotyczącej działki oznaczonej po scaleniu nr 426, będącej własnością J. R. (2)oraz działki nr (...)będącej własnością O. O.i B. O., a w szczególności w części dotyczącej przebiegu granicy między tymi działkami. Decyzja jest ostateczna. E. M.i wnioskodawcy B. O.i O. O.byli uczestnikami postępowania administracyjnego.

Na skutek w/w decyzji zmieniono w ewidencji gruntów przebieg granic
i powierzchnię działek nr (...), w ten sposób, że zmniejszono działkę nr (...),
a jej kosztem powiększono działkę nr (...).

Na skutek zmiany przebiegu granic i powierzchni tych działek dokonano sprostowań w tym zakresie w Kw. nr SR1 (...) prowadzonej dla działki nr (...) i Kw. nr (...) oraz zamknięto Kw. nr (...) prowadzoną dla działki
nr (...).

W kwietniu i maju 2012r. pełnomocnik powodów wezwał pozwanych do wydania spornej działki. Pozwani odmówili.

Pozwani w sprawie I Ns 54/13 toczącej się przed Sądem Rejonowym w Łasku wystąpili o stwierdzenie zasiedzenia spornej części gruntu na swoją rzecz. Wniosek został oddalony postanowieniem Sądu Rejonowego w Łasku z dnia 13 grudnia 2013r. Postanowienie uprawomocniło się w dniu 25 stycznia 2014r.

Sąd Rejonowy stwierdził, że pozwani na dzień zawarcia przez nich umowy kupna w dniu 10 lipca 2003r., nie wiedzieli, że działka nr (...) ma inny kształt, granice i mniejszą powierzchnię niż wynikało to z wyrysu z mapy ewidencji gruntów załączonego do akt Kw. Nr SR1L/00019394/2, jednakże pomimo tego nabycie spornej nieruchomości przez pozwanych nie jest chronione rękojmią wiary publicznej ksiąg wieczystych. Stanowisko wyrażone w uzasadnieniu postanowienia wydanego w sprawie I Ns 54/13 Sądu Rejonowego w Łasku, że pozwani nabyli własność spornej działki w okresie biegu terminu zasiedzenia na podstawie umowy chronionej rękojmią wiary publicznej ksiąg wieczystych należy uznać za błędne. Rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych jest bowiem wyłączona w sytuacji, gdy w chwili zbycia nieruchomości prowadzone są dla niej dwie księgi wieczyste, w których wpisania są różni właściciel, co miało miejsce w sprawie przedmiotowej – księgi Nr (...) i Nr SR1 (...). Brak możliwości zasiedzenia przygranicznego pasa gruntu przez zasiedzenie wynika natomiast z przerwania biegu terminu zasiedzenia na skutek wszczęcia przez powódkę postępowania administracyjnego, mającego na celu stwierdzenie nieważność decyzji o zatwierdzeniu projekt scalenia gruntów wsi L. w części dotyczącej działki oznaczonej po scaleniu nr 426, będącej własnością powodów oraz działki nr (...) będącej własnością pozwanych, a w szczególności w części dotyczącej przebiegu granicy między tymi działkami. S. S. objął w posiadanie część działki nr (...) pomiędzy jej kupnem przez uczestników w dniu 23 stycznia 1979r.
a zatwierdzeniem projektu scalenia gruntów wsi L. t.j. dnia 17 października 1981r. w złej wierze, ponieważ uczynił to na podstawie umowy zawartej z jednym z właścicieli gruntu bez zachowania formy aktu notarialnego. Tymczasem do nabycia własności przedmiotowego gruntu przez zasiedzenie konieczne jest samoistne posiadanie trwające przez lat trzydzieści. Późniejsze zatwierdzenie stanu faktycznego powstałego na skutek nieformalnej umowy przez wydanie decyzji Wojewody (...)
z dnia 17 października 1981r. nie ma wpływu na długość okresu posiadania wymaganego do zasiedzenia, ponieważ przepis art.172 kc uzależnia okres potrzebny do zasiedzenia
od dobrej lub złej wiary posiadacza w chwili nabycia posiadania. Według Sądu Rejonowego, wszczęcie przez J. R. (2) postępowania administracyjnego w maju 2003r. było z pewnością czynnością przed organem powołanym do rozpoznawania spraw danego rodzaju przedsięwziętą bezpośrednio w celu ustalenia prawa własności spornej działki i z chwilą, kiedy pozwani dowiedzieli się o prowadzeniu postępowania administracyjnego (najpóźniej w maju 2009r., a bieg terminu zasiedzenia zakończyłby się najwcześniej w październiku 2011r.), doszło do przerwania biegu terminu zasiedzenia.

Zatem skoro właścicielami działki nr (...) w granicach sprzed scalenia i nieformalnego przeniesienia posiadania części gruntu są powodowie, należało uwzględnić powództwo o wydanie jej części na podstawie art. 222 § 1 kc.

O kosztach postępowania Sąd Rejonowy orzekł na podstawie art. 98 § 1 i § 2
w zw. z art.105 § 2 kpc.

Apelację od powyższego rozstrzygnięcia wnieśli pozwani O. O. i B. O., zarzucając:

- obrazę przepisów art. 379 pkt 3 i 5 kpc wskutek nieważności postępowania,

- obrazę art. 365 kpc poprzez „zmianę” uzasadnienia prawomocnego postanowienia Sądu Rejonowego w Łasku wydanego w sprawie sygn. akt I Ns 54/13,

- naruszenie art. 380 kpc poprzez niewskazanie motywów oddalenia wniosku
o zawieszenie postępowania,

- obrazę art. 212 kpc poprzez uniemożliwienie pozwanym wyjaśnienia sprawy,

- obrazę art. 199 § 1 pkt 2 kpc poprzez nieodrzucenie pozwu.

W oparciu o tak sformułowane zarzuty wnieśli o zmianę zaskarżonego orzeczenia i odrzucenie pozwu, ewentualnie stwierdzenie nieważności postępowania, uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd pierwszej instancji lub zawieszenie postępowania do czasu wydania prawomocnego wyroku w sprawie o uzgodnienie treści księgi czystej z rzeczywistym stanem prawnym , sygn. akt I C 310/14 zawisłej w Sądzie Rejonowym w Łasku.

W odpowiedzi na apelację powodowie wnieśli o jej oddalenie i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja pozwanych jest bezzasadna i nie zasługuje na uwzględnienie.

Nie można zgodzić się ze skarżącymi, że w sprawie niniejszej zachodzi nieważność postępowania wskutek pozbawienia ich możności obrony swoich praw (art. 379 pkt. 5 kpc).

Pozbawienie strony możności obrony swych praw polega na tym, że z powodu wadliwości procesowych sądu lub strony przeciwnej, będących skutkiem naruszenia konkretnych przepisów kodeksu postępowania cywilnego, strona nie mogła brać i nie brała udziału w postępowaniu lub jego istotnej części (zob. wyrok SN z dnia 10 maja 1974 r., II CR 155/74, OSP 1975, z. 3, poz. 66; postanowienie SN z dnia 6 marca 1998 r., III CKN 34/98, Prok. i Pr. - wkł. 1999, nr 5, poz. 41; wyrok SN z dnia 13 czerwca 2002 r., V CKN 1057/00, LEX nr 55517). Z analizy akt niniejszej sprawy wynika, że w toku całego procesu, który trwa
od listopada 2012r., pozwani działali sami bez profesjonalnego pełnomocnika. Ustanowili go 24 marca 2014r., natomiast poinformowali o tym zdarzeniu Sąd dopiero 31 marca 2014r., czyli w przeddzień wyznaczonej rozprawy, o której terminie
wiedzieli od 28 lutego 2014r. (zwrotne potwierdzenia odbioru k. 75 i 76).
Skoro w dacie, w której ustalano termin rozprawy – 21 luty 2014r. pozwani nie byli reprezentowani przez pełnomocnika, Sąd nie miał możliwości przesłania mu zawiadomienia. W sytuacji gdy do udzielenia pełnomocnictwa doszło po otrzymaniu przez pozwanych wezwania na rozprawę, to na nich, nie zaś Sądzie, spoczywał obowiązek przekazania wiedzy o jej terminie. Także obowiązujące profesjonalistę zasady starannego działania wymagały, aby ustanowiony w toku sprawy adwokat, niezwłocznie uzyskał wiedzę o jej stanie, w szczególności zaś o zaplanowanych już wcześniej czynnościach procesowych. Zarówno zatem pozwani, jak i ich pełnomocnik mogli i powinni stawić się na rozprawie, a Sąd Rejonowy nie naruszył żadnego z przepisów procedury cywilnej.

Odnosząc się do zarzutu naruszenia art. 212 kpc zaważyć należy, iż w przedmiotowym postępowaniu Sąd zgromadził wszelkie niezbędne dokumenty, natomiast skarżący nie wskazali jakie to okoliczności mające istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia nie zostały wyjaśnione.

Za nieuzasadniony trzeba uznać również zarzut naruszenia przez Sąd Rejonowy art. 365 kpc.

Związanie prawomocnym wyrokiem (postanowieniem merytorycznym wydanym w postępowaniu nieprocesowym) oznacza, iż sąd obowiązany jest uznać, że kwestia prawna, która była już przedmiotem rozstrzygnięcia w innej sprawie, a która ma znaczenie prejudycjalne w sprawie przez niego rozpoznawanej, kształtuje się tak, jak przyjęto w prawomocnym wcześniejszym wyroku, nawet jeżeli argumentacja prawna, na której opiera się to rozstrzygnięcie jest nietrafna. W orzecznictwie utrwalony jest pogląd, że moc wiążąca orzeczenia odnosi się tylko do treści jego sentencji, a nie uzasadnienia (wyrok SN z dnia 8 czerwca 2005 r., V CK 702/04, Lex nr 402284). Nie mają zatem mocy wiążącej motywy i ustalenia faktyczne zawarte w uzasadnieniu, a przede wszystkim wyrażone tam poglądy prawne orzeczenia (wyrok SN z dnia 15 listopada 2007 r., II CSK 347/07, Lex nr 345525, wyrok SN z dnia 13 marca 2008 r., III CSK 284/07, Lex nr 380931). Przedmiotem prawomocności materialnej jest bowiem ostateczny rezultat rozstrzygnięcia, a nie przesłanki, które do niego doprowadziły. Zatem zawarte w uzasadnieniu orzeczenia motywy mogą mieć jedynie znaczenie dla ustalenia zakresu mocy wiążącej orzeczenia.

Odnosząc te uwagi do sprawy niniejszej należy podnieść, iż przedmiotem rozstrzygnięcia w sprawie I Ns 54/13 Sądu Rejonowego w Łasku było stwierdzenie, czy na dzień orzekania wnioskodawcy (pozwani w sprawie przedmiotowej) stali się właścicielami posiadanej części działki nr (...) w drodze zasiedzenia. Moc wiążąca wydanego postanowienia odnosi się zatem wyłącznie do tej kwestii.

Nie ma także mowy o tożsamości roszczeń w sprawie przedmiotowej i zakończonym postępowaniu o stwierdzenie nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie, co skutkowałoby koniecznością odrzucenia pozwu na podstawie art. 199 § 1 pkt 2 kpc.

Odnosząc się do zarzutu w zakresie nieprawidłowości postanowienia Sadu Rejonowego o odmowie zawieszenia postępowania i naruszenia art. 380 kpc ponieść należy, iż wskazany przepis dotyczy sadu odwoławczego, zatem nie mógł został naruszony przez sad pierwszej instancji. Brak uzasadnienie decyzji Sądu Rejonowego w tym zakresie nie uniemożliwia jej kontroli. Należy podkreślić, iż zawieszenie postępowania na podstawie art. 177 § 1 pkt 1 kpc nie ma charakteru obligatoryjnego. Powodowie korzystali z domniemań prawnych z art. 3 ustawy o księgach wieczystych i hipotece. Ewentualna kwestia niezgodności aktualnych wpisów wobec nabycia przez pozwanych części działki nr (...) z uwagi na rękojmię wiary publicznej ksiąg wieczystych mogła zostać jako przesłanka rozstrzygnięcia ustalona w sprawie niniejszej i nie stało temu na przeszkodzie wszczęcie postępowania o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym. Wydane w sprawie przedmiotowej orzeczenie jest skuteczne bowiem tylko wobec stron procesu. Ewentualne uzyskanie przez skarżących korzystnego dla niech rozstrzygnięcia w postępowaniu opartym na art. 10 ustawy o księgach wieczystych i hipotece noże zaś stać się podstawą powództwa przeciwegzekucyjnego, a w razie wykonania orzeczenia powództwa o wydanie nieruchomości.

Sąd Rejonowy wskazał na niemożność powoływania się przez pozwanych na art. 5 ustawy o księgach wieczystych i hipotece wobec prowadzenia dla spornego fragmentu gruntu w dacie jego zakupu dwóch ksiąg wieczystych, w których wpisani byli różni właściciele i prawidłowość rozumowania Sądu w tym zakresie nie została przez skarżących zakwestionowana.

Z tych wszystkich względów nie sposób przyjąć, aby Sąd pierwszej instancji rozpoznając przedmiotową sprawę naruszył jakikolwiek przepis prawa materialnego, czy procesowego i dlatego zdaniem Sądu Okręgowego zaskarżone rozstrzygnięcie odpowiada prawu, a apelacja pozwanych podlega oddaleniu w oparciu o art. 385 kpc.

O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i § 2 kpc, zasądzając od pozwanych na rzecz powodów kwotę 150,44 złotych stanowiącą koszt dwukrotnego przejazdu na rozprawę apelacyjną własnym samochodem.