Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 1 lipca 2014 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący - Sędzia SO Gabriela Sobczyk (spr.)

Sędzia SO Andrzej Dyrda

Sędzia SR (del.) Roman Troll

Protokolant Monika Piasecka

po rozpoznaniu w dniu 18 czerwca 2014 r. w Gliwicach

na rozprawie

sprawy z powództwa M. K. (1), M. K. (2), M. K. (3), P. K., A. K. (1)

przeciwko A. K. (2)

o alimenty

na skutek apelacji powodów i pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Wodzisławiu Śląskim

z dnia 26 września 2013r., sygn. akt III RC 657/12

uchyla zaskarżony wyrok w punkcie 2 i w tym zakresie postępowanie umarza;

zmienia zaskarżony wyrok:

a/ w punkcie 1 w ten sposób, że zasądza od pozwanego A. K. (2) na rzecz powodów M. K. (3), P. K., A. K. (1) alimenty w kwocie po 350zł (trzysta pięćdziesiąt złotych) miesięcznie począwszy od dnia 13 lutego 2013r., a na rzecz powódki M. K. (2) alimenty w kwocie po 300zł (trzysta złotych) miesięcznie począwszy od dnia 13 lutego 2013r., łącznie po 1.350zł ( tysiąc trzysta pięćdziesiąt złotych) miesięcznie płatne do rąk matki powodów M. K. (1) do dnia 25 każdego miesiąca z ustawowymi odsetkami w razie opóźnienia w płatności;

b/ w punkcie 4 w ten sposób, że nie obciąża pozwanego kosztami sądowymi;

oddala apelację powodów M. K. (3), P. K., A. K. (1) i M. K. (2) w pozostałej części;

oddala apelację pozwanego w pozostałej części;

nie obciąża pozwanego kosztami postępowania odwoławczego.

SSR (del.) Roman Troll SSO Gabriela Sobczyk SSO Andrzej Dyrda

UZASADNIENIE

Małoletni powodowie M. K. (2), M. K. (3), P. K. i A. K. (1) oraz powódka M. K. (1) wnieśli o zasądzenie od pozwanego A. K. (2) alimentów po 300,00 zł na rzecz M. K. (2), po 500,00 zł na rzecz pozostałych powodów. W uzasadnieniu pozwu powódka M. K. (1) wskazała,
że od 1996r. pozostaje w związku małżeńskim z pozwanym. Ze związku tego strony mają czwórkę dzieci. Pozwany nieracjonalnie gospodaruje środkami finansowymi przeznaczając je na zakup niepotrzebnych rzeczy, zaciąga kredyty, a powódka i małoletni nie mają zaspokojonych potrzeb życiowych. Powódka M. K. (1) zajmuje się wychowaniem dzieci i prowadzeniem gospodarstwa domowego.

Pozwany w odpowiedzi na pozew uznał żądanie pozwu każdego z małoletnich po 250,00 zł miesięcznie, wnosząc o oddalenie powództwa w pozostałej części oraz oddalanie powództwa wobec M. K. (1). Zarzucił pozwany, że aktualnie jest w stanie płacić alimenty po 250,00 zł na rzecz każdego z małoletnich. Podniósł, że powódka M. K. (1) posiada możliwości zarobkowe, bowiem ma wykształcenie w zawodzie kucharza i winna czynić starania o podjęcie zatrudnienia. Pozwany jest emerytem górniczym, a jego świadczenie wynosi 3.500,00 zł miesięcznie. W styczniu br pozwany uległ wypadkowi, był hospitalizowany przez okres ponad 2 tygodni, został zakwalifikowany do zabiegu operacyjnego, wymaga rehabilitacji 3 razy w tygodniu. Nadto ze swojej emerytury pokrywa część kosztów utrzymania domu, w którym obecne zamieszkują powodowie. Łączna kwota wydatków z tego tytułu wynosi około 1800,00 zł miesięcznie. Kupuje dla dzieci podręczniki i przybory szkolne, doładowuje telefony dla małoletnich A. i P. po 50,00 zł miesięcznie. W utrzymaniu dzieci pozwanego pomaga jego brat, doładowując telefon dla małoletniego M., opłacając Internet na kwotę 55,00 zł miesięcznie oraz ponosząc koszty korepetycji dla małoletniego A. w wysokości 105,00 zł tygodniowo. Pozwany spłaca zadłużenie w łącznej kwocie 1.500,00 zł miesięcznie, które dzięki pomocy ojca jest na bieżąco regulowane. Podniósł że zarzuty niegospodarności podnoszone przez powódkę są bezpodstawne.

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Rejonowy w Wodzisławiu Śląskim zasądził od pozwanego na rzecz powodów M., M., P. i A. K. (1) alimenty w kwocie po 250 zł , łącznie po 1000 zł miesięcznie, począwszy od 6 listopada 2012r. płatne do rąk matki powodów M. K. (1) do dnia 25 każdego miesiąca z ustawowymi odsetkami w razie zwłoki w płatności, a nadto zasądził od pozwanego na rzecz powódki M. K. (1) alimenty w kwocie po 250 zł miesięcznie począwszy od dnia 6 listopada 2012r. płatne od dnia 25 każdego miesiąca z ustawowymi odsetkami w razie zwłoki w płatności, oddalił powództwo w pozostałej części, kosztami postępowania obciążył pozwanego A. K. (2), nakazując pobrać od niego na rzecz Skarbu Państwa- Sądu Rejonowego w Wodzisławiu Śląskim kwotę 750zł tytułem należnej opłat sądowej. Nadto wyrokowi w punkcie 1 i 2 nadał rygor natychmiastowej wykonalności.

Sąd Rejonowy ustalił, że M. K. (1) pozostaje w związku małżeńskim z A. K. (2). Ze związku tego strony mają czwórkę dzieci: P. ur. (...), M. K. (3) ur. (...), A. K. (1) ur. (...) i M. K. (2) ur. (...) Matka małoletnich M. K. (1) ma 42 lata, z zawodu jest kucharzem. Pracowała jeszcze przed zawarciem związku małżeńskiego z pozwanym przez rok jako sprzedawca. Nie pracuje od czasu urodzenia małoletnich P. i M.. Nigdy nie pracowała w wyuczonym zawodzie. Zajmuje się prowadzeniem wspólnego gospodarstwa domowego i wychowaniem dzieci. Sąd Rejonowy ustalił, że od 2 stycznia 2013r. pozwany wyprowadził się do ojca i przestał robić zakupy. Do tego czasu to on zaopatrywał rodzinę w żywność, robił różnego rodzaju zakupy, powódka samodzielnie nie dysponowała pieniędzmi z jego wynagrodzenia, nie posiadała dostępu do konta pozwanego. Sporadycznie korzystała ze wspólnego konta w M., na które pozwany przelewał środki wg uznania. Na dzień 24.04.2013r. saldo rachunku było zerowe. Dostawała od matki 600 zł miesięcznie, które przeznaczała na swoje potrzeby i drobne zakupy, w tym również dla dzieci. Nie jest zarejestrowana w PUP. M. od września 2013r. uczęszcza do przedszkola. P. uczęszcza do LO. Koszt utrzymania małoletnich P. i M. w zakresie wyżywienia wynosi około 400,00-500,00 zł miesięcznie. Koszty utrzymania małoletnich A. i M. to około 300,00 zł miesięcznie. Małoletni A. ma zdiagnozowaną głęboką dysleksję rozwojową. Miesięczny koszt utrzymania powódki M. K. (1) wynosi 400,00-500,00 zł. Kiedy pozwany wyprowadził się z domu, w utrzymaniu rodziny pomagała rodzina- bracia i matka powódki. W okresie od stycznia do kwietnia matka małoletnich dostała od pozwanego alimenty w wysokości 2.500,00 zł. W styczniu powódka opłaciła rachunki za prąd, wodę, dzierżawę oraz podatek od nieruchomości. Na koszty utrzymania domu, w którym zamieszkują powodowie składają się: badanie ścieków około 100,00-120 zł rocznie, wywóz nieczystości 110,00 zł rocznie, usługi kominiarskie 62,00 zł, raty kredytu hipotecznego 600,00 zł miesięcznie, ubezpieczenie kredytu hipotecznego 564,00 zł rocznie, podatek od nieruchomości 650,00 zł rocznie, czynsz dzierżawny 81,90 zł rocznie, woda około 100,00- 120,00 zł miesięcznie, prąd około 300,00 zł, wywóz śmieci około 100,00 zł, opał około 4,500,00 zł rocznie, abonament (...) 76,00 zł, dzierżawa pojemników na śmieci 36,90 zł miesięcznie. Strony są właścicielami ½ nieruchomości wraz z budynkiem, a właścicielem drugiej połowy jest ojciec pozwanego. Ojciec pozwanego nie uczestniczy w opłatach związanych z utrzymaniem domu, otrzymuje emeryturę w wysokości około 4000,00 zł. Powódka M. K. (1) od dnia 10 stycznia 2013r. leczy się w poradni zdrowia psychicznego.

Sąd Rejonowy ustalił, że urzędy pracy w W., R., J. w ostatnim okresie czasu dysponowały ofertami pracy dla osób w zawodzie kucharza w większości z wymogiem doświadczenia zawodowego oraz osób bez zawodu w charakterze robotnika budowlanego, sprzedawcy, handlowca, osoby sprzątającej, pomocy kuchennej oraz takich jak cukiernik, sprzedawca- florysta, kelner, cukiernik.

Odnośnie pozwanego Sąd Rejonowy ustalił, że A. K. (2) ma obecnie 46 lat. Od stycznia 2013r. przebywa na emeryturze, a od dnia 1 marca jego świadczenie wynosi 4.107,31 zł brutto, netto około 3.500,00 zł miesięcznie. Poprzednio pracował w KWK (...), gdzie zarabiał wraz z dodatkami netto średnio około 4.687,48 zł. W związku z przejściem na emeryturę otrzymał odprawę w wysokości 13.940,00 zł netto. Pieniądze z odprawy przeznaczył na wykonanie elewacji w domu, kwotę 3.500,00 zł na naprawę kolektorów słonecznych. Pozwany ponosi koszty kredytu hipotecznego oraz większość kosztów utrzymania domu, w którym zamieszkują powodowie. Opłaca abonament telefoniczny dla małoletniej P. w kwocie 46,00 zł. W styczniu 2013r. pozwany uległ wypadkowi- doznał urazu podudzia prawego, w związku z którym był hospitalizowany w okresie od 2 stycznia do 17 stycznia 2013r. Nadto rozpoznano u niego między innymi wielopoziomową dyskopatie szyjną, zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa, zwyrodnienie stawu prawego barku. Wymagana jest kontrola w poradni ortopedycznej co dwa tygodnie, ma wskazania do rehabilitacji. Został zakwalifikowany do zabiegu operacyjnego resekcji barkowej końca obojczyka prawego. Pozostaje pod kontrolą poradni ortopedycznej i pulmonologa. Na koszty jego utrzymania składają się wydatki na: wyżywienie około 500,00 zł- 600,00 zł, telefon 59,00 zł miesięcznie, leki około 100-150,00 zł miesięcznie.

W zasadniczej części Sąd dał wiarę zeznaniom stron co do kosztów utrzymania siebie, małoletnich i mieszkania. Sąd nie podzielił twierdzeń pozwanego w zakresie w jakim zaprzeczyła im powódka oraz w jakim nie znalazły one potwierdzenia w przedłożonych rachunkach i innych dowodach. Pozwany twierdził, że opłaca telefony dla małoletnich P. i A.. Powódka przyznała, że opłaca abonament dla P., wskazała jednak, że to ona doładowuje telefon dla małoletniego A. za około 5,00 zł.

Sąd Rejonowy jako podstawę rozstrzygnięcia o obowiązku alimentacyjnym małżonków wskazał art. 27 kro, zgodnie, z którym małżonkowie zobowiązani są, każdy według sił oraz swych możliwości zarobkowych i majątkowych, przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny, którą przez swój związek założyli. W świetle przepisów prawa strony sporu, pomimo istniejących pomiędzy nimi nieporozumień są rodziną. Sąd Rejonowy wskazał na obowiązującą zasadę równej stopy życiowej małżonków. Zasady te obowiązują zasadniczo bez względu na to, jak wygląda pożycie małżonków w czasie trwania małżeństwa. Skoro powódka i pozwany są małżeństwem, to obowiązują ich zasada równej stopy życiowej bez względu na istniejące między nimi konflikty i wzajemne układy. Poziom stopy życiowej rodziny określają możliwości zarobkowe i majątkowe obojga małżonków. Zakres tego obowiązku kształtuje zasada, że stopa życiowa małżonków, choćby pozostających w faktycznym rozłączeniu, powinna być z reguły równa. Sąd Rejonowy wskazał, że dlatego obowiązek małżonka z art. 27 k.r.o. nie powstaje i nie zależy od tego, czy drugi małżonek znajduje się w niedostatku, lecz od tego, by jeden z małżonków nie mógł zaspokajać swoich potrzeb w takim zakresie, w jakim może to uczynić małżonek drugi.

Odnosząc się do zgłoszonych roszczeń alimentacyjnych na rzecz małoletnich powodów Sąd Rejonowy wskazał, że na zasadzie art. 133 i 135 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które jeszcze nie jest w stanie się utrzymać samodzielnie. Wykonanie tego obowiązku może polegać, w całości lub w części na osobistych staraniach o jego utrzymanie lub wychowanie. W literaturze jednoznacznie stwierdza się, że znaczy to, iż dziecku od chwili urodzenia rodzice obowiązani są zapewnić utrzymanie na takiej samej stopie, na jakiej sami żyją, niezależnie od tego, czy żyją wspólnie z nimi czy też oddzielnie. Zakres świadczeń alimentacyjnych zależy jednak od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego.

Odnosząc te rozważania do okoliczności niniejszej sprawy Sąd Rejonowy wskazał, że strony pomimo separacji faktycznej są rodziną, od dawna pozostają w związku małżeńskim. Powódka przed zawarciem związku małżeńskiego pracowała, a po urodzeniu dzieci zajęła się prowadzeniem wspólnego gospodarstwa domowego i wychowywaniem czwórki dzieci. Pozwany natomiast pracował, utrzymując rodzinę. Obecnie strony nie prowadzą już wspólnego gospodarstwa domowego, pozwany wprawdzie ponosi koszty utrzymania domu stron, ale w znikomym stopniu czyni osobiste starania o utrzymanie i wychowanie małoletnich. Cały ciężar wychowania czwórki dzieci spoczywa na barkach powódki. Od czasu nieporozumień pomiędzy stronami pozwany nieregularnie przyczyniał się do utrzymania rodziny, samowolnie decydując o tym, które potrzeby i w jakim zakresie mają być zabezpieczone. Sytuacja taka z pewnością nie może być uznana za dopuszczalną. Małoletni mają prawo do zabezpieczenia swoich bieżących podstawowych potrzeb, a ich zabezpieczenie nie może być uzależnione od woli pozwanego. Sąd Rejonowy wskazał, że matka małoletnich, która przez okres małżeństwa z pozwanym zasadniczo nie uczestniczyła w podejmowaniu decyzji finansowych dotyczących rodziny, nie była w stanie dokładnie wskazać wysokości kosztów utrzymania każdego z małoletnich. Biorąc pod uwagę wiek dzieci, oraz doświadczenie życiowe, kwoty, które podała pozwalają jedynie na zaspokojenie tych potrzeb w znikomej części, tj. w zakresie głównie wyżywienia, czy ewentualnie innych drobnych wydatków. W ocenie Sądu Rejonowego z pewnością jednak kwota 300-400 zł nie pozwoli na zaspokojenie wszystkich usprawiedliwionych potrzeb dzieci stosownie do ich wieku i rozwoju. Sąd Rejonowy ustalając wysokość alimentów brał jednak pod uwagę, że pozwany ponosi w znacznej części koszty utrzymania domu, w którym powodowie zamieszkują. Z uwagi na te okoliczności ustalił alimenty po 250,00 zł na rzecz każdego z małoletnich powodów. Wskazał, że pozwany posiada wyższe możliwości majątkowe i zarobkowe od powódki, nie czyni osobistych starań o ich wychowanie, a zatem to on winien w większym stopniu niż ich matka przyczynić się utrzymanie dzieci. Sąd Rejonowy wywiódł, że w świetle zgromadzonego materiału dowodowego alimenty te adekwatne są do potrzeb dzieci oraz możliwości majątkowych i zarobkowych pozwanego. W pozostałym zakresie również powódka winna przyczynić się finansowo do utrzymania dzieci.

Odnośnie żądania powódki M. K. (1), Sąd Rejonowy uwzględnił je w części. Wskazał, że powódka zrezygnowała z pracy zawodowej na rzecz wychowywania czwórki dzieci i prowadzenia wspólnego gospodarstwa domowego, pozwany natomiast przyczyniał się finansowo do utrzymania rodziny. Pozwany przez lata akceptował taki podział ról, ograniczając swoją rolę do finansowego wsparcia rodziny wg własnego uznania. W czasie, gdy powódka prowadziła dom, zajmowała się wychowaniem dzieci, pozwany korzystając z tego podnosił swoje kwalifikacje zawodowe, zdobywał doświadczenie, co pozwoliło mu na uzyskanie uprawnień emerytalnych. W świetle tych okoliczności, w ocenie Sądu Rejonowego za niedopuszczalne uznać należy domaganie się przez niego, by powódka w związku z zerwaniem przez strony pożycia musiała całkowicie samodzielnie przyczynić się do swojego utrzymania. Powyższe okoliczności wskazują w ocenie Sądu, że pozwany winien również przyczynić się częściowo do utrzymania żony w kwocie po 250,00 zł miesięcznie. Sąd Rejonowy miał tu na względzie, że to na matce małoletnich spoczywa ciężar bieżącej pieczy nad dziećmi, a od zerwania pożycia przez strony upłynął stosunkowo niewielki okres czasu. Wprawdzie najmłodsza córka stron od września uczęszcza do przedszkola, co umożliwi powódce poszukiwanie pracy, to jednak jej możliwości zarobkowania są ograniczone mając na względzie wiek, wykształcenie i doświadczenie zawodowe. Powódka nigdy nie pracowała w wyuczonym zawodzie, a jak to wynika również z informacji PUP pracodawcy preferują osoby z doświadczeniem zawodowym. Powódka nie jest również osobą w pełni dyspozycyjną, a to z uwagi na konieczność sprawowania pieczy nad czwórką dzieci w różnym wieku. Te okoliczności wpływają na graniczenie jej możliwości majątkowych.

Sąd Rejonowy wskazał, że zakres świadczeń alimentacyjnych wyznaczają nie tylko usprawiedliwione potrzeby uprawnionych, ale również możliwości zarobkowe i majątkowe zobowiązanego /art. 135§1 kro/. Pozwany A. K. (2) prócz powodów nie ma żadnych innych osób na utrzymaniu, otrzymuje świadczenie emerytalne w wysokości 3500,00 zł, z tytułu przejścia na emeryturę otrzymał odprawę. W ocenie Sądu Rejonowego, skoro pozwany zamawia drogie meble i sprzęty do domu, to również to świadczy o tym, że jego możliwości zarobkowe pozwalają na płacenie na rzecz powodów alimentów po 250,00 zł miesięcznie. Pozwany, mimo - jak twierdzi trudnej sytuacji, akceptuje fakt, że jego ojciec będący współwłaścicielem domu nie partycypuje w kosztach jego utrzymania. Sąd Rejonowy wskazał, że oczywiście wyposażenie domu w niezbędne sprzęty jest ważne, jednak w pierwszym rzędzie pozwany winien zapewnić powodom, którzy nie są w stanie utrzymać się samodzielnie, podstawowe koszty utrzymania.

W pozostałym zakresie żądanie zostało oddalone jako przekraczające możliwości zarobkowe i majątkowe pozwanego.

Sąd Rejonowy podniósł, że podobna stopa życiowa małżonków nie oznacza jednak arytmetycznego sumowania dochodów i dzielenia ich po połowie, a tym bardziej w razie ustania wspólnego pożycia. Po drugie, oboje małżonkowie są zobowiązani wykorzystywać swoje możliwości zarobkowe i majątkowe stosownie do swoich sił. W razie separacji małżonków, każdy z nich powinien najpierw własnymi siłami zaspokajać swoje potrzeby. Również postulat podobnej stopy życiowej realizuje się tu w mniejszym zakresie niż względem małżonka pozostającego we wspólności domowej i wychowującego wspólne dzieci. W pozostałym zakresie to powódka M. K. (1) winna zatem przyczynić się finansowo do utrzymania siebie i małoletnich dzieci. Powódka deklarowała, że szuka pracy, ale nawet nie zarejestrowała się w PUP. Winna ona zatem podjąć bardziej intensywnie poszukiwania zatrudnienia celem zaspokojenia swoich potrzeb w pozostałej części.
Sąd Rejonowy wskazał, że okoliczność, że pozwany częściowo alimentował powodów za okres objęty niniejszym wyrokiem nie może w żadnym wypadku powodować oddalenia powództwa. Powodowie mają prawo do żądania wydania wyroku. Okoliczność ta natomiast będzie miała kluczowe znaczenia w ewentualnej egzekucji roszczeń za orzeczony okres.

Mając powyższe na względzie, na podstawie art. 27 kro, 23 kro, art. 135 i art. 133 kro Sąd zasądził od pozwanego K. na rzecz każdego z małoletnich alimenty po 250,00 zł miesięcznie i po 250,00 zł miesięcznie na rzecz powódki M. K. (1) od dnia 6 listopada 2012 r., a w pozostałej części oddalił powództwo.

Na zasadzie art. 333§1 kpc nadał wyrokowi w pkt 1 i 2 rygor natychmiastowej wykonalności. Na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28.07.2005 r. o kosztach w sprawach cywilnych kosztami postępowania Sąd obciążył pozwanego i nakazał pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa kwotę 750,00 zł tytułem należnej opłaty sądowej.

Apelacje od tego wyroku złożyły obie strony.

Powodowie wnieśli o zmianę zaskarżonego wyroku w punkcie 1. Poprzez zasądzenie alimentów na rzecz M. K. (2) w kwocie po 300 zł, na rzecz A., P. i M. K. (3) – w kwotach po 500 zł z ustawowymi odsetkami zwłoki za okres od dnia złożenia pozwu poczynając, a nadto o zmianę zaskarżonego wyroku w punkcie 2 poprzez zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki M. K. (1) alimentów po 500 zł miesięcznie z ustawowymi odsetkami zwłoki za okres od dnia złożenia pozwu poczynając. Wyrokowi temu zarzucili sprzeczność istotnych ustaleń z treścią materiału zgromadzonego w sprawie przez błędne przyjecie że zasądzone alimenty w kwocie po 250zł miesięcznie na rzecz powodów liczących 17 i 13 lat są adekwatne od ich potrzeb, co w konsekwencji doprowadziło do naruszenia art. 135 krio. Zarzucili też niewyjaśnienie wszystkich istotnych okoliczności sprawy a to nieustalenie odprawy emerytalnej, co miało wpływ na treść wyroku.
W uzasadnieniu skarżący wskazali, że w wyniku zaskarżonego wyroku powodowie dysponować będą kwotą 1250 zł, a pozwany kwotą 2250 zł miesięcznie, co w ocenie skarżących jest rażąco niesprawiedliwe. Wskazali, że pozwany dokonywał nieodpowiedzialnie zakupów mebli i sprzętów gospodarstwa domowego ponad miarę potrzeb. Dzieci stron nie mogą ponosić ujemnych konsekwencji nieodpowiedzialności , a argumenty pozwanego, że zakupił meble nie mogą rzutować na obniżenie jego obowiązku alimentacyjnego.

Apelację od tego wyroku złożył też pozwany, zaskarżając go w części zasądzającej alimenty na rzecz M. K. (1), wnosząc o oddalenie powództwa w tej części, a nadto odnośnie alimentów na rzecz pozostałych powodów – co do ich zasądzenia za okres od 6 listopada 2012r. do 18 lutego 2013r., wnosząc o oddalenie żądania w tym zakresie

Zarzucił temu wyrokowi naruszenie art. 233§1kpc poprzez przekroczenie swobodnej oceny dowodów wynikające z przyjęcia, że zasadnym jest zasądzenie alimentów za okres od 6 listopada 2012r. do 18 lutego 2013r. w sytuacji, w której powodowie w tym okresie mieli zaspokojone wszystkie potrzeby przez pozwanego, który mieszkał z powodami do dnia wypadku, a następnie w szpitalu przekazywał powódce za pośrednictwem małoletnich pieniądze niezbędne do ich utrzymania, a zatem zasadne było zasądzenie tychże alimentów od daty wydania postanowienia o zabezpieczeniu powództwa, tj. od dnia 18 lutego 2013r. Nadto zarzucił niezasadne przyjęcie, że zasadnym jest obciążenie pozwanego obowiązkiem alimentacyjnym wobec powódki, podczas gdy posiada ona wyuczony zawód oraz możliwości zarobkowe, pozwalające jej na samodzielne utrzymanie oraz wadliwe uznanie, że możliwości zarobkowe i majątkowe pozwanego pozwalają na przyczynienie się do kosztów utrzymania powódki, podczas gdy ponoszone przez niego comiesięczne wydatki, w tym związane z utrzymaniem wspólnego domu stron oraz alimenty na rzecz ich wspólnych dzieci przekraczają wysokość jego świadczenia emerytalnego.

Pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku we wskazanej części, ewentualnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Na rozprawie apelacyjnej powódka M. K. (1) cofnęła swe powództwo i apelację, a pozwany wyraził na to zgodę.

Pełnomocnik powodów odnośnie małoletnich powodów oświadczył, że rozszerza powództwo do kwoty po 700 zł miesięcznie odnośnie M. i P., odnośnie A. do kwoty po 600 zł miesięcznie, a odnośnie M. do 400 zł miesięcznie.

Pozwany w związku z cofnięciem powództwa M. K. (1) wyraził zgodę na podwyższenie alimentów w zakresie alimentów na rzecz małoletnich do kwot po 300 zł.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacje odniosły częściowy skutek.

Ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd Rejonowy są prawidłowe. Obejmują one stan istniejący w dacie orzekania przez ten Sąd. Wymagał on uzupełnienia o tyle, że M. K. (1) podjęła zatrudnienie na pół etatu. Wybrała tę ofertę jako położoną blisko miejsca zamieszkania i w wskazanym wymiarze z uwagi na konieczność sprawowania osobistej opieki nad dziećmi. Jej wynagrodzenie wynosi 840 zł brutto. W urzędzie pracy zarejestrowała się w listopadzie 2013r., miała oferty pracy, ale nie zatrudniono jej. M. K. (2) uczęszcza do przedszkola od września 2013r., opłata za przedszkole wynosi 130zł. M. K. (1) wskazała, że dziennie na jedzenie dla siebie i dzieci wydaje ok.50zł -70 zł, co miesięcznie daje kwotę ok. 1800 zł. Dzieci leczą się u okulisty, okresowo, w czasie zimy leczą się w razie zachorowań, jedno leczenie kosztowało ok. 50 zł. Konieczna jest też częsta zmiana odzieży z uwagi na wzrost dzieci.

Sąd Okręgowy ustalił też, że pozwany po złamaniu, które miało miejsce w styczniu 2013r. nadal leczy się, konieczna jest jego rehabilitacja w związku z tym złamaniem. Leczy się ortopedycznie i neurologicznie. Pozwany przedstawił zaświadczenia lekarskie, że w związku z tym złamaniem nie może podjąć pracy fizycznej. Jego emerytura wynosi 3548 zł.

Pozwany oświadczył, że nie może pracować z uwagi na stan zdrowia, chorobę barku, kręgosłupa, a ponadto nie może pracować jako emeryt, żeby nie utracić emerytury.

Z tym uzupełnieniem Sąd Okręgowy przyjął ustalenia Sądu Rejonowy jako własne.

W ustalonym stanie faktycznym oraz w związku ze zmianą stanowisk stron rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego winno ulec zmianie.

W pierwszej kolejności należy podnieść, że nie mogło odnieść skutku oświadczenie strony powodowej dotyczące zmiany wysokości żądania alimentacyjnego na rzecz małoletnich powodów na tym etapie postępowania, bowiem zmiana żądania na tym etapie w świetle art. 383 kpc jest niedopuszczalna. Zatem Sąd Okręgowy mógł rozstrzygać jedynie w zakresie pierwotnie zgłoszonego żądania i apelacji. Tym samym przy orzekaniu uwzględniał okoliczność, że pozwany opłaca opłaty związane z nieruchomością , w tym za media i raty kredytu wziętego na budowę domu.

Wobec cofnięcia pozwu przez powódkę M. K. (1) i wyrażenia przez pozwanego zgody na to cofnięcie, Sąd uznał to cofnięcie za skuteczne, wobec uzyskiwania przez M. K. (1) własnego dochodu nie jest ono sprzeczne z prawem nie narusza zasad współżycia społecznego ani nie zmierza do obejścia prawa.

Dlatego w zakresie punktu 2 na podstawie art. 386§3kpc zaskarżony wyrok uchylono i umorzono postępowanie w części dotyczącej alimentów dla M. K. (1).

Rozpoznaniu merytorycznemu podlegała natomiast wysokość alimentów dla pozostałych powodów. W swym zeznaniu M. K. (1) wskazała, że poza potrzebami żywnościowymi są jeszcze inne potrzeby dzieci związane z ich ubraniem, leczeniem. Wskazała na szybki wzrost synów, który powoduje konieczność częstych zmian odzieży. Same potrzeby żywnościowe określiła na kwotę ok.50-70 zł dziennie, co w skali miesiąca daje średnio ok. 1800 zł dla 5 osób. Na jedną osobę daje to kwotę 360 zł miesięcznie na osobę. Oczywiste jest, że w tym zakresie potrzeby najmłodszej M. nie są tak wielkie jak reszty osób, można je ocenić na poziomie ok. 250zł, z tym że wśród jej stałych kosztów utrzymania mieszczą się jeszcze koszty przedszkola 130zł miesięcznie, zaś okresowo – koszty lekarstw. Oceniając zakres, w jakim matka powodów wykorzystuje swe możliwości zarobkowe podnieść należy, że praca na ½ etatu, jaką podjęła możliwości te na chwilę obecną wyczerpuje. M. K. (1) sama sprawuje pieczę nad dziećmi, co powoduje, że w istocie powoływanie się przez nią na tą okoliczność jako motywację decyzji o podjęciu pracy na ½ etatu jest uzasadnione.

Na marginesie należy wskazać, że gdyby rodzina stron funkcjonowała prawidłowo, to możliwości zarobkowe M. K. (1) byłyby wyższe, bowiem pozwany jako emeryt mógłby przejąć znaczną część osobistej pieczy nad dziećmi. Prowadziłoby to do polepszenia sytuacji materialnej rodziny i możliwości zaspokajania ich potrzeb w szerszym zakresie. Jednak w obecnym stanie sprawy Sąd Okręgowy musi uwzględnić w zakresie możliwości zarobkowych i majątkowych obojga rodziców oraz w zakresie możliwości zaspokajania potrzeb uprawnionych aktualne okoliczności, a w tym i okoliczność, że strony zamieszkują odrębnie i prowadzą odrębne gospodarstwa domowe, co wpływa na kwoty konieczne na zaspokojenie ich potrzeb, a także na ich możliwości zarobkowe czy majątkowe. Jednocześnie jednak Sąd Okręgowy zauważa, że sytuacja, w jakiej znaleźli się małżonkowie K. nie może powodować, że potrzeby małoletnich powodów będą zaspokajane poniżej ich elementarnego zakresu. Brak porozumienia między rodzicami i nieracjonalne decyzje kredytowe pozwanego nie mogą być przyczyną niezaspokajania podstawowych potrzeb małoletnich dzieci pozostających na ich utrzymaniu.

Odnosząc się do wydatków ponoszonych na utrzymanie domu przez pozwanego, Sąd Okręgowy zgodnie z ustaleniami Sądu Rejonowego przyjął je na poziomie ok. 1327 zł plus koszty opału, jednak przy obliczaniu kosztów opału uwzględnił, że pozwanemu przysługuje deputat w wysokości 2t węgla rocznie. Zatem wskazana przez pozwanego kwota 4500 zł wydatkowana na opał rocznie jest w ocenie Sądu Okręgowego zawyżona. Sąd Okręgowy ocenił tym samym, że ogólne koszty miesięczne utrzymania domu ponoszone przez pozwanego wynoszą wraz z kredytem ok.1600 zł miesięcznie. W tym zakresie podzielić należy zdanie pozwanego, że wzięcie kredytu na budowę domu i jego koszt uznać należy za uzasadniony w zakresie zaspokajania potrzeb mieszkaniowych rodziny.

Pozostałe jednak zobowiązania kredytowe i pożyczkowe zaciągnięte przez pozwanego nie mogą być uwzględniane przy ustalaniu alimentów. Zaciągane zobowiązania na rzeczy, które wprawdzie ułatwiają życie, czy stanowią wyposażenie domu nie mogą być uznane za mające pierwszeństwo przed podstawowymi potrzebami życiowymi dzieci, jak wyżywienie czy podstawowe ubranie. Rację mają powodowie, że zasądzona przez Sąd Rejonowy kwota alimentów po 250 zł miesięcznie, czy uznana w postępowaniu odwoławczym po 300 zł miesięcznie w odniesieniu do nastoletnich powodów jest niewystarczająca. Nie zaspokaja ona ich podstawowych potrzeb w zakresie żywienia. Dlatego Sąd Okręgowy zdecydował o podniesieniu kwoty alimentów. Przy ustalaniu ich wysokości Sąd Okręgowy wziął pod uwagę wysokość świadczenia pozwanego oraz jego możliwości zarobkowe. Nie można bowiem pomijać okoliczności, że pozwany jako emeryt ma 46 lat, a jego stan zdrowia jedynie w części pozbawia go aktualnie możliwości zarobkowych - a to w zakresie ciężkiej pracy fizycznej.

Nie odpowiada rzeczywistości przekonanie pozwanego, ze jako emeryt nie mógłby pracować, bo utraciłby emeryturę. Obowiązujące przepisy emerytalne łączą bowiem zawieszenie prawa do świadczeń emerytalnych dopiero z uzyskaniem dochodu określonej wysokości (art. 104 ustawy z dnia 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, j.t.Dz.U.2013.1440 ze zm.). Niewątpliwie schorzenia pozwanego w okresie od stycznia 2013r. ograniczają jego możliwości zarobkowe, ale nie wykazano, by go całkowicie takich możliwości pozbawiały przez cały okres objęty żądaniem i w dacie orzekania przez Sąd Okręgowy. Tym samym Sąd Okręgowy uznał, że obecnie pozwany ma pewne możliwości zarobkowe, choć nie w pełnym zakresie. Mogą się one wyrażać kwotą zbliżoną do tej, jaką zarabia matka powodów. Powodowie nie wykazali, aby posiadał on obecnie większe możliwości zarobkowe.

Przy wyliczaniu należnych alimentów dla małoletnich powodów wbrew ich stanowisku zawartemu w apelacji Sąd Okręgowy nie mógł uwzględnić posiadania przez pozwanego środków pieniężnych z tytułu odprawy emerytalnej, skoro Sąd Rejonowy w sposób niezakwestionowany przez żadną ze stron ustalił, że środki te zostały przez niego wydatkowane na wykonanie elewacji domu i naprawę kolektorów słonecznych.

W tych okolicznościach Sąd Okręgowy uznał, że na rzecz powodów P., M. i A. zasądzić należało alimenty w kwocie po 350 zł miesięcznie, zaś na rzecz najmłodszej powódki M. K. (2) w kwocie 300 zł miesięcznie, uznanej przez pozwanego na rozprawie apelacyjnej. Kwoty te pozwolą na zaspokojenie ich podstawowych potrzeb, przy uwzględnieniu niewielkiego udziału matki z jej dochodu. Uwzględniają one zasadę równej stopy pomiędzy rodzicami a dziećmi, oraz zasadę, że rodzic winien dzielić się ze swymi dziećmi nawet najskromniejszymi dochodami. Jak zasadnie wskazał bowiem Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 6 stycznia 2000 r, sygn. I CKN 1077/99, rozważając przepisy art. 135 § 1 k.r.o. nie można abstrahować od obowiązków wynikających z innych przepisów. Art. 96 k.r.o. nakłada na rodziców obowiązek troski o fizyczny i duchowy rozwój dziecka, zaś wedle art. 133 § 1 k.r.o. rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest w stanie utrzymać się samodzielnie także wtedy, gdy nie znajduje się w niedostatku. Wobec treści tych przepisów uznać trzeba, że rodzic powinien dzielić się z dzieckiem skromnym nawet dochodem. Z emerytury pozwanego po uiszczeniu należności za utrzymanie domu oraz zasądzonych alimentów, pozostanie mu kwota ok.600 zł na zaspokojenie jego potrzeb.

Dalej idąca apelacja powodów jako nieuzasadniona podlegała oddaleniu na podstawie art. 385kpc, jako iż nie znajdowała ona uzasadnienia w okolicznościach sprawy, w tym w możliwościach majątkowych i zarobkowych pozwanego (art. 135 krio).

Odnosząc się natomiast do apelacji pozwanego w oparciu o materiał dowodowy sprawy ustalono, że pozwany wyprowadził się z domu w styczniu 2013r, a w lutym 2013r. przekazał matce powodów 400 zł na utrzymanie, korzystała ona także w tym czasie ze środków zgromadzonych na koncie bankowym. Jak wynika z jej zeznania, w styczniu 2013r. z konta pobrała 1500 zł, z której opłaciła wodę i prąd (k.144). Z wydruku z konta wynika, że w lutym wypłaciła z konta w Banku (...) kwotę 1230 zł (k. 87). Wskazane okoliczności przemawiają za uznaniem, że w okresie do 13 lutego 2013r. potrzeby powodów były zaspokajane z dochodów pozwanego. Wskazana data uwzględnia złożony wniosek o zabezpieczenie, data ta została uwzględniona przez Sąd Rejonowy przy wydawaniu postanowienia z dnia 18 lutego 2013r. o zabezpieczeniu (k. 16), na które w apelacji powołał się pozwany.

Nie można przy tym zgodzić się z Sądem Rejonowym, że kwoty uiszczone czy też pobrane z dochodów pozwanego przed zabezpieczeniem mogą być uwzględnione dopiero na etapie postępowania egzekucyjnego. Winny one być uwzględnione przez Sąd niniejszej sprawie przy orzekaniu( art. 316§1 kpc). W tych okolicznościach apelację pozwanego uwzględniono we wskazanej części.

Jednocześnie stan niniejszej sprawy oraz charakter roszczeń dochodzonych w tym postępowaniu doprowadził Sąd Okręgowy do przekonania, że zaistniały w niej podstawy do zmiany zaskarżonego wyroku w zakresie kosztów sądowych i do odstąpienia od obciążania pozwanego kosztami opłaty od pozwu – na podstawie art. 113 ust.4 ustawy z dnia 28 lipca 2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych( t. jedn. Dz. U, z 20120 nr 90 poz. 594 ze zm.).

Z tych powodów na podstawie apelacji obu stron zaskarżony wyrok zmieniono na podstawie art. 386§1kpc. O oddaleniu apelacji w pozostałej części orzeczono na podstawie art. 385 kpc. Z przyczyn podanych powyżej oraz na podstawie art. 113 ust.4 ustawy z dnia 28 lipca 2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych i art. 102 kpc nie obciążono pozwanego kosztami postępowania odwoławczego, uznając że uzasadnia to rodzaj świadczeń dochodzonych w tym postępowaniu, stosunki rodzinne pomiędzy stronami oraz sytuacja materialna rodziny.

SSR(del.) Roman Troll SSO Gabriela Sobczyk SSO Andrzej Dyrda