Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 sierpnia 2014 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący - Sędzia SO Gabriela Sobczyk

Protokolant Aneta Puślecka

po rozpoznaniu w dniu 13 sierpnia 2014 r. w Gliwicach na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Bank (...) Spółki Akcyjnej w W.

przeciwko H. B.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Rybniku

z dnia 8 stycznia 2014 r., sygn. akt I C 636/12

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi Rejonowemu w Rybniku do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania odwoławczego.

SSO Gabriela Sobczyk

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 8 stycznia 2014r. Sąd Rejonowy w Rybniku zasadził od pozwanego na rzecz powoda (...) Bank (...) Spółki Akcyjnej w W. kwotę 5296,43 zł oraz odstąpił od obciążania pozwanego H. B. kosztami procesu.

W uzasadnieniu Sąd Rejonowy ustalił, że w dniu 26 marca 2010r. H. B. zawarł z (...) Bank (...) S.A. w W. umowę nr (...) o kredyt elastyczny. Zabezpieczeniem spłaty udzielonego kredytu było przewłaszczenie pojazdu oraz ubezpieczenie umowy. Zgodnie z § 9 ust.7 tejże umowy przy realizacji prawa z zabezpieczenia bankowi przysługuje prawo wyboru kolejności, rodzaju, oraz zakresu dochodzenia roszczeń z zabezpieczenia kredytu. W związku z powyższym jednocześnie z podpisaniem umowy kredytu zawarta została umowa ubezpieczenia pomiędzy Bankiem a ubezpieczycielem C. na rzecz ubezpieczonego – kredytobiorcy. Ubezpieczenie dotyczyć miało sytuacji utraty przez pozwanego pracy. W 2010r. pozwany zaczął poważnie chorować i orzeczeniem Lekarza Orzecznika ZUS z 21 września 2010r. ustalono, że H. B. jest trwale całkowicie niezdolny do pracy, oraz trwale niezdolny do samodzielnej egzystencji. W tej sytuacji pozwany zmuszony był zaprzestać prowadzenia swojej działalności gospodarczej. Obecnie pozwany utrzymuje się z renty w wysokości 720 zł miesięcznie.
W związku ze swoją sytuacją H. B. zwrócił się do ubezpieczyciela o wypłatę ubezpieczenia, jednak ten wydał decyzje odmowną. Podstawą odmowy był fakt, iż ubezpieczony nie uzyskał statusu osoby bezrobotnej mimo, iż jako osoba całkowicie niezdolna do pracy pozwany nie może być uznany za osobę bezrobotną. Pismem z dnia 7 lipca 211r. (...) Bank (...) S.A. wezwał H. B. do spłaty zadłużenia wynikającego z umowy nr (...) w kwocie 5.126,71 zł według stanu zadłużenia na dzień 7 lipca 2011r. W związku z zadłużeniem pozwany zaproponował powodowi polubowne rozwiązanie, w ramach którego wpłacona zostałaby kwota 4.500 zł, a bank zrezygnowałby z dalszych roszczeń. Jednak powód nie przyjął tej propozycji i ostatecznie żadna kwota nie została na jego rzecz przelana. Stan zadłużenia H. B. wobec Banku wyniósł na dzień 25 stycznia 2012r. w sumie kwotę 5.296,43 zł.

Sąd Rejonowy ustalił, że od dnia 29 kwietnia 2011r. (...) Bank (...) S.A. działa pod nazwą (...) Bank (...) S.A. (odpis z KRS k.29-40)

W tym stanie faktycznym Sąd Rejonowy wskazał, że poza sporem jest, iż (...) Bank (...) S.A. w W. (obecnie (...) Bank (...) S.A.) łączyła umowa o kredyt, a także że z tego tytułu po stronie pozwanego powstało zobowiązanie. Pozwany nie zakwestionował również wysokości tego roszczenia.Strona pozwana podniosła natomiast, że spłata zadłużenia winna nastąpić z ubezpieczenia, którego wypłata została niesłusznie odmówiona. Rzeczywiście spłata kredytu była zabezpieczona, ale jak wynika z umowy kredytu bank nie był zobowiązany z tych zabezpieczeń skorzystać.

Sąd Rejonowy zauważył, że w niniejszej sprawie mamy do czynienia z dwoma różnymi, niezależnymi umowami. Oczywiście pozwany może kwestionować zasadność odmowy wypłaty ubezpieczenia, ale nie zmienia to jego pozycji wobec banku jako kredytobiorcy zobowiązanego do spłaty kredytu. Wobec powyższego Sąd Rejonowy nie badał zasadniczo w ogóle warunków ubezpieczenia i słuszności decyzji ubezpieczyciela.

Sąd Rejonowy wskazał, ze zgodnie z art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo Bankowe (t.j.: Dz.U. z 2012r. poz. 1376) przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu.

Powód wywiązał się ze swoich obowiązków tj. przekazał pozwanemu określone środki pieniężne wobec czego H. B. zobowiązany jest spłacić powstałe wobec banku zadłużenie. Z tych powodów Sąd Rejonowy uwzględnił powództwo w całości i zasadził od H. B. na rzecz (...) Bank (...) S.A kwotę 5.296,43 zł.

O kosztach Sąd Rejonowy orzekł po myśli art. 102 k.p.c, zgodnie z którym w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może nie obciążać strony przegrywającej w ogóle kosztami. Sąd uwzględnił osobę powoda, w szczególności jego aktualny stan zdrowia i sytuację materialną. Oczywiście nie była to jedyna okoliczność uzasadniająca zastosowanie powołanego wyżej przepisu. Zauważył, iż sprawa nie była oczywista. Sam powód przez całe postępowanie utrzymywał, iż umowa ubezpieczenia zawarta została między pozwanym a ubezpieczycielem. Tymczasem jak wynika z szczególnych warunków ubezpieczenia kredytobiorców umowa ubezpieczenia zawarta została między ubezpieczycielem a powodem, a kredytobiorca był tylko osobą ubezpieczoną. W tej sytuacji Sąd Rejonowy uznał, że wszystkie powyższe okoliczności łącznie przemawiają za zastosowaniem zasady słuszności, będącej odstępstwem od zasady odpowiedzialności za wynik procesu i odstąpił od obciążania pozwanego kosztami procesu.

Apelację od opisanego wyroku wniósł pozwany, zarzucając my naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie a to art. 808§3kc poprzez błędne przyjęcie, ze strony procesu nie wyłączyły w umowie kredytu możliwości dochodzenia przez pozwanego świadczeń bezpośrednio od ubezpieczyciela, art. 65 kc poprzez całkowite pominiecie zbadania przy wykładni oświadczeń woli, jaki był zgodny zamiar stron przy zawieraniu umowy o kredyt i uznanie, że powód był jedynie uprawnionym a nie zobowiązanym do dochodzenia roszczeń z umowy ubezpieczenia. Zarzucił też naruszenie art. 5 kc poprzez niezbadanie powiązań kapitałowych powoda i ubezpieczyciela, które to powiązania przy biernej postawie powoda przy dochodzeniu roszczeń mogły stanowić nadużycie prawa. Zarzucił też naruszenie przepisów prawa procesowego mających istotny wpływ na rozstrzygnięcie sprawy a to art.233§1kpc poprzez niewłaściwą ocenę zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego i uznanie, że żądanie powoda jest uzasadnione, oraz przez dokonanie oceny dowodów w sposób dowolny, wybiórczy oraz nie wszechstronny w szczególności poprzez pominiecie przeprowadzenia dowodu z umowy ubezpieczenia, ogólnych warunków ubezpieczenia i decyzji ubezpieczyciela. Zarzucił też naruszenie prawa procesowego a to art. 316 kpc poprzez niewyjaśnienie wszystkich okoliczności istotnych dla sprawy szczególności ustalenia istniejących powiązań kapitałowych pomiędzy powodem a ubezpieczycielem oraz przyczyny odmowy wypłaty świadczenia z ubezpieczenia. Zarzucił też naruszenie art. 108 kpc w zw. z art.223 ustawy o radcach prawnych w zw. z §19 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. z 2013r. poz. 461) poprzez nieprzyznanie pełnomocnikowi ustanowionemu z urzędu kosztów pomocy prawnej nieopłaconej ani w całości ani w części. Pozwany wniósł o zmianę wyroku i oddalenie powództwa oraz przucznanie pełnomocnikowi pozwanego kosztów pomocy prawnej pełnomocnika ustanowionego z urzędu, nieopłaconej ani w całości ani w części. Wniósł też o przyznanie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanemu z urzędu w instancji odwoławczej. Oświadczył jednocześnie, że koszty te nie zostały zapłacone ani w całości ani w części. Ewentualnie wniósł o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu wraz z orzeczeniem o kosztach postępowania odwoławczego. W uzasadnieniu apelacji skarżący podniósł, że umowa kredytu i umowa ubezpieczenia były ze sobą związane, a przyznanie pozwanemu kredytu było ściśle uzależnione od ustanowienia zabezpieczeń, w tym zawarcia umowy ubezpieczenia. Pozwany nie miał wpływu ani na treść umowy ubezpieczenia jak i na wybór samego ubezpieczyciela. Pozwany wywodził, że nawet gdyby przyjąć, ze zawarto dwie umowy, to zarzucił, że były one ze sobą funkcjonalnie powiązane. Przed przystąpieniem do umowy ubezpieczenia pozwany nie znał jej treści. Umowy tej pozwany mimo wezwanie nie przedstawił w toku niniejszego postępowania. Świadczenie ubezpieczeniowe miało zabezpieczać interes ubezpieczającego tj powoda jako wierzyciela ubezpieczonego w spełnieniu przez pozwanego świadczenia. Pozwany stal się stroną stosunku prawnego choć nie umowy ubezpieczenia. Taka konstrukcja stosunku prawnego sprawia, że pozwany miał ograniczone możliwości kierowania swych roszczeń bezpośrednio do ubezpieczyciela. Skarżący zarzucił, że Sąd rejonowy nie dokonał szczegółowej analizy umowy kredytu, wskazał, że reguluje ona w bardzo ograniczonym zakresie umowę ubezpieczenia. Wskazał na treść art. 808§3kc i zarzucił, że Sąd Rejonowy błędnie przyjął, że strony nie wyłączyły możliwości dochodzenia roszczeń przez pozwanego bezpośrednio od ubezpieczyciela. Wskazał też na brzmienie §9 ust.7 i porównał go z §9 ust.2 umowy kredytu. W ocenie pozwanego zapisy te wskazują na inne traktowanie dwóch rodzajów zabezpieczenia przewidzianych w umowie kredytu. Zwrócił też uwagę na brzmienie §11 tej umowy, wskazał, że mimo zawartego tam pełnomocnictwa dla powoda nie dokonał on żadnych czynności w celu zaspokojenia swych roszczeń z zabezpieczenia. W ocenie skarżącego działanie powoda polegające na dochodzeniu roszczeń z umowy kredytu bezpośrednio on pozwanego, a nie od ubezpieczyciela stanowi nadużycie prawa w rozumieniu art. 5 kc.

Powód wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania odwoławczego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja odniosła skutek.

Zaskarżony wyrok został uchylony, bowiem Sąd Rejonowy nie rozpoznał istoty niniejszej sprawy. W pierwszej kolejności zauważyć należy, że pozwany konsekwentnie powoływał się na umowę ubezpieczenia i wskazywał na jej powiązanie z umową kredytu. Niezasadnie okoliczność tę Sąd Rejonowy uznał za nieistotną, wskazując na to, że są to dwie odrębne umowy. Nie wziął jednak pod uwagę, że w istocie zgoda pozwanego na zawarcie umowy ubezpieczenia i uiszczanie składek przez okres kredytowania były warunkiem udzielenia kredytu, skoro w treści umowy kredytu znalazł się zapis, że ubezpieczenie to stanowi zabezpieczenie spłaty kredytu. Ponadto niewątpliwie pozwany nie zawarłby tej umowy, gdyby nie chciał zawrzeć umowy kredytu. Nadto o warunkach, na jakich zawarto ubezpieczenie decydował powód, a nie pozwany.

W toku postępowania pozwany zwrócił się do Sądu Rejonowego o zobowiązanie powoda do przedłożenia umowy ubezpieczenia, zobowiązanie to zostało na powoda nałożone, lecz nie zostało zaopatrzone jakimkolwiek rygorem. Z faktu nieprzedstawienia umowy ubezpieczenia przez powoda Sąd Rejonowy nie wyciągnął żadnych wniosków. Nie ulega wątpliwości, ze pozwany nie jest w posiadaniu umowy ubezpieczenia, zatem nie mógł jej przedstawić. Ma ona w sprawie zasadnicze znaczenie, wobec sporu pomiędzy stronami, czy została w niej wyłączona możliwość dochodzenia roszczenia przez pozwanego wprost od ubezpieczyciela (art. 808§3kc). Zobowiązanie skierowane do powoda o przedstawienie umowy ubezpieczenia winno w tych okolicznościach być opatrzone rygorem pominięcia tej umowy ze skutkami dowodowymi na niekorzyść powoda. Ocena znaczenia umowy ubezpieczenia winna obejmować też treść ogólnych warunków ubezpieczenia dla wariantu I ubezpieczenia, na zawarcie którego zgodził się pozwany.

Nadmienić nadto należy, że pozwany konsekwentnie w toku postępowania powoływał się na art. 5 kc jako podstawę oddalenia powództwa. Do tego stanowiska pozwanego powód w żaden sposób się nie odniósł. Nie przesądzając na tym etapie oceny znaczenia umowy ubezpieczenia oraz oceny postawy powoda w zakresie zabezpieczenia się z odszkodowania oraz kwestii, czy żądanie tego odszkodowania w związku ze stanem zdrowia pozwanego byłoby zasadne, Sąd Okręgowy zauważa, że rozważenie tych zagadnień było w sprawie konieczne z uwagi na stanowisko pozwanego w sprawie.

Powyższe okoliczności przemawiają za uznaniem, że Sąd Rejonowy wydając zaskarżony wyrok nie rozpoznał istoty niniejszej sprawy.

Z tych powodów na podstawie art. 386§4kpc zaskarżony wyrok uchylono, przekazując sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Rejonowy zobowiąże powoda do przedstawienia umowy ubezpieczenia dotyczącej powoda, opatrując to wezwanie stosownym rygorem. Ponadto przeprowadzi analizę treści umowy łączącej strony, przy uwzględnieniu, że pozwany ma status konsumenta. Dodatkowo z uwagi na podnoszenie przez pozwanego zarzutu z art.5 kc Sąd Rejonowy dokona oceny indywidualnych okoliczności sprawy, w szczególności dotyczących powiązania zawarcia umowy ubezpieczenia i umowy kredytu, a nadto okoliczności dotyczących osoby pozwanego. Przeprowadzone w sprawie przesłuchanie pozwanego winno być uzupełnione, bowiem brak na jego podstawie możliwości czasowego umiejscowienia początku choroby pozwanego, a tym samym rozważenia zasadności podniesionego przez niego zarzutu dotyczącego art. 5 kc.

SSO Gabriela Sobczyk