Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 października 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Lublinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 15 października 2014 r. w Lublinie

sprawy Z. J.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w L.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w L.

od wyroku Sądu Okręgowego w Lublinie

z dnia 19 maja 2014 r. sygn. akt VII U 498/14

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w L. na rzecz Z. J. kwotę 120 (sto dwadzieścia) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 29 stycznia 2014 r Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. odmówił Z. J. prawa do emerytury na podstawie przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r Nr 153, poz. 1227 ze zm.) i rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U z 1983 r Nr 8, poz. 43 ze zm.). ZUS podał, że wnioskodawca na dzień 1 stycznia 1999 r nie udowodnił 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych. Do uzupełnienia stażu przyjęto okres od 30 października 1969 r do 17 lipca 1972 r - 2 lata 8 miesięcy i 19 dni, nie przyjęto okresu opłacania składek na Fundusz Ubezpieczenia Społecznego (...) od 12 lipca 1994 r do 30 września 1997 r - 3 lata 2 miesiące 20 dni.

W odwołaniu od decyzji wnioskodawca domagał się zmiany zaskarżonej decyzji przez przyznanie prawa do emerytury, poprzez zaliczenie do ogólnego stażu pracy okresu od 12 lipca 1994 r do 30 września 1997 r.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wnosił o jego oddalenie.

Sąd Okręgowy w Lublinie wyrokiem z dnia 19 maja 2014 r zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał wnioskodawcy prawo do emerytury od dnia od 4 grudnia 2013 r.

Sąd pierwszej instancji oparł swoje rozstrzygniecie na następujących ustaleniach faktycznych i ich ocenie prawnej.

Wnioskodawca Z. J., urodzony (...), w dniu 4 grudnia 2013 r złożył wniosek o emeryturę, do którego dołączył świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach z 26 listopada 2013 r, wystawione przez (...) Zarząd (...). W oparciu o złożone z wnioskiem i posiadane dokumenty organ rentowy ustalił łączny staż podlegania ubezpieczeniom w wymiarze 22 lata 6 miesięcy 20 dni oraz 16 lat i 3 dni okresu wykonywania prac w szczególnym charakterze. Zakład do ogólnego stażu pracy wnioskodawcy nie uwzględnił okresu opłacania składek na Fundusz Ubezpieczenia Społecznego (...) od 12 lipca 1994 r do 30 września 1997 r, tj. 3 lata, 2 miesiące i 20 dni, podnosząc że ten okres został zaliczony wnioskodawcy do prawa do renty rolniczej. Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego w piśmie z 17 stycznia 2014 r poinformowała, że wnioskodawca od 1 września 1997 r do 31 grudnia 2012 r pobierał rentę rolniczą z tytułu niezdolności do pracy. Do uprawnień i wysokości świadczenia został zaliczony okres pracy we własnym gospodarstwie rolnym od 1 lipca 1994 r do 30 września 1997 r. Wnioskodawca na rozprawie przyznał, że w powyższym okresie pobierał rentę rolniczą i po tej dacie nie ubiegał się ponownie o to świadczenie.

Sąd zważył, że odwołanie jest zasadne. Sąd stwierdził, że zgodnie z art. 184 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r Nr 153, poz. 1227 ze zm.), mężczyznom urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 65 lat oraz okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 25 lat. Emerytura przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w OFE, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa oraz rozwiązania stosunku pracy w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem. Zgodnie z § 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Sąd ustalił, że wnioskodawca nie pozostaje w stosunku pracy, nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego, ukończył 60 lat, ale na dzień 1 stycznia 1999 r nie legitymował się co najmniej dwudziestopięcioletnim stażem pracy.

Sąd podniósł, że sporną kwestią jest, to czy do ogólnego stażu pracy wnioskodawcy można zaliczyć okres pracy we własnym gospodarstwie rolnym od 12 lipca 1994 r do 30 września 1997 r, tj. 3 lata, 2 miesiące i 20 dni, który został uwzględniony przy ustalaniu prawa do renty rolniczej.

Sąd zacytował art. 10 ust 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, który mówi, że okresu ubezpieczenia społecznego rolników, za które opłacono składki, nie uwzględnia się, jeżeli zostały one zaliczone do okresów, od których zależy prawo do emerytury lub renty, na podstawie przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników.

Sąd wskazał, że z powyższego przepisu wynika, że nie można zaliczać tych samych okresów do różnych świadczeń. W sprawie jest jednak odmienna sytuacja. Bezsporne jest, iż wnioskodawca od 1 września 1997 r do 31 grudnia 2012 r pobierał rentę rolnicą i sporny okres pracy we własnym gospodarstwie rolnym od 1 lipca 1994 r do 30 września 1997 r był zaliczony do uprawnień i wysokości tego świadczenia. Od 1 stycznia 2013 r nie pobierał już żadnego świadczenia, co oznacza, że występując z wnioskiem o przyznanie mu emerytury na podstawie art. 184 ust. 1 i 2 ustawy o emeryturach i rentach nie jest pozbawiony prawa do ponownego ustalenia okresu składkowego i nieskładkowego. Wnioskodawca może zatem domagać się zaliczenia okresów w systemie pracowniczym jak i w systemie rolniczym. Sytuacja byłaby odmienna, gdyby wnioskodawca nadal pobierał rentę rolniczą lub emeryturę rolniczą i jednocześnie domagałby się emerytury pracowniczej. W takiej sytuacji nie byłoby możliwe zaliczenie tych samych okresów do dwóch świadczeń z różnych systemów. Sąd powołał się na wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 21 grudnia 2009 r (III AUa 970/09 OSAB 2010/2/101-105), gdzie wskazano, że o konsekwencji w zakresie zaliczenia określonego okresu ubezpieczenia decyduje wybór ubezpieczonego, który system ubezpieczeń wybiera. Po dokonaniu takiego wyboru - otrzymaniu emerytury (renty) rolniczej i zaliczeniu na potrzeby tego świadczenia okresów pracy w gospodarstwie rolnym, nie sposób następnie domagać się zaliczenia tożsamych okresów, tym razem na potrzeby świadczenia w systemie pracowniczym. Przy ustalaniu prawa do emerytury oraz przy obliczaniu jego wysokości, nie uwzględnia się okresów pracy w gospodarstwie rolnym, jeżeli zostały one zaliczone do okresów, od których zależy prawo do emerytury lub renty na podstawie przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników. Podobne stanowisko zajął Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 4 listopada 2009 r (I UK 168/09, Lex nr 570124).

Sąd podniósł, że wnioskodawca w dacie składania wniosku o emeryturę pracowniczą nie pobierał żadnego świadczenia z ubezpieczenia społecznego rolników, wobec czego należy mu zaliczyć okres pracy we własnym gospodarstwie rolnym od 1 lipca 1994 r do 30 września 1997 r. To powoduje, że na 1 stycznia 1999 r legitymował się wymaganym przepisami dwudziestopięcioletnim okresem ubezpieczenia.

Z uwagi na to, że organ rentowy uznał za udokumentowany przez wnioskodawcę piętnastoletni okres wykonywania pracy w warunkach szczególnych, Sąd przyjął, że wnioskodawca spełnił wszystkie przesłanki niezbędne do ustalenia mu prawa do emerytury, wobec czego prawo do świadczenia zostało ustalone od 4 grudnia 2013 r, tj. od dnia złożenia wniosku.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy na mocy wskazanych przepisów oraz art. 477 ¹⁴ § 2 kpc orzekł jak w sentencji.

Apelację od tego wyroku wniósł Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L., zaskarżając wyrok w całości i zarzucając naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie art. 184 w związku z art. 10 ust. 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2013 r, poz. 1440 ze zm.), poprzez uznanie, że wnioskodawca spełnił wszystkie warunki wymagane do przyznania emerytury, w tym że udowodnił ponad 25 letni okres ubezpieczenia wnosi o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania.

W uzasadnieniu wskazał, że uznał 22 lata 6 miesięcy i 20 dni okresów ubezpieczenia wnioskodawcy, w tym 2 lata 8 miesięcy i 19 dni pracy w gospodarstwie rolnym rodziców, tj. od 30 października 1969 r do 17 lipca 1972 r. Do ubezpieczenia wnioskodawcy organ nie przyjął natomiast okresu opłacania składek na ubezpieczenie społeczne rolników od 12 lipca 1994 r do 30 września 1997 r, gdyż okres ten został zaliczony wnioskodawcy do okresów, od których zależało jego prawo renty rolniczej.

Apelujący podkreślił, że w aktach rentowych znajduje się informacja KRUS, iż wnioskodawca od 1 września 1997 r do 31 grudnia 2012 r pobierał rentę rolniczą z tytułu niezdolności do pracy, a prawo do tej renty zostało ustalone z uwzględnieniem wyżej wymienionego okresu opłacania składek do KRUS.

Zdaniem ZUS, niezasadne jest stwierdzenie Sądu pierwszej instancji, że do stażu pracy wnioskodawcy należy zaliczyć również okres ubezpieczenia rolniczego, który był przyjęty do ustalenia prawa wnioskodawcy do renty rolniczej.

Organ rentowy stoi na stanowisku, iż w sprawie nie ma znaczenia fakt, że w chwili składania wniosku o emeryturę pracowniczą wnioskodawca nie pobierał już renty rolniczej. Istotne jest, że właśnie na podstawie powyższego pobierał rentę przez ponad 5 lat. Przepisy art. 10 ust. 3 powołanej ustawy są jasne i nie zasługują na inną interpretację, niż czyni to organ rentowy. Mianowicie skoro okres ubezpieczenia społecznego rolników został już raz zaliczony do okresu od którego zależało prawo wnioskodawcy do renty rolniczej, to nie może być ponownie uznawany przy ustalaniu prawa do świadczenia pracowniczego.

Organ rentowy wniósł o uwzględnienie zarzutów podniesionych w apelacji przez zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania.

W odpowiedzi na apelację pełnomocnik wnioskodawcy wniósł o oddalenie apelacji organu rentowego, stwierdzenie na podstawie art. 118 ust. 1a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r o emeryturach i rentach odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji oraz o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej.

Pełnomocnik wnioskodawcy podniósł m.in., że żaden przepis ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r o emeryturach i rentach nie stanowi, aby te okresy, które zostały wnioskodawcy zaliczone do nabycia prawa do renty z KRUS, w przypadku utraty tego świadczenia, nie mogły zostać zaliczone do okresu, od którego zależy nabycie prawa do emerytury pracowniczej. Zarówno treść art. 10 ust. 3 ustawy o FUS, jak i art. 20 ust. 2 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r o ubezpieczeniu społecznym rolników stanowią zupełnie odmiennie od wykładni przyjętej przez organ rentowy. Mianowicie zgodnie z art. 10 ust. 3 ww. ustawy, w przypadku ustalania prawa do emerytury pracowniczej okresów ubezpieczenia społecznego rolników, za które opłacono przewidziane w ustawie rolniczej składki, nie uwzględnia się, jeżeli zostały one zaliczone do okresów, od których zależy prawo do emerytury lub renty, na podstawie przepisów ustawy o u.s.r. Podobnie też, zgodnie z art. 20 ust. 2 ustawy o u.s.r., przy ustalaniu prawa do emerytury rolniczej okresów, od których zależy prawo do emerytury zgodnie z przepisami ustawy o FUS nie zalicza się do okresów ubezpieczenia, jeżeli zostały one zaliczone do okresów, od których zależy prawo do emerytury lub renty na podstawie odrębnych przepisów. W niniejszej sprawie, co wymaga podkreślenia, wnioskodawca ubiega się o ustalenie prawa do emerytury pracowniczej nie mając ustalonego prawa do żadnego świadczenia z ubezpieczenia społecznego rolników.

Autor odpowiedzi na apelację zauważył, że użyty w treści powołanego przepisu czasownik „zależeć” oznacza synonim „bycia uwarunkowanym czymś”. Poprzez użycie powyższego czasownika w czasie teraźniejszym w osobie trzeciej, tj. „zależy”, rozumieć trzeba „uwarunkowanie od czegoś” ale w chwili obecnej, „teraz”. Wskazane w § § 6-8 „Zasad techniki prawodawczej”, który stanowi załącznik do rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 czerwca 2002 r (Dz. U. Nr 100, poz. 908), reguły tworzenia aktów normatywnych, które odwołują się do powszechnie przyjętych reguł składni języka polskiego, pozwalają przypuszczać, że właśnie taka była też intencja ustawodawcy. W przeciwnym razie, tj. gdyby intencją ustawodawcy przy ustalaniu prawa do emerytury pracowniczej było pozbawienie ubezpieczonego możliwości zaliczenia okresów podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników nawet w sytuacji, kiedy utracił on uprawnienie do pobierania świadczeń z tego ubezpieczenia, byłoby użycie powyższego czasownika również w czasie przeszłym. Wówczas omawiany przepis posiadałby następującą treść: „okresów ubezpieczenia społecznego rolników, za które opłacono składki nie uwzględnia się, jeżeli zostały one zaliczone do okresów, od których zależało (jak chce organ rentowy) lub zależy prawo do emerytury lub renty na podstawie przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników”. Dlatego też wykładnię powyższego przepisu, zastosowaną przez organ rentowy, ze względu na jej rozszerzający rezultat, należy uznać za błędną.

Pełnomocnik wnioskodawcy powołał się na orzecznictwo Sądu Najwyższego oraz sądów powszechnych, podnosząc, że jest tam utrwalony pogląd, że art. 10 ust. 3 ustawy emerytalnej wskazuje na subsydiarność wykorzystania okresów pracy w gospodarstwie rolnym lub opłacania składek na ubezpieczenie społeczne rolników przy ustaleniu prawa do emerytury pracowniczej, stanowiąc zasadę, że okresy te nie mogą być wykorzystane, jeżeli zostały one zaliczone do okresów, od których zależy prawo do emerytury lub renty na podstawie przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników. Innymi słowy dokonanie przez ubezpieczonego wyboru co do zaliczenia wskazanego okresu do okresu ubezpieczenia, od którego zależy prawo do emerytury w określonym systemie (pracowniczym lub rolniczym), uniemożliwia późniejsze zaliczenie tego samego okresu w innym systemie. Przytoczył wyroki Sądu Najwyższego - z dnia 20 lutego 1997 r, II UR 2/97, OSNP 1997/24/497, z dnia 8 lutego 2007 r, II UK 164/06, z dnia 4 listopada 2009 r, I UK 168/09; Lex nr 570124.

Pełnomocnik wnioskodawcy wywodził, że wszystkie cytowane orzeczenia dotyczą stanów faktycznych, w których odwołujący się posiadali prawo do świadczeń z jednego systemu ubezpieczenia i równocześnie hipotetycznie spełniali przesłanki do przyznania im prawa do świadczeń tego samego rodzaju w innym systemie. Prawo do świadczenia z innego systemu ubezpieczenia uwarunkowane było jednak możliwością zaliczenia okresów opłacania składek w systemie, w którym świadczenie tego samego rodzaju zostało już przyznane i było wypłacane, ewentualnie wypłata takiego świadczenia była zawieszona na wniosek samego odwołującego się. W niniejszej sprawie taki stan faktyczny nie występuje, bowiem wnioskodawca z dniem 1 stycznia 2013 r utracił prawo do renty rolniczej. Zatem 4 grudnia 2013 r, tj. w dniu złożenia wniosku o przyznanie prawa do emerytury pracowniczej, okresy opłacania składek na ubezpieczenie społeczne rolników od 12 lipca 1994 r do 30 września 1997 r, jak również pracy w gospodarstwie rolnym rodziców od 30 października 1969 r do 17 lipca 1972 r nie podlegały już zaliczeniu do okresów, od których zależy prawo do renty z ubezpieczenia społecznego rolników, albowiem w dacie złożenia wniosku o emeryturę, wnioskodawca takiego prawa już nie miał. Powinny zatem podlegać zaliczeniu przy ustalaniu prawa do emerytury pracowniczej.

Autor odpowiedzi na apelację zacytował treść uzasadnienia orzeczenia w sprawie II UK 164/06, w którym Sąd Najwyższy zauważył, że „Nie może być uznane za niekorzystne rozwiązanie, które w samym założeniu uwzględnia interes ubezpieczonego. Odnosi się ono bowiem do sytuacji, gdy ma on staż niewystarczający do uzyskania emerytury w danym systemie, jednakże ma możliwość uzyskania świadczenia przez doliczenie stażu ubezpieczenia z drugiego systemu. Rozwiązanie to kierowane jest podmiotowo do ubezpieczonego, który sam decyduje czy z niego skorzysta. W sytuacji braku stażu emerytalnego nie nabywa bowiem prawa do emerytury w żadnym systemie. Kwestionowane rozwiązanie prawne pozostawia więc woli ubezpieczonego, który system do uzyskania świadczenia emerytalnego wybierze”. Zdaniem autora odpowiedzi na apelację, powyższa interpretacja art. 10 ust. 3 ustawy o emeryturach i rentach nie daje podstaw do przyjęcia, że każdy wypadek uzyskania świadczenia emerytalno - rentowego z ubezpieczenia społecznego rolników, na podstawie przesłanki opłacania składek na to ubezpieczenie przez okres ustawowo określony, oznacza definitywne opowiedzenie się przez ubezpieczonego za korzystaniem ze świadczeń w systemie rolniczym, tj. również na przyszłość, nawet w sytuacji utraty prawa do takiego świadczenia w tym systemie. Nie można bowiem wymagać od ubezpieczonego, aby w momencie, kiedy decyduje się on na wystąpienie o przyznanie świadczenia rentowego w jednym systemie ubezpieczenia, liczył się on z możliwością utraty w przyszłości prawa do świadczenia emerytalnego w innym systemie, nawet w razie utraty wcześniej przyznanego mu świadczenia rentowego. Taka interpretacja przepisów ustaw ubezpieczeniowych jest sprzeczna z brzmieniem powołanych wyżej przepisów. Ratio legis art. 10 ust. 3 ustawy o FUS nie jest bowiem definitywne przekreślenie możliwości wyboru ubezpieczonego, w którym systemie będzie starał się uzyskać świadczenia emerytalno - rentowe. Jest nim jedynie zapobieżenie „przechodzeniu” z jednego systemu do drugiego, w sytuacji, gdy pobieranie przyznanego już w jednym systemie prawa do świadczenia emerytalnego lub rentowego zależy (a nie również zależało) od okresu opłacania składek, który to okres został już raz zaliczony przy ustalaniu przesłanek uprawniających do uzyskania takiego świadczenia. Nadto uzyskanie emerytury w systemie pracowniczym modelowo wyklucza już dalsze ubezpieczenie emerytalne w systemie ubezpieczenia społecznego rolników (art. 16 ust. 3 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r o ubezpieczeniu społecznym rolników). Ubezpieczony po takiej decyzji nie uzyska więc już dalszych okresów ubezpieczenia społecznego rolników, jako samodzielnej podstawy ubezpieczenia do uzyskania emerytury w tym systemie.

Pełnomocnik wnioskodawcy argumentował, że oba systemy ubezpieczenia społecznego (pracowniczy i rolniczy) przewidują odmienne przesłanki do uzyskania renty z tytułu niezdolności do pracy i emerytury. Wykluczają również możliwość pobierania takich świadczeń równolegle w ramach jednego systemu ubezpieczenia. Zastosowana przez organ rentowy w niniejszej sprawie wykładnia art. 10 ust. 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS stawia ubezpieczonego w o wiele gorszej sytuacji prawnej w stosunku do osoby, która po utracie prawa do renty w ramach jednego systemu ubezpieczenia, przy jednoczesnym spełnianiu przesłanek do uzyskania prawa do emerytury, uzyskuje takie świadczenie. Jest to sprzeczne z zasadą równego traktowania ubezpieczonych, a w szczególności z zasadą równego dostępu do świadczeń z ubezpieczenia społecznego. W takim bowiem wypadku okres opłacania składek w ramach jednego systemu ubezpieczenia nie ulega „skasowaniu”.

Dalej pełnomocnik wnioskodawcy podniósł, że zaprezentowana w apelacji wykładnia przepisu art. 10 ust. 3 jest wykładnią rozszerzającą w stosunku do wykładni językowej. Rozszerza bowiem krąg ubezpieczonych, którzy przy ustalaniu prawa do emerytury pracowniczej nie mogą zaliczyć okresów opłacania składek na ubezpieczenie społeczne rolników o takie podmioty, które nie mają ustalonego prawa do świadczenia z KRUS, co z pewnością nie było zamierzeniem ustawodawcy. Stanowisko apelującego, że „skoro okres ubezpieczenia społecznego rolników został już raz zaliczony do okresu, od którego zależało prawo wnioskodawcy do renty rolniczej, to nie może być ponownie uznawany przy ustalaniu prawa do świadczenia pracowniczego” jest sprzeczne z wykładnią językową, celowościową i historyczną przepisu art. 10 ust. 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Mając na względzie fakt, że wnioskodawca nie posiada obecnie prawa do emerytury lub renty z ubezpieczenia społecznego rolników, zależnego od zaliczenia okresu opłacania przez niego składek na to ubezpieczenie od 12 lipca 1994 r do 30 września 1997 r, okres ten w wymiarze 2 lat 3 miesięcy i 20 dni, powinien zostać zaliczony do uzupełnienia okresu ubezpieczenia w zakresie niezbędnym do ustalenia okresu składkowego i nieskładkowego ubezpieczonego, wymaganego zgodnie z art. 27 pkt 2 ustawy o FUS. Łącznie z okresem uznanym przez ZUS daje to ponad 25 lat okresów ubezpieczenia. Zatem skoro wnioskodawca legitymuje się takim okresem ubezpieczeniowym, w tym ponad piętnastoletnim okresem pracy w szczególnych warunkach i spełnia pozostałe warunki niezbędne do przyznania prawa do emerytury, to uzyskał on takie prawo poczynając od dnia 4 grudnia 2013 r, tj. od daty złożenia wniosku o emeryturę. Mając powyższą argumentację na względzie apelacja organu rentowego powinna ulec oddaleniu. Świadczenie emerytalne powinno zostać wypłacone wnioskodawcy wraz z odsetkami ustawowymi, poczynając od dnia 29 stycznia 2014 r, (tj. od daty decyzji odmownej). Nie można bowiem przyjąć, aby prawidłowa wykładnia art. 10 ust. 3 ustawy o FUS, której organ rentowy zaniechał, stanowiła ostatnią okoliczność niezbędną do wydania decyzji, za której nieustalenie organ ten nie ponosi odpowiedzialności.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje.

Apelacja nie jest zasadna i z tego względu podlega oddaleniu. Sąd Okręgowy dokonał prawidłowych ustaleń i wydał trafne rozstrzygnięcie. Sąd Apelacyjny w pełni akceptuje poczynione przez Sąd ustalenia faktyczne, jak i ocenę prawną zawartą w motywach zaskarżonego wyroku.

Wnioskodawca domagał się emerytury, której przesłanki wynikają z art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2013 r, poz. 1440 ze zm.).

Sporną była jedynie przesłanka ogólnego okresu ubezpieczenia. Wnioskodawca winien do 1 stycznia 1999 r wykazać staż ubezpieczeniowy w wymiarze 25 lat.

Wnioskodawca od 1 września 1997 r do 31 grudnia 2012 r pobierał rentę rolniczą z tytułu niezdolności do pracy. Przy ustalaniu prawa do renty uwzględniony został okres podlegania ubezpieczeniu rolniczemu od 12 lipca 1994 r do 30 września 1997 r, to jest 3 lata 2 miesiące 20 dni.

Z. J. nie ma po dniu 31 grudnia 2012 r prawa do renty rolniczej.

W dniu 4 grudnia 2013 r wnioskodawca złożył wniosek o emeryturę z ubezpieczenia społecznego pracowników. Zakład Ubezpieczeń Społecznych stwierdził, że wnioskodawca udowodnił 22 lata 6 miesięcy 20 dni okresów ubezpieczenia, w tym 2 lata 8 miesięcy 19 dni pracy w gospodarstwie rolnym rodziców, tj. od 30 października 1969 r do 17 lipca 1972 r.

Gdyby do ogólnego stażu ubezpieczeniowego, ustalonego przez ZUS doliczyć okres ubezpieczenia rolniczego, przyjętego uprzednio do renty rolniczej, wnioskodawca posiada wymagany staż ubezpieczeniowy do emerytury (22 lata 6 miesięcy 20 dni + 3 lata 2 miesiące 20 dni = 25 lat 9 miesięcy 10 dni).

Istotne znaczenie ma zatem wykładnia art. 10 ust. 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Art. 10 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach stanowi, że przy ustalaniu prawa do emerytury oraz przy obliczaniu jej wysokości uwzględnia się również następujące okresy, traktując je, z zastrzeżeniem art. 56, jak okresy składkowe:

1) okresy ubezpieczenia społecznego rolników, za które opłacono przewidziane w odrębnych przepisach składki,

2) przypadające przed dniem 1 lipca 1977 r okresy prowadzenia gospodarstwa rolnego po ukończeniu 16 roku życia,

3) przypadające przed dniem 1 stycznia 1983 r okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia,

jeżeli okresy składkowe i nieskładkowe, ustalone na zasadach określonych w art. 5-7, są krótsze od okresu wymaganego do przyznania emerytury, w zakresie niezbędnym do uzupełnienia tego okresu.

Zgodnie z ust. 3 tego artykułu, okresów, o których mowa w ust. 1 i 2, nie uwzględnia się, jeżeli zostały one zaliczone do okresów, od których zależy prawo do emerytury lub renty, na podstawie przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, przepis ten nie zabrania zaliczenia okresu ubezpieczenia rolniczego do okresu ubezpieczenia, od którego zależy prawo do emerytury z systemu ubezpieczenia pracowniczego, jeżeli okres był uwzględniony przy ustalani uprawa do renty rolniczej, ale w dacie złożenia wniosku o świadczenie pracownicze prawo do renty rolniczej już nie istnieje, bowiem ustało po upływie okresu, na który zostało przyznane.

Zauważyć należy, że istotą przepisu art. 10 ustawy o emeryturach i rentach jest przede wszystkim możliwość zaliczenia okresu ubezpieczenia rolniczego do stażu ubezpieczeniowego wymaganego do świadczenia pracowniczego. Przepis ten umożliwia ubezpieczonemu nabycie świadczenia z ubezpieczenia pracowniczego, mimo braku wystarczającego stażu pracowniczego, po uzupełnieniu tego stażu wskazanym stażem rolniczym.

Przepis art. 10 ust. 3 ustawy emerytalnej statuuje od tej reguły wyjątek, który winien być interpretowany ściśle. Przepis ten ma zapobiegać podwójnemu zaliczeniu okresu ubezpieczenia rolniczego do dwóch świadczeń z różnych systemów ubezpieczenia, do których prawo mogłoby być ustalone równolegle, w tym samym czasie. Okresy ubezpieczenia rolniczego nie mogą być uwzględnione przy ustalaniu świadczenia pracowniczego tylko wtedy, jeżeli zostały one zaliczone do okresów, od których aktualnie zależy prawo do emerytury lub renty, na podstawie przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników. Stosownie do treści omawianego przepisu ubezpieczony nie może więc, gdy ma się prawo do świadczenia rolniczego, „zamienić” tego prawa na prawo do świadczenia pracowniczego, z uwzględnieniem okresów ubezpieczenia rolniczego, przyjętych do świadczenia rolniczego.

Od 1 stycznia 2013 r i obecnie wnioskodawca nie posiada prawa do renty rolniczej, której prawo zależałoby od spornego okresu od 12 lipca 1994 r do 30 września 1997 r, bowiem prawo to ustało. Okres ten może być zaliczony do stażu ubezpieczeniowego wymaganego do emerytury.

Podniesiony w apelacji zarzut naruszenia prawa materialnego jest niezasadny.

W żadnym wypadku nie może być poddawana ocenie argumentacja zawarta w odpowiedzi na apelację, a dotycząca stwierdzenia odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji, czy zasądzenia odsetek, skoro strona nie zaskarżyła wyroku.

Z powyższych względów Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 kpc oddalił apelację jako bezzasadną. Koszty postępowania zostały zasądzone na podstawie art. 98 § 1 i 3 kpc.