Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 kwietnia 2014 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący - Sędzia SO Leszek Dąbek

Sędzia SO Danuta Morys - Woźniak (spr.)

Sędzia SR del. Marcin Rak

Protokolant Aleksandra Sado-Stach

po rozpoznaniu w dniu 16 kwietnia 2014 r. w Gliwicach

na rozprawie

sprawy z powództwa J. O.

przeciwko M. O.

o podwyższenie alimentów

na skutek apelacji powódki J. O. i pozwanego M. O.

od wyroku Sądu Rejonowego w Rudzie Śląskiej

z dnia 3 czerwca 2013 r., sygn. akt III RC 628/12

1.  z apelacji powódki zmienia zaskarżony wyrok w punkcie 2 o tyle, że zasądzone w punkcie 1 alimenty zasądza poczynając od dnia 1 września 2012r.;

2.  oddala apelację powódki w pozostałej części;

3.  oddala apelację pozwanego:

4.  nie obciąża powódki kosztami postępowania odwoławczego;

5.  nakazuje pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Zabrzu kwotę 289,80 zł ( dwieście osiemdziesiąt dziewięć złotych i osiemdziesiąt groszy) z tytułu nieuiszczonych kosztów sądowych.

SSR (del.) Marcin Rak SSO Leszek Dąbek SSO Danuta Morys-Woźniak

Sygn. akt III Ca 1427/13

UZASADNIENIE

Powódka J. O. domagała się podwyższenia alimentów zasądzonych wyrokiem Sądu Okręgowego w Gliwicach z dnia 25 listopada 2009 r., sygn. akt I RC 1857/08 od pozwanego na jej rzecz, z kwoty 700 zł do kwoty 1.700 zł miesięcznie, płatnych do rąk powódki w terminie do 10 – go dnia każdego miesiąca wraz z ustawowymi odsetkami w razie opóźnienia płatności którejkolwiek z rat, a także zobowiązania pozwanego do dostarczania rocznie na jej rzecz jednej tony węgla w naturze i do odprowadzania należnego podatku od kwoty alimentów do urzędu skarbowego. W uzasadnieniu wskazała, że od daty zasądzenia alimentów znacznie wzrosły jej uzasadnione potrzeby.

Pozwany, w odpowiedzi na pozew, wniósł o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie od powódki na jego rzecz kosztów procesu. W uzasadnieniu wskazał, że nie nastąpiła zmiana stosunków w rozumieniu art. 138 k.r.o. W wyniku podziału majątku dorobkowego pozwany otrzymał między innymi wkład budowlany związany ze spółdzielczym lokatorskim prawem do lokalu mieszkalnego położonego w R. przy ul. (...) o wartości 69.604,45 zł a powódce nakazano opuszczenie powyższego lokalu i wydanie go pozwanemu, równocześnie ustalając, że przysługuje jej uprawnienie do otrzymania lokalu socjalnego od Gminy R. i wstrzymując eksmisję do czasu złożenia powódce przez Gminę oferty zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego. Pozwany podniósł, że powódka nie czyni żadnych starań o uzyskanie lokalu socjalnego. Poza tym powódka kwotę zasądzonej na jej rzecz dopłaty (35.127,22 zł) ściągnęła od pozwanego w drodze egzekucji komorniczej, w toku której zmuszony był on zaciągnąć kredyt bankowy. Otrzymaną kwotę powódka wpłaciła na rachunek bankowy i nie pokrywała żadnych opłat mieszkaniowych do 6 sierpnia 2011 r. Dopiero na mocy wyroku z dnia 30 sierpnia 2012 r. zasądzono od niej na rzecz pozwanego kwotę 4.074,69 zł wraz z ustawowymi odsetkami tytułem połowy kosztów utrzymania mieszkania. Podkreślił także, że powódka nie wykorzystuje swoich możliwości w celu polepszenia swojej sytuacji życiowej.

Wyrokiem z dnia 3 czerwca 2013r. Sąd Rejonowy w Rudzie Śląskiej zasądził od pozwanego M. O. na rzecz powódki J. O. alimenty w kwocie po 1.000 zł miesięcznie, płatne z góry do dnia 10 – go każdego miesiąca, poczynając od dnia 3 czerwca 2013r.. z ustawowymi odsetkami w razie opóźnienia w płatności którejkolwiek z rat, w miejsce alimentów zasądzonych wyrokiem Sądu Okręgowego w Gliwicach z dnia 25 listopada 2009r., sygn. akt I RC 1857/08 oraz oddalił powództwo w pozostałym zakresie. Nadto nakazał pobrać od pozwanego M. O. na rzecz Skarbu Państwa (kasa Sądu Rejonowego w Rudzie Śląskiej) kwotę 180 zł tytułem opłaty od uiszczenia, której powódka z mocy prawa była zwolniona oraz zniósł wzajemnie koszty procesu. Wyrokowi w punkcie 1 nadał rygor natychmiastowej wykonalności.

Orzeczenie to poprzedził ustaleniem, że wyrokiem z 25 listopada 2009r. Sąd Okręgowy w Gliwicach w sprawie o sygn. akt I RC 1857/08 rozwiązał przez rozwód małżeństwo stron bez orzekania o winie. Zasądził od powoda M. O. na rzecz pozwanej J. O. alimenty w kwocie po 700 zł miesięcznie poczynając od prawomocności wyroku, płatne do rąk pozwanej w terminie do dnia 10 – tego każdego miesiąca wraz z ustawowymi odsetkami w razie opóźnienia w płatności którejkolwiek z rat. Nie orzekł o sposobie korzystania przez strony ze wspólnego mieszkania. Wyrok rozwodowy uprawomocnił się z dniem 17 grudnia 2009r.

W dacie wyroku rozwodowego powódka i pozwany zamieszkiwali wspólnie, jednakże nie prowadzili wspólnego gospodarstwa domowego. Powódka nie pracowała i nie była zarejestrowana jako bezrobotna. Otrzymywała od męża kwotę 600 zł na swoje utrzymanie. W trakcie małżeństwa także nie pracowała gdyż zajmowała się prowadzeniem domu i wychowaniem dzieci, które obecnie są dorosłe i samodzielne. Pozwany regularnie opłacał opłaty mieszkaniowe tj. czynsz - 257 zł, fundusz remontowy – 100 zł, wodę 100 zł, prąd i gaz po – 85-90 zł, telewizję kablową – 65 zł, abonament RTV – 17 zł oraz spłacał raty za lodówkę. Pozwany zobowiązał się do pokrywania wszelkich kosztów związanych z użytkowaniem mieszkania, kosztów mediów oraz spłaty lodówki, na wypadek orzeczenia rozwodu. Otrzymywał dochody w postaci emerytury w kwocie 3.100 zł miesięcznie oraz wynagrodzenia za pracę na umowy zlecenia, w łącznej wysokości 900 zł miesięcznie.

Przed tutejszym Sądem w Wydziale Cywilnym toczyły się pomiędzy stronami postępowania o podział majątku dorobkowego – sygn. akt I Ns 142/10 i o zapłatę – sygn. akt I C 810/11. Postanowieniem z dnia 15 lipca 2011 r. dokonano podziału majątku dorobkowego stron w ten sposób, że wnioskodawcy M. O. przyznano wkład budowlany związany ze spółdzielczym lokatorskim prawem do lokalu mieszkalnego położonym w R. przy ul. (...) o wysokości 69.604,45 zł, samochód osobowy O. (...) o wartości 3.000 zł oraz meble i narzędzia o łącznej wartości 73.204,45 zł, a uczestniczce postępowania J. O. przyznano ruchomości o łącznej wartości 2.950 zł oraz zasądzono na jej rzecz od wnioskodawcy kwotę 35.127,22 złote tytułem dopłaty należącej do wnioskodawcy spłaty, w terminie 3 miesięcy od daty uprawomocnienia się postanowienia. Równocześnie nakazano J. O. opuszczenie lokalu mieszkalnego i wydanie go M. O., ustalając iż przysługuje jej uprawnienie do otrzymania lokalu socjalnego od Gminy R. i nakazując wstrzymanie wykonania eksmisji do czasu złożenia jej oferty zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego przez Gminę R.. Natomiast wyrokiem z dnia 30 sierpnia 2012 r. zasądzono od J. O. na rzecz M. O. kwotę 4.704,69 zł wraz z ustawowymi odsetkami, tytułem zwrotu połowy kosztów opłat za mieszkanie, fundusz remontowy, wodę gaz i energię elektryczną.

Powódka J. O. ma obecnie 56 lat i nie ma wyuczonego zawodu. Aktualnie nie pracuje. Pozostaje zarejestrowana w Powiatowym Urzędzie Pracy w R. bez prawa do zasiłku. Podała, że zgłaszała się na wskazywane przez Urząd Pracy oferty pracy, jednakże zatrudnienia nie otrzymała. Orzeczeniem Miejskiego Zespołu do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w R. z dnia 20 października 2011r. została zaliczona do lekkiego stopnia niepełnosprawności, ze wskazaniem dotyczącym obniżonej zdolności do wykonywania pracy i konieczności zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze lub środki techniczne. W lutym 2012r. komornik Sądowy G. C. wyegzekwował od pozwanego pełną wysokość dopłaty do spłaty zasądzonej na rzecz powódki w sprawie o podział majątku dorobkowego (sygn. akt KM 5339/11), którą wpłaciła ona na oprocentowane konto. Powódka nadal zamieszkuje wspólnie z pozwanym w lokalu mieszkalnym położonym w R. przy ulicy (...). Lokal ten należy obecnie do pozwanego. J. O. zajmuje mniejszy pokój, a wspólnie z pozwanym korzysta z kuchni i łazienki. Powódka kilkakrotnie występowała do (...) Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w R. z wnioskami o przydzielenie lokalu mieszkalnego do remontu we własnym zakresie, które zostały rozpatrzone negatywnie, z uwagi na jej niski dochód. Od sierpnia 2012r. pokrywa połowę opłat mieszkaniowych tj. za czynsz, wodę, energię elektryczną i gaz w wysokości około 350 zł miesięcznie. Spłaciła pozwanemu kwotę 4.704,69 zł, zasądzoną tytułem zwrotu połowy kosztów utrzymania mieszkania, a pieniądze w wysokości 4.500 zł wzięła ze spłaty którą otrzymała od byłego męża po podziale majątku dorobkowego. Następnie z tej kwoty wzięła jeszcze 1.000 zł na pokrycie dalszych opłat. Pozostała część spłaty zamierza przeznaczyć na remont mieszkania, po jego otrzymaniu. Źródłem dochodów powódki są obecnie zasądzone od pozwanego alimenty w kwocie 700 zł miesięcznie. Koszt zakupu wyżywienia J. O. ocenia na kwotę około 200 -300 zł miesięcznie, środków czystości – 100 zł miesięcznie. Na używki tj. papierosy i alkohol wydaje miesięcznie około 70-75 zł. W marcu 2013r. powódka przeszła operację oka i zakupiła krople do oczu za kwotę 110 zł. Na pozostałe leki miesięcznie wydaje 30-50 zł, bowiem leczy się na nerwicę i nadciśnienie oraz wymaga przyjmowania preparatów na wzmocnienie kości. Wymaga zakupu drzwi do pokoju w którym mieszka oraz zakupu lub naprawy pralki i maszynki do krojenia chleba. Aktualnie powódka zajmuje się opieką nad wnuczką, w czasie gdy jej rodzice pracują.

Pozwany M. O. ma 59 lat i z zawodu jest technikiem górnikiem. Pozostaje na emeryturze, którą pobiera w wysokości 3.850 zł netto, a z której są mu potrącane alimenty w kwocie 700 zł miesięcznie. Otrzymuje także ekwiwalent pieniężny za trzy tony węgla w kwocie 1.755 zł rocznie. Zatrudniony jest nadal na podstawie umowy zlecenia oraz umowy o pracę na okres próbny jako pracownik ochrony w spółkach (...) z siedzibami w W. i otrzymuje wynagrodzenie w łącznej wysokości 850 zł miesięcznie. Do pracy dojeżdża samochodem i z tego tytułu ponosi opłaty za paliwo 300-400 zł miesięcznie, ubezpieczenie i przegląd techniczny – 850 zł rocznie oraz wymianę oleju 250-300 zł rocznie. Pozwany ponosi opłaty związane z użytkowaniem mieszkania tj. czynsz 352 złote, fundusz remontowy – 111 zł, woda – 144 złote, gaz i prąd po 100 zł miesięcznie, telewizja kablowa 70 zł miesięcznie i dodatkowo opłaca podatek od nieruchomości w wysokości 49 zł i ubezpieczenie mieszkania w wysokości 203 zł rocznie. Co trzy miesiące przedstawia powódce rachunki za poniesione opłaty i wzywa do pokrycia połowy opłat za czynsz, fundusz remontowy, wodę gaz i energię elektryczną. Powódka zalega mu z zapłatą około 500-600 zł, bowiem nie przekazuje połowy opłat należnych za fundusz remontowy. Dodatkowo pozwany opłaca telefon w wysokości 74 zł miesięcznie, ubezpieczenie w (...) – 87 zł. Na zakup żywności przeznacza miesięcznie około 700 zł, a na zakup odzieży 150 zł miesięcznie, środków czystości 40-50 zł miesięcznie. W lutym 2012r. zaciągnął kredyt w wysokości 36.315,79 zł na pokrycie spłaty dla powódki, po dokonaniu podziału majątku dorobkowego. Kredyt spłaca w ratach po 932,29 zł miesięcznie, do lutego 2017 r.. Spłaca także raty w wysokości po 94 zł za zakup kuchenki gazowo – elektrycznej. M. O. posiada również orzeczenie o lekkim stopniu niepełnosprawności ze wskazaniem obniżonej zdolności do wykonywania pracy i konieczności zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze lub środki techniczne wydane do dnia 30 września 2013r. Leczy się w (...), Poradni Chorób Płuc i Poradni Pulmonologicznej oraz Poradni Urologicznej i na leki wydaje od marca 2013r. 90 zł miesięcznie, a wcześniej 50-60 zł miesięcznie. Pomaga w utrzymaniu dwóch wnuczek przekazując im pieniądze i rzeczy o łącznej wartości po 150 zł miesięcznie dla każdej.

W tak ustalonym stanie faktycznym, Sąd Rejonowy zakwalifikował roszczenie powódki w oparciu o art. 138 k.r.o., który stanowi, że w razie zmiany stosunków można żądać zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego. Wskazując, że obowiązek alimentacyjny obciążający pozwanego wobec powódki wynika z przepisu art. 60 § 1 k.r.o., oraz wskazując na charakter tego obowiązku, uznał, iż poczynione w sprawie ustalenia faktyczne dają podstawę do przyjęcia , że zaistniały przesłanki z art. 138 k.r.o. w związku z art. 60 § 1 k.r.o. oraz art. 61 k.r.o., przy czym powództwo zasługuje jedynie na częściowe uwzględnienie. Sąd wskazał, że od wydania ostatniego orzeczenia dotyczącego alimentów na rzecz powódki J. O. upłynął okres ponad trzech i pół roku. W tym czasie powódka zarejestrowała się jako osoba bezrobotna, uzyskała orzeczenie o lekkim stopniu niepełnosprawności, przeszła zabieg operacyjny oczu. Dotychczas powódka nie leczyła się i nie przyjmowała leków. Poza tym do czasu wydania orzeczenia w sprawie o zapłatę tj. do sierpnia 2012 r. nie ponosiła opłat związanych z użytkowaniem mieszkania. Po dokonaniu podziału majątku dorobkowego w lipcu 2011 r. została na rzecz J. O. zasądzona od pozwanego kwota w wysokości 35.127,22 złote, którą pozwany przekazał w lutym 2012 r.. Nadto Sąd zwrócił uwagę, że powódka musi opuścić mieszkanie pozwanego po otrzymaniu oferty zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego od Gminy R.. Mimo upływu blisko dwóch lat Gmina R. nie przedstawiła powódce jeszcze żadnej oferty. Powódka sama występuje z wnioskami do (...) o przydział lokalu do remontu jednakże nie są one uwzględniane. Powódka podaje, że otrzymaną spłatę posiada zdeponowaną na oprocentowanym rachunku bankowym z przeznaczeniem na remont mieszkania po jego otrzymaniu. Sąd uznał, że powyższe postępowanie uczestniczki jest na obecnym etapie słuszne. J. O. w przyszłości będzie musiała opuścić mieszkanie pozwanego, w związku z czym musi posiadać środki finansowe na zagospodarowanie w nowym lokalu. Sąd uznał, że zasadniczy wpływ na zmianę sytuacji finansowej powódki ma ponoszenie przez nią połowy opłat związanych z użytkowaniem mieszkania w łącznej wysokości około 350 zł miesięcznie, co stanowi połowę otrzymywanych dotychczas alimentów. Wcześniej opłat tych nie ponosiła bowiem w toku sprawy o rozwód pozwany zobowiązał się do pokrywania w całości opłat związanych z użytkowaniem mieszkania. Należy uznać, że z pozostałej obecnie do dyspozycji powódki kwoty 350 zł nie jest ona w stanie pokryć podstawowych potrzeb, bowiem sam koszt wyżywienia wynosi 200-300 zł miesięcznie. Zatem istnienie stanu niedostatku po stronie powódki zdaniem Sądu jest niewątpliwe.

Uznając przy tym, że zmianie uległa również sytuacja zarobkowa pozwanego (pozwany uzyskuje dochody w łącznej wysokości ponad 4.800 zł, a więc o ponad 800 zł wyższe od uzyskiwanych w dacie poprzedniego ustalania alimentów), oraz uwzględniając to, że pozwany posiada ustabilizowaną sytuację materialna i zarobkową, uznał, że kwota alimentów po 1.000 zł miesięcznie pozostaje w zakresie możliwości zarobkowych i majątkowych pozwanego, oraz również pozwoli na zaspokojenie bieżących potrzeb powódki na podstawowym poziomie. W takim zakresie roszczenie powódki zostało uwzględnione.

O kosztach sądowych Sąd orzekł po myśli art. 113 ust.1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych ( Dz. U. Nr 167, poz. 1398 z późn. zm.), a na podstawie art. 100 zdanie 1 k.p.c. zniósł wzajemnie koszty procesu, a na podstawie art. 333 § 1 pkt 1 k.p.c. nadał wyrokowi rygor natychmiastowej wykonalności.

Apelację od tego orzeczenia wniosły obie strony.

Powódka zaskarżyła orzeczenie w całości. Zarzuciła błąd w ustaleniach faktycznych polegający na przyjęciu, że powódka pokrywa połowę opłat mieszkaniowych od sierpnia 2012r., podczas gdy w rzeczywistości koszty ten ponosi najpóźniej od października 2011r. Naruszenie przepisów postępowania, a to art. 328 § 2 k.p.c. poprzez brak wyjaśnienia dlaczego Sąd I instancji w zaskarżonym wyroku nie zasądził alimentów od dnia wniesienia pozwu, lecz od dnia wydania wyroku, pomimo zgłoszenia żądania w tym zakresie, nieuwzględnienie sytuacji majątkowej i zarobkowej pozwanego poprzez oddalenie powództwa w zakresie żądania zasądzenia na rzecz powódki 1 tony węgla rocznie, w sytuacji, gdy powódka nie posiada co prawda pieca węglowego, jednak partycypuje w opłacie za centralne ogrzewanie mieszkania, która jest wliczona w wysokość czynszu, pozwany pobiera zaś deputat węglowy nie w naturze lecz w pieniądzu.

Na tych podstawach wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez zasądzenie na jej rzecz alimentów w wysokości co najmniej 1.300 zł miesięcznie od dnia złożenia pozwu ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Pozwany zaskarżył orzeczenie w punkcie 1 w całości, a także w punkcie 3 zarzucając sprzeczność istotnych ustaleń sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego oraz naruszenie art. 138 k.r.o.

Na tych podstawach wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości, ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w Rudzie Śląskiej do ponownego rozpoznania oraz o zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego kosztów procesu za obie instancje.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Sąd pierwszej instancji prawidłowo zakwalifikował roszczenie powódki przyjmując podstawę prawną swego rozstrzygnięcia przywołane przepisy prawne, a następnie ustalił wszystkie okoliczności faktyczne istotne dla rozstrzygnięcia sprawy. Poczynione ustalenia dotyczące okoliczności faktycznych mają podstawę w zgromadzonym w sprawie materialne dowodowym, który w zakresie dokonanych ustaleń jest logiczny i wzajemnie spójny, natomiast informacje zawarte w poszczególnych źródłach dowodowych nawzajem się uzupełniają i potwierdzają, przez co są w pełni wiarygodne.

Ustalenia te należało uzupełnić o okoliczności ustalone w postępowaniu odwoławczym na podstawie następujących dowodów: informacji Urzędu Miasta w R. –Wydziału Lokalowego z dnia 14 lutego 2014r. (k. 190) na okoliczność przyznania powódce lokalu socjalnego, daty i czasokresu jego przyznania oraz miejsca jego położenia jak również z zaświadczeń Powiatowych Urzędów Pracy w K. , R., B. i C. na okoliczność czy dysponują ofertami pracy dla kobiety w wieku i z kwalifikacjami powódki.

Na podstawie tych dowodów, Sąd Okręgowy ustalił, że Powiatowy Urząd Pracy w K. dysponuje ofertami pracy dla osób bez kwalifikacji zawodowych, z wynagrodzeniem 1.680 zł brutto na następujących stanowiskach: dozorca (umowa na okres próbny do trzech miesięcy), pracownik do prac porządkowych (umowa na okres 1 roku), pracownik porządkowy (umowa na okres próbny do trzech miesięcy) oraz sprzątaczka. Również Powiatowy Urząd Pracy w R. i w B. dysponuje ofertami pracy dla osób bez kwalifikacji zawodowych z umiarkowanym stopnieniem niepełnosprawności na stanowisku sprzątaczka z wynagrodzeniem uzależnionym od liczby godzin pracy, tj. 840 zł brutto, 350 – 412,61 zł brutto.

Powódce nadto został przydzielony lokal socjalny przy ul. (...) w R. – B. na czas oznaczony do 31 grudnia 2015r. Powódka tego lokalu nie przyjęła ze względu na warunki sanitarne. Powódka od kwietnia 2014r. wynajmuje lokal w R. przy ul. (...). Koszty utrzymania mieszkania kształtują się w kwocie około 600 zł miesięcznie. Na koszty te składa się czynsz - 360 zł miesięcznie, a ponadto będzie ponosiła koszty opłat za świadczenia w postaci dostawy wody, energii elektrycznej za oświetlenie części wspólnych nieruchomości oraz wywozu śmieci.

Z tymi uzupełnieniami, ustalenia Sądu Rejonowego Sąd Okręgowy przyjął za własne.

Z redakcyjnego ujęcia art. 328 § 2 k.p.c. wynika, że punktem wyjścia dla przedstawienia w motywach pisemnych uzasadnienia wyroku koncepcji prawnej rozstrzygnięcia sprawy powinny być poczynione ustalenia faktyczne. Sąd pierwszej instancji zobowiązany jest do wyjaśnienia motywów rozstrzygnięcia w sposób umożliwiający przeprowadzenie kontroli instancyjnej zaskarżonego orzeczenia (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 lipca 2007r., V CSK 115/07). Uchybienie Sądu w tym zakresie, następuje jedynie w sytuacji, gdy uzasadnienie wyroku zawiera jedynie opis poszczególnych elementów stanu faktycznego, bez wniosków z nich wynikających i bez dokonanego ustalenia stanu faktycznego istotnego dla rozstrzygnięcia sprawy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 stycznia 1999r., II UKN 437/98; orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 28 sierpnia 1951r., C 154/51).

W ocenie powódki, Sąd Rejonowy dopuścił się naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. poprzez nienależyte wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku. Pomimo, iż uzasadnienie Sądu Rejonowego odznacza się lapidarnością, niemniej jednak spełnia przedstawiony powyżej zasadniczy wymóg uzasadnienia, tj. umożliwienie przeprowadzenia kontroli instancyjnej przez sąd odwoławczy. Sąd Rejonowy w prawidłowy sposób dokonał subsumcji oraz wskazał, w sposób jednoznaczny, podlegający weryfikacji w ramach kontroli instancyjnej, podstawy odmowy udzielenia dalszej ochrony prawnej powódce (uwzględnienia alimentów w żądanej przez powódce wysokości), co czyniło bezpodstawnym zarzut naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. Rację ma jednak skarżąca, że Sąd nie wskazał przyczyn odmowy nieuwzględnienia jej roszczenia od dnia wniesienia pozwu.

Zgodnie z art. 137 § 2 k.r.o., niezaspokojone potrzeby uprawnionego z czasu przed wniesieniem powództwa o alimenty sąd uwzględnia zasądzając odpowiednią sumę pieniężną. Z charakteru świadczeń alimentacyjnych wynika, że celem ich jest dostarczanie uprawnionemu środków do zaspokojenia bieżących potrzeb. Wystąpienie z pozwem, wskazuje na subiektywne istnienie konieczności zaspokojenia takich potrzeb. Zatem uznanie, przez Sąd, że takie potrzeby istnieją, czyni koniecznym ich uwzględnienie od chwili zgłoszenia roszczenia. Wobec wniesienia pozwu 30 sierpnia 2012r., Sąd Rejonowy niezasadnie uwzględnił roszczenia powódki dopiero od dnia 3 czerwca 2013r. Z tych względów konieczna była modyfikacja terminu początkowego zmodyfikowanego zakresu obowiązku alimentacyjnego od dnia 1 września 2012r.

Odnosząc się natomiast do materialno prawnej podstawy roszczenia, Sąd Okręgowy uznał, że Sąd Rejonowy prawidłowo uznał, że zachodziły podstawy do zwiększenia obowiązku alimentacyjnego i prawidłowo rozważył zakres tego zwiększenia.

Materialno prawną podstawę rozstrzygnięcia stanowił art. 60 § 1 k.r.o. Zgodnie z nim małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia i który znajduje się w niedostatku, może żądać od drugiego małżonka rozwiedzionego dostarczania środków utrzymania w zakresie odpowiadającym usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego oraz możliwościom zarobkowym i majątkowym zobowiązanego. Wskazany w tym przepisie stan niedostatku, stanowiący zasadniczą przesłankę nałożenia obowiązku alimentacyjnego na byłego małżonka, definiuje się jako „brak własnych środków (zarobków lub dochodów) oraz możliwości zaspokojenia potrzeb uprawnionego, które należy uznać za uzasadnione w jego konkretnej, rozpatrywanej indywidualnie sytuacji życiowej (społecznej, zdrowotnej, wiekowej)” (Komentarz do art.60 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz. Henryk Dolecki (red.), Tomasz Sokołowski (red.), Marek Andrzejewski, Anita Lutkiewicz-Rucińska, Adam Olejniczak, Anna Sylwestrzak, Andrzej Zielonacki, Lex 2010). W identycznym tonie wypowiada się judykatura. Sąd Najwyższy, w licznych orzeczeniach wskazał, że małżonek znajduje się w niedostatku wtedy, gdy własnymi siłami nie jest w stanie zaspokoić swoich usprawiedliwionych potrzeb w całości lub w części (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 grudnia 1998r., II CKN 88/98; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 września 2000r., I CKN 872/00; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 czerwca 2000r., IV CKN 662/00).

Wysokość obowiązku alimentacyjnego z art. 60 § 1 k.r.o., o ile zostanie stwierdzony stan niedostatku, zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego.

Przez usprawiedliwione potrzeby uprawnionego (w ramach obowiązku alimentacyjnego ustalonego na podstawie art. 60 § 1 k.r.o.), należy rozumieć takie potrzeby, których zaspokojenie zapewni uprawnionemu normalne warunki bytowania, odpowiednie do jego stanu zdrowia i wieku (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 września 2000r., I CKN 872/00). Zakres natomiast pojęcia „możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego” wyjaśnił Sąd Najwyższy w uchwale z 16 grudnia 1987r. (III CZP 91/86). Wskazał w nim, że przez ustawowe określenie „możliwości zarobkowe i majątkowe” rozumieć należy nie tylko zarobki i dochody rzeczywiście uzyskiwane ze swojego majątku, lecz te zarobki i te dochody, które osoba zobowiązana może i powinna uzyskiwać przy dołożeniu należytej staranności i przestrzeganiu zasad prawidłowej gospodarki oraz stosownie do swoich sił umysłowych i fizycznych. Możliwości zarobkowe zobowiązanego nie mogą być zawsze utożsamiane z faktycznie osiąganymi zarobkami. Zakres obowiązku alimentacyjnego może i powinien być większy od wynikającego z faktycznych zarobków i dochodów zobowiązanego, jeśli przy pełnym i właściwym wykorzystaniu jego sił i umiejętności zarobki i dochody byłyby większe, a istniejące warunki społeczno-gospodarcze i ważne przyczyny takiemu wykorzystaniu nie stoją na przeszkodzie (orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 9 stycznia 1959r., III CR 212/59).

Nie można jednak zapominać, iż możliwości zarobkowe i majątkowe zobowiązanego wyznaczają górny pułap świadczeń alimentacyjnych, nawet gdyby nie zaspokajały one w pełni usprawiedliwionych potrzeb wierzyciela (orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 20 sierpnia 1972 r., III CRN 470/71; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 stycznia 1972 r., III CRN 470/71).

Przenosząc powyższe do ustalonego stanu faktycznego, należało uznać, że apelacja powódki zasługiwała na częściowe uwzględnienie, w zakresie wskazanym powyżej, tj. określenia terminu początkowego zwiększonego obowiązku alimentacyjnego. Udzielona powódce „pomoc finansowa”, w ramach ciążącego na pozwanym obowiązku z art. 60 § 1 k.r.o., winna uwzględniać posiadane przez powódkę możliwości zarobkowe, co jednoznacznie ustalono w ramach postępowania odwoławczego. Z tych względów nie było podstaw do dalszego podwyższenia obowiązku alimentacyjnego. Przy uwzględnieniu bowiem wskazanych powyżej możliwości zarobkowych powódki, oraz kosztów jej utrzymania, alimenty w kwocie 1.000 zł w pełni wyczerpują obowiązek alimentacyjny pozwanego w ramach art. 60 § 1 k.r.o., natomiast ustalony obowiązek alimentacyjny odpowiada możliwościom zarobkowym pozwanego. Nie można bowiem pominąć, na co zwrócił uwagę Sąd Apelacyjny w Poznaniu w wyroku z dnia 10 lutego 2004r. (I ACa 1422/03) niedostatek, stanowiący podstawę zasądzenia alimentów na rzecz rozwiedzionego małżonka, ma charakter względny, stąd małżonek domagający się alimentów winien w pełni wykorzystać wszystkie możliwości w celu uzyskania dochodów niezbędnych do zaspokojenia usprawiedliwionych własnych potrzeb. Przeprowadzone w toku postępowania odwoławczego postępowanie dowodowe dało podstawy do uznania, że powódka posiada możliwości zarobkowe. Należało je ustalić, przy uwzględnieniu również umiarkowanego stopnia niepełnosprawności powódki, w przedziale od 350 do 1.680 zł brutto miesięcznie. Uwzględniając zatem wskazane powyżej możliwości zarobkowe z kwotą zasądzonego świadczenia alimentacyjnego, należało uznać, że powódka będzie posiadała środki do zaspokojenia swoich potrzeb, co jest o tyle istotne, że jej potrzeby po ustaleniu poprzedniego obowiązku alimentacyjnego uległy zwiększeniu.

Wskazane powyżej okoliczności stanowiły podstawę do zmiany zaskarżonego wyroku w oparciu o art. 386 § 1 k.p.c., w zakresie wskazanym w punkcie 1. Apelację powódki w pozostałym zakresie jak również apelację pozwanego oddalono na podstawie art. 385 k.p.c.

W oparciu o art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jednolity: Dz. U. z 2010r. Nr 90, poz. 594 z późniejszymi zmianami) w związku z art. 100 k.p.c. nakazano pobrać od pozwanego kwotę 289,80 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych ustalonych w oparciu o art. 13 tej ustawy.

O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono po myśli art. 102 k.p.c. uwzględniając jako przypadek szczególnie uzasadniony obecną sytuację życiową i majątkową powódki, jak również charakter dochodzonego pozwem roszczenia.

SSR (del.) Marcin Rak SSO Leszek Dąbek SSO Danuta Morys – Woźniak