Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Wnioskodawca P. B. wniósł o dokonanie podziału majątku wspólnego jego i uczestniczki M. G. (poprzednio B.) obejmującego:

1)  własnościowy lokal mieszkalny, położony w P. przy ul. (...), składający się z trzech pokoi, kuchni, łazienki, przedpokoju wraz z przynależną piwnicą, o powierzchni 46,71 m ², dla której Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczystą o numerze (...) o wartości 145.000,00 zł,

2)  samochód osobowy marki P. (...), o numerze rejestracyjnym (...) o wartości 11.000,00 zł

3)  działka ogrodowa z domkiem o wartości 6.000,00 zł,

4)  sprzęt domowy o wartości 20.000,00 zł

w ten sposób, by mu przyznać samochód, zaś pozostałe składniki uczestniczce oraz o zasądzenie na jego rzecz spłaty w kwocie 80.000,00 zł (k. 2-3).

Uczestniczka postępowania M. G. (poprzednio B.) wniosła o ustalenie, że w skład majątku wspólnego wchodzi:

1)  własnościowy lokal mieszkalny w P. przy ul. (...) o wartości 100.000,00 zł,

2)  działka ogrodowa o powierzchni 330 m ² położona w P. przy ul. (...), zabudowana domkiem letniskowym o wartości 2.000,00 zł,

3)  samochód marki P. (...), o nr rej. (...) rok produkcji 2003 - 14.000,00 zł

4)  kwota zgromadzona na rachunku oszczędnościowym w (...) S.A. Oddział w P. w wysokości 40.000,00 zł,

oraz dokonanie podziału majątku w ten sposób, by przyznać jej lokal, działkę ogrodową i sprzęt domowy, ze stosowną spłatą na rzecz wnioskodawcy z możliwością rozłożenia przedmiotowej spłaty na 15 rat obejmujących okres
7 lat, przy ustaleniu i rozliczeniu poniesionych przez nią wydatków w okresie od grudnia 2010 r. do 3 kwietnia 2012 r. na wspólne mieszkanie tytułem czynszu w kwocie 2.967,48 zł oraz kwotę 896,80 zł tytułem wpłat dokonywanych na fundusz remontowy. W uzasadnieniu wskazała, że zamieszkuje w lokalu wraz z małoletnimi dziećmi i nie stać ją na jednorazową spłatę wnioskodawcy. Podała, że wnioskodawca winien uiścić w całości opłaty za czynsz i fundusz remontowy za mieszkanie we wskazanym okresie powołując się na art. 5 kc. Nadto podniosła, że wnioskodawca 25 października 2010 r. przelał z konta (...) S.A. kwotę 20.000,00 zł na konto w mBanku, którą następnie wypłacił – w łącznej kwocie 30.000,00 zł. W mBanku pozostała kwota 13.000,00 zł (k. 25-28).

Sąd ustalił, następujący stan faktyczny:

Wnioskodawca P. B. zawarł związek małżeński z uczestniczką M. G. 28 sierpnia 1993 r.

Wyrokiem z dnia 3 kwietnia 2012 r. Sąd Okręgowy w O. rozwiązał przez rozwód małżeństwo zawarte przed Kierownikiem Urzędu Stanu Cywilnego w T. pomiędzy M. B. z domu G. a P. B., zarejestrowane w księdze zawartych małżeństw pod numerem (...). Orzeczenie w punktach 1, 2 i 4 uprawomocniło się 26 maja 2012 r.

(dowód: wyrok Sądu Okręgowego w O. wydany w sprawie o sygn. akt (...) k. 4-4v.)

Małżonkowie od 27 listopada 2010 r. nie mieszkali wspólnie i prowadzili odrębne gospodarstwa.

(bezsporne)

Wnioskodawca 5 listopada 2008 r. zawarł z (...) Banku S.A. w W. umowę o świadczenie usług maklerskich. W okresie od 5 listopada 2008 r. do 03 kwietnia 2012 r. żadne transakcje nie zostały przeprowadzone, zaś całkowita wycena rachunku na 3 kwietnia 2012 r. wynosiła 0.

(dowód: umowa wraz z kartą kontową k. 31-34; informacja o stanie rachunku finansowego i papierów wartościowych k. 48-59)

Uczestniczka w okresie od grudnia 2010 roku do 3 kwietnia 2012 roku uiszczała następujące należności związane ze wspólną nieruchomością:

- z tytułu czynszu za mieszkanie - kwotę w wysokości 2.967,48 zł,

- z tytułu wpłat na fundusz remontowy - kwotę w wysokości 896,80 zł.

(dowód: karta kontowa k. 32-34, 40-41)

Małżonkowie ustalili, że zgromadzona przez niech w trakcie trwania małżeństwa kwota 40.000,00 zł zostanie podzielona na pół. Każdy z małżonków inaczej zagospodarował podzielone pieniądze. Wnioskodawca w dniu 25 października 2010 roku wypłacił ze wspólnego rachunku kwotę 20.200,00 zł. Uczestniczka wpłaciła swoją część na lokatę i na dzień 26 maja 2012 roku posiadała kwotę 20.051,11 zł zgromadzoną na rachunku o numerze (...).

(dowód: wykaz transakcji k. 37-39, zestawienie transakcji na rachunku (...) k. 115-163; bezsporne – informacyjne wysłuchanie wnioskodawcy i uczestniczki na rozprawie 21 lutego 2013 r. k. 78-78v.)

W skład majątku wspólnego małżonków na dzień 26 maja 2012 r. wchodziły następujące składniki:

1.  lokal stanowiący odrębną nieruchomość wraz z udziałem w wysokości (...) części w nieruchomości wspólnej, którą stanowi prawo użytkowania wieczystego oraz części budynku i urządzenia, które nie służą wyłącznie do użytku właścicieli lokali, dla której Sąd Rejonowy w Szczytnie IX Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę o nr (...), o wartości 115.610,00 zł,

2.  samochód osobowy marki P. z 2003 r. o wartości 11.000,00 zł,

3.  domek letniskowy posadowiony na działce nr (...) o powierzchni 328 m wraz z prawem do użytkowania tej działki o wartości 2.000,00 zł,

4.  szafa w zabudowie (w pokoju balkonowym) o wartości 1.500,00 zł,

5.  kanapa (w pokoju balkonowym) o wartości 800,00 zł,

6.  monitor o wartości 100,00 zł,

7.  router marki L. o wartości 100,00 zł,

8.  urządzenie wielofunkcyjne marki C. o wartości 200,00 zł,

9.  pralka marki W. o wartości 200,00 zł,

10.  segment kuchenny w zabudowie o wartości 1.000,00 zł,

11.  kuchenka gazowo-elektryczna marki A. o wartości 300,00 zł,

12.  zmywarka marki B. o wartości 500,00 zł,

13.  lodówka marki W. o wartości 200,00 zł,

14.  mikrofalówka marki W. o wartości 50,00 zł,

15.  szafa w zabudowie (mały pokój) o wartości 1.500,00 zł,

16.  kanapa (mały pokój) o wartości 800,00 zł,

17.  monitor TV 22 marki S. o wartości 400,00 zł,

18.  telewizor marki S. o wartości 500,00 zł,

19.  kino domowe marki P. o wartości 1.000,00 zł,

20.  kanapa i fotel o wartości 1.500,00 zł,

21.  segment (szafa, stolik RTV, komoda, witryna oszklona, komoda z szufladami, stolik) o wartości 250,00 zł,

22.  laptop marki H. o wartości 500,00 zł,

23.  dwa rowery górskie o wartości 100,00 zł,

24.  nawigacja samochodowa o wartości 200,00 zł,

25.  CB-radio wraz z anteną o wartości 100,00 zł,

26.  łódź wiosłowa o wartości 500,00 zł,

27.  środki pieniężne zgromadzone w (...)Banku (...) w P. na rachunku o numerze (...) w wysokości 5.284,02 zł,

28.  środki pieniężne zgromadzone w (...) Bank S.A. w W. na rachunku o numerze (...) w wysokości 563,14 zł,

29.  środki pieniężne zgromadzone w Banku (...) S.A. w G. na rachunku o numerze (...) w wysokości 45,52 zł.

(dowód: odpis z księgi wieczystej k. 5-7; dowód rejestracyjny k. 8-8v.; zaświadczenie z 25.02.2013 r. k. 82; wyciąg bankowy k. 84-85; elektroniczne zestawienie operacji k. 86-87; wydruki z historii rachunków k. 93-94, k. 160-162, k. 199-201; opinia biegłego k. 202-224; umowa kupna – sprzedaży k. 64-64v.; pismo z dnia 29.04.2014r. k. 312; wartości ruchomości - bezsporne)

Sąd zważył, co następuje:

Wniosek co do zasady należało uwzględnić. Rozwiązanie małżeństwa przez rozwód powoduje powstanie rozdzielności majątkowej między byłymi małżonkami.

Zgodnie z art. 31 § 1 kro majątkiem wspólnym małżonków są przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania wspólności ustawowej przez oboje małżonków lub przez jednego z nich. Treść art. 43 § 1 kro zawiera domniemanie, iż oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym.

Skład i wartość majątku ulegającego podziałowi ustala Sąd (art. 567 § 3 kpc w zw. z art. 684 kpc). Zasadą jest, iż podział majątku wspólnego obejmuje składniki należące do danego majątku w dacie ustania wspólności oraz istniejące w chwili dokonywania podziału.

W przedmiotowej sprawie bezspornie przyjęte zostało, iż w skład majątku wspólnego stron wchodzi: lokal nr (...) stanowiący odrębną nieruchomość położony w budynku nr (...) przy ulicy (...) wraz z udziałem w wysokości (...) w nieruchomości wspólnej, samochód osobowy marki P. (...), domek letniskowy posadowiony na działce o powierzchni 328 m2 wraz z prawem użytkowania działki, przedmioty stanowiące wyposażenie mieszkania o łącznej wartości 11.500,00 zł, łódź wiosłowa, dwa rowery górskie, nawigacja samochodowa, CB-radio, a także środki pieniężne zgromadzone na rachunkach bankowych w łącznej wysokości 5892,68 zł. Zainteresowani zgodnie wnieśli o przyznanie uczestniczce na wyłączną własność lokalu mieszkalnego, domku letniskowego wraz z prawem użytkowania działki oraz sprzętu domowego ze stosowną spłatą na rzecz wnioskodawcy, a wnioskodawcy – samochodu osobowego marki P. (...), nawigacji samochodowej, CB-radia oraz łodzi wiosłowej.

Wartość poszczególnych ruchomości wchodzących w skład majątku wspólnego, wymienionych wyżej, Sąd ustalił w oparciu o zgodne stanowiska zainteresowanych (k. 99, 258).

Prowadzony przez strony spór koncentrował się wokół wartości lokalu mieszkalnego, poczynionych nakładów, pieniędzy, którymi strony się podzieliły jeszcze w trakcie trwania małżeństwa oraz terminu i sposobu rozliczenia po podziale majątku.

Ustalając wartość prawa własności nieruchomości Sąd oparł się na opinii powołanego w sprawie biegłego z zakresu nieruchomości – P. S.. Biegły ustalił wartość rynkową nieruchomości będącej przedmiotem podziału na 115.610,00 zł. Wskazana opinia biegłego nie była kwestionowana przez żadną ze stron, zaś jako sporządzona przez osobę posiadającą wiadomości specjalne w dziedzinie szacowania wartości nieruchomości należało uznać, że jest ona wiarygodnym dowodem w sprawie. Nadto została sporządzona w sposób logiczny, spójny i zgodny z wiedzą i doświadczeniem biegłego. Tym samym Sąd uczynił ją podstawą ustaleń w sprawie odnośnie wartości powyższej nieruchomości.

Uczestniczka M. G. w odpowiedzi na wniosek o podział majątku wniosła o ustalenie, że w okresie od grudnia 2010 roku do 3 kwietnia 2012 roku uiściła samodzielnie z tytułu opłat za wspólne mieszkanie kwotę 2.967,48 zł oraz 896,60 zł tytułem wpłaty na fundusz remontowy. Zdaniem uczestniczki koszty utrzymania mieszkania, w którym zamieszkuje uczestniczka wraz z dziećmi powinny obciążać wnioskodawcę w całości i być rozliczone w postanowieniu o podziale majątku wspólnego. Bezspornie ustalono, że po wyprowadzce wnioskodawcy w dniu 26 listopada 2010 roku, uczestniczka uiszczała bieżące opłaty związane z majątkiem wspólnym w podanej wysokości. Wskazać jednak należy, iż wyrok rozwodowy, skutkujący ustaniem wspólności majątkowej małżeńskiej uprawomocnił się dopiero 26 maja 2012 roku. W związku z tym, do czego czasu istniała pomiędzy małżonkami wspólność ustawowa mimo, iż małżonkowie pozostawali w separacji faktycznej. Uczestniczka w żaden sposób nie wykazała, by ponoszone przez nią wydatki związane z bieżącymi opłatami przed ustaniem wspólności majątkowej czynione były z jej majątku osobistego, co więcej nie wskazała nawet jakim to majątkiem osobistym miałaby wówczas dysponować. Spłata natomiast wspólnych zobowiązań z uzyskiwanego wynagrodzenia za pracę przed rozwodem, gdy wspólność ustawowa jeszcze trwała, nie może być uznana za spłatę z majątku osobistego. Zgodnie bowiem z treścią art. 31 § 2 kro do majątku wspólnego należą w szczególności pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków, dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków oraz środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków. Z tego też względu żądanie uczestniczki o rozliczenie wspomnianych wydatków poniesionych na wspólne mieszkanie w okresie od grudnia 2010 roku do 3 kwietnia 2012 roku należało oddalić uznając również, że nie znajdzie zastosowania w tej sytuacji art. 5 kc.

W kwestii podziału ruchomości Sąd przyznał poszczególne składniki majątku zgodnie ze stanem ich posiadania.

Sąd ustalił, że na dzień ustania wspólności majątkowej, tj. 26 maja 2012 roku, wnioskodawca posiadał na rachunku w (...) Banku (...) o numerze (...) środki pieniężne w kwocie 5.284,02 zł (k. 84-85) oraz na rachunku w (...) Banku S.A. o numerze (...) środki pieniężne w wysokości 563,14 zł. (k. 86-87) Natomiast uczestniczka postępowania posiadała środki pieniężne zgromadzone w Banku (...) S.A. w G. na rachunku o numerze (...) w wysokości 45,52 zł. (k.312). Z tego względu należało przyjąć, iż w skład majątku wspólnego stron wchodzą wskazane kwoty (punkt I podpunkt 27, 28, 29 sentencji postanowienia).

W tym miejscu wyjaśnienia wymaga kwestia niezaliczenia do majątku wspólnego środków pieniężnych zgromadzonych przez uczestniczkę na rachunku o numerze (...), których wysokość na dzień 26 maja 2012 roku wynosiła 20.051,11 zł. Rozstrzygając to zagadnienie Sąd zastosował klauzulę generalną zawartą w art. 5 kc. Orzecznictwo Sądu Najwyższego wskazuje, że stanowisko wyłączające w sposób kategoryczny dopuszczalność stosowania art. 5 kc w sprawach o podział majątku dorobkowego (wspólnego) jest zbyt rygorystyczne i nie można go zaaprobować z dwóch co najmniej powodów. Po pierwsze, jak trafnie przypomniano i podkreślono w uzasadnieniu postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 24 stycznia 2007 r., III CZP 117/06 (OSNC 2007, nr 11, poz. 165), dominujący pogląd trafnie przyjmuje założenie, że poza nielicznymi wyjątkami, nie ma podstaw do generalnego wyłączenia stosowania art. 5 kc w poszczególnych kategoriach spraw. Z jednej bowiem strony przestrzeganie zasad współżycia społecznego powinno być immanentnym czynnikiem oceny postaw i zachowań wszystkich uczestników obrotu społecznego, z drugiej zaś odwołanie się do tej klauzuli generalnej pozwala sądowi na uwzględnienie złożoności i bogactwa życia, umożliwiając mu realizację zasady słuszności w orzekaniu. Wyjątkiem spraw, w których - ze względu na ich specyfikę nie stosuje się art. 5 kc - są sprawy o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym oraz o ustalenie nieważności czynności prawnej (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 8 października 1965 r., I CR 265/65, OSNCP 1966, nr 7 -8, poz. 123, z dnia 22 września 1987 r., III CRN 265/87, OSNCP 1989, nr 5, poz. 80, oraz z dnia 10 października 2002 r., V CK 370/02, OSNP 2004, nr 2, poz. 21). Po drugie zaś, nie jest przekonujący koronny argument Sądu Najwyższego, powołany w postanowieniu I CKN 320/98 przeciwko możliwości obniżenia spłat lub dopłat na podstawie art. 5 kc, o sprzeczności tego przepisu z konstytucyjną ochroną prawa własności, skoro takiej sprzeczności co do zasady nie dopatrzył się Trybunał Konstytucyjny w powołanym wyroku Sk 5/99. Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy wskazać należy, że strony w czasie trwania małżeństwa zgromadziły oszczędności w wysokości 40.000,00 zł. Zainteresowani wspólnie ustalili, że kwotą tą podzielą się (stanowisko wyrażone na rozprawie w dniu 21.02.2013 r. k. 78-78v.). Jak wynika z historii wspólnego rachunku małżonków, wnioskodawca w dniu 25 października 2010 roku wypłacił ze wspomnianego konta kwotę 20.200,00 zł. Sąd uznał, że wnioskodawca środki te spożytkował na zaspokojenie własnych potrzeb. Uczestniczka M. G. przypadającą jej kwotę 20.000,00 zł w dniu 18 listopada 2010 roku złożyła na koncie oszczędnościowym. Zaliczenie kwoty zdeponowanej na rachunku oszczędnościowym przez uczestniczkę do składników majątku wspólnego byłoby rażąco niesprawiedliwe i wysoce krzywdzące dla niej. Skoro połowę wspólnie zgromadzonych oszczędności wnioskodawca przeznaczył na własne potrzeby, a uczestniczka jej nie wydatkowała – wpłaciła na lokatę i posiadała ją w chwili ustania małżeństwa, dzielenie tej kwoty, jest sprzeczne zasadą współżycia społecznego określoną w art. 5 kc. I dlatego Sądu włączył ww. kwotę z podziału i nie traktował jej jako składnika majątku wspólnego.

Z powyższych względów Sąd nie przychylił się do prezentowanego przez uczestniczkę stanowiska, że kwota – pochodząca z ustalonego między małżonkami podziału 40.000,00 zł – wydatkowana przez wnioskodawcę winna być rozliczona, jak można przypuszczać, gdyż nie zostało to wprost określone, na podstawie art. 415 kc.

Ogólna wartość składników majątku podlegająca podziałowi wynosiła 146.802,68 zł, zatem udział każdego z byłych małżonków to 73.401,34 zł. Uczestniczce zostały przyznane składniki majątku o wartości 129.055,52 zł, zaś wnioskodawcy – 17.647,16 zł, dlatego uczestniczka winna dopłacić wnioskodawcy kwotę 55.754,18 zł celem wyrównania jego udziału.

Sąd oznaczając termin i sposób uiszczenia spłaty uwzględnił uzasadnione interesy wnioskodawcy uprawnionego do tej spłaty, ale także sytuację rodzinną i majątkową uczestniczki zobowiązanej do jej uiszczenia. W ocenie Sądu właściwym było, mając na uwadze wysokość spłaty i możliwości finansowe uczestniczki, określenie terminu jej uiszczenia na 18 miesięcy od uprawomocnienia się postanowienia, przy czym pierwszą ratę w kwocie 10.000,00 zł uczestniczka zobowiązana jest zapłacić w terminie miesiąca od dnia uprawomocnienia się orzeczenia. Wskazać należy, że zakreślenie uczestniczce dłuższego terminu na dokonanie zapłaty na rzecz wnioskodawcy – w ocenie Sądu – było niecelowe i niesprawiedliwe. Dalsze wydłużenie terminów spłat w nieuzasadniony sposób faworyzowałoby bowiem uczestniczkę, która powinna się przecież liczyć, występując o przyznanie jej prawa do lokalu mieszkalnego, z koniecznością spłat. Uczestniczka otrzymała na własność najbardziej wartościowy składnik majątku wspólnego, może z niego korzystać i rozporządzać nim wedle swojego uznania. Obowiązek wyrównania wnioskodawcy jego udziału nie może w takich okolicznościach budzić żadnej wątpliwości. Dochody, jakie uzyskuje uczestniczka, i jej sytuacja majątkowa, nie dają widoków na szybkie zgromadzenie funduszy na spłatę z bieżących wpływów, tym bardziej, że to na uczestniczce spoczął obowiązek sprawowania pieczy nad wspólnymi dziećmi, które razem z nią zamieszkują w przedmiotowym lokalu. Również rozłożenie należności na wieloletnie raty byłoby bardzo niekorzystne dla wnioskodawcy. Dla spłacenia wnioskodawcy niezbędna może okazać się więc zaciągnięcie kredytu, co wymaga czasu, zasadnym było więc odroczenie terminu uiszczenia spłaty na okres 18 miesięcy. W ocenie Sądu okres ten będzie wystarczająco długi na załatwienie przez uczestniczkę niezbędnych formalności. Taka perspektywa czasowa pozwala na podjecie i zrealizowanie koniecznych decyzji bez narażania się na straty płynące z pośpiechu. Jednocześnie termin ten nie jest tak odległy, żeby narażał wnioskodawcę na nieuzasadnioną krzywdę, albowiem niedopuszczalnym jest, ażeby wnioskodawca niejako kredytował uczestniczkę. Sąd nakazał uczestniczce zapłatę pierwszej raty w wysokości 10.000,00 zł w terminie jednego miesiąca od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, mając na względzie fakt, że uczestniczka dysponuje obecnie taką kwotą zgromadzoną – jak sama zadeklarowała – właśnie na ten cel. Ponadto Sąd zabezpieczył interesy wnioskodawcy postępowania określając obowiązek uiszczenia przez uczestniczkę odsetek w przypadku opóźnienia w płatności.

Z uwagi na równe zainteresowanie uczestników rozstrzygnięciem sprawy, opierając się na zasadę wyrażoną w art. 520 § 1 kpc Sąd oddalił wniosek uczestniczki o zasądzenie na jej rzecz kosztów postępowania od wnioskodawcy, uznając, że każdy uczestnik powinien ponieść koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie.

Nadto Sąd postanowił obciążyć zainteresowanych kosztami opinii biegłego (1 477,48 zł) w równych częściach, mając na względzie ich wspólny interes prawny w zakończeniu postępowania, stąd też w punkcie V postanowienia nakazał zwrócić wnioskodawcy i uczestniczce postępowania kwoty niewykorzystanych zaliczek po 761,26 zł, które nakazał wypłacić z zaliczek zapisanych pod pozycjami 101/2013 i 121/2013.