Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 29 maja 2014 r., sygn. akt XV GUp 12/13 Sąd Rejonowy w Bydgoszczy oddalił wniosek upadłego o zwolnienie od kosztów sądowych – opłaty od zażalenia (wniesionego na postanowienie SR w Bydgoszczy z dnia 16.04.2014 r.). W uzasadnieniu Sąd I instancji zważył, że z załączonych przez upadłego do zażalenia dokumentów nie wynika, aby zachodziła u niego trwała niemożność uzyskania środków na uiszczenie kosztów sądowych. W ocenie Sądu Rejonowego, upadła spółka jest w stanie pokryć opłatę sądową w kwocie 200 zł , co wynika z „wykazu majątku według wyceny szacunkowej na dzień 31 stycznia 2014 r.”, „załącznika do spisu z natury z dnia 31 stycznia 2014 r.-wycena”, „wykazu majątku według wyceny szacunkowej na dzień 31 marca 2014 r., raportów kasowych, a także z treści samego zażalenia.

Upadły zaskarżył w/w postanowienie w całości, domagając się jego zmiany i zarzucając mu:

- naruszenie przepisu art. 102 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych przez jego niewłaściwe zastosowanie, a w konsekwencji odmowę zwolnienia upadłego od kosztów sądowych,

- naruszenie przepisu art. 328 kpc w zw. Z art. 361 kpc w zw. Z art. 357 par. 1 kpc poprzez skrótowe i pobieżne uzasadnienie, uniemożliwiające kontrolę instancyjną,

- naruszenie przepisu art. 103 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych poprzez uznanie, że to na upadłym leżał ciężar odpowiedniego udokumentowania twierdzeń wniosku,

- niewyjaśnienie wszystkich okoliczności istotnych dla prawidłowego rozstrzygnięcia wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych.

Upadły argumentował, że jego problemy finansowe nie mają charakteru przejściowego, a strukturalny, są wynikiem panującego od kilku lat kryzysu branży budowlanej. Podniósł, że ze względu na ustanowienie nadzorcy sądowego jego możliwość dysponowania majątkiem spółki, jest ograniczona. Upadły podał, iż w trakcie wykonywania kontraktu w M., z uwagi na złe warunki geologiczno-hydrologiczne, musiał praktycznie wstrzymać prace budowlane, a więc w efekcie nie ma możliwości otrzymania obecnie zapłaty z tego tytułu. Upadły wyjaśnił także, iż ewentualne spieniężenie majątku (drogiego sprzętu) spółki oznaczałoby niemożliwość wykonania zaciągniętych wcześniej zobowiązań. Na koniec upadły zarzucił, iż odmowa zwolnienia go od kosztów sądowych pozbawia go prawa do sądu, a ponadto zarzucił Sądowi Rejonowemu niewłaściwe uzasadnienie zaskarżonego rozstrzygnięcia.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zażalenie upadłego nie zasługiwało na uwzględnienie.

Zamierzonych przez skarżącego skutków procesowych nie może wywołać zarzut naruszenia przepisu prawa procesowego - art. 328 kpc. Zarzut naruszenia wskazanego przepisu może być usprawiedliwiony tylko w tych wyjątkowych okolicznościach, w których treść uzasadnienia orzeczenia sądu całkowicie uniemożliwia dokonanie oceny toku wywodu, który doprowadził do wydania orzeczenia lub w przypadku zastosowania prawa materialnego do niedostatecznie jasno ustalonego stanu faktycznego (por. SN w wyroku z dnia 2 marca 2011 r. w sprawie II PK 202/10, Lex nr 817516; w wyroku z dnia 7 stycznia 2010 r. w sprawie II UK 148/09, Lex nr 577847; podobnie SA w Poznaniu w wyroku z dnia 27 października 2010 r. w sprawie I ACa 733/10, Lex nr 756715). W sprawie rozpoznawanej uzasadnienie zaskarżonego postanowienia zawiera ocenę dowodów i rozważania pozwalające odtworzyć tok rozumowania Sądu Rejonowego. W tym stanie rzeczy, w ocenie Sądu Okręgowego, brak jest podstaw do przyjęcia naruszenia przez Sąd I instancji regulacji art. 328 kpc.

Sąd Rejonowy słusznie podkreślił w uzasadnieniu, iż to na upadłym ciążył obowiązek należytego uzasadnienia i udokumentowania wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych. Korzyść ze zwolnienia od kosztów ma odnieść strona i to ona powinna w sposób sprawny i wszechstronny przedstawić argumenty na rzecz uwzględnienia wniosku. W szczególności strona prawna może wykazać swą sytuację ekonomiczną przedstawiając takie dokumenty jak: bilans roczny, sprawozdanie finansowe, wyciągi z kont bankowych, raporty kasowe, deklaracje podatkowe, umowy kredytowe czy pisma banku oceniające zdolność kredytową, dokumenty stwierdzające obciążenie nieruchomości hipoteką itp. Skarżący załączył do przedmiotowego wniosku dokumenty, które pozwoliły Sądowi Rejonowego na dokonanie oceny sytuacji majątkowej spółki (...). Wbrew przy tym zarzutom skarżącego, obowiązek przewodniczącego wezwania do uzupełnienia braków formalnych wniosku na podstawie art. 130 § 1 k.p.c. poprzez złożenie dokumentów aktualizuje się jedynie w sytuacji, gdy osoba prawna nie wskaże jakichkolwiek informacji uzasadniających wniosek. Nie odnosi się on natomiast do sytuacji, w których przedstawione dowody nie uzasadniają, w ocenie sądu orzekającego, uwzględnienia wniosku osoby prawnej o zwolnienie od kosztów sądowych (por. post. SN z dnia 18 stycznia 2013 r., sygn. akt IV CZ 144/12; post. SN z dnia 19 października 2001 r., sygn. akt I Cz 142/01, Lex nr 1169287).

Na gruncie sprawy niniejszej istotnym jest fakt, iż w zażaleniu z dnia 12 maja 2014 r., zawierającym przedmiotowy wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych, sam wnioskodawca twierdził, że majątek spółki (...) (wynoszący 1.142.085,03 zł) jest wystarczający nie tylko dla zaspokojenia kosztów postępowania upadłościowego, ale także wierzycieli, co potwierdza jego zdaniem, wykaz majątku spółki na dzień 31 stycznia 2014 r. oraz spis z natury. Wnioskodawca podał także, iż otrzymał środki pieniężne z Gminy M. w związku ze zrealizowanymi pracami, co potwierdzają wyciągi z rachunków bankowych (k.487 akt). Wnioskodawca posiada także wierzytelności z tytułu zwrotu kaucji na łączną kwotę 553.313,09 zł (k.488 akt).

Skoro zatem sam upadły w zażaleniu z dnia 12 maja 2014 r. twierdził, że spółka posiada środki majątkowe umożliwiające pokrycie kosztów postępowania upadłościowego, to tym bardziej, w ocenie Sądu Okręgowego, upadły jest w stanie wygospodarować kwotę 200 zł tytułem opłaty od zażalenia. Załączone przez wnioskodawcę dokumenty w postaci „wyceny szacunkowej na dzień 31 stycznia i 31 marca 2014 r.” czy „załącznika do spisu z natury z dnia 31 stycznia 2014 r. – wycena” (k.507-517 akt), świadczą o tym, jak prawidłowo zważył Sąd Rejonowy, że wnioskodawca nie jest podmiotem względem którego należałoby zastosować szczególną instytucję zwolnienia od kosztów sądowych.

Ponadto, Sąd Okręgowy wskazuje, że w sprawie niniejszej nie miał zastosowania przepis art. 102 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, którego naruszenie skarżący zarzucił w pierwszej kolejności. Przepis ten odnosi się bowiem do osób fizycznych. Podkreślenia wymaga jednak fakt, iż zwolnienie od kosztów sądowych osoby prawnej obwarowane jest większymi rygorami niż zwolnienie osoby fizycznej. Wydatki związane z pokryciem kosztów procesu muszą być traktowane co najmniej równorzędnie, a nawet priorytetowo w stosunku do innych wydatków. Posiadanie środków finansowych zapewniających dostęp do sądu - ze względu na obowiązek poniesienia kosztów sądowych - jest istotnym składnikiem prowadzenia działalności gospodarczej. Sąd Okręgowy podziela stanowisko, iż osoba prawna powinna być przygotowana do ponoszenia kosztów prowadzenia postępowań sądowych. Potencjalna możliwość prowadzenia postępować cywilnych jest bowiem nieodłącznym elementem działalności gospodarczej, a zatem przedsiębiorca powinien uwzględnić je w planowaniu swoich wydatków. Mieć na uwadze należy ponadto, że zwolnienie od obowiązku ponoszenia kosztów sądowych stanowi wyjątek. Regułą jest zaś ponoszenie przez strony kosztów postępowania związanych z dochodzeniem swych praw.

Oczywiście ogólny kryzys branży budowlanej jest okolicznością notoryjną, ale to wnioskodawca powinien był wykazać, że nie jest w stanie wygospodarować należnej w sprawie opłaty od zażalenia. Ponadto, zastosowanie przez sąd zwolnienia od kosztów sądowych tylko z uwagi na fakt, iż dany podmiot działa w branży budowlanej, musiałoby skutkować takim samym rozstrzygnięciem w każdej sprawie, w której uczestniczyłby jakikolwiek podmiot prowadzący działalność gospodarczą w tej branży. Okoliczność, że wnioskodawca działa w branży budowlanej nie może zatem powodować, że przedmiotowe postępowanie prowadzone będzie na koszt Skarbu Państwa, tym bardziej, że żądana w sprawie opłata od zażalenia kształtuje się na poziomie 200 zł.

Na koniec nadmienić wypada, że strona która realizuje swoje zobowiązania w taki sposób, że wyzbywa się zdolności do zapłaty kosztów sądowych - preferencyjnie traktując inne zobowiązania - nie może prawnie skutecznie podnieść zarzutu, iż odmowa zwolnienia jej od kosztów sądowych jest ograniczeniem dostępności do realizacji jej praw przed sądami (por. wyrok Sądu Sadu Apelacyjnego w Gdańsku I ACz 393/92, Wokanda 1993/2/32).

Podsumowując powyższe, Sąd Okręgowy nie znalazł podstaw do zmiany zaskarżonego rozstrzygnięcia, a w konsekwencji przedmiotowe zażalenie oddalił, jako nieuzasadnione, na podstawie 385 kpc w związku z art. 397 § 2 k.p.c w związku z art. 13 § 2 k.p.c