Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Powódka W. P. (1) wytoczyła powództwo przeciwko W. B. o zasądzenie na jej rzecz kwoty 10.167,00 zł tytułem zachowku wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 30.04.2013 roku do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu pozwu powódka wskazała, iż w dniu 28 maja 1999 roku w D. zmarła H. P., będąca matką powódki i pozwanej. Sąd Rejonowy w P. postanowieniem z dnia 14 listopada 2012 roku stwierdził nabycie spadku po H. P. w całości przez pozwaną W. B., która jest siostrą powódki, na podstawie testamentu spadkodawczyni.

Zgodnie z art. 991 k.c. powódka, jako córka, która byłaby powołana do spadku z mocy ustawy, uprawniona jest do połowy wartości udziału, jaki by otrzymała w wyniku dziedziczenia ustawowego. W skład majątku pozostałego po zmarłej H. P. wchodził lokal mieszkalny o pow. 69 m ^{( 2)}, położony w D. przy ulicy (...), dla którego Sąd Rejonowy (...) w P. prowadzi KW nr (...), a którego wartość według dokonanej wyceny wynosi obecnie 70.000,00 zł.

Powódka podniosła, że z uwagi na istnienie trzech spadkobierców tj. powódki, pozwanej oraz J. P. – dzieci zmarłej spadkodawczyni, każde z nich byłoby uprawnione, w przypadku dziedziczenia ustawowego, do objęcia udziału w spadku wartego 23.334,00 zł, Należny powódce zachowek stanowi połowę przypadającego jej udziału spadkowego, a więc kwotę 11.667,00 zł. Powódka uzyskała w drodze dziedziczenia testamentowego zapis w kwocie 1.500,00 zł wypłacony przez pozwaną, zatem kwotę tę odlicza od należnego zachowku,

Powódka podkreśliła również, że nie została wydziedziczona, nie zrzekła się dziedziczeniam nie została uznana za niegodną dziedziczenia, ani nie odrzuciła spadku.

W. P. (1) występowała kilkukrotnie do pozwanej, zarówno pisamnie, jak i telefonicznie w sprawie dobrowolnej spłaty tej kwoty, jednakże strony nie osiągnęły porozumienia.

W odpowiedzi na pozew pozwana W. B. wskazała, iż próbowała się porozumieć z powódką w sprawie zachowku, jednakże bezskutecznie. Pozwana oświadczyła, iż pożyczyła swojej matce H. P. pieniądze za wykup mieszkania, które weszło w skład masy spadkowej. W. P. (2) została upoważniona notarialnie przez H. P. w sprawie wykupu mieszkania.

Pozwana podkreśliła, iż powódka na utrzymanie przedmiotowego mieszkania w okresie od 1 czerwca 1999 roku do 30 października 2012 roku nie przeznaczyła żadnej kwoty pieniężnej. Nie interesowało ją, czy mieszkanie jest opłacane, czy zakupiono opał na zimę w celu ogrzania lokalu. Pozwana w miarę swoich możliwości finansowych stopniowo remontowała mieszkanie. Powódka W. P. (1) w ocenie strony pozwanej nie interesowała się stanem zdrowia matki H. P.. Pozwana ponosiła natomiast koszty utrzymania matki, a także koszty pogrzebu.

W. B. nie zgodziła się z wyceną mieszkania, którą wskazała powódka. Pozwana podniosła, że w styczniu 2013 roku mieszkanie zostało wycenione na sumę 50.000,00 zł przez Urząd Skarbowy w P. i od tej kwoty został odprowadzony podatek w wysokości 1.999,00 zł. Zakwestionowała także podany przez powódkę metraż mieszkania, które w rzeczywistości ma 53,80 m ², natomiast piwnica, która znajduje się pod mieszkaniem ma powierzchnię 15,21 m ².

Na rozprawie w dniu 18 lutego 2014 roku pozwana W. B. oświadczyła, iż jest w stanie zapłacić powódce kwotę 3.000 zł.

Sąd ustalił, co następuje.

W dniu 19 lutego 1999 roku H. P. udzieliła swojej córce W. B. pełnomocnictwa do zakupu od Gminy B. lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w D. przy ulicy (...) wraz z przynależną piwnicą. W dniu 4 maja 1999 roku W. B., działająca w imieniu H. P. kupiła od Gminy B. lokal mieszkalny nr (...), położony w D. przy ulicy (...) wraz z udziałem we współwłasności elementów wspólnych budynku wynoszącym 69,01/253,09 części oraz takim samym udziałem we współwłasności działki gruntu oznaczonej nr geod. (...), na której posadowiony został ten budynek mieszkalny. (dowód: akt notarialny Rep. A nr (...) k. 39, akt notarialny rep. A nr (...) k. 43-46)

W dniu 8 marca 1999 roku przed notariuszem B. R. sporządzono testament notarialny, w którym H. P. do całości spadku powołała swoją córkę W. B. i obciążyła ją zapisem przeniesienia kwoty pieniędzy o wartości 3.000,00 zł po ½ części na rzecz swojego syna J. P. oraz swojej córki W. P. (1). Spadkobierczyni W. B. wykonała zapis na rzecz W. P. (1) w dniu 4 kwietnia 2013 roku, natomiast na rzecz J. P. w dniu 11 stycznia 2013 roku. (dowód: akt notarialny Rep. A nr (...)k. 9-10, potwierdzenie wpłaty k. 50)

Spadkodawczyni H. P. zmarła w dniu 28 maja 1999 roku. Postanowieniem z dnia 14 listopada 2012 roku Sąd Rejonowy w P. stwierdził, iż spadek po H. P. na podstawie testamentu z dnia 8 marca 1999 roku w całości nabyła W. B.. Jedynym składnikiem majątku pozostałego po H. P. był lokal mieszkalny położony w D. przy ul. (...). (dowód: akt zgonu k. 3 w aktach sprawy (...), postanowienie z dnia 14.11.2012r. k. 15 w aktach sprawy (...), wydruk aktualnej treści księgi wieczystej k. 156-158)

Pismem z dnia 10 kwietnia 2013 roku, odebranym w dniu 15 kwietnia 2013 roku W. P. (1) wezwała W. B. do zapłaty kwoty 10.167,00 zł tytułem zachowku po zmarłej H. P.. (dowód: wezwanie do zapłaty z dnia 10.04.2013r. wraz z potwierdzeniem nadania i wydrukiem potwierdzającym odbiór k. 11-14)

Wartość nieruchomości lokalowej nr 3 o pow. użytkowej 53,80 m ² wraz z przynależną piwnicą o pow. 15,21 m ² oraz udziałami w częściach wspólnych i działce gruntowej w wysokości 69,01/253,09 wg stanu z dnia 28 maja 1999 roku wynosi 24.582 zł. Biegły wskazał, iż na dzień 28 maja 1999 roku lokal wymagał dokonania wielu robót remontowych graniczących z remontem kapitalnym. (dowód: opinia biegłego sądowego z zakresu szacowania nieruchomości k. 117-141)

W. B. od 1 czerwca 1999 roku do 30 października 2012 roku ponosiła wydatki związane z czynszem za ww. lokal mieszkalny, zakupem opału, płaciła podatek od nieruchomości, od 2004 roku zawierała polisy ubezpieczenia lokalu. W 2011 roku poniosła koszty przebudowy komina w kwocie 1.791,30 zł. Przeprowadziła także remont łazienki, wymieniła okna, rury wodociągowe, pomalowała ściany, położyła terakotę i kasetony na sufit w korytarzu. Prace te prowadzone były sukcesywnie, stosownie do możliwości majątkowych W. B.. (dowód: dowody wpłat k. 59, dowody wpłat k. 63, polisy ubezpieczeniowe k. 57, pismo z dnia 07.12.2011r. k. 52, faktura VAT nr (...) k. 53, faktury na zakup materiałów budowlanych k. 55, oświadczenie firmy (...) k.168, zeznania świadka J. D. k. 184-184v., zeznania świadka J. P. k. 184v., zeznania świadka H. O. k. 184v.-185)

Sąd zważył, co następuje.

Podstawą żądania pozwu jest przepis art. 991 § 1 k.c., zgodnie z którym zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadł przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału (zachowek). § 2 cytowanego przepisu stanowi, że jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia. Wobec czego uznaje się, że obowiązek zapłacenia określonej sumy pieniężnej tytułem zachowku powstaje w chwili śmierci spadkodawcy i należy do długów spadkowych, a osoby uprawnione nie mogą domagać się określonej części majątku spadkowego. Instytucja zachowku związana jest ściśle z obowiązującą w prawie polskim zasadą swobody testowania, która umożliwia spadkodawcy ustanowienie swoim spadkobiercą każdej osoby, także spoza grona krewnych. Zachowek jest zatem ustawowym „zabezpieczeniem” interesów majątkowych osób najbliższych spadkodawcy, co do których uważa się, że przyczyniły się one do powstania jego majątku. Zapewnia on im, niezależnie od woli spadkodawcy, a nawet jej wbrew, możliwość dochodzenia roszczenia pieniężnego odpowiadającego określonemu w powołanym przepisie ułamkowi wartości udziału w spadku, który by im przypadał w drodze dziedziczenia ustawowego.

Uprawnienie do zachowku oparte jest na istnieniu bliskiej więzi rodzinnej między spadkodawcą a uprawnionym. Dlatego ustawa zakreśla krąg uprawnionych podmiotów stosunkowo wąsko. Zgodnie z art. 991 § 1 k.c. są to jedynie zstępni, małżonek oraz rodzice spadkodawcy. Przy czym należy zauważyć, że powstanie tego uprawnienia jest uzależnione od tego, aby w konkretnym stanie faktycznym osoby te były powołane do spadku z ustawy. O kręgu podmiotów uprawnionych do zachowku decyduje chwila otwarcia spadku. Wielkość udziału w spadku określana jest zgodnie z art. 931 i nast. k.c.

W niniejszej sprawie H. P. wstępna stron, sporządziła testament, którym do dziedziczenia powołała pozwaną. Tym samym, w dacie śmierci spadkodawczyni, gdyby nie został sporządzony testament, powódka oraz J. P. – brat stron, dziedziczyliby po matce na podstawie ustawy na równi z pozwaną, tj. w 1/3 części spadku. Zgodnie zaś przepisem art. 991 k.c. powódka nabyła uprawnienie by dochodzić zachowku po matce odpowiadającego ½ jej udziału, a więc 1/6 całości spadku, odliczając jednakże kwotę 1.500 zł otrzymaną tytułem zapisu.

Bezspornym między stronami było, iż w skład masy spadkowej wchodzi jedynie lokal mieszkalny nr (...), położony w D. przy ulicy (...) wraz z udziałem we współwłasności elementów wspólnych budynku wynoszącym 69,01/253,09 części oraz takim samym udziałem we współwłasności działki gruntu oznaczonej nr geod. (...), na której posadowiony został ten budynek mieszkalny. Wobec kwestionowania przez strony wartości rynkowej ww. nieruchomości Sąd postanowił dopuścić dowód z opinii biegłego z zakresu szacowania nieruchomości celem ustalenie aktualnej wartości rynkowej lokalu według stanu na dzień 28 maja 1999 roku, tj. z pominięciem nakładów dokonanych przez W. B., polegających na wymianie czterech okien w mieszkaniu, generalnym remoncie łazienki oraz wymianie rur wodociągowych. Wartość spornego lokalu wg. stanu z 28 maja 1999 r., a cen aktualnych, biegły z zakresu wyceny nieruchomości określił na kwotę 24.582 zł. W ocenie Sądu przedstawiona opinia biegłego sądowego w sposób rzetelny i miarodajny określa wartość przedmiotowego lokalu.

Zarzuty powódki do tej opinii były bezzasadne. Podkreślić należy, iż w skład masy spadkowej wchodzi jedynie lokal mieszkalny nr (...), z przynależną piwnicą, położony w D. przy ulicy (...) wraz z udziałem we współwłasności elementów wspólnych budynku wynoszącym 69,01/253,09 części oraz takim samym udziałem we współwłasności działki gruntu oznaczonej nr geod. (...), na której posadowiony został ten budynek mieszkalny. Wskazać należy, iż elementami budynku, stanowiącymi nieruchomość wspólną są m.in. działka gruntu, fundamenty, ściany nośne, dach, winda, klatka schodowa, przewody, strychy. Każdy właściciel lokalu ma określony udział ułamkowy lub procentowy w nieruchomości wspólnej. Jest on proporcjonalny do powierzchni lokalu wraz z powierzchnią pomieszczeń przynależnych do powierzchni wszystkich lokali znajdujących się w budynku. Współwłasność ta ma charakter przymusowy, nie można żądać jej zniesienia. Udział pozwanej we współwłasności elementów wspólnych budynku i działki gruntu, na której posadowiony jest budynek mieszkalnej, wynoszący 69,01/253,09 części, biegły uwzględnił prawidłowo, przyjmując za przedmiot wyceny lokal mieszkalny łącznie z tymi udziałami. Natomiast budynek gospodarczy, z którego korzysta pozwana i jej sąsiedzi jest własnością Gminy B., wobec tego biegły słusznie pominął wartość tego budynku przy wycenie wartości lokalu należącego do pozwanej. Jak wynika z treści opinii, biegły uwzględnił fakt, iż po otwarciu spadku pozwana przeprowadziła w mieszkaniu remont. Jak wynika z zeznań świadków J. D., J. P. i H. O. stan przedmiotowego mieszkania w chwili otwarcia spadku odpowiadał w pełni opisowi tego lokalu w opinii biegłego. Sąd w całości podzielił zeznania tych świadków z uwagi na fakt, iż były to osoby znające stan techniczny przedmiotowego lokalu i mające wiedzę na temat zakresu remontu dokonanego przez pozwaną. Nadto zeznania te były spójne i Sąd nie znalazł podstaw do odmówienia tym dowodom wiarygodności.

Kolejny zarzut powódki dotyczył pominięcia w wycenie faktu wymiany okien. Zdaniem W. P. (1) pozwana nie udowodniła, iż to ona wymieniła okna w przedmiotowym lokalu. Jednakże w ocenie Sądu pozwana w dostatecznym stopniu udowodniła fakt wymiany okien poprzez przedłożenie umowy kredytowej na zakup okien (k.55), 12 potwierdzeń spłaty rat kredytu (k.55) oraz oświadczenia wydanego przez firmę wymieniającej stolarkę okienną (k. 168). Nadto wszyscy powołani w sprawie świadkowie potwierdzają fakt zakupu i wymiany okien przez pozwaną.

Zupełnie niezrozumiały jest także zarzut, iż wybierając do wyceny metodę korygowania ceny średniej biegły wbrew wytycznym metodologicznym wybrał do porównań jedynie 7 nieruchomości, natomiast zgodnie z § 4 pkt 4 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 22 września 2004 roku w sprawie szczegółowych zasad wyceny nieruchomości oraz zasad i trybu sporządzania operatu szacunkowego, przy metodzie korygowania ceny średniej przyjmuje się do porównań co najmniej kilkanaście nieruchomości, w przeciwnym zaś wypadku podział jest niemiarodajny. Wskazać należy, iż biegły w swojej opinii wziął pod uwagę nie 7, a 14 transakcji nieruchomościami lokalowymi w gminie B., jako miejscowym rynku nieruchomości (k.127,129). Zestawione nieruchomości przedstawiały standard dobry, niski i przeciętny, każda z nich zawierała przynależną powierzchnię piwniczną, nieruchomości położone były w miejscowościach o podobnej lokalizacji. Zdaniem Sądu przedstawione nieruchomości w znaczący sposób nie odbiegały pod tym względem od nieruchomości poddanej wycenie. Podkreślić należy, iż podjęcie decyzji dotyczącej wyboru podejścia, metody i techniki szacowania nieruchomości należy do rzeczoznawcy majątkowego, który określa wartość nieruchomości, jednak nie może on podjąć tej decyzji w sposób całkowicie dowolny, gdyż musi on uwzględniać podane w art. 154 ust. 1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 roku o gospodarce nieruchomościami czynniki. W przedmiotowej sprawie biegły w dostatecznym stopniu uzasadnił swoje stanowisko, zgodnie z którym przyjął za właściwe zastosowanie określonego podejścia oraz metody.

Odnosząc się do kolejnego zarzutu powódki wskazać należy, iż z treści art. 155 ust. 1 wspomnianej ustawy nie wynika, że dane, jakie rzeczoznawca podaje w operacie szacunkowym, muszą być wskazane przez dołączenie do operatu wypisów i wyrysów wszystkich dokumentów, na których opierał się rzeczoznawca. Źródłami danych merytorycznych w niniejszej sprawie były przede wszystkim akta postępowania, treść księgi wieczystej nr (...) oraz protokół z przeprowadzonej wizji lokalnej z dnia 20 lutego 2014 roku, które to dokumenty biegły do opinii dołączył.

Powódka podnosiła również, iż wartość nieruchomości oszacowaną przez biegłego należy poddać wątpliwości także z uwagi na wycenę dokonaną przez Urząd Skarbowy na cele obliczenia podatku od spadków i darowizn. Wskazać należy, iż w przypadku dziedziczenia podatnik składa deklarację dla potrzeb podatku od spadku, w której wpisuje jaka jest wartość nieruchomości w jego ocenie. Może to być całkowicie samodzielne określenie wartości, która następnie jest poddawana ocenie i np. konfrontowana z wykazem cen nieruchomości w danej miejscowości. Fakt, iż Urząd Skarbowy nie kwestionował wartości nieruchomości zadeklarowanej przez pozwaną W. B. nie oznacza, że kwota ta jest kwotą prawidłową. Przypomnieć wypada, iż kwota ta została podana przez osobę, która nie ma specjalnych wiadomości na temat cen lokali mieszkalnych, jest to jej ocena subiektywna, która musi się mieścić w granicach określonych przez organ podatkowych. Natomiast wycena przedmiotowej nieruchomości w formie operatu szacunkowego sporządzona jest przez biegłego sądowego, który posiada wiedzę odnośnie rynku nieruchomości, działa na podstawie obowiązującego prawa, zgodnie z obowiązującymi standardami, kodeksem etyki zawodowej oraz w sposób obiektywny i niezależny. Zatem wskazana przez niego wartość nieruchomości nie została ustalona w sposób dowolny. Nadto, operat szacunkowy stanowi wprawdzie sformalizowaną prawnie opinię rzeczoznawcy majątkowego wydawaną w zakresie posiadanych przez niego wiadomości specjalnych odnośnie szacowania nieruchomości, ale jest on dowodem w sprawie i podlega ocenie Sądu, tak jak każdy inny dowód. Sąd ocenił dowód z opinii biegłego sądowego, jako jasny, rzetelny i spójny. Opinia została sporządzona zgodnie z obowiązującym prawem, przez osobę z odpowiednimi kwalifikacjami i doświadczeniem, zatem nie ma podstaw by kwestionować wnioski tejże opinii.

Sąd na rozprawie oddalił wniosek pełnomocnika powódki o dopuszczenie dowodu z uzupełniającej opinii biegłego, która miałaby wyjaśnić, co oznacza stwierdzenie zawarte w opinii, iż przedmiotowy lokal posiada możliwość wykorzystania powierzchni strychowej. W ocenie Sądu wniosek ten zmierzał do zbędnego przedłużenia postępowania w sprawie oraz zwiększenia kosztów sądowych. Jak już wcześniej Sąd wskazywał powierzchnia strychu należy do części wspólnej budynku i dopiero po dokonaniu przez współwłaścicieli odpowiednich czynności prawnych, może ona stać się częścią przynależną konkretnego lokalu. Istnienie zatem możliwości wykorzystania powierzchni strychowej nie jest tożsame z jakimkolwiek prawem do pomieszczeń strychowych, które podlegałyby wycenie.

Podsumowując - mając na uwadze, że wartość spadku wynosiła ostatecznie 24.582 zł, zachowek należny powódce wynosił 1/6 z tej sumy, tj. 4.097 zł. Z tej kwoty powódka otrzymała już 1.500 zł tytułem zapisu, zatem do zapłaty pozostawała kwota 2.597 zł złotych z ustawowymi odsetkami od dnia 29 lipca 2014 roku do dnia zapłaty. Zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem, roszczenie o zachowek staje się wymagalne z chwilą określenia przez sąd jego wysokości według cen z daty orzekania o nim i dopiero z tą datą staje się możliwe naliczanie odsetek za opóźnienie. Taka tez kwotę zasądzono na rzecz powódki w pkt I wyroku, oddalając dalej idące powództwo, jak w pkt II wyroku.

O kosztach procesu Sąd rozstrzygnął w oparciu o przepisy art. 100 kpc, art. 83 ust. 2 i art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28.07.2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. z 2005r., Nr 167, poz. 1398), biorąc pod uwagę częściowe jedynie uwzględnienie żądań pozwu oraz wygranie sprawy przez powódkę zaledwie w 25% i nakazał pobrać na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Szczytnie od powódki W. P. (1) kwotę 872,73 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych oraz zasądził od pozwanej na rzecz powódki kwotę 443,18 zł złotych tytułem zwrotu kosztów procesu.

ZARZĄDZENIE

- odnotować;

- odpis uzasadnienia wraz z odpisem wyroku doręczyć pełn. powódki;

- za 14 dni lub z apelacją.

Pisz, dnia 12.08.2014r.