Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 sierpnia 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 13 sierpnia 2014 r. na rozprawie w Szczecinie

sprawy z powództwa A. R. (1)

przeciwko P. W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie

z dnia 3 grudnia 2013 r., sygn. akt VIII GC 178/13

I.  oddala apelację,

II.  zasądza od powódki na rzecz pozwanego kwotę 2700 (dwa tysiące siedemset) złotych tytułem kosztów zastępstwa procesowego
w postępowaniu apelacyjnym.

Tomasz Żelazowski Artur Kowalewski Eugeniusz Skotarczak

Sygn. akt I ACa 378/14

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 21 marca 2013 roku w elektronicznym postępowaniu upominawczym, powódka A. R. (1) wniosła o zasądzenie od pozwanego P. W. kwoty 78.101,80 złotych z ustawowymi odsetkami od kwoty 70.000 złotych od dnia 21 października 2008 roku do dnia zapłaty, oraz zasądzenie zwrotu kosztów procesu. Jako podstawę prawną żądania pozwu wskazała art. 299 § 1 k.s.h. Stwierdziła, że przysługuje jej wobec (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością wierzytelność wynikająca z wyroku Sądu Rejonowego Szczecin Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie z dnia 18 października 2010 roku, sygnatura I C 1090/09, w którym zasądzona została kwota 70.000 złotych z ustawowymi odsetkami od dnia 21 10 2008 roku oraz koszty procesu w kwocie 7.117 złotych. Stwierdziła, że egzekucja przeciwko spółce (...) okazała się bezskuteczna i komornik umorzył postępowanie egzekucyjne, jednocześnie przyznając koszty zastępstwa w tym postępowaniu w kwocie 900 złotych i ustalając koszty egzekucji w kwocie 18,80 złotych. Powódka powołała się też na poniesienie kosztów nadania klauzuli wykonalności powołanemu wyrokowi w kwocie 66 złotych. Podniosła, że pozwany pełnił funkcję członka zarządu spółki (...) w czasie istnienia wierzytelności powódki.

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o jego oddalenie oraz o zasądzenie zwrotu kosztów procesu. W uzasadnieniu pozwany nie zaprzeczył, że pełnił funkcję prezesa i jedynego członka zarządu spółki (...) w czasie istnienia i wymagalności zobowiązania stwierdzonego powołanym w pozwie tytułem egzekucyjnym. Pozwany podniósł, że egzekucja powódki nie została skierowana do całego majątku tej spółki, a przez to powództwo jest przedwczesne. Wskazał na istnienie wierzytelności, których suma wynosi 85.958,30 złotych, a jedna z nich, w kwocie 2.704 złotych została stwierdzona tytułem egzekucyjnym, zaś w sprawie pozostałych toczą się postępowania sądowe. Podniósł też, że w latach 2010-2011 toczyło się postępowanie egzekucyjne skierowane do prawa użytkowania wieczystego i własności nieruchomości przysługujących spółce (...), a Naczelnik Trzeciego Urzędu Skarbowego w S. posiada kwotę 29.996,06 złotych przekazaną przez tą spółkę, zaś kwota ta nie została dotychczas podzielona pomiędzy wierzycieli tej spółki. Pozwany podniósł też, że powódka nie poniosła szkody wskutek niezłożenia przez pozwanego wniosku o ogłoszenie upadłości lub braku wszczęcia postępowania układowego.

Wyrokiem z dnia 3 grudnia 2013 r. sygn. akt VIII GC 178/13 Sąd Okręgowy w Szczecinie w punkcie pierwszym zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 78.101,80 złotych z ustawowymi odsetkami od kwoty 70.000 złotych od dnia 15 marca 2013 roku; w punkcie drugim oddalił powództwo w pozostałej części; w punkcie trzecim zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 4.594,00 złotych tytułem kosztów procesu.

Podstawę rozstrzygnięcia stanowiły przyjęte przez Sąd Okręgowy, następujące ustalenia faktyczne i ocena prawna:

Wyrokiem z dnia 18 października 2010 roku w sprawie I C 1090/09 Sąd Rejonowy Szczecin Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie zasądził od (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. na rzecz powódki kwotę 70.000 złotych z ustawowymi odsetkami od dnia 21 października 2008 roku do dnia zapłaty oraz kwotę 7.117 złotych tytułem kosztów procesu. Spółka (...) złożyła apelację od tego wyroku, która została odrzucona postanowieniem z dnia 24 maja 2011 roku. Postanowieniem z dnia 29 września 2011 roku wyrokowi temu została nadana klauzula wykonalności. Pozwany pełnił funkcję członka zarządu (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. w chwili istnienia zobowiązania stwierdzonego ww. tytułem egzekucyjnym.

W dniu 26 maja 2012 roku powódka wniosła o wszczęcie postępowania egzekucyjnego do Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w G. M. K. w sprawie wierzytelności z tego tytułu ze wskazaniem skierowania egzekucji do ruchomości dłużnika, rachunków bankowych dłużnika, innych wierzytelności przysługujących dłużnikowi. Komornik zlecił wykonanie czynności egzekucyjnych asesorom komorniczym: I. K. i T. Ż. (1). Spółka (...) została zawiadomiona przez Komornika o wszczęciu egzekucji, natomiast korespondencji fizycznie nie odebrała. Postanowieniem z dnia 2 czerwca 2012 roku Komornik przyznał powódce reprezentowanej przez radcę prawnego koszty zastępstwa prawnego w postępowaniu egzekucyjnym w wysokości 900 złotych. Tego samego dnia powiadomił pełnomocnika powódki, że postępowanie egzekucyjnej będzie umorzone. Wskazał, że w ramach prowadzonych postępowań w dniu 21 marca 2011 roku na licytacji sprzedano prawo wieczystego użytkowania nieruchomości należącej do dłużnika, stanowiącego jedyny jego majątek. Komornik stwierdził, że egzekucja pozostaje bezskuteczna i nie rokuje szans powodzenia w przyszłości. Zastrzegł, że jeżeli nie otrzyma informacji dotyczących majątku dłużnika, postępowanie zostanie umorzone.

Postanowieniem z dnia 30 czerwca 2012 roku Komornik wydał postanowienie o umorzeniu egzekucji na podstawie art. 824 § 1 pkt 3 k.p.c. wobec stwierdzenia jej bezskuteczności. Ustalił koszty postępowania egzekucyjnego w kwocie 18.80 złotych. Komornik znał sytuację spółki (...), bowiem prowadził przeciwko niej egzekucje z wniosków innych wierzycieli.

Spółka (...) posiada wierzytelność w stosunku do A. O. w zakresie kwoty 2.704 złotych z odsetkami od kwot: 676 złotych od dnia 15 lipca 2008 roku, 676 złotych z odsetkami od dnia 15 sierpnia 2008 roku, 676 złotych z odsetkami od dnia 15 września 2008 roku. Spółka ta nie przeprowadziła egzekucji tej wierzytelności i pozostaje ona nie zaspokojona.

Spółka (...) jest stroną postępowań z jej powództw przeciwko M. B. i P. B. w sprawie I C 734/11 przed Sądem Rejonowym Szczecin Prawobrzeże i Zachód oraz przeciwko A. R. (2) i S. R. w sprawie IC 1624/10 przed Sądem Rejonowym Szczecin Prawobrzeże i Zachód.

Postanowieniem z dnia 13 września 2011 roku Sąd Rejonowy w Gryfinie zatwierdził projekt planu podziału sumy uzyskanej z egzekucji z (...) spółki (...) w postępowaniu egzekucyjnym z wniosków egzekucyjnych innych wierzycieli niż powódka.

Naczelnik Trzeciego Urzędu Skarbowego w S. w uzasadnieniu postanowienia z dnia 20 listopada 2012 roku stwierdził, że spółka (...) ma 15 wierzycieli, oprócz powódki, a jej zobowiązania przekraczają kwotę miliona złotych.

Pozwany pozostaje członkiem jednoosobowego zarządu (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. od dnia jej rejestracji w Krajowym Rejestrze Sądowym do dnia dzisiejszego. Spółka ta nie składa sprawozdań finansowych ani sprawozdań z działalności.

Powódka wezwała pozwanego pismem z dnia 6 marca 2013 roku do zapłaty kwoty 70.000 złotych z odsetkami od dnia 21 października 2008 roku, kwoty 7.117 złotych tytułem kosztów procesu, kwoty 66 złotych tytułem kosztów uzyskania klauzuli wykonalności, kwoty 900 złotych tytułem zastępstwa prawnego w postępowaniu egzekucyjnym oraz kwoty 18,80 złotych tytułem kosztów postępowania egzekucyjnego. Wyznaczyła termin 3 dni od daty doręczenia wezwania. W dalszej części tego pisma wskazała, że kwota zaległych odsetek od kwoty 70.000 złotych wynosi na dzień 6 marca 2012 roku 39.657,39 złotych. Wezwanie to pozwany odebrał w dniu 11 marca 2013 roku.

W tak ustalonym stanie faktycznym, Sąd Okręgowy stwierdził, że roszczenie powódki, oparte na treści art. 299 § 1 k.s.h., okazało się uzasadnione. Wskazał, że wynikającymi z tego przepisu przesłankami odpowiedzialności członków zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością są: istnienie, w czasie trwania członkostwa danej osoby w zarządzie spółki, określonego zobowiązania tej spółki, stwierdzonego tytułem wydanym przeciwko spółce oraz bezskuteczność egzekucji tego zobowiązania.

Sąd I instancji podniósł, że pozwany nie zaprzeczał, iż w czasie istnienia zobowiązania stwierdzonego powołanym w pozwie tytułem wykonawczym przeciwko (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. w postaci wyroku Sądu Rejonowego Szczecin Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie z dnia 18 października 2010 roku, sygnatura akt I C 1090/09 z klauzulą wykonalności, był jej członkiem zarządu. Z danych rejestrowych tej spółki wynika, że to członkostwo istnieje od chwili powstania wymienionej spółki, a przynajmniej od chwili jej rejestracji i trwa do dzisiaj. Sąd Okręgowy wskazał, że pozwany zaprzeczył natomiast bezskuteczności egzekucji przeciwko spółce. Powódka wykazała bezskuteczność egzekucji za pomocą postanowienia Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym wG. M. K. z dnia 30 czerwca 2012 roku o umorzeniu postępowania egzekucyjnego prowadzonego z wniosku powódki pod sygnaturą KM 1257/12 na podstawie art. 824 § 1 pkt 3 k.p.c. Sąd Okręgowy zauważył, że postanowienie komornika oparte na art. 824 § 1 pkt 3 k.p.c. jest zwykle wystarczającym środkiem dowodowym, za pomocą którego wierzyciel może wykazać bezskuteczność egzekucji przysługującej mu wierzytelności z majątku spółki. Nadto, powołane postanowienie jest dokumentem urzędowym a więc korzysta z domniemania prawdziwości tego co w nim zostało urzędowo zaświadczone. Pozwany winien więc był udowodnić, że egzekucja prowadzona przeciwko (...) spółka z o.o. z powołanego tytułu egzekucyjnego nie była skierowana do wszystkich składników jej majątku, a z tego majątku możliwe było zaspokojenie wierzytelności powódki.

Sąd Okręgowy wskazał, że pozwany podniósł w odpowiedzi na pozew, iż spółka, w której jest członkiem zarządu posiada wierzytelności na kwoty: 2.704 złotych, co do której wydany został na rzecz spółki (...) tytuł egzekucyjny, oraz 69.000 złotych i 14.254,30 złotych – będące przedmiotem dochodzenia w postępowaniach sądowych. Sąd pierwszej instancji stwierdził, że z uwagi na to, iż wniosek powódki o wszczęcie egzekucji wierzytelności wynikającej z powołanego w pozwie tytułu wykonawczego obejmował między innymi wierzytelności przysługujące dłużnikowi, to stwierdzenie pozwanego o istnieniu wierzytelności, nawet gdyby wykazał on ich istnienie, nie niweczy jeszcze domniemania wynikającego z art. 244 § 1 k.p.c. Wyłącznie wykazanie, że te wierzytelności stanowią rzeczywisty majątek spółki (...), a więc możliwe jest zaspokojenie się z nich przez wierzycieli tej spółki, mogłoby prowadzić do podważenia tego domniemania. Mimo posiadania wzmiankowanej wierzytelności pozwany nie wykazał, że możliwa jest z niej egzekucja. Pozwany nie podał żadnych danych świadczących o wszczęciu przez spółkę (...), której jest przecież nadal członkiem jednoosobowego zarządu, egzekucji tej wierzytelności, przyznał, że pozostaje ona nie zaspokojona.

Sąd Okręgowy podniósł, że pozwany nie wykazał również, że możliwe jest zaspokojenie wierzytelności powódki w stosunku do (...) spółki z o.o. na podstawie planu podziału sumy uzyskanej z egzekucji z nieruchomości tej spółki wszczętej przez licznych jej wierzycieli, czy też z kwoty 29.996,06 złotych przekazanych przez tą spółkę (...) Urzędu Skarbowego w S..

Sąd Okręgowy stwierdził, że odpowiedzialność członków zarządu spółki z o.o. na podstawie art. 299 § 1 k.s.h. ma charakter odszkodowawczy Członek zarządu może uwolnić się od tej odpowiedzialności, jeżeli wykaże, że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub wszczęto postępowanie układowe, albo że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewszczęcie postępowania układowego nastąpiło nie z jego winy, albo że pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewszczęcia postępowania układowego wierzyciel nie poniósł szkody.

Sąd I instancji zauważył, że pozwany podniósł jedynie, iż powódka nie poniosła szkody wskutek zaniechania złożenia przez pozwanego wniosku o ogłoszenie upadłości spółki (...), przy czym jego stanowisko stanowi próbę wykazania, że nie było podstaw do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Sąd Okręgowy stwierdził, że choćby spółka (...) posiadała majątek, o którym twierdzi pozwany, to nie przesądza to o braku podstaw do złożenia wniosku o ogłoszenie jej upadłości, bowiem ogłoszenie upadłości zależy od istnienia niewykonywanych a wymagalnych zobowiązań dłużnika. Hipotetyczne istnienie majątku, o którym twierdził pozwany nie przesądza też o tym, że złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości nie prowadziłoby do zaspokojenia powódki z funduszów masy upadłości spółki.

Zdaniem Sądu Okręgowego, nie można również przyjąć, że szkoda doznana przez powódkę byłaby mniejsza. W tym zakresie pozwany podniósł zwłokę powódki we wszczęciu egzekucji przeciwko (...) spółka z o.o. O takiej zaś zwłoce nie można mówić, bowiem to nie data wyroku powołanego w pozwie stanowi o chwili, w której powódka mogła wszcząć egzekucję. Sąd Okręgowy stwierdził, że pozwany nie wykazał, iż wcześniejsze wszczęcie egzekucji przez powódkę pozwoliłoby jej uzyskać jakiekolwiek zaspokojenie. Nadto to pozwany był członkiem zarządu spółki (...) zarówno w chwili powstania wierzytelności, jak i w chwili jej stwierdzenia sądowym tytułem egzekucyjnym, winien więc przedsięwziąć działania mające na celu zaspokojenie zobowiązania powódki przez spółkę.

Sąd I instancji stwierdził, mając na uwadze, że powództwo okazało się słuszne co do zasadny, że zasądzeniem należało objąć dochodzoną w niniejszym procesie należność główną, na którą złożyły się: należność główna zasądzona tytułem egzekucyjnym powołanym w pozwie w postaci wyroku Sądu Rejonowego Szczecin Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie z dnia 18 października 2010 roku, sygnatura I C 1090/09 – 70.000 złotych, koszty procesu zasądzone tym tytułem – 7.117 złotych, koszty uzyskania klauzuli wykonalności dla tego tytułu egzekucyjnego – 66 złotych, koszty zastępstwa w postępowaniu egzekucyjnym – 900 złotych, koszty postępowania egzekucyjnego – 18,80 złotych wraz z odsetkami od dnia 15 marca 2013 roku, a dalej idące roszczenie o zasądzenie odsetek należało oddalić.

Od powyższego wyroku apelację wniósł pozwany, zaskarżając go w części tj. co do punktu pierwszego i trzeciego (vide: oświadczenie pełnomocnika pozwanego na rozprawie odwoławczej w dniu 13 sierpnia 2014 r.), zarzucając:

1. naruszenie norm prawa materialnego, tj.:

a) art. 299 § 1 k.s.h. poprzez błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, iż bezskuteczność egzekucji przeciwko spółce zachodzi również w przypadku posiadania przez nią składników majątkowych w postaci dochodzonych na drodze sądowej wierzytelności podlegających zajęciu, do których egzekucja nie została dotąd skierowana, z uwagi na brak możliwości niezwłocznego zaspokojenia z nich wierzyciela,

b) art. 299 § 1 k.s.h. w zw. z art. 6 k.c. poprzez błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, iż wykazanie braku bezskuteczności egzekucji przeciwko spółce wymaga wykazania przez członka zarządu, iż istnieją jego składniki stanowiące rzeczywisty majątek spółki, zapewniające możliwość zaspokojenie się z nich przez wierzycieli, podczas gdy:

-

ustawa nie nakłada na członka zarządu obowiązku dowodowego, wymagającego wykazania nie tylko istnienia składnika majątkowego, ale również przyszłej skuteczności skierowanej do niego egzekucji,

-

ocena faktycznej możliwości uzyskania zaspokojenia przez wierzycieli spółki z jej składników majątkowych, do których wcześniej nie została skierowana egzekucja, jest możliwa dopiero po przeprowadzeniu czynności postępowania egzekucyjnego.

c) art. 299 § 2 k.s.h. poprzez niewłaściwe zastosowanie polegające na pominięciu możliwości zaspokojenia powódki z wierzytelności przysługujących (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. wobec osób trzecich, ze względu na niemożność niezwłocznego ich ściągnięcia oraz fakt uprzedniego niewszczęcia przez tę Spółkę egzekucji wobec A. O., podczas gdy przesłanki nie mają znaczenia dla zastosowania tego przepisu,

d) art. 299 § 2 k.s.h. poprzez niewłaściwe zastosowanie polegające na pominięciu zwłoki powódki we wszczęciu postępowania egzekucyjnego wobec (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, w czasie gdy możliwym było połączenie sprawy z jej wniosku z postępowaniem egzekucyjnym, w którym zlicytowana została nieruchomość należąca do tej spółki oraz podzielone zostały uzyskane z tej sprzedaży środki.

2. naruszenie przepisów postępowania, tj.

a) art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dowolną i wybiórczą, a nie swobodną i wszechstronną, ocenę
zebranego w sprawie materiału dowodowego, w szczególności dowodu z:

-

wniosku egzekucyjnego, zawiadomienia o wszczęciu egzekucji, zlecenia przeprowadzenia czynności egzekucyjnych, postanowienia o kosztach zastępstwa w postępowaniu egzekucyjnym, wysłuchania przed umorzeniem postępowania (dokumentów w aktach Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w G. M. K., KM 1257/12), prowadzącą do pominięcia znaczenia ich treści dla wykazania braku podjęcia przez Komornika Sądowego w postępowaniu egzekucyjnym prowadzonym przeciwko (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością jakichkolwiek czynności zmierzających do ustalenia i zajęcia majątku tej spółki,

-

przesłuchania pozwanego oraz nakazu zapłaty z dnia 28 sierpnia 2009 r. (k. 41) i zawiadomienia o rozprawach (k. 40, k. 42), prowadzącą do bezpodstawnego przyjęcia, iz komornik znał sytuację spółki (...), bowiem prowadził przeciwko niej egzekucje z wniosków innych wierzycieli, podczas gdy w swoich zeznaniach pozwany takiej znajomości nie potwierdził, a ponadto znajomości zaprzecza istnienie wierzytelności przysługującej spółce (...), których Komornik Sądowy w postępowaniu prowadzonym z wniosku powódki nie zajął,

-

postanowienia Sądu Rejonowego w Gryfinie z dnia 13 września 2011 r. (k. 43), poprzez pominięcie znaczenia tego dokumentu dla rozstrzygnięcia sprawy, z uwagi na brak objęcia powódki planem podziału sumy uzyskanej z egzekucyjnej sprzedaży nieruchomości, podczas gdy z dokumentu tego wynika, iż zatwierdzenie planu podziału nastąpiło dopiero w dniu 13 września 2011 r., a więc w czasie, gdy powódka, przy zachowaniu należytej staranności, powinna już była posiadać tytuł wykonawczy przeciwko spółce (...) oraz złożyć wniosek o wszczęcie egzekucji, co pozwoliłoby jej uczestniczyć w tym planie podziału,

b) art. 244 § 1 k.p.c. poprzez przyjęcie, iż obalenie domniemania wynikającego z postanowienia komornika sądowego o umorzeniu egzekucji z powodu jej bezskuteczności wymaga wykazania istnienia majątku dłużnika umożliwiającego zaspokojenie wierzycieli, podczas gdy dla jego obalenia wystarczające jest wykazanie braku podjęcia przez komornika w toku postępowania jakichkolwiek czynności zmierzających do ustalenia i zajęcia majątku dłużnika, tj. wykazanie, iż zawarte w tym dokumencie poświadczenie nie znajduje potwierdzenia w faktach i jako takie nie jest prawdziwe.

c) art. 316 § 1 k.p.c. poprzez zaniechanie ustalenia bezskuteczności egzekucji prowadzonej przeciwko (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością według stanu istniejącego na chwilę zamknięcia rozprawy.

d) art. 781 ¹ k.p.c. poprzez przyjęcie, iż potrzeba uzyskania klauzuli wykonalności nadanej tytułowi egzekucyjnemu uzasadnia blisko roczny odstęp pomiędzy odrzuceniem apelacji spółki (...) w sprawie z powództwa powódki, a złożeniem przez nią wniosku o wszczęcie egzekucji, podczas gdy wniosek o nadanie klauzuli wykonalności sąd rozpoznaje niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie 3 dni od dnia jego złożenia.

Pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości, a ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy sądowi I instancji do ponownego rozpoznania, a także o zasądzenie od powódki na jego rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego, według norm przepisanych, za obie instancje.

W apelacji zgłoszony został nadto, podtrzymany na rozprawie odwoławczej, wniosek o zawieszenie postępowania do czasu prawomocnego zakończenia postępowania w sprawach I C 1624/10 i I C 734/11 prowadzonych przez Sąd Rejonowy Szczecin Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie.

Na rozprawie odwoławczej powódka wniosła o jej oddalenie i zasądzenie na jej rzecz od pozwanego kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja okazała się bezzasadna i jako taka podlegała oddaleniu.

Sąd Okręgowy starannie zebrał materiał procesowy, a jego ocena w żaden sposób nie narusza zasad przewidzianych w art. 233 § 1 k.p.c. Prawidłowo dokonane ustalenia faktyczne Sąd Apelacyjny przyjmuje za własne, bez potrzeby ich powielania, podzielając również należycie umotywowaną ocenę prawną sporu.

Specyfika odpowiedzialności członka zarządu, opartej na przepisie art. 299 § 1 i 2 k.s.h. przejawia się w tym, że wierzyciel, który nie wyegzekwował swojej wierzytelności od spółki, nie musi na zasadach ogólnych dowodzić wysokości doznanej wskutek tego szkody. Wystarczające będzie przedłożenie tytułu egzekucyjnego stwierdzającego istnienie zobowiązania spółki oraz wykazanie, że egzekucja wobec spółki okazała się bezskuteczna. Z omawianej regulacji wynika, że na rzecz wierzyciela działa domniemanie poniesienia szkody w wysokości niewyegzekwowanej wobec spółki wierzytelności. Domniemaniami w świetle regulacji art. 299 k.s.h. objęte są również związek przyczynowy między szkodą wierzyciela a niezłożeniem we właściwym czasie przez członka zarządu wniosku o ogłoszenie upadłości oraz zawinienie przez członka zarządu niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości.

Pozwany, który bezspornie pełnił funkcję członka zarządu (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w chwili istnienia zobowiązania stwierdzonego tytułem wykonawczym wydanym przeciwko spółce, kwestionował w pierwszym rzędzie ustalenie przez Sąd Okręgowy bezskuteczności egzekucji prowadzonej przeciwko spółce, na kanwie wymienionego tytułu wykonawczego. Zarzucił, iż prowadzone przez komornika sądowego postępowanie egzekucyjne nie mogło być efektywne z uwagi na niedostateczną ilość przeprowadzonych przez niego czynności a nadto, iż spółka posiadała wierzytelności, z których powódka mogła zaspokoić swoje żądanie.

W pierwszej kolejności podnieść należy, że postanowienie komornika o umorzeniu egzekucji, ma charakter dokumentu urzędowego, przez co objęte jest domniemaniem wynikającym z art. 244 k.p.c. Oznacza to, iż ciężar dowodu co do wykazania faktów przeciwnych niż stwierdzonych w tym postanowieniu, spoczywał na pozwanym. Postanowienie Komornika Sądowego o umorzeniu postępowania z uwagi na brak majątku spółki, z którego egzekucja mogła być prowadzona, stwarza zatem domniemanie, iż spółka rzeczywiście nie była w posiadaniu takiego majątku. W tym układzie sytuacyjnym, obowiązek pozwanego wykazania, iż egzekucja mogła być efektywnie prowadzona, wynika wprost z treści art. 252 k.p.c. Dopiero bowiem przez pryzmat tak ustalonych reguł dowodzenia należy ocenić, czy powódka wykazała przesłankę bezskuteczności egzekucji o której mowa w art. 299 K.s.h. Podnieść również należy, że powódka skierowała wniosek o wszczęcie egzekucji do całego majątku dłużnika nie licząc nieruchomości, które zostały objęte uprzednio zatwierdzonym planem podziału, powstałym w wyniku toczących się egzekucji z wniosków innych wierzycieli.

Wbrew twierdzeniom skarżącego, wykazanie, iż egzekucja mogła okazać się skuteczna, wymaga przede wszystkim udowodnienia, że spółka posiadała majątek, do którego egzekucja ta mogła zostać skutecznie skierowana. Na uwagę w tym zakresie zasługuje pogląd Sądu Najwyższego wyrażony w wyroku z dnia 30 stycznia 2014 r. III CSK 70/13 zgodnie z którym członek zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością nie odpowiada na podstawie art. 299 k.s.h. tylko wówczas, gdy prowadzona przeciwko spółce egzekucja była możliwa w tym sensie, że mogła przynieść realny skutek. Ciężar dowodu w tym zakresie, o czym była już mowa, spoczywa na dłużniku, gdyż odpowiedzialność członka zarządu spółki z o.o. opiera się na usuwalnym domniemaniu istnienia szkody i winy tego członka za jej powstanie. Oznacza to, że samo twierdzenie, iż komornik nie wykonał czynności egzekucyjnej, którą w ocenie skarżącego powinien był wykonać, może uwolnić pozwanego od odpowiedzialności dopiero wówczas, gdy wykaże on w pierwszej kolejności istnienie takiego składnika majątku spółki, z którego egzekucja byłaby nie tylko potencjalnie, ale rzeczywiście możliwa. Nie ma również przeszkód ku temu, aby ewentualna egzekwowalność danego składnika majątku była oceniona przez sąd w postępowaniu prowadzonym na skutek roszczenia opartego na przepisie art. 299 k.s.h. tj. innym niż egzekucyjne, gdyż przedmiotem tego postępowania nie jest wzruszenie postanowienia komornika o umorzeniu egzekucji. Okoliczności dotyczące wydania takiego postanowienia, jak każdego dokumentu urzędowego, mogą stać się przedmiotem kognicji sądu w postępowaniu innym niż egzekucyjne, gdyż w tym sensie nie jest on nimi związany. Brak jest również przeszkód ku temu, aby na podstawie twierdzeń i dowodów podawanych przez strony dokonać oceny egzekwowalności danego składnika majątku, bez znajomości wyników uprzednio przeprowadzonego postępowania egzekucyjnego. Przepis art. 299 § 1 k.s.h., pozostawia bowiem dowolność w naprowadzaniu dowodów w tym zakresie.

W tym kontekście o niewłaściwym rozłożeniu przez Sąd Okręgowy ciężaru dowodu (zarzut naruszenia art. 299 § 1 k.s.h. w zw. z art. 6 k.c.) nie może być mowy.

Nie można również dopatrzyć się naruszenia przez Sąd I instancji przepisu art. 316 § 1 k.p.c., gdyż wobec treści postanowienia Komornika o umorzeniu egzekucji z powodu braku majątku spółki, Sąd Okręgowy nie miał obowiązku czynienia dalszych ustaleń co do tego majątku na chwilę zamknięcia rozprawy, w tym sensie, że przedstawienie tych składników nadających się do realnej egzekucji spoczywało w takim układzie na pozwanym, który majątku takiego nie przedstawił, poza wskazaniem na szereg wierzytelności, co do których Sąd Apelacyjny odniesie się w dalszej kolejności. Postanowienie o umorzeniu egzekucji wobec braku składników majątku spółki, do których egzekucja ta może zostać skierowana, przy objęciu wnioskiem o wszczęcie egzekucji, całego znanego wierzycielowi majątku, pozostaje wystarczające dla stworzenia domniemania bezskuteczności tej egzekucji, opartego na wynikającej z art. 244 K.p.c. mocy dowodowej dokumentu urzędowego, jakim pozostaje postanowienie wydane przez komornika.

Podnieść należy, że pozwany nie wskazał składnika majątku spółki, z którego powódka miałaby szansę realnego zaspokojenia żądania wynikającego z przedstawionego tytułu wykonawczego, wydanego przeciwko spółce. Składnikami tymi nie są przedstawione przez niego wierzytelności spółki, będące przedmiotem postępowań prowadzonych przez Sąd Rejonowy Szczecin Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie w sprawach zarejestrowanych pod sygn. akt I C 1624/10 i I C 734/11. Wierzytelności te, z uwagi na toczące się postępowanie sądowe mają charakter sporny, wykluczona jest możliwość ich egzekwowania na drodze postępowania egzekucyjnego, wobec braku stosownego tytułu egzekucyjnego. Pomimo zawartych w apelacji twierdzeń pozwanego, iż sprawa o sygn. akt I C 1624/10 zakończyła się korzystnym dla niego wynikiem przez sądem pierwszej instancji, to jednak nie przedstawił on żadnego dowodu na istnienie i prawomocność tego orzeczenia, a na rozprawie apelacyjnej jego pełnomocnik wprost oświadczył, że postępowania w obu sprawach są w toku. Nie można zatem twierdzić, że wierzytelności te stanowią majątek, z którego egzekucja może zostać efektywnie przeprowadzona. Ewentualne zajęcie tych wierzytelności nie prowadzi bowiem w sposób bezpośredni do zaspokojenia powódki, ich sporny charakter odbiera im zasadniczo przymiot realnej możliwości wykorzystania ich wartości ekonomicznej. Nie można również twierdzić, z uwagi na niepewność co do wyniku toczących się spraw, iż finalnie zostałaby ona kiedykolwiek z nich zaspokojona. Dopóki sporna, bowiem objęta postępowaniem sądowym, wierzytelność nie zostanie stwierdzona prawomocnym tytułem egzekucyjnym, pozostaje jedynie wypowiedzią o przysługującym prawie majątkowym.

Sąd Apelacyjny nie znalazł jakichkolwiek podstaw do uwzględnienia wniosku pozwanego o zawieszenie postępowania do czasu prawomocnego zakończenia postępowań w sprawach Sądu Rejonowego Szczecin Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie, prowadzonych pod sygnaturami I C 1624/10 i I C 734/11, już choćby z tej przyczyny, że sam fakt istnienia prawomocnych orzeczeń wydanych w tych sprawach na korzyść pozwanego nie oznaczałby samoistnie, że możliwość zaspokojenia się przez powódkę w tym zakresie posiadałaby przymiot realnej. Podkreślić nadto należy, że podstawę wyrokowania – zgodnie powołanym wyżej art. 316 § 1 k.p.c. - stanowi stan rzeczy z chwili zamknięcia rozprawy, a zatem na ten dzień oceniane jest istnienie przesłanki bezskuteczności egzekucji. Zaakceptowanie koncepcji prawnej pozwanego prowadziłoby do sytuacji, w której członek zarządu, mógłby prolongować w sposób czasowo nieograniczony zakończenie procesu, składając wnioski o zawieszenie postępowania motywowane kolejno wytaczanymi procesami przeciwko rzeczywistym lub choćby domniemanym dłużnikom spółki. Na marginesie zauważyć trzeba, że przedmiotowy wniosek apelacji pozostaje w sprzeczności z argumentami apelacji, kwestionującymi potrzebę legitymowania się prawomocnym wyrokiem stwierdzającym wierzytelność przysługującą spółce.

Jeśli chodzi o wierzytelność stwierdzoną tytułem wykonawczym w postaci nakazu zapłaty z dnia 28 sierpnia 2009 r. ,wydanym w sprawie sygn. akt VI Nc 2402/09, na kwotę 2.704 zł, to również i tej wierzytelności nie można przypisać charakteru realnej możliwości jej wyegzekwowania. Po pierwsze podnieść należy, że tytuł ten powstał już w 2009 r. zaś spółka pomimo podnoszonych w odpowiedzi na pozew twierdzeń o problemach z płynnością finansową, do tej pory nie wstąpiła na drogę postępowania egzekucyjnego, w celu przymusowego uzyskania tego świadczenia. Pozwany nie przeprowadził również żadnego wywodu co do egzekwowalnego charakteru tej wierzytelności, poprzez np. wykazanie gotowości dłużnika do spełnienia świadczenia, wskazując jedynie na jej potwierdzenie w orzeczeniu sądowym. Znaczny upływ czasu od momentu wydania przedstawionego tytułu, niska wartość stwierdzonej w nim wierzytelności, jak i brak podjęcia przez pozwanego jakiejkolwiek próby wykazania możliwości jej przymusowego odebrania, czy w ogóle zaniechanie jej egzekucji przez tak długi okres czasu, pomimo problemów finansowych spółki, nakazuje wątpić w realność jej egzekucyjnego charakteru. Podkreślenia również w tym miejscu wymaga, że należy odróżnić samą możliwość zajęcia przez komornika danej wierzytelności, od możliwości wyegzekwowania realnej wartości ekonomicznej, jaką przedstawia.

Realnej możliwości zaspokojenia się powódki nie przedstawia również kwota zajęta przez Urząd Skarbowy. Jak wynika z postanowienia Naczelnika Trzeciego Urzędu Skarbowego w Szczecinie prowadzi on postępowanie egzekucyjne przeciwko spółce na podstawie 21 własnych i 113 obcych tytułów wykonawczych, o łącznej wartości należności przekraczającej milion złotych. Wobec braku wykazania przez pozwanego aktualnego stanu majątku spółki, jak i wielości wierzycieli oraz wartości egzekwowanych przez nich świadczeń na kwotę 1 mln złotych, trudno uznać, aby ww. wierzytelność przedstawiała realną możliwość zaspokojenia wierzytelności należnych powódce.

Pozwany nie wykazał żadnej z przesłanek egzoneracyjnych, o których mowa w przepisie art. 299 § 2 k.s.h., a jak wskazał na rozprawie apelacyjnej jego pełnomocnik, odwołanie się do tych przesłanek nie stanowiło istotnego elementu jego stanowiska procesowego. Odnosząc się zatem syntetycznie do zarzutu odnośnie nieprzyjęcia przez Sąd Okręgowy, iż powódka pozostawała w zwłoce ze złożeniem wniosku o wszczęcie egzekucji, w tym w stosunku do prowadzonej przeciwko spółce egzekucji z nieruchomości, podnieść należy, że na skutek apelacji pozwanego od wyroku Sądu Rejonowego – Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie z dnia 18 października 2010 r. sygn. akt 1090/09 odrzuconej następnie przez Sąd Okręgowy w Szczecinie postanowieniem wydanym w dniu 24 maja 2011 r., powódka mogła złożyć wniosek o nadanie klauzuli wykonalności powyżej wskazanemu tytułowi egzekucyjnemu, najwcześniej w czerwcu 2011 r., podczas gdy zatwierdzenie projektu planu podziału sumy uzyskanej z egzekucji z nieruchomości spółki, miało miejsce 13 września 2011 r. W ocenie Sądu Apelacyjnego, zachowanie powódki w postaci niezłożenia wniosku o wszczęcie egzekucji w ciągu dwóch i pół miesiąca od uzyskania tytułu egzekucyjnego, szczególnie w okresie wakacyjnym, nie można uznać za zwłokę. Nadto, pozwana nie wykazała, że nawet gdyby powódka istotnie została objęta wskazanym planem podziału, to uzyskałaby zaspokojenie przysługujących jej wobec spółki wierzytelności w jakimkolwiek zakresie. Już choćby z uwagi na treść przepisu art. 1025 § 1 k.p.c. dotyczącego kolejności podziału sumy z egzekucji, nie można domniemywać, że powódka z całą pewnością uzyskałaby jakiekolwiek środki. Niezbędne było tu zaoferowanie przez pozwanego, czego niewątpliwie zaniechał, dowodów ukierunkowanych na ustalenie, jacy wierzyciele zostali w ramach tego postępowania egzekucyjnego zaspokojeni. Dopiero wówczas istniałoby faktyczne pole do oceny, czy powódka mogłaby uzyskać w jego ramach jakąkolwiek spłatę. Podobnie rzecz się ma jeśli chodzi o złożenie przez powódkę wniosku o wszczęcie egzekucji dopiero po upływie roku od uzyskania tytułu egzekucyjnego, w tym zakresie pozwany również nie wykazał, iż stan majątku spółki w tym czasie uległ zmianie, która usprawiedliwiałaby twierdzenie, iż gdyby powódka złożyła stosowany wniosek wcześniej, to z powodzeniem uzyskałaby zaspokojenie przedstawionych wierzytelności.

Odnosząc się do pozostałych przesłanek egzoneracyjnych, w zakresie warunków uzasadniających złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości spółki, podnieść należy, mając na uwadze treść art. 11 ust. 1 ustawy prawo upadłościowe i naprawcze, że już sam fakt, iż spółka nie wykonywała swoich wymagalnych zobowiązań uprawdopodabnia, że powstały warunki do złożenia przez pozwanego jako członka zarządu, wniosku o upadłość. Nadto, spółka nie złożyła stosownych sprawozdań finansowych, jak również nie zostały one przedłożone przez pozwanego w niniejszym postępowaniu, nie wykazała również w inny sposób aktualnego stanu swojego majątku, co w świetle art. 11 ust. 2 ww. ustawy, czyni bezprzedmiotowym dalsze rozważania w zakresie zasadności złożenia takiego wniosku i tego, czy szkoda powódki powstałaby również w sytuacji, w której wniosek taki zostałby faktycznie złożony. Przyjąć zatem należy, że pozwany nie zdołał wskazać żadnej z przesłanek wyłączających jego odpowiedzialność jako członka zarządu spółki, przewidzianych w art. 299 § 2 k.s.h.

W tym stanie rzeczy wyrok Sądu Okręgowego okazał się słuszny, co implikowało oddaleniem apelacji pozwanego jako niezasadnej, na podstawie art. 385 k.p.c.

Sąd Apelacyjny orzekł o kosztach postępowania apelacyjnego, tożsamych z wynagrodzeniem pełnomocnika powódki w tym postępowaniu na podstawie art. 108 § 1 k.p.c. w zw. z art. 98 § 1 i 3 k.p.c., ustalając jego wysokość w wysokości stawki minimalnej, na podstawie § 6 pkt 6 w zw. z § 12 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U.2013.490 j.t.).

SSA E. Skotarczak SSA A. Kowalewski SSA T. Żelazowski