Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 września 2014 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. Wydział II Cywilny Odwoławczy w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 11 września 2014 roku w Piotrkowie Trybunalskim

na rozprawie sprawy z powództwa Skarbu Państwa - (...)

przeciwko U. N.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego w Bełchatowie

z dnia 27 listopada 2013 roku, sygn. akt I Cupr 49/13

1.  prostuje zaskarżony wyrok w zakresie oznaczenia strony powodowej w ten sposób, że oznacza ją jako Skarb Państwa – (...)

2.  zmienia zaskarżony wyrok:

- w punktach 1 i 2 sentencji w ten sposób, że zasądzoną od pozwanej na rzecz strony powodowej kwotę 5.202,06 zł podwyższa do kwoty 6.046,06 zł (sześć tysięcy czterdzieści sześć złotych i sześć groszy),

- w punkcie 3 sentencji w ten sposób, że płatność zasądzonej od pozwanej na rzecz strony powodowej kwoty 6.046,06 zł (sześć tysięcy czterdzieści sześć złotych i sześć groszy) wraz z odsetkami ustawowymi w kwocie 785,99 zł (siedemset osiemdziesiąt pięć złotych i dziewięćdziesiąt dziewięć groszy) - łącznie 6.832,05 zł (sześć tysięcy osiemset trzydzieści dwa złote i pięć groszy) rozkłada na 11 miesięcznych rat - pierwsza rata w kwocie 832,05 zł (osiemset trzydzieści dwa złote i pięć groszy), pozostałe dziesięć rat w kwotach po 600,00 (sześćset) złotych płatne w terminie do dnia 5 – tego każdego miesiąca po uprawomocnieniu się wyroku wraz z odsetkami ustawowymi w przypadku uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat;

- w punkcie czwartym sentencji w ten sposób, że zasądzoną od pozwanej na rzecz strony powodowej tytułem zwrotu kosztów procesu kwotę 730,20 zł podwyższa do kwoty 1.046,62 zł (jeden tysiąc czterdzieści sześć złotych i sześćdziesiąt dwa grosze);

3.  oddala apelację w pozostałej części;

4.  znosi wzajemnie między stronami koszy procesu za instancję odwoławczą.

Na oryginale właściwe podpisy

Sygn. akt II Ca 395/14

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 27 listopada 2013 r. Sąd Rejonowy w Bełchatowie:

1.  zasądził od pozwanej U. N.na rzecz powoda Skarbu Państwa (...)kwotę 5.202,06 zł wraz z odsetkami w wysokości określonej w ustawie dla poszczególnych okresów opóźnienia od dnia 27 listopada 2012 roku do dnia zapłaty,

2.  oddalił powództwo w pozostałej części,

3.  zasądzoną w punkcie 1 wyroku kwotę rozłożył na 11 miesięcznych rat płatnych do dnia 5-go każdego miesiąca, poczynając od pierwszego 5-go dnia miesiąca przypadającego po uprawomocnieniu się wyroku, przy czym rata I w kwocie 202,06 zł powiększona o kwotę zasądzonych w punkcie 1 odsetek należnych od dnia 27 listopada 2012 roku do dnia 27 listopada 2013 roku, raty II - XI w kwocie - po 500,- zł przy czym poszczególne raty bez odsetek, a z odsetkami w wysokości określonej w ustawie, w razie uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat,

4.  zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 730,20 zł tytułem zwrotu kosztów procesu,

5.  zasądził od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Bełchatowie kwotę 261,60 zł tytułem nieuiszczonej opłaty sądowej od uwzględnionej części powództwa.

Podstawę powyższego rozstrzygnięcia stanowiły przytoczone poniżej ustalenia i rozważania Sądu Rejonowego.

Wyrokiem z dnia 12 października 2011 roku wydanym w sprawie sygn. akt IV P 126/11 Sąd Rejonowy w Bełchatowie zasądził od Przedsiębiorstwa Usługowego (...) Sp. z o.o.w likwidacji w B.oraz (...)w W. (...) w L.kwotę 5.820,14 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 1 stycznia 2011 r. do dnia zapłaty. Powyższy wyrok został zaopatrzony w rygor natychmiastowej wykonalności.

Na podstawie powyższego wyroku powód w dniu 5 grudnia 2011 roku wypłacił pozwanej U. N. kwotę 5.202,06 zł zaś na rachunek Zakładu Ubezpieczeń Społecznych kwotę 304,38 zł tytułem składki na ubezpieczenie społeczne oraz kwotę 172,42 zł z tytułu składek na ubezpieczenie zdrowotne a także kwotę 844,- zł na rachunek Urzędu Skarbowego z tytułu zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych.

Wyrokiem z dnia 4 września 2012 roku wydanym w sprawie sygn. akt V Pa 3/12 Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. po rozpoznaniu apelacji powoda od wyroku Sądu Rejonowego Bełchatowie z dnia 12 października 2011 r. zmienił zaskarżony wyrok i oddalił powództwo względem (...)w W.

Pismem z dnia 3 października 2012 roku powód wezwał pozwaną do zwrotu wypłaconego świadczenia w wysokości dochodzonej pozwem tj. 6.522,86 zł w terminie 7 dni od doręczenia wezwania.

Pozwana jest zatrudniona w Stacji Sanitarno - Epidemiologicznej w B. na podstawie umowy o pracę z wynagrodzeniem 1.600 zł brutto. Uzyskuje ponadto dochód związany z pełnieniem funkcji ławnika sądowego w kwocie 80 zł za każdą sesję. Mąż pozwanej jest zatrudniony w Straży Pożarnej w B. z miesięcznym dochodem netto 3.000 zł. Pozwana ma dwoje dzieci w wieku 3 i 8 lat. Razem z mężem spłaca długoterminowy kredyt hipoteczny w Banku (...) w wysokości 1.000 zł miesięcznie a nadto raty pożyczki z kasy zapomogowo - pożyczkowej w kwocie 250 zł miesięcznie. Ponosi wydatki miesięczne na energię elektryczną w kwocie 300 zł za dwa miesiące, za wodę 80 zł miesięcznie, za internet 90 zł miesięcznie, za telefon 100 zł miesięcznie, za telewizję cyfrowa 40 zł miesięcznie, za ogrzewanie domu 3.000 zł za cały sezon grzewczy (ok. 6 miesięcy), podatek od nieruchomości 280 zł za rok, wywóz szamba 60 zł raz na 3 miesiące. Spłaca także raty pożyczek zaciągniętych na zakup sprzętu domowego w kwocie 150 zł. miesięcznie.

Sąd Rejonowy zważył, iż roszczenie powoda o zapłatę jest zasadne w części obejmującej kwotę 5.202,06 zł, a podstawą jego uwzględnienia są przepisy regulujące nienależne świadczenie jest art. 410 k.c. w zw. z art. 405 -409 k.c.

Odpadnięcie podstawy prawnej świadczenia ( condictio causa finita), o której mowa w art. 410 § 2 k.c zachodzi w sytuacji, gdy w chwili świadczenia jego prawna podstawa istniała, natomiast już po spełnieniu odpadła. Jest tak w przypadku egzekwowania świadczenia zasądzonego nieprawomocnym lecz wykonalnym wyrokiem, jeżeli w sprawie doszło następnie do oddalenia powództwa. Za niewątpliwie Sąd Rejonowy uznał, że na podstawie wyroku Sądu Rejonowego w Bełchatowie z dnia 12 października 2011 roku zaopatrzonego w rygor natychmiastowej wykonalności powód wypłacił pozwanej na jej rachunek bankowy kwotę 5.202,06 zł oraz że późniejszym prawomocnym wyrokiem z dnia 4 września 2012 roku Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. zmieniając zaskarżony wyrok Sądu Rejonowego w Bełchatowie z dnia 12 października 2011 r. oddalił powództwo wobec (...)w W..

Sąd I instancji wskazał, że był związany na podstawie 213 § 2 k.c. uznaniem powództwa do kwoty 5.202,06 zł, zaś odnośnie pozostałej kwoty objętej zadaniem pozwu tj. kwoty 1.320,80 zł Sąd uznał, że nie zasługuje na uwzględnienie. Kwota ta została przez stronę powodową przekazana nie pozwanemu lecz na rachunek Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne oraz na rachunek Urzędu Skarbowego z tytułu zaliczek na podatek dochodowy. Składki te i zaliczki zostały uiszczone na rachunek jednostek Skarbu Państwa a więc podmiotu tożsamego ze stroną powodową, jakkolwiek na rzecz innych statio fisi. Po stronie pozwanego nie doszło w związku z powyższym do bezpodstawnego wzbogacenia, nie nastąpiło bowiem powiększenie jego aktywów bądź zmniejszenie pasywów.

O odsetkach orzeczono na podstawie art. 481 § 1 i § 2 k.c., zaś podstawę rozstrzygnięcia o rozłożeniu zasądzonej sumy na raty stanowił przepis art. 320 k.p.c. Sąd Rejonowy uznał, że w rozpoznawanej sprawie zachodził szczególnie uzasadniony wypadek z art. 320 k.p.c., bowiem jednorazowe spełnienie zasądzonego świadczenia byłoby dla pozwanej niemożliwe do wykonania i narażało na pozbawienie możliwości zaspokojenia swoich uzasadnionych potrzeb.

W ocenie Sądu wskazane raty gwarantują wypłacalność pozwanej i są w stanie ustrzec ją przed kosztowną egzekucją, powodowi zaś gwarantują spłatę zadłużenia. Jednocześnie przyznano powodowi prawo do odsetek w przypadku uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 100 k.p.c. i art. 113 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

Na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych Sąd Rejonowy zasądził od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Bełchatowie kwotę 261,60 zł tytułem części nieuiszczonej opłaty sądowej od uwzględnionej części powództwa, zaś o rygorze natychmiastowej wykonalności wyroku w związku z uznaniem powództwa przez pozwanych orzeczono na podstawie art. 333 § 1 pkt 2 k.p.c.

Apelację od powyższego wyroku wniósł pełnomocnik strony powodowej zaskarżając wyrok w części, tj. w zakresie punktów 2, 3 i 4 oraz wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku Sądu I instancji poprzez zasądzenie kwoty 844 zł z tytułu uiszczonej przez powoda zaliczki na podatek od wypłaconej kwoty, uchylenie pkt 3 wyroku, zasądzenie kosztów postępowania przed Sądem I instancji według norm przepisanych oraz zasądzenie kosztów postępowania za postępowanie przez Sądem II instancji.

Jednocześnie apelacja zawierała wniosek o sprostowanie oznaczenia powoda, w ten sposób iż w miejsce oznaczenia Skarbu Państwa - (...)wpisany zostanie (...)w W.reprezentowany przez (...).

Zaskarżonemu wyrokowi zarzucono:

- naruszenie przepisów prawa materialnego tj. 405 k.c.,

- naruszenie przepisów prawa materialnego tj. art. 26 ust. l pkt 5 w związku z art. 41 b ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych,

- naruszenie przepisów prawa procesowego, tj. art. 320 k.p.c, które miało istotny wpływ na rozstrzygniecie sprawy, poprzez przyjęcie, iż w sprawie zachodzą szczególne okoliczności uzasadniające rozłożenie należność na raty,

- naruszenie przepisów prawa procesowego, tj. art. 333 k.p.c., poprzez brak nadania wyrokowi rygoru natychmiastowej wykonalności pomimo uznania roszczenia przez powódkę.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest w znacznej swej części uzasadniona i odnosi skutek w postaci zmiany zaskarżonego wyroku.

W pierwszej kolejności wskazać należy, że Sąd Rejonowy niewłaściwie oznaczył stronę powodową. W tym zakresie wskazać należy, że do dnia 1 stycznia 2012 r. (...)był państwowym funduszem celowym i posiadał osobowość prawną, od tej daty, z uwagi na zmianę brzmienia art. 24 ust. 1 ustawy z dnia 13 lipca 2006 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy (tekst jednolity -Dz.U. z 2014 r., poz. 272) utracił osobowość prawną i nie może samodzielnie występować w obrocie prawnym jako osoba prawna. W świetle bowiem art. 29 ust. 3 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (tekst jednolity – Dz.U z 2013 r., poz. 885) państwowy fundusz celowy nie posiada osobowości prawnej. W miejsce funduszu wstąpił dysponent Funduszu (minister właściwy do spraw pracy), który zgodnie z art. 24 ust. 3 pkt 2 ustawy o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy występuje w takich przypadkach w obrocie prawnym pod nazwą (...)z siedzibą w W.. Jednocześnie jednak z art. 31 ust. 1 tej ustawy wynika, że określone w ustawie zadania z zakresu ochrony roszczeń pracowniczych realizują minister właściwy do spraw pracy (tj. dysponent funduszu) oraz marszałkowie województw przy pomocy wojewódzkich urzędów pracy. Wynika stąd, że po utracie osobowości prawnej przez (...), w jego miejsce obowiązki objęte pozwem przejął Skarb Państwa działający w tym konkretnym przypadku przez swoją jednostkę organizacyjną, tj. (...)– (...). Wobec tego konieczne było sprostowanie oznaczenia strony powodowej, którą Sąd I instancji nieprawidłowo określił jako Skarb Państwa - (...).

Dlatego też należało na podstawie art. 350 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. sprostować zaskarżony wyrok w zakresie oznaczenia strony powodowej, oznaczając ją prawidłowo na podstawie wskazanych wyżej przepisów jako Skarb Państwa - (...).

Przechodząc do rozważań w zakresie oceny istoty rozstrzygnięcia wskazać należy, że trafnie wywodzi apelujący, iż Sąd Rejonowy z naruszeniem przepisów prawa materialnego, tj. z naruszeniem art. 405 k.c. oraz art. 26 ust. 1 pkt 5 w zw. z art. 41 b ustawy z dnia 26 lipca 1991 r o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jednolity - Dz. U. z 2012 r., poz. 361) oddalił powództwo w zakresie kwoty 844 zł.

Nie można bowiem zgodzić się ze stanowiskiem Sądu I instancji, że w tym zakresie nie doszło po stronie pozwanej do bezpodstawnego wzbogacenia, gdyż nie zwiększyły się jej aktywa ani też nie uległy zmniejszeniu jej pasywa. Przeciwnie – należy dojść do wniosku, że zaoszczędzając na wydatkach z powyższego tytułu, które to wydatki poniosła za zobowiązanego do uiszczenia podatku strona powodowa, pozwana w tym zakresie została wzbogacona i skoro odpadła przyczyna świadczenia w tym zakresie, pozwana jest zobowiązany do zwrotu na jego rzecz kwoty odpowiadające wysokości odprowadzonej zaliczki na podatek dochodowy.

Ma bowiem rację powód, że w sytuacji, gdy pozwany zobowiązany jest zwrócić (...)uzyskane główne świadczenia pracownicze i odpada w związku z tym obowiązek odprowadzenia od tych świadczeń podatku dochodowego wyłącznie pozwanej przysługuje – w świetle art. 41 b oraz art. 26 ust. 1 pkt 5 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych – prawo do korekty w zakresie należnego podatku i uzyskania w ten sposób jego zwrotu. Zgodnie bowiem z art. 41 b jeżeli podatnik dokonał zwrotu nienależnie pobranych świadczeń, które uprzednio zwiększyły dochód podlegający opodatkowaniu, przy ustalaniu wysokości podatku (zaliczek) płatnicy odejmują od dochodu kwotę dokonanych zwrotów, łącznie z pobranym podatkiem (zaliczką). Podatnik przy tym jest jedynym uprawnionym podmiotem do otrzymania jej zwrotu, bowiem to w majątku podatnika powstaje nadpłata w podatku dochodowym od osób fizycznych. Podatek wypłacony przez Fundusz stanowił świadczenie (przymusowe) ze strony podatnika (z jego majątku) i nie zmienia tego faktu okoliczność, iż czynności materialno - technicznej, polegającej na pobraniu podatku i przekazaniu go do właściwego urzędu skarbowego dokonała działająca w charakterze płatnika strona powodowa (por. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 5.11.2010 r., III SA/Wa 820/10, Legalis numer 373362).

Dlatego też, mając na względzie powyższe rozważania, należało na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienić zaskarżony wyrok w punktach 1-ym i 2-im sentencji i zasądzoną od pozwanej na rzecz strony powodowej kwotę 5.202,06 zł podwyższyć do kwoty 6.046,06 zł, co skutkowało również zmianą rozstrzygnięcia zawartego w punkcie 3 sentencji poprzez uwzględnienie przy rozłożeniu na raty tej zwiększonej należności.

Korekty na podstawie powołanego wyżej art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c. wymagało także rozstrzygnięcie o kosztach procesu między stronami - należało stosownie do wyniku sprawy dokonać stosunkowego rozdzielenia kosztów poniesionych przez strony kosztów i w ostatecznym wyniku zasądzoną przez Sad Rejonowy od pozwanej na rzecz strony powodowej z tego tytułu kwotę 730,20 zł podwyższyć do kwoty 1.046,62 zł.

Nie można natomiast zgodzić się z apelującym, że w okolicznościach niniejszej sprawy nie zachodzą podstawy z art. 320 k.p.c. do rozłożenia na raty płatności zasądzonego od pozwanej na rzecz powoda świadczenia.

Sąd Okręgowy podziela w tym względzie stanowisko Sądu I instancji, iż w świetle prawidłowo ustalonej sytuacji życiowej pozwanej zachodzą podstawy do zastosowania przepisu art. 320 k.p.c. i rozłożenia jej na raty spłaty zadłużenia wobec strony powodowej.

Wobec tego, iż wyrok Sądu II instancji jest już prawomocny i podlega wykonaniu ocena zarzutu obrazy art. 333 k.p.c. przez nie nadanie wyrokowi Sądu I instancji rygoru natychmiastowej wykonalności stała się zbędna.

Apelacja w pozostałym zakresie podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c. ze względów wyżej powołanych.

O kosztach procesu między stronami za instancję odwoławczą orzeczono na zasadzie art. 100 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c., mając na względzie wynik sprawy w tej instancji.

Mając na uwadze wszystkie powyższe rozważania oraz powołane w nich przepisy Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji wyroku.

Na oryginale właściwe podpisy