Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 listopada 2014r.

Sąd Okręgowy w Poznaniu Wydział XVI Karny w składzie:

Przewodniczący: SSO Maria Kostecka (spr.)

Sędziowie; SO Danuta Kasprzyk

SSR del. do SO Piotr Kurczewski

Protokolant: p.o. stażysty A. M.

w obecności Hieronima Mazurka prokuratora Prokuratury Okręgowej w Poznaniu

po rozpoznaniu w dnia 5 listopada 2014r. sprawy z wniosku peł. wnioskodawcy R. S. z dnia 5 maja 2014r. o zadośćuczynienie za niesłuszne tymczasowe aresztowanie w sprawie Prokuratury Apelacyjnej w Poznaniu o sygn. Ap. V Ds. 4/11.

o r z e k a

1.  Na podstawie art. 552 § 4 k.p.k. w zw. z art. 555 kpk wniosek oddala.

2.  Na podstawie art. 554 § 2 k.p.k. kosztami postępowania obciąża Skarb Państwa.

Danuta Kasprzyk Maria Kostecka Piotr Kurczewski

Sygn. akt XVI Ko 433/14

UZASADNIENIE

Pełnomocnik wnioskodawcy R. S. pismem z dnia 5 maja 2014 r. (złożonym dnia 7 maja 2014 r.) wniósł na podstawie art. 552 § 4 k.p.k. o zasądzenie od Skarbu Państwa na rzecz R. S. kwoty 100 000,00 zł tytułem zadośćuczynienia za niesłuszne tymczasowe aresztowanie w sprawie o sygn. akt Ap V Ds. 4/10 (potem Ap V Ds. 4/11) Prokuratury Apelacyjnej w Poznaniu, stosowane w okresie od dnia 21 października 2010 r. do dnia 8 kwietnia 2011 r.

W uzasadnieniu wniosku pełnomocnik wskazał, że materiał dowodowy nie stanowił podstawy do stosowania wobec R. S. tymczasowego aresztowania, w jego ocenie nie było podstaw do stosowania najsurowszego środka zapobiegawczego ze względu na brak występowania obawy matactwa procesowego, czy ucieczki.

W toku rozprawy strona wnosząca podtrzymała wniosek, zaś prokurator wniósł o jego oddalenie z powodu przedawnienia roszczenia.

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

W dniu 21 października 2010 r. R. S. został zatrzymany przez funkcjonariuszy policji, będąc przez nich podejrzewany o współudział w zorganizowanej grupie przestępczej. Owe zatrzymanie zostało uzasadnione obawą matactwa w sprawie i zacierania śladów. Postanowieniem prokuratora Prokuratury Okręgowej del. do Prokuratury Apelacyjnej w Poznaniu z dnia 20 października 2010 r. (sygn. Ap V Ds. 4/10) przedstawiono mu zarzut popełnienia przestępstwa udziału w zorganizowanej grupie przestępczej z art. 258§1 kk oraz czterech przestępstw z art. 204§1 kk i art. 189a§1 kk w zw. z art. 11§2 kk i art. 65§1kk. R. S. przesłuchany został w charakterze podejrzanego, nie przyznał się do popełnienia zarzucanych mu czynów, składając wyjaśnienia negujące udziałowi w zarzucanych mu czynach.

Prokurator w sprawie tej skierował do właściwego sądu wniosek o zastosowanie wobec wymienionego środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztowania.

Sąd Rejonowy Poznań-Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu (sygn. akt III Kp 712/10) uwzględnił wniosek prokuratora i postanowieniem z dnia 22 października 2010 r. wydanym na podstawie art. 249 § 1 k.p.k. art. 258 § 1 pkt 2 i § 2 k.p.k. zastosował wobec R. S. tymczasowe aresztowanie na okres 3 miesięcy, tj. do dnia 21 stycznia 2011 r. W uzasadnieniu rozstrzygnięcia wskazany sąd przyjął duże prawdopodobieństwo popełnienia przez wnioskodawcę tych przestępstw oraz podniósł możliwość wymierzenia mu surowej kary i obawę matactwa procesowego, związaną z tym, że nie przesłuchano na tym etapie wszystkich pokrzywdzonych kobiet, istniało więc podejrzenie wpływania przez wnioskodawcę na treść ich zeznań. W treści orzeczenia jednocześnie stwierdzono brak przeszkód do zastosowania omawianego środka zapobiegawczego, o jakich mowa w art. 259 k.p.k. W momencie zatrzymania przez policję R. S. nie był karany sądownie.

Podczas prowadzonego postępowania przygotowawczego R. S. korzystał z pomocy prawnej ustanowionego z wyboru adwokata.

dowód: protokół zatrzymania R. S.(k. 1 teczki osobowej R. S.sprawy Ap V Ds. 4/11 Prokuratury Apelacyjnej w Poznaniu), postanowienie o przedstawieniu zarzutów z dnia 20 października 2010 r. (k. 18-20 teczki osobowej R. S.sprawy Ap V Ds. 4/11 Prokuratury Apelacyjnej w Poznaniu), protokół przesłuchania R. S.w charakterze podejrzanego (k. 22-28 teczki osobowej R. S.sprawy Ap V Ds. 4/11 Prokuratury Apelacyjnej w Poznaniu), wniosek prokuratora o zastosowanie tymczasowego aresztowania (k. 1-7 akt III Kp 712/10 SR Poznań-Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu), postanowienie SR Poznań-Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu z dnia 22 października 2010 r. (k. 10-13 akt III Kp 712/10 SR Poznań-Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu), dane o karalności R. S.(k. 86 teczki osobowej R. S.sprawy Ap V Ds. 4/11 Prokuratury Apelacyjnej w Poznaniu), pełnomocnictwo do obrony (k. 48 teczki osobowej R. S.sprawy Ap V Ds. 4/11 Prokuratury Apelacyjnej w Poznaniu oraz k. 19 akt III Kp 712/10 SR Poznań-Nowe Miasto i W.w Poznaniu), zeznania wnioskodawcy (k. 83-85).

W trakcie trwania tymczasowego aresztowania wobec wnioskodawcy doszło do jego przesłuchania w charakterze podejrzanego w dniach 2 listopada 2010 r. i 22 grudnia 2010 r., zaś postanowieniem z dnia 3 stycznia 2011 r. prokurator Prokuratury Okręgowej del. do Prokuratury Apelacyjnej w Poznaniu (sygn. Ap V Ds. 4/10) wydał w stosunku do niego postanowienie o uzupełnieniu postanowienia o przedstawieniu zarzutów o dwa dodatkowe czyny z art. 204§1 kk i art. 189a§1 kk w zw. z art. 11§2 kk i art. 65§1kk. W związku z tym doszło także do przesłuchania R. S. w charakterze podejrzanego w dniu 4 stycznia 2011 r.

Niemożność zakończenia śledztwa w zakreślonym terminie, prowadzonego w tej sprawie zarówno wobec wnioskodawcy jak i innych osób była powodem do złożenia przez prokuratora wniosku o przedłużenie wobec wnioskodawcy tymczasowego aresztowania.

Postanowieniem z dnia 17 stycznia 2011 r. Sąd Okręgowy w Poznaniu (sygn. akt XVI Kp 10/11) na podstawie art. 249 § 1 k.p.k., art. 258 § 1 pkt 2 k.p.k. i art. 258 § 2 k.p.k. w zw. z art. 263 § 2 k.p.k. przedłużył wobec R. S. stosowanie tymczasowego aresztowania na okres dalszych 3 miesięcy, tj. do dnia 21 kwietnia 2011 r., wskazując na uprawdopodobnienie faktu popełnienia przez niego tych przestępstw, możliwość wymierzenia mu surowej kary, przebieg prowadzonego śledztwa i brak przeszkód w stosowaniu najsurowszego środka. Owe orzeczenie zostało zmienione postanowieniem Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 1 lutego 2011 r. (sygn. akt II AKz 42/11) w ten sposób, że termin dalszego stosowania tymczasowego aresztowania określono do dnia 19 marca 2011 r. jako odpowiadający okresowi przedłużenia trwania postępowania przygotowawczego.

W międzyczasie, postanowieniem z dnia 17 stycznia 2011 r. (sygn. Ap V Ds. 4/10), prokurator Prokuratury Okręgowej del. do Prokuratury Apelacyjnej w Poznaniu wyłączył sprawę R. S. i trzech innych podejrzanych do odrębnego postępowania, uzasadniając to wielowątkowością prowadzonego śledztwa. Sprawa R. S. została zarejestrowana pod sygn. akt Ap V Ds. 4/11 Prokuratury Apelacyjnej w Poznaniu i była prowadzona w dalszym ciągu w formie śledztwa.

dowód: protokoły przesłuchania R. S. w charakterze podejrzanego (k. 88-95, k. 108-114 i k. 118-120 teczki osobowej R. S. sprawy Ap V Ds. 4/11 Prokuratury Apelacyjnej w Poznaniu), postanowienie o uzupełnieniu postanowienia o przedstawieniu zarzutów z dnia 3 stycznia 2011 r. (k. 116-117 teczki osobowej R. S. sprawy Ap V Ds. 4/11 Prokuratury Apelacyjnej w Poznaniu), wniosek prokuratora o przedłużenie tymczasowego aresztowania (k. 2-10 akt XVI Kp 114/11/uprzednio XVI Kp 10/11 SO w Poznaniu), postanowienie SO w Poznaniu z dnia 17 stycznia 2011 r. (k. 20-22 akt XVI Kp 114/11/uprzednio XVI Kp 10/11 SO w Poznaniu), postanowienie SA w Poznaniu z dnia 1 lutego 2011r. (k. 37-39 akt XVI Kp 114/11/uprzednio XVI Kp 10/11 SO w Poznaniu), postanowienie prokuratora z dnia 17 stycznia 2011 r. (k. 1-6 akt Ap V Ds. 4/11 Prokuratury Apelacyjnej w Poznaniu).

Niemożność zakończenia śledztwa w sprawie o sygn. Ap V Ds. 4/11 Prokuratury Apelacyjnej w Poznaniu w zakreślonym terminie była powodem do złożenia przez prokuratora kolejnego wniosku o przedłużenie wobec wnioskodawcy tymczasowego aresztowania.

Postanowieniem z dnia 14 marca 2011 r. Sąd Okręgowy w Poznaniu (sygn. akt XVI Kp 114/11) na podstawie art. 249 § 1 k.p.k., art. 258 § 1 pkt 2 k.p.k. i art. 258 § 2 k.p.k. w zw. z art. 263 § 2 k.p.k. przedłużył wobec R. S. stosowanie tymczasowego aresztowania na okres dalszych 2 miesięcy i 22 dni, tj. do dnia 10 czerwca 2011 r., wskazując na uprawdopodobnienie faktu popełnienia przez R. S. zarzucanych mu przestępstw, możliwość wymierzenia mu surowej kary, uzasadnioną obawę matactwa procesowego w zakresie wywierania nacisku na przesłuchiwane w śledztwie osoby, jak i przebieg prowadzonego śledztwa i brak przeszkód w stosowaniu najsurowszego środka. Sąd Apelacyjny w Poznaniu postanowieniem z dnia 5 kwietnia 2011 r. (sygn. akt II AKz 164/11), w następstwie rozpoznania zażalenia obrońcy R. S., zmienił powyższe postanowienie Sądu Okręgowego w Poznaniu, w ten sposób, że przedłużył stosowanie tymczasowego aresztowania do dnia 10 czerwca 2011 r. z zastrzeżeniem, że środek ten ulegnie zmianie na poręczenie majątkowe w postaci pieniędzy w kwocie 25 000,00 zł, z chwilą ich wpłaty, nie później niż do dnia 12 kwietnia 2011 r.

dowód: wniosek prokuratora o przedłużenie tymczasowego aresztowania (k. 68-83 akt XVI Kp 114/11/uprzednio XVI Kp 10/11 SO w Poznaniu), postanowienie SO w Poznaniu z dnia 14 marca 2011 r. (k. 89-91 akt XVI Kp 114/11/uprzednio XVI Kp 10/11 SO w Poznaniu), postanowienie SA w Poznaniu z dnia 5 kwietnia 2011r. (k. 105-108 akt XVI Kp 114/11/uprzednio XVI Kp 10/11 SO w Poznaniu).

W dniu 7 kwietnia 2011 r. Sąd Apelacyjny w Poznaniu przyjął od B. M. poręczenie majątkowe za R. S. w kwocie 25 000,00 zł, wpłacone na konto sum depozytowych Sądu.

W następstwie zmiany stosowanego środka zapobiegawczego w dniu 7 kwietnia 2011 r. został wydany nakaz zwolnienia R. S., przy czym opuścił on Areszt Śledczy w Z. w dniu 8 kwietnia 2011 r.

dowód: dowód wpłaty (k. 110 akt XVI Kp 114/11/uprzednio XVI Kp 10/11 SO w Poznaniu), protokół przyjęcia poręczenia majątkowego (k. 111-112 akt XVI Kp 114/11/uprzednio XVI Kp 10/11 SO w Poznaniu), nakaz zwolnienia (k. 113 akt XVI Kp 114/11/uprzednio XVI Kp 10/11 SO w Poznaniu), potwierdzenie zwolnienia (k. 27-28 części A akt osobowych R. S. z AŚ).

W okresie stosowania tymczasowego aresztowania R. S. osadzany był w Areszcie Śledczym w Z.. Korzystał z możliwości widzeń, w tym ze swoim obrońcą – adw. W. K. oraz matką B. M., w następstwie zarządzeń prokuratora o wyrażeniu zgody na jednorazowe widzenie w dniach 4 listopada 2010 r., 24 listopada 2010 r., 9 grudnia 2010 r., 21 grudnia 2010 r., 12 stycznia 2011 r., 1 lutego 2011 r., 23 lutego 2011 r., 14 marca 2011 r. i 24 marca 2011 r. Otrzymywał paczki żywnościowe i utrzymywał kontakt korespondencyjny z matką. Wnioskodawca w okresie tymczasowego aresztowania w związku z zarzutem dotyczącym udziału w zorganizowanej grupie przestępczej zajmującej się handlem ludźmi, nakłanianiem do prostytucji od chwili osadzenia, tj. 26 października 2010 r. do 24 stycznia 2011 r., był zakwalifikowany do osadzenia w warunkach zapewniających wzmożoną ochronę społeczeństwa i bezpieczeństwa aresztu. W czasie osadzenia był pozytywnie postrzegany przez służby penitencjarne, po zmianie warunków osadzenia pełnił funkcję starszego celi, nagradzany był dodatkowymi widzeniami i paczkami żywnościowymi. Wnioskodawca korzystał z pomocy medycznej lekarzy zatrudnionych w Areszcie Śledczym w Z..

dowód: zarządzenia prokuratora (k. 3, 4, 6, 7, 10, 12, 13, 14, 15, 16, 17 części A akt osobowych R. S. z AŚ), dokumentacja przebiegu osadzenia (dokumenty z części B akt osobowych R. S. z AŚ), zeznania wnioskodawcy (k. 83-85), książeczka zdrowia wnioskodawcy przy aktach osobowych R. S. z AŚ.

W toku śledztwa prokurator Prokuratury Okręgowej del. do Prokuratury Apelacyjnej w Poznaniu postanowieniem z dnia 5 stycznia 2011 r. (sygn. Ap V Ds. 4/10) zastosował również wobec R. S. zabezpieczenie majątkowe, poprzez ustanowienie hipoteki przymusowej do kwoty 50 000,00 zł na nieruchomości w postaci lokalu mieszkalnego położonego w P. przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy Poznań-Stare Miasto w P. prowadzi księgę wieczystą o numerze (...).

dowód: postanowienie prokuratora z dnia 5 stycznia 2011 r. (k. 124-128 teczki osobowej R. S. sprawy Ap V Ds. 4/11 Prokuratury Apelacyjnej w Poznaniu).

Prokurator Prokuratury Apelacyjnej w Poznaniu w następstwie wykonanych czynności dowodowych nie znalazł podstaw do wywiedzenia przeciwko R. S. aktu oskarżenia i postanowieniem z dnia 26 czerwca 2012 r. (sygn. akt Ap V Ds. 4/11) umorzył m.in. wobec R. S. śledztwo, stwierdzając, że podejrzany nie popełnił zarzucanych mu czynów.

W postanowieniu tym prokurator orzekł także o zwrocie R. S. dowodów rzeczowych, zabezpieczonych w sprawie oraz uchylił wobec niego zabezpieczenie majątkowe w postaci ustanowienia hipoteki przymusowej na nieruchomości lokalu mieszkalnym, położonym w P. przy ul. (...) w P..

Odpis postanowienia o umorzeniu śledztwa wysłany został na adres korespondencyjny R. S.. Korespondencję odebrała matka R. S. jako domownik w dniu 28 czerwca 2012 r.; w tym samym dniu doręczony został odpis postanowienia obrońcy wnioskodawcy adw. W. K..

Wnioskodawca jak i jego obrońca nie zaskarżyli powyższego postanowienia.

W odniesieniu do innych współpodejrzanych uprawomocnienie całości postanowienia w części ich dotyczącej o umorzeniu śledztwa nastąpiło w następstwie zarządzenia prokuratora Prokuratury Apelacyjnej w Poznaniu z dnia 25 sierpnia 2012 r. o uznaniu za doręczoną ze skutkiem prawnym korespondencji do nich adresowanej.

Prokurator Prokuratury Apelacyjnej w Poznaniu w dniu 27 sierpnia 2012 r. zawiadomił Sąd Rejonowy Poznań-Stare Miasto w Poznaniu, V Wydział Ksiąg Wieczystych o prawomocnym postanowieniu o uchyleniu postanowienia o zabezpieczeniu majątkowym na mieniu R. S.. Odpis zawiadomienia prokurator doręczył na adres korespondencyjny R. S.. Korespondencję odebrała matka R. S.jako domownik w dniu 29 sierpnia 2012 r.

R. S. osobiście odebrał dowody rzeczowe zabezpieczone uprzednio do tej sprawy.

dowód: postanowienie prokuratora z dnia 26 czerwca 2012 r. (k. 1271-1314 akt Ap V Ds. 4/11 Prokuratury Apelacyjnej w Poznaniu), potwierdzenia odbioru (k. 1326-1327, k. 1359 akt Ap V Ds. 4/11 Prokuratury Apelacyjnej w Poznaniu), zarządzenie prokuratora z dnia 25 sierpnia 2012 r. (k. 1343-1344 akt Ap V Ds. 4/11 Prokuratury Apelacyjnej w Poznaniu), zawiadomienie (k. 1347 akt Ap V Ds. 4/11 Prokuratury Apelacyjnej w Poznaniu), pokwitowanie odbioru dowodów rzeczowych (k. 1386 akt Ap V Ds. 4/11 Prokuratury Apelacyjnej w Poznaniu).

Sąd Okręgowy ustalił stan faktyczny na podstawie przytoczonych wyżej dowodów.

Sąd w znacznej części uznał za wiarygodne zeznania złożone przez R. S. w toku rozprawy, albowiem były one logiczne i spójne oraz korespondowały ze zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym. Nie budziły wątpliwości Sądu zeznania odnoszące się do aktywności zawodowej wnioskodawcy przed tymczasowym aresztowaniem, co znajduje potwierdzenie w aktach śledztwa prowadzonego przeciwko niemu. Jako wiarygodne uznano twierdzenia dotyczące okoliczności jego zatrzymania i tymczasowego aresztowania oraz sytuacji osobistej i rodzinnej, przed tymczasowym aresztowaniem, w tym wpływu tymczasowego aresztowania na bezpośrednie kontakty z najbliższą dla niego osobą tj. córką. Sąd nie znalazł również podstaw do kwestionowania segmentu zeznań dotyczących warunków osadzenia w Areszcie Śledczym w Z..

Materiał dowodowy, w tym analiza akt wnioskodawcy z Aresztu Śledczego w Z. nie pozwala na uznanie za wiarygodne zeznania, iż podczas tymczasowego aresztowania wnioskodawca był skonfliktowany z innymi współosadzonymi, skoro przez służbę penitencjarną postrzegany był jako osoba niekonfliktowa, pełnił rolę starszego celi, tak więc zdaniem Sądu jego właściwości i przymioty osobiste jakoby stanowiły podstawę do łagodzenia ewentualnie takich konfliktów, a w aktach brak jest jakichkolwiek wzmianek negatywnych o takich zdarzeniach.

Sąd nie znalazł również podstaw do uznania za wiarygodne zeznań wskazujących na długotrwałe oczekiwanie w Areszcie Śledczym w Z. na pomoc medyczną w związku z przeziębieniem, skoro zapisy w książeczce zdrowia wnioskodawcy prowadzonej w związku z jego osadzeniem we wskazanym Areszcie Śledczym pozwalają na uznanie, iż wnioskodawca miał zapewnioną pomoc lekarską i z tego prawa korzystał kilkakrotnie, w tym między innymi w związku z przeziębieniem.

Za w pełni przydatne Sąd uznał zgromadzone w sprawie i powołane wyżej dowody z dokumentów. Zostały one sporządzone w wymaganej formie, przez uprawnione do tego podmioty, w granicach ich kompetencji.

Ich autentyczności oraz prawdziwości treści w nich zawartych nie kwestionowała żadna ze stron, a i Sąd przez wzgląd na wyżej podane cechy tychże dokumentów nie uznał za konieczne czynienia tego z urzędu.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Wniosek o zadośćuczynienie należało oddalić wobec skutecznego podniesienia przez prokuratora zarzutu przedawnienia.

Ewentualną podstawę prawną odpowiedzialności Skarbu Państwa za roszczenie zadośćuczynienia objęte żądaniem wniosku, zdaniem Sądu stanowi przepis art. 552 § 4 k.p.k. Zgodnie z treścią którego jak i stanowiskiem judykatury, do uznania zasadności roszczenia konieczne jest łączne wystąpienie następujących przesłanek: tymczasowego aresztowania wnioskodawcy, niewątpliwej niesłuszności stosowania tymczasowego aresztowania, wydania prawomocnego orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie, poniesienia szkód majątkowej lub niemajątkowej (krzywdy) wraz z określeniem ich wysokości, związku przyczynowego pomiędzy odniesioną szkodą a tymczasowym aresztowaniem.

Wnioskodawca spełnił formalne warunki do ubiegania się o zadośćuczynienie, bowiem jego faktyczne pozbawienie wolności miało miejsce w sprawie, która zakończyła się umorzeniem postępowania z uwagi na brak podstaw do wniesienia aktu oskarżenia. W realiach sprawy zbędne było szczegółowe analizowanie sytuacji procesowej, w jakiej zastosowano wobec wnioskodawcy zatrzymanie a dalej tymczasowe aresztowanie, a w szczególności rozważanie, czy istniejące wówczas dowody istotnie uzasadniały zastosowanie takich środków zapobiegawczych. Zgodnie bowiem z utrwalonym orzecznictwem Sądu Najwyższego prawomocne uniewinnienie lub umorzenie śledztwa wobec osoby podejrzanej tymczasowo aresztowanej lub zatrzymanej w toku postępowania stanowi wystarczającą podstawę do zasądzenia na jej rzecz m.in. zadośćuczynienia. Takie stanowisko jest bez zastrzeżeń akceptowane w judykaturze.

W tym miejscu Sąd odnosi się do uchwały Sądu Najwyższego z dnia 15 września 1999 r., sygn. I KZP 27/99 (OSNKW 1999/11-12/72), w której zawarty jest pogląd, iż odpowiedzialność Skarbu Państwa określona w art. 552 § 4 k.p.k. opiera się na zasadzie ryzyka, bowiem „prawomocne uniewinnienie, w zasadzie, stanie się zawsze podstawą ustalenia, że wcześniej stosowane tymczasowe aresztowanie było niewątpliwie niesłuszne, i to bez względu na to, czy jego podstawą będzie pewne stwierdzenie, że przestępstwa w ogóle nie popełniono, albo że popełnił je kto inny, czy też stało się tak dlatego, że nie zdołano zebrać wystarczających dowodów winy, nawet wówczas, gdy zastosowanie miała reguła określona w art. 5 § 2 k.p.k.” Pogląd ten znajduje pełne zastosowanie także w sytuacji, gdy postępowanie karne przeciwko zatrzymanemu zostaje umorzone już na etapie śledztwa na podstawie przesłanek, które w postępowaniu sądowym byłyby przesłankami wydania wyroku uniewinniającego.

Zdaniem Sądu wobec wnioskodawcy nie zachodziły jednocześnie żadne przesłanki określone w art. 553 k.p.k., związane ze spowodowaniem przez wnioskodawcę niesłusznego pozbawienia wolności lub przyczynieniem się do takiej sytuacji. R. S. bowiem w toku przesłuchań nie przyznawał się do winy a treść jego wyjaśnień nie była traktowana jako dowód uzasadniający pozbawienie go wolności.

Sąd Okręgowy uznał zatem, że zatrzymanie i tymczasowe aresztowanie wnioskodawcy miało charakter „niewątpliwie niesłuszny” w rozumieniu art. 552 § 4 k.p.k.

Nadmienić należy, iż uwaga Sądu w niniejszej sprawie koncentrowała się na żądaniu przez R. S. zasądzenia zadośćuczynienia za to niesłuszne tymczasowe aresztowanie. Zadośćuczynienie obejmuje bowiem rekompensatę za szkodę niematerialną wynikłą z pozbawienia wolności, którą stanowią negatywne przeżycia psychiczne wiążące się nie tylko z faktem pozbawienia wolności, ale również z tym, w jakich okolicznościach do niego doszło, w jaki sposób dana osoba była traktowana podczas odizolowania. Zadośćuczynienie ma funkcję kompensacyjną i zasądzona suma zadośćuczynienia ma na celu usunięcie szkody niemajątkowej. Tym samym bezprzedmiotowe było zdaniem Sądu dalsze dowodzenie w zakresie wyrządzenia szkody majątkowej związanej z żądaniem odszkodowania, przy wykorzystaniu środków dowodowych wnioskowanych przez wnioskodawcę i dlatego oddalono jego wniosek o bezpośrednie przesłuchanie świadka B. M. .

Jednakże roszczenie wnioskodawcy nie zasługiwało na uwzględnienie.

Przyczyną takiego stanu było skuteczne skorzystanie przez prokuratora z przysługującego mu prawa podniesienia zarzutu przedawnienia.

Stosownie do art. 555 k.p.k. roszczenia o odszkodowanie jak i zadośćuczynienie w związku z niesłusznym tymczasowym zatrzymaniem jak i tymczasowym aresztowaniem przedawniają się po upływie roku od daty uprawomocnienia się orzeczenia dającego podstawę do odszkodowania i zadośćuczynienia, w wypadku tymczasowego aresztowania - od daty uprawomocnienia się orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie, w razie zaś zatrzymania - od daty zwolnienia.

Z poczynionych w sprawie ustaleń wynika, iż postanowienie o umorzeniu śledztwa w części dotyczącej wnioskodawcy uprawomocniło się z dniem 6 lipca 2012 r., skoro wnioskodawca jak i jego obrońca nie skorzystali z prawa do zaskarżenia powyższego postanowienia w terminie 7 dni, od daty doręczenia.

Punktem wyjścia do dalszych rozważań w kwestii przedawnienia jest kwestia początku biegu terminu przedawnienia. Żadna ze stron nie kwestionowała, że w sprawie ma zastosowanie roczny termin przedawnienia, a w odniesieniu do niniejszej sprawy jego bieg rozpoczyna się od dnia 6 lipca 2012 r. Koniec biegu tego terminu nastąpił w dniu 6 lipca 2013 r. Tak więc złożenie przedmiotowego wniosku w dniu 7 maja 2014 r. w sposób oczywisty nastąpiło po upływie powyższego rocznego terminu.

Podnieść należy, iż norma art. 555 k.p.k. jest w tym zakresie jednoznaczna, a jej zgodność z Konstytucją RP nie budzi żadnych wątpliwości, o czym orzekł Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 11 października 2012 r. sygn. akt SK 18/10 (Dz. U. z 2012 r., poz. 1141).

Wnioskodawca i jego pełnomocnik w odpowiedzi na podniesiony przez prokuratora zarzut przedawnienia nie podnieśli żadnych okoliczności co do ewentualnej jego sprzeczności z zasadami współżycia społecznego. Swoje stanowisko ograniczyli do polemiki z jednoznacznym brzmieniem przepisu ustawy.

Sąd z urzędu rozważył, czy podniesiony zarzut przedawnienia nie stanowi nadużycia prawa i czy nie powinien zostać nieuwzględniony z uwagi na sprzeczność z zasadami współżycia społecznego.

W judykaturze przyjmuje się, że do wyjątkowych okoliczności, które usprawiedliwiałyby uchybienie terminowi określonemu w przepisie art. 555 k.p.k. można w szczególności zaliczyć np.: długotrwałą obłożną chorobę, całkowity upadek sił powodujący konieczność zapewnienia opieki osoby trzeciej w sprawach codziennej egzystencji, chorobę psychiczną, ubezwłasnowolnienie, długotrwały pobyt za granicą połączony z niemożnością nawiązania kontaktu z krajem (vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 21 maja 2013 r., sygn. akt II AKa 70/13, LEX nr 1321971).

Żadne takie okoliczności w przypadku wnioskodawcy jednak nie zachodziły. Wprawdzie wnioskodawca w swoich zeznaniach podnosił, iż po opuszczeniu zakładu karnego był w złym stanie psychicznym, jednak nie wykazał, by ów stan zdrowia był przeszkodą do złożenia w terminie przedmiotowego wniosku. Rozważając tę kwestię Sąd miał na uwadze zeznania wnioskodawcy złożone na rozprawie, iż wówczas samodzielnie starał sobie zdrowotnie pomóc, nie korzystał z profesjonalnej pomocy psychologa bądź psychiatry, co naprowadza do wniosku, iż dolegliwości te nie były na tyle istotne, by umożliwić wnioskodawcy powrót do aktywności zawodowej, skoro poszukiwał pracy, w tym na terenie Wielkiej Brytanii, a w konsekwencji tam właśnie nie tylko znalazł zatrudnienie ale i samodzielnie - do chwili obecnej prowadzi działalność gospodarczą.

Znacznego przekroczenia terminu, w ocenie Sądu nie można także skutecznie uzasadniać brakiem wiedzy wnioskodawcy o możliwości wystąpienia do sądu z wnioskiem o zadośćuczynienie, skoro do momentu prawomocnego zakończenia przeciwko niemu postępowania karnego korzystał z profesjonalnej pomocy prawnej, świadczonej przez wybranego adwokata. Miał zagwarantowaną możliwość, by w przypadku trudności ze zrozumieniem jakichś kwestii prawnych zwrócić się do obrońcy. Zdaniem Sądu, gdyby wnioskodawca wyraził elementarne zainteresowanie swoją sytuacją prawną, na pewno uzyskałby pełną informację na temat przysługujących mu uprawnień czy też roszczeń. W tym miejscu Sąd w pełni podziela pogląd wyrażony przez Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z dnia 17 stycznia 2013 r., II AKa 511/12, iż: „Brak wykształcenia prawniczego nie może stanowić o sprzecznym z zasadami współżycia społecznego podniesionym zarzucie przedawnienia, w sytuacji pełnej swobody realizowania swych uprawnień choćby za pośrednictwem osób świadczących fachową pomoc prawną. Postawienie tezy przeciwnej kłóciłoby się z pełną aktywnością wnioskodawcy dążącą do ochrony swoich interesów”.

Mając na uwadze powyższe rozważania Sąd uznał, iż w przypadku wnioskodawcy doszło do nadmiernego opóźnienia w dochodzeniu roszczenia, przy czym opóźnienie to nie było usprawiedliwione żadnymi wyjątkowymi okolicznościami. W takim zaś przypadku Sąd oddalił zgłoszone przez wnioskodawcę żądanie zadośćuczynienia.

Orzekając o kosztach postępowania Sąd miał na uwadze, iż stosownie do art. 554 § 2 k.p.k. koszty postępowania w sprawach o odszkodowanie za niesłuszne tymczasowe aresztowanie lub zatrzymanie ponosi Skarb Państwa, o czym rozstrzygnął w wyroku.

Danuta Kasprzyk Maria Kostecka Piotr Kurczewski