Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 lutego 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 7 lutego 2013r. w Katowicach

sprawy z odwołania P. P. (P. P. )

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R.

o wysokość świadczenia

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R.

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w Katowicach

z dnia 29 lutego 2012r. sygn. akt X U 992/10

1.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie 1 w ten sposób, że zobowiązuje organ rentowy do ponownego ustalenia wysokości emerytury P. P. od dnia 1 stycznia 2010r. z zastosowaniem do wyliczeń wskaźnika wysokości podstawy wymiaru 103,09%,

2.  oddala apelację w pozostałej części,

3.  odstępuje od obciążenia organu rentowego kosztami zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

/-/SSA M.Procek/-/SSA M.Żurecki/-/SSA I.Goik

Sędzia Przewodniczący Sędzia

Sygn. akt III AUa 951/12

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 9 lutego 2010 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w R. ponownie ustalił ubezpieczonemu P. P. od dnia 1 stycznia 2010 roku wysokość emerytury od podstawy wymiaru obliczonej z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu ze wskaźnikiem wysokości podstawy wymiaru (wwpw) 100,62%. Organ rentowy wskazał, że za okresy od 27.11.1964 roku do 11.12.1968 roku, od 12.11.1969 roku do 14.07.1071 roku, od 20.07.1071 roku do 31.12.1978 roku, jako podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne, przyjęto minimalne wynagrodzenie pracowników obowiązujące w tym czasie zgodnie z art.15 ust.2a ustawy
z dnia 17.12.1998 roku o emeryturach i rentach z FUS.

W odwołaniu od decyzji ubezpieczony domagał się ustalenia wysokości świadczenia
z uwzględnieniem faktycznych wynagrodzeń za pracę z okresu zatrudnienia
w Przedsiębiorstwie (...) w T. od 20.07.1971 roku do 31.12.1978 roku.

Sąd Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach wyrokiem z dnia 29 lutego 2012 roku zmienił zaskarżoną decyzję zobowiązując organ rentowy do ustalenia podstawy wymiaru emerytury ubezpieczonego z przyjęciem określonych w punkcie 1 wyroku kwot rocznych wynagrodzeń za lata od 1971 do 1978.

W punkcie 2 wyroku Sąd oddalił odwołanie w pozostałej części.

W uzasadnieniu wyroku Sąd podał, że w spornym okresie zatrudnienia od 20.07.1971 roku do 31.12.1978 roku ubezpieczony był zatrudniony w Przedsiębiorstwie (...) jako brygadzista i był wynagradzany wg stawek godzinowych płacy zasadniczej w akordowym systemie płacowym. Obok wynagrodzenia zasadniczego był uprawniony do dodatku stażowego, premii zadaniowej i dodatku za pracę w szczególnych warunkach. Zakres obowiązków ubezpieczonego był taki sam jak świadka W. J., który posiadał udokumentowaną wysokość wynagrodzeń z lat 1970-1974, 1978-1983.

Z akt osobowych ubezpieczonego wynikało jedynie, że w chwili podjęcia zatrudnienia stawka godzinowa płacy zasadniczej wynosiła 8,70 zł. Kolejna stawka została określona dopiero
w 1980 roku.

Sąd mając na uwadze to, że znane były wysokości wynagrodzeń ubezpieczonego i świadka W. J. z okresu zatrudnienia w latach 1979-1982 oraz to, że dysponował wysokością zarobków W. J. jako pracownika porównawczego z lat 1971-1974
i 1978 nakazał biegłemu sądowemu z zakresu rent i emerytur odtworzenie spornych wynagrodzeń ubezpieczonego w oparciu o wynagrodzenia w/wym. świadka po uprzednim ustaleniu przeciętnego stosunku wynagrodzeń obu osób z lat 1979-1982.

W drugim wariancie obliczeniowym Sąd nakazał odtworzenie wynagrodzeń ubezpieczonego na podstawie akt osobowych z uwzględnieniem regulacji płacowych wynikających z Układu Zbiorowego Pracy dla budownictwa.

Biegły sądowy T. N. w opinii z dnia 18.06.2011 roku i 16.12.2011 roku dokonał wskazanych wyliczeń przedstawiając w I wariancie rachunkowym kwoty rocznych wynagrodzeń ubezpieczonego z lat 1971-1978, ustalonych po przyjęciu stawki godzinowej 8,70 zł i założenia normatywnego czasu pracy (2400 godzin w roku).

W drugim wariancie obliczeniowym biegły przedstawił kwoty wynagrodzeń ustalone wg zarobków W. J..

Sąd za podstawę rozstrzygnięcia przyjął kwoty obliczone przez biegłego, ustalone według wysokości zarobków W. J. uznając, że ustalenie podstawy wymiaru emerytury z przyjęciem wynagrodzeń odtworzonych na podstawie stawki godzinowej płacy zasadniczej z 1971 roku byłoby krzywdzące dla ubezpieczonego, skoro stawka ta przez większą część spornego okresu była nieaktualna. Stąd oparcie wyliczeń na podstawie przyjętego założenia proporcjonalności zarobku ubezpieczonego i świadka Sąd uznał za rozwiązanie najbardziej zbliżone do faktycznych zarobków ubezpieczonego.

W apelacji od wyroku organ rentowy wnosił o jego zmianę i oddalenie odwołania zarzucając: naruszenie prawa materialnego, w szczególności art.15 ustawy z dnia 17.12.1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. nr 162, poz.1118 z późn. zm.) poprzez przyjęcie, iż podstawę wymiaru świadczenia stanowić mogą przybliżone czy też prawdopodobnie uzyskiwane przez ubezpieczonego wynagrodzenia, naruszenie przepisów prawa procesowego, tj. art.233 k.p.c., mające istotny wpływ na wynik postępowania poprzez dowolną ocenę zebranego materiału dowodowego, a w szczególności poprzez przyjęcie, iż ubezpieczony w spornym okresie (w latach 1971-1978) uzyskiwał wynagrodzenie wskazane w sentencji zaskarżonego wyroku, naruszenie przepisów prawa procesowego, tj. art.328 § 2 k.p.c. poprzez niewskazanie dowodów, na których się Sąd oparł
i przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej, oraz wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa.

W uzasadnieniu apelujący podniósł, że zgodnie z art.15 ustawy emerytalnej świadczenia ustala się w oparciu o przeciętną podstawę wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenia społeczne. Przy czym za podstawę wymiaru składki, w myśl art.18 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych z dnia 13.10.1998 roku (Dz.U. 2007r. nr 11, poz.74 z późn. zm.) rozumieć należy przychód m.in. z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy, z wyłączeniami wynikającymi z przepisów prawa.

Natomiast Sąd swoje ustalenia oparł na „procencie zarobków świadka”. Tak wyliczone wynagrodzenie - nie może oddać indywidualnych cech stosunku pracy realizowanego przez ubezpieczonego. Tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 4.07.2007r. I UK 36/07).

W odpowiedzi na apelację pełnomocnik ubezpieczonego wnosił o jej oddalenie
i zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego podnosząc, że likwidacja archiwum pracodawcy i niemożność uzyskania dodatkowych informacji nie może dodatkowo przynosić negatywnych konsekwencji dla pracownika.

Brak uwzględnienia okresu pracy powoda w latach 1971-1978 z zarobkami określonymi przez biegłego, tak jak uznał organ ubezpieczeniowy w zaskarżonej decyzji z dnia 4.08.2009 roku - jest dla powoda krzywdzące i niezgodne z zasadami współżycia społecznego.

Sąd Apelacyjny uwzględnił apelację w części dotyczącej zarzutu przyjęcia przez Sąd jako podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne celem ustalenia podstawy wymiaru emerytury ubezpieczonego wysokości wynagrodzeń za lata 1971-1978 opartych na danych płacowych innego pracownika.

Wprawdzie w postępowaniu cywilnym przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych
w sprawie o przeliczenie wysokości emerytury możliwe jest dopuszczenie i przeprowadzenie wszelkich dowodów w tym dowodu z zeznań świadków i przesłuchania wnioskodawcy nie jest jednak możliwe przeliczenie wysokości emerytury w oparciu o hipotetyczną wielkość zarobków wywiedzioną z wysokości wynagrodzeń wypłaconych innemu pracownikowi
i to w sytuacji, gdy w spornym okresie zatrudnienia ubezpieczony był wynagradzany
w akordowym systemie płacowym uzależnionym od intensywności i efektów pracy zakładającego zróżnicowane wysokości wynagrodzeń.

Przyjęty przez Sąd sposób odtworzenia spornych wynagrodzeń oparty na procencie zarobków innego pracownika pochodzących z późniejszego okresu i ekstrapolacja tej proporcji zarobków na wcześniejszy okres zatrudnienia uzasadnia zarzut apelującego dowolnej oceny materiału dowodowego i naruszenia przepisu art.15 ustawy o emeryturach i rentach, który
w ust.2a przewiduje zastosowanie minimalnego wynagrodzenia pracowniczego do okresu pozostawania w stosunku pracy, za który nie ma możliwości ustalenia podstawy wymiaru składek, przez co należy rozumieć brak jakichkolwiek możliwości ustalenia hipotetycznych zarobków w oparciu o dokumentację płacową dotyczącą samego wnioskodawcy, bowiem ustawa o emeryturach i rentach w art.22 pkt 2 przewiduje delegacje do określenia możliwości ustalenia podstawy wymiaru na podstawie wynagrodzenia pracowników porównawczych jedynie w przypadku pracowników zatrudnionych za granicą.

Wobec powyższego zastosowana przez Sąd Okręgowy metoda ustalenia spornych wynagrodzeń jest nieprawidłowa.

W rozpoznawanej sprawie istnieje jednak możliwość odtworzenia wysokości wynagrodzeń za sporny okres w oparciu o znaną stawkę godzinową płacy zasadniczej ubezpieczonego wg założeń przyjętych w jednym z wariantów obliczeniowych opinii biegłego sądowego, który wskazał na kwoty rocznych wynagrodzeń z lat 1971-1978 wynikające z pomnożenia stawki 8,70 zł przez liczbę godzin pracy w podstawowym wymiarze czasu pracy.

Sąd Apelacyjny aprobując ten sposób ustalenia hipotetycznych wynagrodzeń zobowiązał organ rentowy do obliczenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru wynikającego
z podstawy wymiaru składek z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu, w tym lat objętych sporem, albowiem istota sporu w sprawie o ponowne ustalenie wysokości emerytury na podstawie art.111 ustawy o emeryturach i rentach sprowadza się do ustalenia czy nowo obliczony wwpw jest wyższy od dotychczasowego.

Organ rentowy w piśmie z dnia 18.02.2013 roku podał, że nowy wwpw wynosi 103,09% i jest wyższy od dotychczasowego wwpw (100,62%).

Organ rentowy podał również, że wwpw obliczony z uwzględnieniem kwot określonych
w zaskarżonym wyroku wyniósłby 126,94%.

Mając na uwadze dokonane obliczenie Sąd Apelacyjny orzekł jak w pkt 1 wyroku
i oddalił apelację w części, w której organ rentowy wnosił o definitywne oddalenie odwołania ubezpieczonego.

Z uwagi na uwzględnienie apelacji w znacznej części Sąd odstąpił od obciążenia organu rentowego kosztami zastępstwa procesowego o zasądzenie których wnosił ubezpieczony (art.102 k.p.c.).

/-/SSA M. Procek/-/SSA M. Żurecki/-/SSA I. Goik

Sędzia Przewodniczący Sędzia

JM