Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 października 2014 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie IX Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 28 października 2014 r. w Olsztynie na rozprawie

sprawy z powództwa L. K. i W. K.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w G.

Oddział w O.

o nakazanie i zapłatę

na skutek apelacji powodów

od wyroku Sądu Rejonowego w Mrągowie V Zamiejscowego Wydziału Cywilnego z siedzibą w Biskupcu z dnia 8 kwietnia 2014 r., sygn. akt V C 9/13,

I.  oddala apelację,

II.  zasądza od powodów na rzecz pozwanej kwotę 300 zł (trzysta złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu za instancję odwoławczą.

Sygn. akt IX Ca 592/14

UZASADNIENIE

Powodowie W. K. i L. K. wnieśli o nakazanie pozwanej (...) S.A. w G. Oddział w O. przywrócenia stanu zgodnego z prawem oraz zaniechania naruszeń, poprzez usunięcie z nieruchomości położonych przy ul. (...) w B., dla których Wydział Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego w Biskupcu prowadzi księgę wieczystą numer (...), tj. z działki gruntu numer (...) słupa - stacji transformatorowej wraz ze wszystkimi liniami średniego napięcia oraz z działki numer (...) wszystkich linii średniego napięcia oraz zasądzenie od pozwanej na rzecz powodów solidarnie kwoty 18.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia powództwa do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu podali, że na nieruchomości powodów znajdują się urządzenia elektroenergetyczne stanowiące własność pozwanej, a składające się z jednej stacji transformatorowej oraz czterech zespołów średniego napięcia przechodzących nad działką (...), zaś jeden z zespołów linii przechodzi nad częścią narożną działki (...). Powodowie, ani jego poprzednicy prawni, nigdy nie wyrażali zgody na korzystanie z gruntu, a co więcej na posadowienie transformatora i rozciągnięcie szeregu linii napięcia. Przebieg linii znacznie utrudnia powodom korzystanie z nieruchomości - m.in. jej zabudowę. W przypadku działki (...) w ogóle została wyłączona możliwość zabudowy, albowiem stojący na środku działki transformator oraz przechodzące linie średniego napięcia i niezbędny pas ochronny wokół tych urządzeń, uniemożliwia przeprowadzenie jakichkolwiek inwestycji. Niezależnie od roszczenia o ochronę własności powodowie dochodzą wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z gruntu za okres ostatnich 10 lat. Powodowie podają, że dokonany przez nich obmiar gruntu wyłączonego spod użytkowania uwzględnia między innymi pas ochronny wzdłuż przewodów energetycznych i wynosi co najmniej 150 m ².

Pozwana (...) S.A. w G. Oddział w O. wniosła o oddalenie powództwa.

W uzasadnieniu podała, że powodowie nie wykazali legitymacji czynnej w przedmiotowym procesie. Za taki dowód można by uznać odpis aktu notarialnego, na podstawie którego nabyli prawo własności rzeczonych nieruchomości. Ponadto wskazali, iż na podstawie przepisów ustawy z dnia 6 lipca 1950 r. o powszechnej elektryfikacji wsi i osiedli (tekst jedn. Dz. U. z 1954 r. Nr 32, poz. 135), poprzednik prawny pozwanej mógł przeprowadzać inwestycje linowe. Tym samym żądanie wynagrodzenia za urządzenia, których lokalizacja podyktowana jest min. ich potrzebami energetycznymi na podstawie zawartej umowy o dostarczanie energii elektrycznej jest bezpodstawne. Żądanie usunięcia urządzeń przesyłowych jest niezgodne z zasadami współżycia społecznego. Budowa i utrzymanie urządzeń do przesyłania energii elektrycznej jest celem publicznym, służy użytkownikom energii elektrycznej przez to możliwe jest ograniczenia praw właściciela nieruchomości, na której posadowione są linie przesyłowe.

Wyrokiem z dnia 8 kwietnia 2014 r. Sąd Rejonowy w Mrągowie V Zamiejscowy Wydział Cywilny z siedzibą w Biskupcu zasądził od pozwanej (...) Spółce Akcyjnejz siedzibą w G.Oddział w O.solidarnie na rzecz powoda W. K.i L. K.kwotę 2 410,32 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 10 maja 2011 r. do dnia zapłaty. Oddalił powództwo w pozostałym zakresie. Nakazał pobrać od powodów na rzecz Skarbu Państwa kwotę 1 766,66 zł tytułem nie uiszczonych wydatków w sprawie. Zniósł koszty procesu pomiędzy stronami wzajemnie.

Sąd Rejonowy ustalił, że W. i L. małżonkowie K. są właścicielami na prawach wspólności ustawowej nieruchomości położonej w B. przy ul. (...), składającej się z działek o numerach (...), dla której w Sądzie Rejonowym w Biskupcu prowadzona jest księgą wieczysta numer (...). Nieruchomość tę nabyli od Skarbu Państwa na podstawie umowy o oddanie w użytkowanie wieczyste i sprzedaży terenu z dnia 30 grudnia 1981 r. oraz decyzji z dnia 19 marca 2008 r.

W centralnej części działki (...) znajduje się trafostacja na 4 słupach betonowych. Od trafostacji odchodzą w różnych kierunkach linie napowietrzne średniego i niskiego napięcia, z których jedna przechodzi przez działkę (...).

(...) S.A. z siedzibą w G. korzysta z tych urządzeń energetycznych, dokonując niezbędnych czynności celem utrzymania w prawidłowym stanie urządzeń energetycznych. Podmiot ten powstał z połączenia się m.in. Zakładu (...) S.A. z siedzibą w O. i został zarejestrowany w Krajowym Rejestrze Sądowym w dniu 07 sierpnia 2001 r.

W ocenie Sądu Rejonowego żądanie powodów nakazania pozwanej przywrócenia stanu zgodnego z prawem oraz zaniechania naruszeń, poprzez usunięcie z nieruchomości powodów urządzeń elektroenergetycznych stanowiących własność pozwanej było sprzeczne z art. 5 k.c. Sąd Rejonowy stwierdził, iż działanie pozwanej było zgodne z prawem, gdyż wybudowanie urządzeń przesyłowych energii elektrycznej bez zgody właścicieli nieruchomości zostało zrealizowane na podstawie ustawy z dnia 28 czerwca 1950 r., o powszechnej elektryfikacji wsi i osiedli (DZ.U. 1954/32/135). Powodowie nie wykazali nadto, że istnieją podstawy faktyczne do usunięcia przedmiotowych linii napięcia, na przykład z uwagi na zagrożenie zdrowia i życia. Dodatkowo powodowie mieli świadomość istnienia urządzeń przesyłowych na nieruchomości, w chwili gdy weszli w jej władanie. Przedmiotowe urządzenia pełnią szczególną rolę społeczną i gospodarczą, gdyż dostarczają prąd do budynków, a także innych gospodarstw domowych. Ponadto przebudowa linii zgodnie z żądaniem powodów powodowałaby znaczne koszty i prowadziłaby do konieczności ograniczenia prawa własności osób trzecich. Sąd uznał za nie udowodniony zarzut podniesiony przez pozwaną zasiedzenia służebności odpowiadającej służebności przesyłu. Jednocześnie uznał w części za uzasadnione roszczenie powodów zasądzenia wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości. Sąd uznał za wiarygodną w tym zakresie opinię biegłego D. K. i jako podstawę ustalenia wynagrodzenia przyjął długoletni czynsz dzierżawny. O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 100 k.p.c. wzajemnie je znosząc.

Powyższy wyrok zaskarżyli powodowie w części dotyczącej oddalenia żądania o usunięcie urządzeń elektroenergetycznych oraz orzeczenia o kosztach procesu i zarzucili w apelacji:

1.  sprzeczność istotnych ustaleń Sądu Rejonowego z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego poprzez przyjęcie, że tylko obecne usytuowanie słupa i linii przesyłowych na nieruchomości powodów umożliwia prawidłowe ich funkcjonowanie i nie istnieje możliwość ich usunięcia;

2.  naruszenie przepisów postępowania mających wpływ na treść orzeczenia, tj. art. 231 k.p.c. poprzez orzeczenie ponad żądanie i przyjęcie, że żądanie powodów w zakresie usunięcia urządzeń energetycznych pozostaje w sprzeczności z zasadami współżycia społecznego;

3.  naruszenie przepisów postępowania mających wpływ na treść orzeczenia tj. art. 233 k.p.c. poprzez dowolną ocenę zebranego w sprawie materiału dowodowego i uznanie, że żądanie powodów w zakresie usunięcia urządzeń energetycznych stoi w sprzeczność z zasadami współżycia społecznego;

4.  naruszenie przepisów postępowania mających wpływ na treść orzeczenia tj.: art. 98 k.p.c. poprzez obciążenie pozwanych w całości wydatkami w postępowaniu przed Sądem I instancji.

Wskazując na powyższe zarzuty powodowie wnieśli o zmianę zaskarżonego wyroku i uwzględnienie powództwa w zaskarżonej części oraz obciążenie pozwanego wydatkami w postępowaniu przed Sądem I instancji bądź ich stosunkowe rozdzielenie, jak również zasądzenie od pozwanej na rzecz powodów solidarnie kosztów postępowania według norm przepisanych, ewentualnie według spisu kosztów.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie jest zasadna.

Nie jest trafny zarzut skarżących, iż w niniejszej sprawie nie zachodził wyjątkowy przypadek, uzasadniony zasadami współżycia społecznego, umożliwiający ograniczenie prawa powodów do korzystania z nieruchomości stanowiącej ich własność.

Prawo własności nie jest prawem bezwzględnym i podlega ograniczeniom przez ustawy i zasady współżycia społecznego (art. 140 k.c.). Trafnie w tej sytuacji przyjął Sąd Rejonowy, iż żądanie usunięcia przez pozwaną linii przesyłowej posadowionej na nieruchomości powodów jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, tym samy nie może korzystać z ochrony prawnej. Zarzut ten został podniesiony przez pozwaną w odpowiedzi na pozew. W związku z tym Sąd I instancji obowiązany był do jego rozważenia.

Zasady współżycia społecznego w rozumieniu art. 5 k.c. są bowiem pojęciem pozostającym w nierozłącznym związku z całokształtem okoliczności danej sprawy i w takim całościowym ujęciu wyznaczają podstawy, granice i kierunki jej rozstrzygnięcia w wyjątkowych sytuacjach, które przepis ten ma na względzie. Dlatego dla zastosowania art. 5 k.c. konieczna jest ocena całokształtu szczególnych okoliczności danego wypadku w ścisłym powiązaniu nadużycia prawa z konkretnym stanem faktycznym (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 listopada 1994 r., II CRN 127/94, niepubl.).

Trafnie Sąd Rejonowy wskazał na całokształt okoliczności sprawy. Podkreślił znaczenie społeczne linii przesyłowych energii elektrycznej. Doprowadzają one bowiem prąd do wielu gospodarstw domowych. W związku z tym uwzględnienie żądania powodów prowadziłoby do całkowitego lub czasowego ograniczenia innych osób w korzystaniu z energii elektrycznej. Prowadziłoby również do konieczności ograniczenia własności osób trzecich. Prawidłowo Sąd Rejonowy zwrócił uwagę na aspekt finansowy wykonania żądania powodów. Wiązałoby się to nie tylko z poniesieniem kosztów technicznego usunięcia linii, ale również ograniczenia praw właścicieli innych nieruchomości, co wiąże się w praktyce z ponoszeniem kosztów. Nie bez znaczenia jest również fakt, iż nabywając prawa do przedmiotowej nieruchomości powodowie mieli świadomość posadowionych już na niej urządzeń. Mając tę świadomość godzili się na ograniczenie ich praw do nieruchomości. Przez blisko 30 lat znosili również te ograniczenia. Powyższe okoliczności wskazują, iż żądanie usunięcia obecnie linii przesyłowych jest z powyższych względów sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. W związku z powyższym bezzasadne są zarzuty naruszenie przez Sąd Rejonowy art. 231 i art. 233 k.p.c.

Nie są przy tym trafne zarzuty powodów, iż ustalenia Sądu Rejonowego wskazują na brak możliwości usunięcia urządzeń elektroenergetycznych z nieruchomości powodów i dlatego są błędne. Sąd I instancji wskazał nie tyle na brak możliwości technicznej usunięcia linii przesyłowej, lecz na przeszkody prawne i finansowe takiej czynności. Tak więc nie może być mowy o naruszeniu zasad współżycia społecznego ze strony pozwanej, gdyż nie tylko względy finansowe decydują o bezzasadności roszczenia powodów, a przede wszystkim przyczyny prawne, wobec których kwestie finansowe są jedynie dodatkowym argumentem przemawiającym za bezzasadnością roszczenia powodów.

Za nietrafne należało uznać zarzuty dotyczące kosztów procesu za I instancję. Powodowie wygrali sprawę zaledwie w 7 %, pozwana w 93 %. Z tego względu, iż pozwana ulegała jedynie w niewielkiej części swego żądania oddalenia powództwa w całości, nie było wykluczone obciążenie powodów całością kosztów procesu. Dlatego nie był zasadny wniosek skarżących o stosunkowe rozdzielenie tych kosztów. Należy podkreślić, iż to czynności powodów spowodowały powstanie kosztów procesu. Powodowie wnosili o przeprowadzenia dowodów z opinii dwóch biegłych, co wiązało się z koniecznością pokrycia kosztów przeprowadzenia tych dowodów.

Mając zatem na uwadze wskazane wyżej okoliczności Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. orzekł, jak w wyroku.

O kosztach procesu za instancję odwoławczą orzeczono na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z § 6 pkt. 3 i § 13 ust 1 pkt. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (j.t. Dz. U. z 2013,poz.461), zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu.