Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 października 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 1 października 2014 r. w Poznaniu

sprawy z wniosku R. N.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P.

o emeryturę

na skutek apelacji wnioskodawcy R. N.

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 13 listopada 2013 r. sygn. akt VII U 4733/13

1.  zmienia zaskarżony wyrok oraz poprzedzającą go decyzję i przyznaje wnioskodawcy prawo do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach, poczynając od dnia 1 czerwca 2013 r.;

2.  zasądza od pozwanego na rzecz wnioskodawcy kwotę 180 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje.

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 2 sierpnia 2013 roku o znaku (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P., na podstawie art.184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 roku Nr 153, poz. 1227) i przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 roku Nr 8, poz. 43 ze zm.), po rozpoznaniu wniosku z dnia 17 czerwca 2013 roku, odmówił R. N. (N.) prawa do emerytury. Uzasadniając zajęte stanowisko organ rentowy podniósł, że wnioskodawca nie udowodnił do 1 stycznia 1999 roku wymaganego co najmniej 15-letniego okresu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze oraz nie przedstawił świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach, a dokumenty pozyskane z archiwum nie dają dostatecznych podstaw do uwzględnienia okresów jako pracy w szczególnych warunkach. Na podstawie dokumentów dołączonych do wniosku o emeryturę organ rentowy zaliczył 26 lat, 10 miesięcy okresów składkowych i nieskładkowych, natomiast do stażu pracy w szczególnych warunkach przyjął za udowodniony 1 rok, 3 miesiące i 23 dni z tytułu zatrudnienia w (...) (...) w okresie od 8 września 1997 roku do 31 grudnia 1998 roku.

Odwołanie od tej decyzji złożył R. N. domagając się uchylenia lub zmiany zaskarżonej decyzji oraz uwzględnienia do pracy w szczególnych warunkach zatrudnienia w (...) Przedsiębiorstwie (...) w P. oraz w (...) w (...) w P. na stanowisku kierowcy pojazdu ciężarowego powyżej 3,5 tony. Odwołujący podniósł, że posiadając od 1974 roku uprawnienia do prowadzenia pojazdów o ładowności powyżej 3,5 tony, był zatrudniony w (...) Przedsiębiorstwie (...) w P. w okresie od 19 kwietnia 1974 roku do 16 czerwca 1979 roku, a okoliczność tę mogą potwierdzić świadkowie I. S. i A. G. (1). Natomiast w okresie od 18 czerwca 1979 roku do 27 grudnia 1990 roku odwołujący pracował w (...)w P. z T. B. i J. G. (1).

Wyrokiem z dnia 13 listopada 2013r. (sygn. akt : VII U 4733/13) Sąd Okręgowy w Poznaniu, Wydział Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny.

Odwołujący R. N. urodził się w dniu (...), z zawodu jest tokarzem, kierowcą.

W 1970 roku odwołujący ukończył Przyzakładową (...) Szkołę Zawodową przy Zakładach (...) w P..

Pierwszą pracę zarobkową odwołujący podjął w Wytwórni (...) w dniu 11 września 1971 roku jako tokarz. Stosunek pracy uległ rozwiązaniu w dniu 24 kwietnia 1972 roku.

Od 27 kwietnia 1972 roku do 10 kwietnia 1974 roku odwołujący pełnił zasadniczą służbę wojskową w Jednostce Wojskowej w B..

W dniu 19 kwietnia 1974 roku odwołujący został przyjęty do pracy w (...) Przedsiębiorstwie (...) w P. na stanowisko kierowcy w Zakładzie (...), początkowo na okres próbny, następnie na czas nieokreślony.

W trakcie zatrudnienia odwołujący kierował pojazdami ciężarowymi marki S., (...), (...), (...) a od 29 maja 1978 roku wielotonowym ciągnikiem siodłowym na trasach wyznaczonych przez pracodawcę na terenie całego kraju, którymi przewoził materiały budowlane, najczęściej cegłę oraz wyposażenie instalacji elektrycznej, wentylacyjnej i sanitarnej. Tonaż samochodu ciężarowego marki (...) z przyczepą wynosił 8 ton, a bez przyczepy 4 tony.

Na wyposażeniu przedsiębiorstwa poza samochodami ciężarowymi znajdował się jeden autobus turystyczny, samochód osobowy typu (...) oraz jeden osinobus. Każdy z zatrudnionych kierowców miał przydzielony jeden samochód ciężarowy, za który odpowiadał.

Począwszy od 1 lutego 1976 roku do 6 czerwca 1976 roku odwołujący jeździł samochodem osobowym marki (...). Z dniem 7 czerwca 1976 roku przeniesiono odwołującego ze stanowiska kierowcy samochodu osobowego na stanowisko kierowcy samochodu ciężarowego.

W dniu 30 sierpnia 1974 roku pracodawca powierzył odwołującemu dodatkowe obowiązki ładowacza. Do zakresu obowiązków odwołującego jako kierowcy - ładowacza należało uczestniczenie przy załadunku i wyładunku towaru. Odwołujący wspólnie z pomocnikiem załadowywał i wyładowywał ręcznie wszystkie materiały budowlane poza cegłą, ponieważ w tym czasie na wyposażeniu przedsiębiorstwa nie było wózków widłowych. Kable, słupy, blachy oraz barakowozy wyładowywano przy pomocy dźwigu obsługiwanego przez operatora, wówczas odwołujący przyczepiał ładunek do liny umocowanej na dźwigu i nadzorował załadunek i wyładunek. Wszystkie opisane wyżej czynności odwołujący wykonywał codziennie przez co najmniej 2 - 2,5 godziny. Za wykonywanie czynności ładowacza odwołujący otrzymywał dodatkowe wynagrodzenie w wysokości 30,00 zł. dziennie, po przedłożeniu potwierdzenia wystawionego przez usługobiorcę lub dyspozytora w karcie drogowej. W przypadku gdy odwołujący wykonywał czynności dodatkowe w czasie krótszym niż 4 godziny dziennie wynagrodzenie dziennie ulegało obniżeniu o 50%. Niezależnie od tych obowiązków odwołujący każdego dnia obsługiwał samochód ciężarowy o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony. Po godzinach pracy odwołujący dowoził pracowników (...) Przedsiębiorstwa (...) w P. do Zespołu (...) przy ulicy (...) w P..

Za świadczoną pracę odwołujący otrzymywał wynagrodzenie zasadnicze, płatne z dołu w sposób i na warunkach przewidzianych w przepisach Zarządzenia Ministra Pracy, Płac i Spraw Socjalnych z dnia 18 marca 1974 roku, Zarządzenia Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia 22 marca 1974 roku oraz Protokole Dodatkowym do Układu Zbiorowego w Budownictwie w sprawie zasad wynagradzania pracowników transportu samochodowego, według kategorii osobistego zaszeregowania w systemie roboczogodziny, dodatek za rodzaj prowadzonego pojazdu lub wykonywanie niektórych rodzajów przewozów według określonego szczebla na godzinę, premię regulaminową w wysokości do 20%.

W angażach znajdujących się w oryginalnych aktach osobowych odwołującego z okresu zatrudnienia w (...) Przedsiębiorstwie (...) w P. widnieją następujące stanowiska: kierowca, kierowca samochodu ciężarowego (angaż z dnia 15 czerwca 1976 roku), ładowacz kierowca samochodu osobowego marki W., kierowca wozu osobowego i kierowca autobusu, natomiast na liście płac z 1979 roku w rubryce charakter zatrudnienia wpisano „ kierowca ".

Umowa o pracę została rozwiązana z odwołującym w dniu 16 czerwca 1979 roku, na zasadzie porozumienia między przedsiębiorstwem zatrudniającym odwołującego a(...)" w P..

R. N. otrzymał w dniu 15 czerwca 1979 roku świadectwo pracy, w którym wpisano, że w okresie od 19 kwietnia 1974 roku do 16 czerwca 1979 roku pracował w pełnym wymiarze czasu pracy jako kierowca. Pracodawca nie wystawił odwołującemu świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Nie zachowała się dokumentacja płacowa sprzed 1979 roku.

Te same prace co odwołujący wykonywał I. S., zatrudniony w (...) Przedsiębiorstwie (...) w P. w latach 1967 - 1991 na stanowisku kierowcy oraz A. G. (2), który pracował w rzeczonym przedsiębiorstwie w latach 1972 - 2002 jako operator dźwigu.

(...) Przedsiębiorstwo (...) w P. zostało postawione w stan likwidacji.

W dniu 18 czerwca 1979 roku R. N. rozpoczął pracę w (...)w Oddziale (...) w P. na stanowisku kierowcy. Wynagrodzenie zasadnicze oraz dodatki były płatne w sposób i na warunkach przewidzianych w Zakładowym Systemie Wynagradzania według określonej kategorii zaszeregowania.

Od początku zatrudnienia odwołujący przewoził materiały budowlane samochodami ciężarowymi marki (...) z przyczepą, (...), (...) i (...) z przyczepą o ładowności przekraczającej 3,5 tony, także ze Śląska do P.. Z dniem 3 maja 1982 roku pracodawca powierzył odwołującemu obowiązki kierowcy - ładowacza. Poza codzienną obsługą samochodu ciężarowego odwołujący uczestniczył w załadunku płyt azbestowych, który odbywał się przy pomocy dźwigu, następnie dowoził towar na budowę i nadzorował wyładunek z samochodu. W ciągu dnia odwołujący wykonywał przeważnie od dwóch trzech takich kursów. Zdarzało się, że czynności załadunkowe i wyładunkowe wykonywał kierowca i ładowacz, który towarzyszył kierowcy. Na powyższe czynności odwołujący przeznaczał około 2 godziny każdego dnia, w pozostałym wymiarze czasu pracy odwołujący jeździł samochodem ciężarowym o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony. W dniu 26 września 1986 roku odwołujący został oddelegowany przez pracodawcę na stanowisko kierowcy osinobusa - ładowacza. W zastępstwie za J. G. (1) odwołujący przewoził osinobusem skazanych do pracy na budowie, przed godziną 6.00 rano oraz po godzinach pracy. Osinobus był wyposażony w 28 - 30 miejsc siedzących i dwuosobową kabinę.

Do rozwiązania umowy o pracę z odwołującym doszło w dniu 27 grudnia 1990 roku. Ze świadectwa pracy wystawionego w dniu 29 grudnia 1990 roku wynika, że odwołujący był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku kierowcy. W aktach osobowych nie zachowało się świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach.

Razem z odwołującym pracował T. B., zatrudniony w (...) w P. w okresie od 5 lipca 1977 roku do 1 września 1992 roku w pełnym wymiarze czasu pracy w charakterze kierowcy - ładowacza oraz J. G. (1), który w okresie od 9 czerwca 1978 roku do 6 maja 1991 roku zajmował stanowisko kierowcy autobusu. J. G. (1) ma ustalone prawo do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach.

W okresie od 2 stycznia 1991 roku do 5 stycznia 1996 roku R. N. prowadził pozarolniczą działalność gospodarczą w zakresie usług transportowych.

Od 26 marca 1996 roku do 31 sierpnia 1997 roku odwołujący pracował w Zakładach

(...) sp. z o.o. w K. jako kierowca - kasjer.

Kolejnym miejscem zatrudnienia odwołującego była firma(...)

(...) A. J. (...) z siedzibą w C., gdzie odwołujący w okresie od 8 września 1997 roku do 30 kwietnia 2005 roku, od 1 maja 2005 roku do 18 sierpnia 2006 roku pracował jako kierowca w ruchu krajowym i międzynarodowym. W świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach z dnia 9 lipca 2013 roku potwierdzono, że odwołujący wykonywał w okresie od 8 września 1997 roku do 30 kwietnia 2005 roku pracę kierowcy w ruchu krajowym i międzynarodowym o dopuszczalnej masie całkowitej pojazdu powyżej 3,5 tony, wymienioną w wykazie A, Dział VIII pkt. 2 stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakładzie pracy resortu transportu. Nadto powołano się na zarządzenie resortowe, tj. Zarządzenie Nr 16 Ministra Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 31 marca 1988 roku ( Dz. Urz. M.R.LiG.Ż. Nr 2 z dnia 4 listopada 1988 roku ). Do okresu pracy w szczególnych warunkach organ rentowy przyjął za udowodniony okres od 8 września 1997 roku do 31 grudnia 1998 roku w wymiarze 1 roku, 3 miesięcy i 23 dni.

Począwszy od 1 sierpnia 2006 roku do 19 czerwca 2010 roku odwołujący był zatrudniony w firmie (...) w P., przy czym od 1 lutego 2007 roku wykonywał pracę kierowcy samochodu ciężarowego o ładowności powyżej 3,5 tony.

Od 21 czerwca 2010 roku R. N. jest zatrudniony w spółce (...) SA w P. w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku kierowcy samochodu ciężarowego o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony. W dniu 17 czerwca 2013 roku R. N. złożył wniosek o emeryturę. W dniu 2 sierpnia 2013 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P. wydał zaskarżoną decyzję.

R. N. ukończył w dniu(...)roku 60 lat.

Za udowodniony na dzień 1 stycznia 1999 roku organ rentowy uznał staż pracy ubezpieczonego wynoszący łącznie 26 lat i 10 miesięcy okresów składkowych i nieskładkowych, w tym 26 lat i 10 miesięcy okresów składkowych oraz 28 dni okresów nieskładkowych.

Na dzień 1 stycznia 1999 roku odwołujący udowodnił 1 rok, 3 miesiące i 23 dni stażu w szczególnych warunkach.

Nie spełnia on warunku posiadania 15 lat pracy w szczególnych warunkach. Odwołujący nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego. R. N. posiada prawo jazdy kategorii A, kategorii B, kategorii C od 1974 roku i kategorii E.

Na podstawie powyżej przedstawionego stanu faktycznego, Sąd I instancji wydał zaskarżony wyrok uznając, odwołanie za nieuzasadnione.

Pomiędzy stronami niniejszego procesu nie pozostawał sporny wiek ubezpieczonego, który 60 lat ukończył w dniu (...) roku, tj. przed złożeniem wniosku o emeryturę. Bezsporny był również łączny staż pracy ubezpieczonego 26 lat i 10 miesięcy okresów składkowych i nieskładkowych. Sporne było natomiast to, czy R. N. legitymuje się 15 - letnim okresem pracy w warunkach szczególnych.

Analizując zasadność zaliczenia spornych okresów zatrudnienia odwołującego do pracy w warunkach szczególnych, Sąd stanął na stanowisku, iż zgromadzony w sprawie materiał dowodowy prowadzi do jednoznacznego wniosku, iż w okresie od 19 kwietnia 1974 roku do 16 czerwca 1979 roku i w okresie od 18 czerwca 1979 roku do 27 grudnia 1990 roku, odwołujący, posiadając od 1974 roku prawo jazdy kategorii C nie wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, o której mowa w wykazie A, Dział VIII pkt 2 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku. Sąd Okręgowy podkreślał, że odwołujący nie wykonywał pracy w szczególnym charakterze w okresie od 1 lutego 1976 roku do 6 czerwca 1976 roku, tj. w okresie, gdy wykonywał pracę kierowcy samochodu osobowego - W.. Nadto w aktach osobowych odwołującego znajdują się dokumenty, z których w sposób jasny wynika, że odwołującemu od 30 sierpnia 1974 roku powierzono dodatkowe obowiązki ładowacza w (...) Przedsiębiorstwie (...) w P., natomiast w angażu wpisano na dzień 3 maja 1982 stanowisko kierowca -ładowacz. Jak wynika z ustaleń Sądu odwołujący, z wyłączeniem okresu od 1 lutego 1976 roku do 6 czerwca 1976 roku, pełnił obowiązki ładowacza, przy jednoczesnym wykonywaniu zatrudnienia w charakterze kierowcy samochodu ciężarowego o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony. Wobec powyższego koniecznym było ustalenie w jakich proporcjach odwołujący poświęcał czas na wykonywanie obowiązków stricte związanych z czynnościami załadunkowymi i wyładunkowymi towaru. W tym celu Sąd dopuścił dowód z zeznań świadków I. S., A. G. (1), T. B. i J. G. (1), którzy w spornych okresach pracowali razem z odwołującym. Przesłuchani świadkowie poza świadkiem J. G. (1) podali, że odwołujący na czynności związane z ładunkiem i wyładunkiem towaru przeznaczał co najmniej 2 godziny dziennie. Analizując treść zeznań świadków, Sąd uznał, iż w przeważającej mierze korespondują one z pozostałym zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym, w tym z zeznaniami odwołującego, który podał, że wykonując dodatkowe obowiązki ładowacza pracował od 2 do 2,5 godzin dziennie. W ramach powierzonych mu obowiązków odwołujący załadowywał i wyładowywał ręcznie materiały budowlane lub nadzorował pracę operatora dźwigu, który wyładowywał towar ciężkogabarytowy. Tak dokonane ustalenia nie pozostawiają wątpliwości, iż odwołujący nie wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu, prac o których mowa w wykazie A, Dział VIII pkt 2 - prace kierowców samochodów ciężarowych o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony, specjalizowanych, specjalistycznych (specjalnych), pojazdów członowych i ciągników samochodowych balastowych, autobusów o liczbie miejsc powyżej 15, samochodów uprzywilejowanych w ruchu w rozumieniu przepisów o ruchu na drogach publicznych, trolejbusów i motorniczych tramwajów, albowiem część czasu jego pracy zajmowały mu wynikające z zakresu obowiązków czynności ładowacza. Pozostałą część ośmiogodzinnego dnia pracy odwołujący przeznaczał na dowożenie samochodem ciężarowym materiałów budowlanych na budowę.

Konkludując, raz jeszcze podkreślić należy, że warunek wykonywania pracy w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy jest spełniony tylko wówczas, gdy pracownik w ramach obowiązującego go pełnego wymiaru czasu pracy na określonym stanowisku, stale tj. ciągle wykonuje pracę w szczególnych warunkach i nie wykonuje w tym czasie żadnych innych czynności nie związanych z zajmowanym stanowiskiem (vide wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 20 września 2012 roku, III AUa 380/12, LEX nr 1223478). Zatem, w przypadku jednoczesnego wykonywania prac wymienionych w powołanym rozporządzeniu z dnia 7 lutego 1983 roku z niewymienionymi, nawet gdy stosunek tych prac jest nieproporcjonalnie wysoki na rzecz tych pierwszych, przekreśla to możliwość uznania za pracę w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, jako, że nie była wykonywana stale, w pełnym wymiarze czasu pracy (vide wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 18 września 2012 roku, III AUa 480/12, LEX nr 1220778 ).

Mając zatem powyższe na uwadze Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. i powołanych przepisów prawa materialnego - nie znalazł podstaw do uwzględniania odwołania R. N. od decyzji z dnia 2 sierpnia 2013 roku i je oddalił.

Apelację od wyroku złożył odwołujący R. N. zarzucając:

1. sprzeczność istotnych ustaleń stanu faktycznego z treścią materiału dowodowego, mające istotny wpływ na wynik sprawy poprzez:

a. uznanie, że odwołujący nie legitymuje się 15-sto letnim okresem pracy w szczególnych warunkach, będącego jedną z obligatoryjnych przesłanek przyznania mu emerytury w obniżonym wieku,

b. uznanie, że załadunek i wyładunek towarów przez kierowcę pojazdu o ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony, nie jest pracą kierowcy,

c. nieuwzględnienie faktu, że wykonywany przez kierowcę załadunek i wyładunek wlicza się do zakresu czynności związanych z wykonywaniem przewozu drogowego, co stanowi pracę kierowcy, tym bardziej jeśli załadunek i rozładunek dotyczy pojazdu obsługiwanego przez kierowcę,

d. pominięcie i nieuwzględnienie faktu, że odwołujący wykonywał obowiązki związane z załadunkiem i wyładunkiem w szczególności w godzinach nadliczbowych,

e. pominięcie i nieuwzględnienie faktu, że obowiązki załadunku i rozładunku wykonywane przez odwołującego również stanowią pracę w szczególnych warunkach, co zostało wskazane w wykazie A dział VIII pkt.1 załącznika (dalej: załącznik) do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (dalej: rozporządzenie),

2. naruszenie przepisów prawa procesowego:

a. art. 227 KPC w zw. z art. 233 § 1 KPC polegające na przekroczeniu granic swobodnej oceny dowodów i sprzeczności istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego przez wydanie rozstrzygnięcia na podstawie błędnych ustaleń, wskazanych w szczególności w pkt. 1 powyżej, co miało istotny wpływ na wynik sprawy, doprowadziło bowiem do błędnego ustalenia, że odwołujący nie legitymuje się 15-sto letnim okresem pracy w warunkach szczególnych,

b. art. 233 § 1 KPC przez sprzeczne z zasadami logiki i doświadczenia życiowego wyprowadzenie wniosku o braku związku czynności załadunku i rozładunku pojazdu z pracą kierowcy w świetle dowodów zeznań świadków i przesłuchania odwołującego, skutkiem czego Sąd I instancji błędnie ustalił, iż odwołujący nie wykonywał pracy kierowcy pojazdu ciężarowego w sposób ciągły i w pełnym wymiarze czasu pracy,

c. art. 233 § 1 KPC przez dokonanie oceny materiału dowodowego z pominięciem istotnej części materiału dowodowego tj. zeznań świadków w części, w której twierdzili, że odwołujący wykonywał pracę kierowcy samochodu ciężarowego o ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony stale i przez co najmniej osiem godzin dziennie, oraz przesłuchania odwołującego, który twierdził, że regularnie pracował w czasie przekraczającym ośmiogodzinną normę czasu pracy,

d. art. 328 § 2 KPC przez niewskazanie przyczyn, dla których sąd odmówił wiarygodności i mocy dowodowej wskazanym przez powoda dowodom w sprawie, w zakresie w jakim świadkowie twierdzili, że odwołujący wykonywał pracę kierowcy samochodu ciężarowego o ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony stale i przez co najmniej osiem godzin dziennie oraz w zakresie w jakim odwołujący twierdził, że regularnie pracował w godzinach nadliczbowych.

3. naruszenie przepisów prawa materialnego w postaci:

a. dokonania błędnej wykładni przepisów art. 32 i art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (dalej: ustawa), przepisów § 2 i 4 ust. 1 pkt. 3 rozporządzenia oraz przepisów wykazu A, dział VIII pkt 2, stanowiących załącznik powyższego rozporządzenia, a także przepisu art. 6 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004r. o czasie pracy kierowców, poprzez uznanie, że załadowywanie i rozładowywanie oraz nadzór nad tymi czynnościami, skutkuje uznaniem, że praca kierowcy nie jest wykonywana w sposób ciągły, podczas gdy załadowywanie i rozładowywanie oraz nadzór na tymi czynnościami są czynnościami związanymi z wykonywaniem przewozu drogowego, oraz są objęte zakresem definicyjnym pojęcia „praca kierowcy",

b. dokonania błędnej wykładni przepisów art. 32 i art. 184 ustawy poprzez nieuwzględnienie okoliczności, że wykonywanie nie jednego ale kilku rodzajów pracy w szczególnych warunkach, wymienionych w wykazie A załącznika w sposób ciągły, w pełnym wymiarze czasu pracy warunkuje przyznanie emerytury w obniżonym wieku.

Wskazując na te zarzuty odwołujący wniósł o:

1. zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie w całości odwołania od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 2 sierpnia 2013r., znak: (...) przez przyznanie odwołującemu emerytury zgodnie z wnioskiem z dnia 17 czerwca 2013r.,

2. ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji,

3. zasądzenie na rzecz odwołującego kosztów postępowania za obie instancje, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Pozwany organ rentowy nie złożył odpowiedzi na apelację.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja okazała się zasadna.

Przedmiotem sporu w niniejszej sprawie była ocena czy odwołujący R. N. legitymuje się wymaganym okresem 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, Sąd I Instancji przeprowadził wyczerpujące postępowanie dowodowe, a zebrany materiał poddał wszechstronnej ocenie z zachowaniem granic swobodnej oceny dowodów przewidzianej przez art. 233 § 1 k.p.c. Na tej podstawie Sąd Okręgowy poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne, które tutejszy Sąd w pełni podziela i przyjmuje za własne bez potrzeby ponownego ich przytaczania.

Sąd Apelacyjny doszedł jednak do odmiennych niż sąd I instancji wniosków w przedmiocie spełnienia przesłanki posiadania 15 letniego stażu pracy.

W pierwszej kolejności wskazać należało podstawy prawne niniejszego wyroku.

W myśl art. 184 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U.2009.153.1227 j.t.) ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2)okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Stosownie do brzmienia ust. 2 tej ustawy emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa oraz rozwiązania stosunku pracy - w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem.

Zgodnie z art. 32 ust. 2 emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych dla celów ustalenia uprawnień, o których mowa w ust. 1, za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia.

Stosownie do treści § 4 ust 1. Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

- osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,

- ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Zgodnie z treścią § 2 ust. 1 tegoż rozporządzenia okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

§ 3 stanowi zaś, iż za okres zatrudnienia wymagany do uzyskania emerytury, zwany dalej "wymaganym okresem zatrudnienia", uważa się okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczanymi do okresów zatrudnienia.

Zgodnie z przepisem art. 32 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS praca w warunkach szczególnych to praca, w której pracownik w sposób znaczny jest narażony na niekorzystne dla zdrowia czynniki. Pracę taką pracownik musi wykonywać stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku (§ 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r.), aby nabyć prawo do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym. Cel ustawodawcy w stworzeniu instytucji przewidzianej w art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z FUS opiera się zatem na złożeniu, że praca wykonywana w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy przyczynia się do szybszego obniżenia wydolności organizmu, stąd też osoba wykonująca taką pracę ma prawo do emerytury wcześniej niż inni ubezpieczeni. Wskazać także należy, iż prawo do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym stanowi odstępstwo od zasady wyrażonej w art. 27 ustawy o emeryturach i rentach z FUS i określonego w nim wieku emerytalnego, tak więc przepisy regulujące to prawo należy wykładać w sposób gwarantujący zachowanie celu uzasadniającego to odstępstwo.

Tylko okresy wykonywania zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy kreują i wypełniają weryfikowalne kryterium uznania pracy o cechach znacznej szkodliwości dla zdrowia lub znacznego stopnia uciążliwości, lub wymagającej wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Taki sam warunek odnosi się do wymagania stałego wykonywania takich prac, co oznacza, że krótsze dobowo (nie w pełnym wymiarze obowiązującego czasu pracy na danym stanowisku), a nie stałe świadczenie pracy wyklucza dopuszczalność uznania pracy za świadczoną w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wskutek niespełnienia warunku stałej znacznej szkodliwości dla zdrowia lub stałego znacznego stopnia uciążliwości wykonywanego zatrudnienia (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 12.03.2013r. III AUa 1702/12, Lex 1294740).

Zważyć także należy, iż przepisy prawa ubezpieczeń społecznych mają charakter norm bezwzględnie obowiązujących, co powoduje, iż określona w ustawie z 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych instytucja emerytury w obniżonym wieku emerytalnym musi podlegać ścisłej wykładni.

Nie jest dopuszczalne uwzględnianie do okresów pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, wymaganych do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym, innych równocześnie wykonywanych prac w ramach dobowej miary czasu pracy, które nie oddziaływały szkodliwie na organizm pracownika. Od tej reguły istnieją odstępstwa. Pierwsze z nich dotyczy sytuacji, kiedy inne równocześnie wykonywane prace stanowią integralną część (immanentną cechę) większej całości dającej się zakwalifikować pod określoną pozycję załącznika do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.). Drugie odstępstwo dotyczy przypadków, kiedy czynności wykonywane w warunkach nienarażających na działanie czynników szkodliwych dla zdrowia mają charakter incydentalny, krótkotrwały, uboczny (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 kwietnia 2012 r., II UK 233/11, LEX nr 1216852).

W spornych przypadkach - uwzględnienie okresów wykonywania pracy szkodliwej lub uciążliwej wymaganej do przyznania emerytury w niższym wieku emerytalnym - następuje po ustaleniu rzeczywistego zakresu obowiązków oraz wykonywania bezpośrednio i stale szkodliwego zatrudnienia, tyle że ocena prawna tych ustaleń powinna być racjonalna, bez stosowania "aptekarskiej" miary lub "stopera w ręku" (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi

z dnia 21 sierpnia 2013 r., III AUa 1769/12, LEX nr 1366108).

Sąd Apelacyjny podziela wyżej przytoczone stanowisko Sądu Najwyższego i sądów powszechnych i czyni go własnym na gruncie niniejszej sprawy.

Organ rentowy uznał za udowodnioną pracę w warunkach szczególnych w wymiarze 1 roku, 3 miesięcy i 23 dni. Organ rentowy nie zaliczył do stażu pracy w warunkach szczególnych zatrudnienia w (...) Przedsiębiorstwie (...) w P. od 19 kwietnia 1974r. do 16 czerwca 1979r. oraz zatrudnienia w (...) od 18 czerwca 1979r. do 27 grudnia 1990r.

Odnośnie pierwszego ze spornych okresów Sąd Okręgowy ustalił, iż w tym czasie odwołujący był kierowcą samochodów marki (...), (...), (...), (...). Od dnia 30.08.1974r.powierzono mu obowiązki ładowacza. Sąd Okręgowy podzielił stanowisko organu rentowego, że czynności te dyskwalifikują pracę kierowcy jako wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. W ocenie Sądu Apelacyjnego nie sposób się z tym zgodzić. Z zeznań świadka I. S. wynika, że kierowcy byli zatrudniani na stanowiska kierowcy- ładowacza bo nie było ludzi do pracy i było to taniej dla zakładu pracy. Kierowcy ze to otrzymywali jakieś dodatkowe wynagrodzenie ale były to niewielkie pieniądze „groszowe”. Załadunek i rozładunek zajmował od 1 do 2 godzin dziennie co potwierdził także świadek A. G. (1), jednak czynności kierowcy wykonywali więcej niż 8 godzin dziennie bo pracowali w nadgodzinach. Dziennie odwołujący pracował nawet do 12 godzin czasem więcej.

Odnośnie drugiego ze spornych okresów tj. zatrudnienia w (...)– (...) świadek T. B. zeznał, że wnioskodawca pracował na stanowisku kierowcy ładowacza. Czynności załadunku trwały ok. 2 godzin dziennie. Jeździł w tym czasie (...), (...), (...) i (...). Była to praca w pełnym wymiarze czasu pracy, czasami w nadgodzinach za które płacono. Świadek J. G. (2) zeznał, że odwołujący był kierowcą samochodu ciężarowego kierowca miał pomocnika ładowacza i dopilnowywał aby towar był załadowany, kierowca także ładował. Czynności ładowacza zajmowały sporo czasu. Jak były załadunki dźwigowe wówczas wysyłano samego kierowcę. Sam odwołujący zeznał, iż rzadko pracował 8 godzin, dzień pracy w (...) rozpoczynał o 6 rano i trwał do 17.00 – 18.00.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego dodatkowe czynności wykonywane w ramach stanowiska kierowcy nie wyłączają szczególnego charakteru pracy odwołującego. W ocenie sądu odwoławczego czynności ładowacza stanowiły margines jego czasu pracy, co w świetle przywołanego orzecznictwa nie rzutuje na szczególny charakter zatrudnienia.

Słusznie wskazuje apelacja, że czas pracy kierowcy trwa od rozpoczęcia do zakończenia pracy i obejmuje wszystkie czynności związane z wykonywaniem przewozu drogowego w szczególności prowadzenie pojazdu, załadowywanie i rozładowanie pojazdu, nadzór nad załadunkiem i wyładunkiem.

Zgodnie bowiem z obowiązującą ustawą z dnia 16 kwietnia 2004r. o czasie pracy kierowców (Dz.U. 2012.1155) w art. 6 ust. 1 określone zostały czynności składające się na czas pracy kierowców w tym w pkt.2) przewidziano załadowywanie i rozładowywanie oraz nadzór nad załadunkiem i rozładunkiem towarów. Ustawa ta obowiązuje co prawda od 2004r. definicje legalną czasu pracy kierowców w niej zawartą można per analogiam stosować do stanu faktycznego niniejszej sprawy. Skoro obecnie jest to w zasadzie podstawowy obowiązek kierowcy to tym bardziej w latach 70 i 80. Charakter pracy kierowców uległ znacznej poprawie obecnie z uwagi na unowocześnienie środków transportu drogowego. Słusznie twierdzi apelujący, że sytuacja byłaby inna gdyby chodziło o inny pojazd. Tymczasem w okolicznościach niniejszej sprawy praca kierowcy nie zawsze będzie oznaczać przebywanie za kierownicą, sporadycznie także inne prace (awaria samochodu).

Zakres znaczeniowy definicji legalnej kierowcy jest tożsamy z zakresem pojęcia pracy kierowcy i koresponduje z zakresem znaczeniowym pojęcia kierowców pojazdów ciężarowych powyżej 3,5 tony w rozumieniu wykazu A Dział VIII pkt. 2 załącznika do Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze tj. Prace kierowców samochodów ciężarowych o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony, specjalizowanych, specjalistycznych (specjalnych), pojazdów członowych i ciągników samochodowych balastowych, autobusów o liczbie miejsc powyżej 15, samochodów uprzywilejowanych w ruchu w rozumieniu przepisów o ruchu na drogach publicznych, trolejbusów i motorniczych tramwajów.

Czynności załadunku były to czynności ściśle związane ze sprawowaną pracą. Rodzaj świadczonej pracy odpowiada definicji pracy wykonywanej jako kierowca samochodu ciężarowego. Nawet jeśli odwołujący otrzymywał za to dodatkowe wynagrodzenie były to groszowe pieniące, co wynika z dokumentów znajdujących się w aktach osobowych (30 zł przy wynagrodzeniu kilka tysięcy). Specyfika pracy w tamtym okresie powodowała powszechną praktykę przekraczania 8 godzinnego czasu pracy, co potwierdzili przesłuchani w sprawie świadkowie.

Raz jeszcze podkreślić należy, iż załadunek i rozładunek mieszczą się w zakresie znaczeniowym pojęcia czasu pracy kierowców.

Zaliczenie spornych okresów powoduje, że odwołujący posiada niezbędny wymagany 15 – letni okres pracy w warunkach szczególnych.

Zgodnie z treścią art. 100 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych prawo do świadczeń określonych w ustawie powstaje z dniem spełnienia wszystkich warunków wymaganych do nabycia tego prawa.

Zgodnie zaś z treścią art. 129 ust. 1 cyt. ustawy świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu, z uwzględnieniem ust. 2.

Mając na uwadze powyższe ustalenia faktyczne i rozważania prawne, Sąd Apelacyjny w Poznaniu, Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok oraz poprzedzającą go decyzję i przyznał wnioskodawcy prawo do emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych poczynając od dnia 1 czerwca 2013r..

Orzeczenie o kosztach zawarte w punkcie 2 wyroku znajduje swoje uzasadnienie w treści art. 98 i art. 108 § 1 k.p.c. oraz § 11 ust. 2 i §12 ust. 1 pkt 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. (Dz. U. z dnia 3 października 2002 r.) w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu.