Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 grudnia 2014 r.

Sąd Okręgowy w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 11 grudnia 2014 r. w S.

sprawy U. J. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w S.

o prawo do emerytury

na skutek odwołania U. J. (1)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S.

z dnia 12 sierpnia 2013 roku znak (...)

oddala odwołanie.

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 12 sierpnia 2013 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. odmówił U. J. (1) prawa do emerytury po osiągnięciu 55 roku życia, z uwagi na nieudowodnienie przez nią okresu 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze. Organ rentowy uznał za udowodnione przez ubezpieczoną wyłącznie 9 lat, 5 miesięcy i 21 dni pracy w warunkach szczególnych.

Ubezpieczona, reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika, zaskarżyła powyższą decyzję, wnosząc o jej zmianę i przyznanie jej prawa do emerytury. W uzasadnieniu wskazano, że U. J. w warunkach szczególnych pracowała od 1 stycznia 1990 r. do 31 grudnia 2008 r., na stanowiskach pracownika kontroli jakości i rozliczeń produkcji, pracownika ds. kontroli jakości i rozliczeń produkcji, pracownika ds. kontroli jakości i rozliczeń magazynowych w okresie od 1.01.1990 r. do 30.06.1995 r. oraz kontrolera jakości – laboranta w okresie od 1.07.1995 r. do 31.12.2008 r.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie w całości, podtrzymując argumentację wyrażoną w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji. Organ rentowy wyjaśnił, że w stażu pracy ubezpieczonej w warunkach szczególnych uwzględnił wszystkie udokumentowane okresy wykonywania pracy w takich warunkach, tj. okres zatrudnienia od 15.11.1978 r. do 14.04.1980 r., od 10.06.1985 r. do 31.12.1989 r. oraz od 1.07.1995 r. do 31.12.1998 r.

W piśmie procesowym z dnia 20 maja 2014 r. pełnomocnik ubezpieczonej wniosła dodatkowo o doliczenie do stażu pracy ubezpieczonej w warunkach szczególnych następujących okresów zatrudnienia: dnia 15 kwietnia 1980 r., okresu od 24 do 29 kwietnia 1980 r., od 14 do 17 maja 1980 r. oraz od 24 do 29 maja 1980 r., kiedy to zastępowała koleżankę na stanowisku laborantki.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

U. J. (1) urodziła się w dniu (...).

Wniosek o emeryturę ubezpieczona złożyła w organie emerytalnym w dniu 6 maja 2013 r.

Ubezpieczona jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego. Wraz z wnioskiem o emeryturę złożyła jednak wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Na dzień 31 grudnia 1998 r. ubezpieczona legitymowała się ogólnym stażem ubezpieczeniowym wynoszącym 20 lat, 4 miesiące i 13 dni.

Bezsporne, a nadto dowody:

- wniosek o ustalenie prawa do emerytury – k. 1-7 plik I akt rentowych;

- karta przebiegu zatrudniania – k. 17 plik I akt rentowych.

Organ rentowy w stażu pracy ubezpieczonej w warunkach szczególnych - na potrzeby ustalenia prawa do tzw. wcześniejszej emerytury – uwzględnił okresy zatrudnienia:

- od 15 listopada 1978 r. do 14 kwietnia 1980 r. oraz od 10 czerwca 1998 r. do 31 grudnia 1998 r. w (...) Przedsiębiorstwie (...) w G. (obecnie (...) sp. z o.o.) Zakład nr (...) na stanowisku laboranta (wykaz A dział VI poz. 4);

- od dnia 1 lipca 1995 r. do 31 grudnia 1998 r. w (...) sp. z o.o. Zakład nr (...) w G. na stanowisku laboranta,

co na dzień 31 grudnia 1998 r. dało łącznie 9 lat, 5 miesięcy i 21 dni pracy w warunkach szczególnych.

Bezsporne, a nadto dowody:

- świadectwo pracy w warunkach szczególnych: k. 9 plik I akt rentowych;

- zaświadczenie z 21.03.2013 r. – k. 10 plik I akt rentowych;

- raport z ustalenia uprawnień do świadczenia - k. 14-15 plik I akt rentowych.

Od dnia 15 listopada 1978 r. U. J. (1)podjęła zatrudnienie w pełnym wymiarze czasu pracy w (...) Przedsiębiorstwie (...)w G.na stanowisku laborantki. Pracę w charakterze laborantki przy suchej destylacji drewna i węgla aktywnego, zaliczaną do prac wykonywanych w warunkach szczególnych, ubezpieczona wykonywała nieprzerwanie w okresie od 15 listopada 1978 r. do 14.01.1980 r. Następnie, od 15.01.1980 r., na podstawie art. 42 k.p. U. J.została przeniesiona na stanowisko starszego referenta ds. rozliczeń w sekcji (...). Na stanowisku tym początkowo miała pracować do 15 kwietnia 1980 r., jednak z uwagi na to, że dobrze wywiązywała się ze swoich obowiązków, z dniem 15 kwietnia 1980 r. została formalnie przeniesiona na stanowisko starszego referenta ds. rozliczeń w sekcji (...) , na którym od tej pory pracowała nieprzerwanie do dnia 25 sierpnia 1981 r.

Praca na stanowisku starszego referenta ds. rozliczeń w Dziale (...) nie była przez ubezpieczoną wykonywana w warunkach szczególnych. Ubezpieczona wykonywała wówczas typową pracę biurową, inną od wykonywanej wcześniej. Zdarzało się jednak, że w czasie pracy w tym dziale U. J.zastępowała pracujące w warunkach szczególnych pracownice laboratorium, korzystające ze zwolnień chorobowych. Takie zastępstwa były krótkotrwałe, trwały maksymalnie do kilku dni. Ubezpieczona zastępowała w ten sposób m.in. D. R., która była nieobecna w pracy w okresach od 24 do 29 kwietnia 1980 r. i od 14 do 17 maja 1980 r.

W okresie od 26 sierpnia 1981 r. do 9 czerwca 1985 r. ubezpieczona korzystała z urlopu wychowawczego.

Po powrocie z urlopu wychowawczego ubezpieczona z dniem 10 czerwca 1985 r. została zatrudniona na stanowisku kontrolera jakości – laboranta. Na stanowisku tym, na którym praca była wykonywana w warunkach szczególnych, ubezpieczona pracowała nieprzerwanie do końca zatrudnienia, tj. do 31 grudnia 1989 r.

Pracodawca w dniu 24 stycznia 2013 r. wystawił ubezpieczonej świadectwo wykonywania prac w warunkach szczególnych, w którym wskazał, że U. J. (1) była zatrudniona w (...) Przedsiębiorstwie (...) w G. w okresie od 15 listopada 1978 r. do 31 grudnia 1989 r., w tym w okresie od 15 listopada 1978 r. do 14 kwietnia 1980 r. oraz od 10 czerwca 1985 r. do 31 grudnia 1989 r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywała prace przy suchej destylacji drewna i węgla aktywnego na stanowisku laborant, wymienionym w wykazie A dziale VI poz. 4 pkt 63 załącznika nr 1 do zarządzenia nr 16 (...) z dnia 31.03.1988 r. w sprawie stanowisk pracy, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Dowody:

- świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych – k. 9 plik I akt rentowych;

- świadectwo pracy z 2.01.1990 r. – k. 11 plik KPU;

- dokumentacja w aktach osobowych U. J. (seg.XV,poz.415, w szczególności: część A: podanie o przyjęcie do pracy wraz ze zgodą z 9.11.1978 r., część B: umowa o pracę z 15.11.1978 r. – k. 1, angaż z 28.01.1980 r. k. 5, wniosek o formalne przeniesienie z 27.03.1980 r. – k. 6, angaż z 22.04.1980 r. – k. 7, angaż z 1.10.1980 r. – k. 9, angaż z 1.01.1981 r. – k. 11, zgoda na urlop wychowawczy – k. 13, 15, angaż z 10.06.1985r. – k. 18 akt sprawy;

- pismo pracodawcy z 21.05.2014 r. – k. 45-46 akt sprawy;

- zeznania świadka D. R. w wersji elektronicznej oraz protokół k. 55 akt sprawy;

- zeznania świadka W. S. w wersji elektronicznej oraz protokół – k. 55 akt sprawy;

- zeznania ubezpieczonej w wersji elektronicznej oraz transkrypcja k. 81-73 akt sprawy.

Od 1 stycznia 1990 r. ubezpieczona została zatrudniona w pełnym wymiarze czasu pracy w spółce (...) sp. z o.o. Zakładzie nr (...) w G.. Od początku zatrudnienia do do 30 czerwca 1995 r. zajmowała przy tym kolejno stanowiska: pracownika kontroli jakości i rozliczeń produkcji, pracownika ds. kontroli jakości i rozliczeń produkcji, pracownika ds. kontroli jakości i rozliczeń mag. Następnie, od dnia 1 lipca 1995 r., została zatrudniona na stanowisku laboranta. Faktycznie jednak przez cały okres zatrudnienia, niezależnie od nazwy zajmowanego stanowiska, ubezpieczona pracowała w laboratorium, wykonując faktycznie czynności laboranta. Różnica polegała wyłącznie na tym, że pracując formalnie jako kontroler jakości dodatkowo zajmowała się wysyłkami węgla drzewnego, pobierała próbki do zbadania i wystawiała dokumenty. Ubezpieczona nie zajmowała się natomiast faktycznie rozliczeniami produkcji - takie obowiązki miała powierzone inna pracownica spółki, M. C.. U. J. nie zajmowała się również rozliczeniami magazynowymi, gdyż takie prace wykonywał główny magazynier.

Po dniu 14.11.1991 r. ubezpieczona korzystała ze zwolnień lekarskich w okresach: od dnia 18 kwietnia 1994 r. do 27 kwietnia 1994 r. (10 dni), od 2 października 2006 r. do 6 października 2006 r. i od 8 grudnia 2009 r. do 12 grudnia 2009 r.

Pracodawca w dniu 21 marca 2013 r. wystawił ubezpieczonej zaświadczenie, w którym wskazał, że jest ona zatrudniona w (...) sp. z o.o. Zakład nr (...) w G. od 1 stycznia 1990 r., w tym w okresie od 1 lipca 1995 r. do 31 grudnia 2008 r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywała prace przy suchej destylacji drewna i węgla aktywnego na stanowisku laborant, wymienionym w wykazie A dziale VI poz. 4 pkt 63 załącznika nr 1 do zarządzenia nr 16 (...) z dnia 31.03.1988 r. w sprawie stanowisk pracy, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Organ rentowy w oparciu o to zaświadczenie – na potrzeby ustalenia prawa ubezpieczonej do tzw. wcześniejszej emerytury - uwzględnił w stażu pracy ubezpieczonej w warunkach szczególnych okres jej zatrudnienia od 1 lipca 1995 r. do 31 grudnia 1998 r.

Dowody:

- zaświadczenie z 21.03.2013 r. – k. 10 plik I akt rentowych;

- karta zasiłkowa – k. 13 plik I akt rentowych;

- świadectwo pracy z12.10.2001 r. – k. 13-14 plik KPU;

- pismo pracodawcy z 21.05.2014 r. – k. 45-46 akt sprawy;

- dokumentacja pracownicza – koperta k. 48 akt sprawy: w szczególności część B: umowa o pracę z 1.01.1990 r. – k. 1, angaże– k. 2-13, angaż z 7.07.1995 r. – k. 14;

- zeznania świadka D. R. w wersji elektronicznej oraz protokół k. 55 akt sprawy;

- zeznania świadka W. S. w wersji elektronicznej oraz protokół – k. 55 akt sprawy;

- zeznania świadka A. T. w wersji elektronicznej oraz protokół k. 56 akt sprawy;

- zeznania świadka J. R. w wersji elektronicznej oraz protokół k. 56 akt sprawy;

- zeznania ubezpieczonej w wersji elektronicznej oraz transkrypcja k. 81-73 akt sprawy.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie nie mogło zostać uwzględnione.

Stan faktyczny niniejszej sprawy sąd ustalił na podstawie dokumentów zgromadzonych w aktach ZUS i w aktach sądowych, a także na podstawie zeznań świadków i ubezpieczonej. Autentyczność dokumentów nie była przez strony kwestionowana i nie budziła wątpliwości sądu. Zostały one sporządzone w sposób zgodny z przepisami prawa, przez uprawnione do tego osoby, w ramach ich kompetencji, oraz w sposób rzetelny, stąd też zostały uznane za wiarygodne. W zakresie zbieżnym z zebranym w sprawie materiałem dokumentarnym, sąd uznał także za wiarygodne zeznania świadków oraz korespondujące z nimi wyjaśnienia ubezpieczonej.

Zgodnie z przepisem art. 24 ust. 1a pkt 23 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz.U. z 2013 r. poz. 1440 - dalej jako: ustawa emerytalna), kobietom urodzonym w okresie od dnia 1 kwietnia 1958r. do 30 czerwca 1958 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego, wynoszącego co najmniej 61 lat i 10 miesięcy, z zastrzeżeniem art. 46, 47, 50, 50a i 50e i 184.

W myśl z kolei przepisu art. 184 ust. 1 i 2 ustawy emerytalnej - ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32 (tj. w przypadku kobiet – 55 lat), 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1)okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymagany w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku 65 lat - dla mężczyzn oraz

2)okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 (co najmniej 20 lat dla kobiet).

Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Wykaz prac zaliczanych do prac w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze zamieszczony został w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 z późn. zm.). Przepis § 4 ust. 1 tego rozporządzenia stanowi przy tym, że pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1) osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,

2) ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

W myśl przepisu §2 powołanego aktu prawnego, okresami pracy uzasadniającymi prawo do emerytury są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Okresy pracy, o którym mowa stwierdza przy tym zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 cytowanego rozporządzenia lub w świadectwie pracy.

W niniejszej sprawie bezspornym pozostaje, iż ubezpieczona osiągnęła– na dzień wydawania decyzji – wiek emerytalny uprawniający ją do skorzystania z wcześniejszej emerytury i że posiada wymagany powyższymi uregulowaniami udokumentowany ogólny okres ubezpieczenia wynoszący ponad 20 lat. Poza sporem pozostawało również to, że ubezpieczona skutecznie złożyła wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa. Sporną natomiast była kwestia dotycząca okresu pracy w warunkach szczególnych. Organ rentowy uznał bowiem za udowodniony przez ubezpieczoną okres pracy w warunkach szczególnych wynoszący na dzień 1 stycznia 1999 r. jedynie 9 lat, 5 miesięcy i 21 dni, podczas gdy ubezpieczona domagała się doliczenia do tego stażu dodatkowo okresu zatrudnienia od 1.01.1990 r. do 30.06.1995 r. w (...) sp. z o.o. oraz od 24 do 29 kwietnia 1980 r., od 14 do 17 maja 1980 r., od 24 do 29 maja 1980 r. w (...) Przedsiębiorstwie (...) w G., kiedy to miała zastępować nieobecnych z powodu choroby pracowników zatrudnionych na stanowisku laboranta.

Mając na uwadze powyższe, w pierwszej kolejności trzeba wskazać, iż zgodnie z § 2 ust.2 przywołanego wyżej rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r., okresy pracy w warunkach szczególnych stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia lub w świadectwie pracy. Zgodnie jednak z utartą praktyką i orzecznictwem w postępowaniu przed sądem okresy zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przewidziane rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 z późn. zm.) mogą być ustalane także innymi środkami dowodowymi niż dowód z zaświadczenia z zakładu pracy (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 10 marca 1984 r., III UZP 6/84 oraz uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21 września 1984 r. III UZP 48/84), a więc wszelkimi dopuszczalnymi przez prawo środkami dowodowym. Wydanie lub niewydanie przez pracodawcę świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach nie rodzi bowiem żadnych skutków materialnoprawnych. Zaświadczenie to jest jedynie dokumentem prywatnym (art. 245 k.p.c.), wydawanym dla celów dowodowych, a okoliczności potwierdzone w nim przez pracodawcę podlegają weryfikacji zarówno w postępowaniu sądowym, jak i w postępowaniu przed organem rentowym. Określenie stanowiska pracy i jej charakteru wskazane w wystawionym przez pracodawcę świadectwie pracy nie wiąże zatem sądu, który na podstawie całego zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego ocenia, czy ubezpieczony pracował – stale i w pełnym wymiarze czasu pracy – w warunkach szczególnych. Sąd może więc zarówno ustalić, że dana osoba wykonywała pracę w warunkach szczególnych także w innych okresach niż te, które przywołał pracodawca (dokonać ustaleń korzystnych dla ubezpieczonego), jak i że niektóre z okresów zaliczonych przez pracodawcę do okresów pracy w warunkach szczególnych w istocie takimi okresami nie były (dokonać ustaleń niekorzystnych dla ubezpieczonego). Samodzielnie sąd ustala również, jak zakwalifikować pracę danej osoby w odniesieniu do wykazu prac określonych w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. 1983 r. Nr 8 poz. 43 ze zm.). Dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma bowiem istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy. Praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia z Rady Ministrów w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Zaakcentować przy tym należy, że w sprawie, w której przedmiotem jest prawo do świadczenia rentowo-emerytalnego lub wysokość tego świadczenia, wymaga się dowodów nie budzących wątpliwości, spójnych oraz precyzyjnych - potwierdzających czy uprawdopodobniających w stopniu graniczącym z pewnością nie tylko fakt zatrudnienia, ale i pozostałe okoliczności związane ze świadczeniem pracy. Sąd Najwyższy, m.in. w wyroku z dnia 9 stycznia 1998 roku, sygn. akt II UKN 440/97, opubl. OSNP 1998/22/667, wskazał, że zaliczenie nieudokumentowanych spornych okresów składkowych z przebiegu ubezpieczenia do stażu ubezpieczeniowego na podstawie zeznań świadków lub przesłuchania strony zainteresowanej jest dopuszczalne tylko w przypadkach nie budzących żadnych wątpliwości co do spójnego i precyzyjnego - rodzajowego oraz czasowego potwierdzenia się udowadnianych okoliczności. Dlatego za uzasadniony należy uznać rygoryzm sądu w ocenie materiału sprawy, który wykazuje sprzeczności. O ile strona pragnie uzyskać korzystne dla siebie rozstrzygnięcie, musi na okoliczność twierdzeń przedstawić sądowi dowody. Nie gołosłowne, hipotetyczne założenia, nie mające pokrycia w jakimkolwiek innym dowodzie, ale rzeczywiste dowody, pozwalające ustalić (tu – na gruncie niniejszej sprawy), w jakim faktycznie charakterze ubezpieczona pracowała we wskazywanych przez siebie spornych okresach zatrudnienia.

W ocenie sądu w niniejszym postępowaniu brak było podstaw do dokonania ustaleń faktycznych wyłącznie w oparciu o zeznania świadków oraz ubezpieczonej. Nie można było bowiem tracić z pola widzenia faktu, iż zakład pracy, w którym ubezpieczona miała pracować w warunkach szczególnych we wskazywanych przez siebie okresach nadal istnieje. (...) sp. z o.o. Zakład nr (...)(dawniej (...) Przedsiębiorstwo (...)w G.) potwierdził zaś jedynie zatrudnienie ubezpieczonej w warunkach szczególnych w okresach od 15 listopada 1978 r. do 31 grudnia 1989 r., od 10 czerwca 1998 r. do 31 grudnia 1998 r. oraz od 1 lipca 1995 r. do 31 grudnia 2008 r. na stanowisku laboranta, co na dzień 31 grudnia 1998 r. dało łącznie 9 lat, 5 miesięcy i 21 dni pracy w warunkach szczególnych. W złożonym na potrzeby niniejszej sprawy piśmie procesowym z dnia 21 maja 2014 r. pracodawca wskazał przy tym, że nie może potwierdzić, iż w warunkach szczególnych ubezpieczona pracowała również w okresach od 15.04.1980 r. do 25.08.1981 r. oraz od 1.01.1990 r. do 30.06.1995 r. Wyjaśnił bowiem, że w pierwszym z tych okresów ubezpieczona pracowała na stanowisku starszego referenta ds. rozliczeń w Dziale (...), gdzie nie wykonywała pracy w warunkach szczególnych w rozumieniu rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. Odnośnie zaś okresu od dnia 1 stycznia 1990 r. do 30 czerwca 1995 r. wskazał, że ubezpieczona była wówczas zatrudniona kolejno na stanowisku pracownika kontroli jakości i rozliczeń produkcji, pracownika ds. kontroli jakości i rozliczeń produkcji, pracownika ds. kontroli jakości i rozliczeń magazynowych, a w jej aktach osobowych brak jest dokumentów potwierdzających, że w tym czasie stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywała prace w warunkach szczególnych.

W ocenie sądu zeznania przesłuchanych w sprawie świadków pozwoliły wyłącznie na ustalenie, że pracę w warunkach szczególnych ubezpieczona wykonywała dodatkowo w okresie od 1 stycznia 1990 r. do 30 czerwca 1995 r. Ze wszystkich tych – zbieżnych ze sobą i spójnych – zeznań wynika bowiem, że ubezpieczona pracowała w tym czasie w rzeczywistości jako laborantka, a jedynie dodatkowo zajmowała się kontrolą jakości, wykonując jednak także i w tym czasie pracę w warunkach szkodliwych. Powyższe okazało się jednak de facto pozbawione znaczenia – nawet pomimo takiego ustalenia niemożliwym okazało się bowiem rozstrzygnięcie odwołania na korzyść ubezpieczonej poprzez przyznanie jej prawa do emerytury. Po doliczeniu bowiem do przyjętego już przez organ rentowy stażu pracy U. J. w warunkach szczególnych także okresu od 1 stycznia 1990 r. do 30 czerwca 1995 r. ubezpieczona legitymowałaby się bowiem wyłącznie stażem pracy wynoszącym 14 lat 11 miesięcy i 21 dni, a zatem brakowałoby jej do wymaganego przez ustawodawcę stażu pracy 9 dni.

taż ów w sensie prawnym był jednak krótszy - z okresu zatrudnienia ubezpieczonej od 1.01.1990 r. do 30.06.1995 r. - należałoby bowiem wyłączyć okres od 18 kwietnia 1994 r. do 27 kwietnia 1994 r. (10 dni), podczas którego nie świadczyła ona pracy, lecz przebywała na zwolnieniu lekarskim. Stosownie bowiem do treści przepisu art. 32 ust. 1a pkt 1 ustawy emerytalnej, przy ustalaniu okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze nie uwzględnia się okresów niewykonywania pracy, za które pracownik otrzymał po dniu 14 listopada 1991 roku wynagrodzenie lub świadczenie z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. W wyroku z 28 sierpnia 2008 roku, sygn. akt II PK 2/08, Sąd Najwyższy wyjaśnił przy tym, iż okres niewykonywania pracy w rozumieniu przywołanego przepisu art. 32 ust. 1a pkt 1 to nie tylko okres niezdolności do pracy, za który pracownik otrzymał wynagrodzenie o którym mowa w art. 92 k.p. lub świadczenia z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, ale także każdy inny okres w trakcie którego pracownik pozostawał w stosunku pracy i otrzymywał wynagrodzenie, jednakże nie świadczył faktycznie pracy. Sąd rozpoznający niniejszą sprawę w całości podziela zaprezentowany wyżej pogląd. Trzeba bowiem pamiętać, iż motywem przyświecającym ustawodawcy przy tworzeniu prawa do tzw. wcześniejszej emerytury było to, że praca świadczona w warunkach szczególnych stale i w pełnym wymiarze czasu pracy przyczynia się do znacznie szybszego obniżenia wydolności organizmu. Z tych względów za zasadne przyjęto, iż osoba wykonująca pracę tego typu winna nabyć prawo w wieku obniżonym w stosunku do pozostałych ubezpieczonych. Wymóg okresu pracy w szczególnych warunkach powinien więc odnosić się do okresów rzeczywistego wykonywania takiej pracy, z wyłączeniem pozostałych formalnych okresów pozostawania w stosunku pracy. Pracownik nie wykonując bowiem pracy w szczególnych warunkach nie jest narażony na szybszą utratę zdrowia. Warto podkreślić, iż omawiana regulacja odnosi się do okresów niewykonywania pracy za które pracownik otrzymał wynagrodzenie (np. będąc niezdolnym do pracy), niezależnie od tego, czy okres za który wypłacono wynagrodzenie zaliczany jest do okresu składkowego, czy nieskładkowego. Rozróżnienie to ma znaczenie dla oceny posiadania przez pracownika „wymaganego okresu zatrudnienia”, o którym mowa w § 3 rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 roku, nie jest natomiast istotne do okresu wykonywania pracy w szczególnych warunkach w rozumieniu § 2 ust. 1 tego rozporządzenia (tak Sąd Najwyższy w wyroku z 5 maja 2009 r., I UK 4/09).

W tej sytuacji koniecznym było uznanie, że ubezpieczona nie legitymuje się 15-letnim stażem pracy w warunkach szczególnych na koniec 1998 roku. Po odjęciu okresu pobierania zasiłku chorobowego, łącznie z uwzględnionym przez organ rentowy stażem pracy w warunkach szczególnych, staż ten wynosiłby bowiem jedynie 14 lat, 11 miesięcy i 11 dni, a więc o 19 dni mniej niż to konieczne, by U. J. mogła nabyć prawo do wcześniejszej emerytury.

Co więcej, w niniejszej sprawie po przeprowadzeniu gruntownej analizy treści dokumentów znajdujących się w aktach osobowych U. J., koniecznym okazało się ustalenie, że organ rentowy nieprawidłowo ustalił staż pracy ubezpieczonej w warunkach szczególnych, w zakresie w jakim w stażu tym uwzględnił okres zatrudnienia ubezpieczonej od 15 listopada 1978 r. do 14 kwietnia 1980 r. w (...) Przedsiębiorstwie (...)w G.na stanowisku laborantki. W ocenie sądu w analizowanym przypadku należało bowiem uznać, że zaliczeniu do stażu pracy ubezpieczonej w warunkach szczególnych podlegał wyłącznie okres zatrudnienia od 15.11.1978 r. do 14.01.1980 r., a więc krótszy o trzy miesiące. Z dokumentów znajdujących się w aktach osobowych ubezpieczonej wynika bowiem jasno, że istotnie, pracowała ona nieprzerwanie na stanowisku laborantki w (...) Przedsiębiorstwie (...)w G.od dnia 15 listopada 1978r. (kiedy to została zatrudniona w tym przedsiębiorstwie), jednak tylko do dnia 14.01.1980 r. Poczynając bowiem od 15.01.1980 r., na podstawie art. 42 § 4 Kodeksu pracy, U. J. (1)została przeniesiona do pracy na stanowisku starszego referenta ds. rozliczeń w sekcji (...). Następnie, z dniem 15 kwietnia 1980 r. ubezpieczona została już na stałe przeniesiona na to stanowisko, do tego działu; pracowała na nim nieprzerwanie do dnia 25 sierpnia 1981 r. Okoliczności te wynikają jasno z angażu z 28.01.1980 r., wniosku o formalne przeniesienie z 27.03.1980 r. oraz angażu z 22.04.1980 r., tj. z dokumentów znajdujących się w aktach pracowniczych ubezpieczonej. W tej sytuacji, jako że dowód ze świadectwa pracy jako dowód z dokumentu prywatnego nie ma silniejszej mocy dowodowej niż dowód z dokumentacji pracowniczej, sąd uznał za bardziej miarodajny ten drugi dowód. Należy bowiem zauważyć, że dokumenty znajdujące się w aktach osobowych mają charakter archiwalny, będąc dokumentami sporządzanymi na bieżąco, przez osoby, które w spornym okresie (ponad trzydzieści lat temu) bezpośrednio obcowały z ubezpieczoną, a co za tym idzie, posiadały najpełniejszą wiedzę o tym, czym faktycznie się w owym czasie zajmowała. Logicznym wydaje się zresztą, że pracodawca – zanim przeniósł pracownicę na nowe, inne od dotychczasowego stanowisko pracy – chciał ją najpierw niejako wypróbować. Czasowe powierzenie wykonywania innej pracy na podstawie art. 42 § 4 Kodeksu pracy dawało zaś najlepszą możliwość przeprowadzenia owej próby.

Powyższe oznacza, że staż pracy ubezpieczonej w warunkach szczególnych musi zostać pomniejszony o kolejne trzy miesiące, a co za tym idzie, że wynosi on 14 lat, 8 miesięcy i 11 dni, a nie wymagane 15 lat.

Stażu pracy w warunkach szczególnych nie można było przy tym uzupełnić okresem zatrudnienia U. J. po dniu 31 grudnia 1998 r. Co prawda niespornym w sprawie było, że ubezpieczona w warunkach szczególnych pracowała od 7 lipca 1990 r. do 31 grudnia 2008 r., jednak warunkiem nabycia uprawnień emerytalnych według art. 184 ustawy emerytalnej jest spełnienie przesłanki legitymowania się 15-letnim stażem pracy w warunkach szczególnych przed dniem 1 stycznia 1999 r. Wynika to wprost z brzmienia art. 184 ust. 1 ustawy, w którym wskazano, że ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli: 1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz 2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27. Ustawa o emeryturach i rentach z FUS weszła zaś w życie z dniem 1 stycznia 1999 r. (art. 196).

Sąd nie znalazł również podstaw do uwzględnienia w stażu pracy ubezpieczonej w warunkach szczególnych okresów, w których miała ona zastępować na czas choroby pracownice laboratorium, tj. okresów od 24 do 29 kwietnia 1980 r., od 14 do 17 maja 1980 r. oraz od 24 do 29 maja 1980 r. Zgodnie z ustawową definicją pojęcia "pracy w szczególnych warunkach", zawartą w przepisie art. 32 ust. 2 ustawy emerytalnej, za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Pracę taką pracownik musi jednak wykonywać stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku (§ 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze), aby nabyć prawo do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym.

Akcentowanie powyższego wymogu wiąże się z wyjątkowością wcześniejszych uprawnień emerytalnych w obniżonym wieku emerytalnym, które jako instytucja odbiegająca od powszechnego systemu emerytalnego winna być ściśle interpretowana i przestrzegana. Intencją tego uprawnienia i jego celem jest przyznanie przedmiotowych uprawnień jedynie tym pracownikom, którzy z uwagi na wykonywanie pracy o cechach znacznej szkodliwości dla zdrowia lub znacznego stopnia uciążliwości, bądź wymagającej wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia, są narażeni na szczególne, wynikające z powyższego, negatywne bodźce środowiska pracy, przez to szybciej tracąc zdolność do jej świadczenia w porównaniu z pracownikami zatrudnionymi w warunkach pracy, w których zachowane są normy bezpieczeństwa i higieny pracy. Warunek ten, z wyraźnej woli ustawodawcy, jest zachowany wyłącznie w przypadku wykonywania pracy w powyższych warunkach stale i w pełnym, obowiązującym na danym stanowisku wymiarze czasu pracy. Stałe wykonywanie takich prac oznacza zaś, że krótsze dobowo (nie w pełnym wymiarze obowiązującego czasu pracy na danym stanowisku) lub periodyczne, a nie stałe świadczenie pracy wyklucza dopuszczalność uznania pracy za świadczoną w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wskutek niespełnienia warunku stałej znacznej szkodliwości dla zdrowia lub stałego znacznego stopnia uciążliwości wykonywanego zatrudnienia (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 3 października 2008 r., II UK 133/08). Nie negując więc faktu, że ubezpieczona faktycznie mogła we wskazanych wyżej okresach zastępować swoje, zatrudnione w szczególnych warunkach koleżanki, należało uznać, że nie wykonywała ona w tym czasie pracy w warunkach szczególnych.

Należy jednak podkreślić, że nawet gdyby owe okresy zostały do stażu takiej pracy ubezpieczonej doliczone, i tak nie wystarczyłoby to do ustalenia, że staż ten wynosi 15 lat.

Mając więc wszystko powyższe na uwadze, sąd uznał, iż decyzja organu rentowego, odmawiająca ubezpieczonej prawa do emerytury była słuszna. Co za tym idzie, odwołanie ubezpieczonej jako bezzasadne zostało oddalone (art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.).