Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 29 marca 2000 r.
III RN 135/99
Przy ocenie rzetelności prowadzenia podatkowej księgi przychodów i
rozchodów organy podatkowe obowiązane są do dokładnego rozważenia pod-
noszonych przez podatnika wyjaśnień dotyczących przyczyn niezgodności
wpisu ze stanem rzeczywistym.
Przewodniczący: SSN Kazimierz Jaśkowski (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Jerzy Kwaśniewski, Andrzej Wasilewski.
Sąd Najwyższy, z udziałem Prokuratora Prokuratury Krajowej Waldemara
Grudzieckiego, po rozpoznaniu w dniu 29 marca 2000 r. sprawy ze skargi Andrzeja
C. na decyzję Izby Skarbowej w W. z dnia 15 października 1997 r. [...] w przedmiocie
określenia zobowiązania w podatku dochodowym od osób fizycznych za 1996 r., na
skutek rewizji nadzwyczajnej Ministra Sprawiedliwości [...] od wyroku Naczelnego
Sądu Administracyjnego-Ośrodka Zamiejscowego we Wrocławiu z dnia 15 grudnia
1998 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Naczelnemu Sądowi Admi-
nistracyjnemu-Ośrodkowi Zamiejscowemu we Wrocławiu do ponownego rozpozna-
nia.
U z a s a d n i e n i e
Minister Sprawiedliwości w sprawie ze skargi Andrzeja C. na decyzję Izby
Skarbowej w W. z dnia 15 października 1997 r. w przedmiocie określenia zobowią-
zania w podatku dochodowym od osób fizycznych za 1996 r. wniósł rewizję nadzwy-
czajną od wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego-Ośrodka Zamiejscowego we
Wrocławiu z dnia 15 grudnia 1998 r. [...]. Zaskarżonym wyrokiem uchylono decyzje
organów podatkowych obu instancji i zasądzono koszty postępowania na rzecz skar-
żącego. Zdaniem organów podatkowych skarżący nie mógł uznać za koszty uzyska-
nia przychodu wydatków, które były nienależycie udokumentowane. Podstawą obli-
2
czeń były bowiem faktury wystawione przez nieistniejący podmiot gospodarczy („P.-
E.” s.c. Eksport Import, N., B., P., ul. P.).
Uchylając zaskarżone decyzje Naczelny Sąd Administracyjny wskazał, że w
podatku dochodowym przedmiotem opodatkowania jest przychód pomniejszony o
koszty jego uzyskania. Zgodnie z art. 22 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o po-
datku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. Nr 80, poz. 350 ze zm. – obecnie jed-
nolity tekst: Dz.U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 ze zm.) kosztami uzyskania przychodów
z poszczególnego źródła są wszelkie koszty poniesione w celu osiągnięcia przycho-
dów. Podniesiono w uzasadnieniu tego wyroku, że według § 11 ust. 1 i ust. 3 pkt 1
rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 14 grudnia 1995 r. w sprawie prowadzenia
podatkowej księgi przychodów i rozchodów (Dz.U. Nr 148, poz. 720) podstawą zapi-
sów w księdze są prawidłowe i rzetelne dowody. Naczelny Sąd Administracyjny zgo-
dził się z poglądem organów podatkowych, że aby uznać poniesiony wydatek za
koszty uzyskania przychodu, podatnik winien faktycznie ponieść wydatek, wykazać
jego związek z uzyskanym przychodem oraz przedstawić dowód poniesienia wydat-
ku, odpowiadający wymaganiom przewidzianym w powołanych przepisach rozporzą-
dzenia z dnia 14 grudnia 1995 r. Dowody księgowe, na podstawie których podatnik
odliczył koszty uzyskania przychodu, były wystawione przez nieistniejący podmiot
(s.c. „P.-E.”), były zatem wadliwe. Zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego de-
cyzje organów podatkowych należało jednakże uchylić, ponieważ nie zostało rozwa-
żone, czy nie można uznać zakwestionowanych dowodów księgowych za dowody
pochodzące od osoby fizycznej.
W rewizji nadzwyczajnej zarzucono rażące naruszenie art. 22 ust. 1 ustawy o
podatku dochodowym od osób fizycznych, § 11 ust. 1 i ust. 3 pkt 1 rozporządzenia
Ministra Finansów z dnia 14 grudnia 1995 r. oraz art. 80 KPA. Zdaniem Ministra
Sprawiedliwości organy podatkowe podjęły próby ustalenia, kto był rzeczywistym
wystawcą faktur, jednakże podatnik nie był w stanie podać żadnych informacji mo-
gących przyczynić się do tego ustalenia. Według jego twierdzeń wszystkie zamówie-
nia składał telefonicznie (przy czym nie podał organom podatkowym numeru telefonu
komórkowego, z którego korzystał), towar w postaci sprzętu do odbioru telewizji sa-
telitarnej odbierał przy wyznaczonej stacji benzynowej, a zapłata następowała go-
tówką.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
3
Rewizja nadzwyczajna jest uzasadniona.
Podstawą do odliczenia od przychodu kosztów jego uzyskania jest należyte
prowadzenie księgi przychodów i rozchodów, opartej na prawidłowych i rzetelnych
dowodach (art. 21 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz §
11 ust. 1 i ust. 3 pkt 1 rozporządzenia z dnia 14 grudnia 1995 r.). W niniejszej spra-
wie podatnik wpisywał do księgi wydatki – traktując je jako koszty uzyskania – doku-
mentowane fakturami wystawionymi przez nieistniejący podmiot gospodarczy.
Obiektywnie były to więc zapisy niewłaściwe. Jednakże – jak trafnie przyjęto w
orzecznictwie Sądu Najwyższego – sama obiektywna niewłaściwość wpisu lub jego
brak nie przesądzają o nierzetelności prowadzenia księgi przychodów i rozchodów
(tak na przykład wyrok z dnia 3 marca 1994 r., III ARN 9/94, OSNAPiUS 1994 Nr 4,
poz. 54 lub wyrok z dnia 20 czerwca 1996 r., II ARN 13/96, OSNAPiUS 1997 Nr 3,
poz. 29). Wymaga bowiem wyjaśnienia, jakie przyczyny spowodowały te nieprawid-
łowości. Jeżeli więc podatnik twierdził, iż niewłaściwe wpisy w księdze przychodów i
rozchodów zostały spowodowane okolicznościami (przyczynami) od niego niezależ-
nymi, to rzeczą organów podatkowych jest dokładne i staranne rozważenie twierdzeń
podatnika (art. 80 KPA). Sąd Najwyższy podziela w tym zakresie pogląd wyrażony w
uzasadnieniu wyroku z dnia 20 czerwca 1996 r., III ARN 13/96 (OSNAPiUS 1997 Nr
3, poz. 29). To jednak podatnik musi wykazać – a przynajmniej uprawdopodobnić –
istnienie okoliczności uniemożliwiających dokonanie odpowiednich wpisów w księdze
przychodów i rozchodów. W niniejszej sprawie podatnik nie podał, z wystarczającym
uzasadnieniem, żadnej okoliczności wskazującej na legalne nabycie przez niego
towarów, których cena stanowiłaby koszty uzyskania przychodu. Nie podał on
numeru telefonu komórkowego, z którego zamawiał towary, w związku z czym organ
nie mógł ustalić dostawcy na podstawie odczytu wydruku przeprowadzonych roz-
mów. Zapłata następowała zawsze gotówką, mimo że niektóre kwoty z uwagi na ich
wysokość powinny być przekazywane za pośrednictwem banku. Organ podatkowy
nie mógł zatem ustalić sprzedawcy na podstawie numeru jego rachunku bankowego.
Miejsce odbioru towaru – obok umówionej stacji benzynowej – także uniemożliwiało
ustalenie, kto był sprzedawcą towaru. Uznać zatem trzeba, że organy podatkowe,
podejmując próby ustalenia sprzedawcy na podstawie powyższych okoliczności, do-
łożyły odpowiednich starań w tym zakresie.
Z tych względów na podstawie art. 39313
KPC w związku z art. 10 ustawy z
4
dnia 1 marca 1996 r. o zmianie Kodeksu postępowania cywilnego... (Dz.U. Nr 43,
poz. 189 ze zm.) orzeczono jak w sentencji.
========================================

III RN 135/99

Powołane przepisy:

Korekty wprowadzone przez SAOS:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia