Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 grudnia 2012 r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Jacek Zajączkowski

Sędziowie:SSA Maria Padarewska - Hajn (spr.)

SSA Mirosław Godlewski

Protokolant: stażysta Agata Jóźwiak

po rozpoznaniu w dniu 6 grudnia 2012 r. w Łodzi

sprawy J. M.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddziałowi w Ł.

o emeryturę,

na skutek apelacji J. M.

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Łodzi

z dnia 22 lutego 2012 r., sygn. akt: IX U 1189/11;

1.  zmienia zaskarżony wyrok oraz poprzedzającą go decyzje organu rentowego i przyznaje J. M. prawo do wypłaty emerytury od dnia 1 października 2011 r.

2.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddziału w Ł. na rzecz J. M. kwotę 30,00 ( trzydzieści ) złotych tytułem zwrotu kosztów sądowych za II instancję.

Sygn. akt III Aua 613/12

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 13 października 2011 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych
I Oddział w Ł. przeliczył świadczenie emerytalne J. M. w zakresie stażu pracy oraz zawiesił jego wypłatę z dniem 1 października 2011 roku, z uwagi na fakt, iż wnioskodawczyni nie rozwiązała stosunku pracy z dotychczasowym pracodawcom, na rzecz którego wykonywała pracę bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury.

W odwołaniu od powyższej decyzji J. M. wniosła o uchylenie wyżej wymienionej decyzji z uwagi na sprzeczność z zasadami określonymi w Konstytucji RP, w tym z zasadą demokratycznego państwa prawnego, zasadą ochrony praw nabytych oraz zasadą nie działania prawa wstecz.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. wniósł o oddalenie odwołania.

Sąd Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Łodzi wyrokiem z dnia 22 lutego 2012 r oddalił odwołanie i ustalił następujący stan faktyczny:

J. M. urodziła się w dniu (...)roku.

W dniu 3 marca 2009 roku ubezpieczona złożyła wniosek o przyznanie prawa do emerytury w związku z osiągnięciem wieku emerytalnego. W dacie złożenia wniosku o emeryturę wnioskodawczyni pozostawała w stosunku pracy, który kontynuowała po przyznaniu jej prawa do emerytury.

Decyzją z dnia 18 marca 2009 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. przyznał od dnia 1 marca 2009 roku ubezpieczonej prawo do emerytury poczynając od dnia 1 marca 2009 roku, przy czym organ rentowy zawiesił wnioskodawczyni wypłatę świadczenia z powodu osiągania przez nią przychodu
w kwocie przekraczającej 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Na wniosek J. M. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział
w Ł. decyzją z dnia 14 kwietnia 2009 roku podjął wypłatę należnej jej emerytury

Kolejnymi decyzjami organ rentowy przeliczał świadczenie emerytalne ubezpieczonej w związku ze zmianą stażu pracy.

Decyzją z dnia 13 października 2011 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych
I Oddział w Ł. przeliczył po raz kolejny emeryturę J. M. od dnia
1 października 2011 roku i jednocześnie zawiesił wypłatę świadczenia z uwagi na kontynuowanie przez ubezpieczoną stosunku pracy. Organ rentowy poinformował wnioskodawczynię, iż w celu podjęcia wypłaty emerytury należy przedłożyć
w oddziale ZUS świadectwo pracy lub zaświadczenie potwierdzające fakt rozwiązania stosunku pracy z każdym pracodawcą, na rzecz którego praca ta była wykonywana bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury.

Powyższy bezsporny stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie całokształtu materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie, a w szczególności w oparciu o dokumenty zawarte w aktach organu rentowego.

W tak ustalonym stanie faktycznym i w oparciu o treść przepisu art. 103 a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( Dz U z 2009 r Nr. 153 poz. 1227 ze zm ), Sąd uznał, iż roszczenie wnioskodawczyni nie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 103a ustawy prawo do emerytury ulega zawieszeniu bez względu na wysokość przychodu uzyskiwanego przez emeryta z tytułu zatrudnienia kontynuowanego bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, na rzecz którego wykonywał je bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury, ustalonym w decyzji organu rentowego.

Art. 103a został dodany przez art. 6 pkt 2 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 roku
o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2010 roku Nr 257 poz. 1726) z dniem 1 stycznia 2011 roku.

W myśl art. 28 powołanej ustawy z dnia 16 grudnia 2010 roku do emerytur przyznanych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy przepisy ustawy, o której mowa w art. 6, oraz ustawy, o której mowa w art. 18, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, stosuje się, poczynając od dnia 1 października 2011 r.

Mając na uwadze powyższe Sąd doszedł do przekonania, iż zaskarżona decyzja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych jest prawidłowa i odpowiada obowiązującemu prawu. W opinii Sądu w rozpatrywanej sytuacji nie można mówić o naruszeniu zasady demokratycznego państwa prawnego, w tym także związanej z nią zasady ochrony zaufania jednostki do państwa i stanowionego przez nie prawa oraz wynikającego
z niej szeregu zasad szczegółowych, do których należy między innymi zasada niedziałania prawa wstecz czy też zasada ochrony praw nabytych. Należy zważyć, iż art. 103a ustawy emerytalnej nie dotyczy zasad nabywania prawa do świadczeń. Nie narusza on zatem praw nabytych, jak to podnosi odwołująca. Przepis ten dotyczy natomiast zawieszenia tego prawa, a w konsekwencji wypłaty świadczenia. Reguluje on zatem kwestie łączenia świadczenia i zarobku, odnosi się do reguł wypłaty emerytury, a więc bieżącego okresu. Określa sposób realizowania prawa poprzez wprowadzenie określonego ograniczenia. Uprawniony do emerytury w każdej chwili może spełnić warunek z wyżej wymienionego przepisu i tym samym doprowadzić do kontynuowania pobierania świadczenia emerytalnego, o czym wnioskodawczyni została pouczona w treści zaskarżonej decyzji. Za takim rozumieniem komentowanego przepisu przemawia nadto systematyka ustawy, a mianowicie umiejscowienie tego przepisu w rozdziale dotyczącym zawieszania i zmniejszania świadczeń, a nie
w części dotyczącej powstania prawa.

W konsekwencji zdaniem Sądu, bezzasadnym jest powoływanie się przez J. M. na naruszenie praw nabytych, gdyż wnioskodawczyni nie została pozbawiona prawa do emerytury, które to świadczenie zostało jedynie zawieszone na czas kontynuowania stosunku pracy. Sąd Okręgowy podzielił stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z dnia 3 marca 2011 roku (sygn. akt II UK 299/10 opubl. LEX nr 817535), w którym Sąd Najwyższy wskazał, iż ingerencja państwa w takim zakresie nie polega na zniesieniu nabytego prawa do emerytury ani na zmniejszeniu jego zakresu, ale na wprowadzeniu dodatkowych warunków do jego realizacji. Należy przy tym zaznaczyć, że wprawdzie rzeczony wyrok Sądu Najwyższego wydany był na gruncie poprzedzającego stanu prawnego, to jednak wskazane stanowisko zachowało swą aktualność również na gruncie obecnie obowiązujących przepisów. Odnosiło się ono bowiem do art. 103 ust. 2 a ustawy emerytalnej, obowiązującego w okresie od dnia 1 lipca 2000 roku do dnia 7 stycznia 2009 roku, który nie różnił się w swej treści od obowiązującego aktualnie art. 103a tej ustawy.

Ponadto Sąd podniósł, iż Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 7 lutego 2006 roku SK 45/04 (OTK –A 2006, nr 2, poz. 15) ocenił konstytucyjność wspomnianego wyżej art. 103 ust. 2a ustawy emerytalnej w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 lipca 2000 roku do dnia 7 stycznia 2009 roku. Ocenę te należy uznać za aktualną w odniesieniu do rozpatrywanego art. 103a ustawy emerytalnej, który odpowiada treścią art. 103 ust. 2a. Trybunał Konstytucyjny we wskazanym wyroku uznał, iż art. 103 ust. 2a jest zgodny z Konstytucją, w tym nie narusza zasady zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa, w tym zasady niedziałania prawa wstecz, zasady ochrony praw nabytych, czy obowiązku wprowadzania zmian do systemu prawnego z zachowaniem odpowiedniej vacatio legis.

Sąd oddalił wniosek J. M. o zawieszenie postępowania w sprawie do czasu rozstrzygnięcia kwestii konstytucyjności przepisu art. 103 a ustawy emerytalnej przez Trybunał Konstytucyjny, gdyż w razie korzystnego dla ubezpieczonej rozstrzygnięcia będzie ona mogła wznowić postępowanie w sprawie
w oparciu o przepis art. 401 ¹ k.p.c.

Powyższy wyrok zaskarżyła apelacją J. M. wnosząc o jego zmianę i przywrócenie jej prawa do wypłaty emerytury wraz z należnymi odsetkami ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji. Zaskarżonemu wyrokowi zarzuciła :

- naruszenie art. 193 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej poprzez brak zawieszenia wszczętego postępowania i przedstawienia Trybunałowi Konstytucyjnemu do rozstrzygnięcia kwestii konstytucyjności art. 103a w zw. z art. 28 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw, (Dz.U. z 2010 r. Nr 257, poz. 1726) w zw. z art. 2, 21, 64 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej.

W uzasadnieniu swego stanowiska skarżąca podała , iż nie zgadza się całkowicie z sentencją i uzasadnieniem zaskarżonego wyroku, gdyż Sąd nie wziął pod uwagę zasady konstytucyjnej tzw. praw nabytych, orzecznictwa i doktryny w tym zakresie. A ponadto, zgodnie z art.193 Konstytucji RP na Sądzie spoczywał obowiązek związany z zadaniem pytania prawnego Sądowi Najwyższemu, bowiem chcąc być w zgodzie z literą prawa i własnym sumieniem należało z takim pytaniem wystąpić przed wydaniem zaskarżonego wyroku.

Skarżąca podała , iż przepis odbierający jej prawo nabyte jest niekonstytucyjny, gdyż jej prawem nabytym nie jest prawo do emerytury ale prawo do emerytury bez obowiązku rozwiązania umowy o pracę. Nabycie prawa do emerytury nastąpiło w okresie obowiązywania regulacji nieprzewidujących wymogu rozwiązania stosunku pracy dla nabycia prawa do emerytury.

Skarżąca podniosła, iż ZUS swoją decyzją odebrał jej prawa nabyte jako ubezpieczonemu i postawił ją w trudnej sytuacji materialnej. Zdaniem apelującej nie można starszym osobom tak drastycznie obniżać dochodów, szczególnie, gdy zwiększyli swą aktywność zawodową, ufając prawu i decyzjom władzy państwowej.

Nie można oddzielić, zdaniem wnioskodawczyni, pojęcia prawa do emerytury od jej podstawowej cechy, jaką jest realizacja. Nie można tego czynić wobec osób, które w zgodzie z przepisami nabyły już to prawo. Prawo nabyte zostało odebrane przepisem działającym wstecz. Nowa regulacja jest niekorzystna dla jej adresatów zmuszając te osoby bądź do rozwiązania stosunku pracy, bądź pozbawiając je prawa do emerytury poprzez jej zawieszenie. Z orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego wynika dopuszczalność stanowienia prawa z mocą wsteczną w sytuacji, gdy jest to korzystne dla adresata norm prawnych.

Zdaniem apelującej przyjęte rozwiązanie naruszyło jej zaufanie do państwa. Rażąca zmiana stanu prawnego, zmiana polityki państwa godzi w prawo słusznie, bo zgodnie z wolą ustawodawcy, uprzednio nabyte; odbiera je bowiem tym, którzy, ufając państwu i stanowionym przezeń normom, skorzystali z ważnej dla nich regulacji, a obecnie podważa ich decyzje życiowe i ingeruje w stan majątkowy. Gdyby ustawodawca w 2010 r. postanowił, że nowe przepisy dotyczyć będą osób przechodzących na emeryturę po ich wejściu w życie, to dzisiaj nie byłoby żadnych zastrzeżeń. Państwo, działając na rzecz stabilności finansów publicznych powinno regulacje odnieść do wydarzeń przyszłych, do których dostosować się mogą z odpowiednim wyprzedzeniem zainteresowani nimi obywatele.

W pełni te kwestie wyjaśnia wniosek grupy senatorów RP VIII kadencji sygn. akt K 2/12, w związku z którym wnioskowała na posiedzeniu Sądu w dniu 22 lutego 2012 roku o zawieszenie postępowania do czasu uzyskania wykładni Trybunału Konstytucyjnego. Sąd nie zgodził się na zawieszenie postępowania, gdyż nie wyraził na to zgody przedstawiciel ZUS.

W uzupełnieniu apelacji skarżąca powołała się na orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 listopada 2012 r, podtrzymując swoje dotychczasowe stanowisko w sprawie i wnosząc o wypłatę świadczeń zaległych za okres od l.10.2011 r. do wznowienia wypłaty emerytury, wraz z należnymi odsetkami, gdyż po opublikowaniu orzeczenia TK w Dzienniku Ustaw nie było zgodnej z konstytucją podstawy do ich wstrzymania. Zatem świadczenie jest należne.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Przedmiotem sporu w niniejszej sprawie jest kwestia możliwości podjęcia wypłaty emerytury należnej wnioskodawczyni, od dnia 1 października 2011 r.

Z ustalonego w sprawie stanu faktycznego wynika, iż wnioskodawczyni nabyła prawo do w/w świadczenia od 1 marca 2009 r. i emerytura była jej wypłacana, z uwagi na nie obowiązujący wówczas przepis art. 103 ust. 2a ustawy emerytalnej, dodany przez art. 2 pkt. 2 ustawy z dnia 21 stycznia 2000 r o zmianie ustawy emerytalnej ( Dz U Nr. 9 poz. 118 ) a uchylony od 8 stycznia 2009 r na podstawie ustawy o emerytuarch kapitałowych .

Natomiast zaskarżoną decyzją organ rentowy ponownie wstrzymał wypłatę emerytury, z uwagi na treść art. 103 a , który wszedł w życie z dniem 1 stycznia 2011r. na podstawie art. 6 pkt. 2 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r o zmianie ustawy o finansach publicznych.

Na podstawie art. 28 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r nowy art. 103 a znalazł zastosowanie do emerytur przyznanych przed dniem wejścia w życie tej ustawy poczynają od 1 października 2011r.

Mając na uwadze powyższą zamianę przepisów organ rentowy wydał zaskarżoną decyzję.

Zgodnie z treścią art. 103 a , którego treść pokrywa się z treścią poprzednio obowiązującego art. 103 ust. 2a prawo do emerytury ulega zawieszeniu bez względu na wysokość przychodu uzyskiwanego przez emeryta z tytułu zatrudnienia kontynuowanego bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, na rzecz którego wykonywał je bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury, ustalonym w decyzji organu rentowego.

Natomiast kwestia podnoszona przez skarżącą w apelacji a dotycząca naruszenia konstytucyjnej zasady zaufania obywateli wobec państwa oraz naruszenia ochrony praw została obecnie rozstrzygnięta przez Trybunał Konstytucyjny w zakresie rozpoznania wniosku senatorów, sprowadzającego się w konsekwencji do ustalenia zgodności z Konstytucją przedmiotowego przepisu w orzeczeniu Trybunału z dnia 13 listopada 2012 r

Zgodnie z tym orzeczeniem zawieszenie prawa do emerytury z powodu kontynuowania zatrudnienia osobom , które nabyły to prawo w okresie od 8 stycznia 2009 r do 31 grudnia 2010 r narusza zasadę zaufania do państwa i stanowionego przez niego prawa.

Trybunał orzekł, iż art. 28 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r o zmianie ustawy o finansach publicznych w zw z art. 103 a ustawy emerytalnej dodanym przez art. 6 pkt. 2 w/w ustawy w zakresie w jakim znajduje zastosowanie do osób które nabyły prawo do emerytury przed 1 stycznia 2011 r a po 8 stycznia 2009r. jest niezgodny z art. 2 Konstytucji ochrony zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez niego prawa.

Zdaniem Trybunału rozwiązanie przyjęte przez ustawodawcę w art. 28 w/w ustawy spowodowało, że osoby, które skutecznie nabyły i realizowały prawo do emerytury w okresie od 8 stycznia 2009 r do 31 grudnia 2010 r zostały objęte nową mniej korzystną dla nich treścią ryzyka emerytalnego. Aby nadal pobierać emeryturę po dniu 1 października 2011 r musiały rozwiązać stosunek pracy a zatem gdyby w momencie przechodzenia na emeryturę wiedziały że muszą przerwać zatrudnienie aby uzyskać emeryturę, to może nie składały by wniosku o to świadczenie i kontynuowały nadal zatrudnienie, co podważa w aspekcie tych osób , zasadę ochrony zaufania do państwa i stanowionego przez niego prawa. Treść ryzyka emerytalnego w określeniu którego ustawodawca ma swobodę , nie powinna zdaniem Trybunału być zmieniana w stosunku do osób które już nabyły i zrealizowały prawo do emerytury.

A zatem z treści w/w orzeczenia wynika, iż traci moc art. 28 ustawy zmieniającej z 16 grudnia 2010 r w zakresie w jakim przewiduje stosowanie art. 103 a ustawy emerytalnej do osób, które na były prawo do emerytury przed 1 stycznia 2011 r .

Natomiast art. 103 a ustawy emerytalnej pozostaje nadal w obrocie prawnym i znajduje zastosowanie do osób , które nabyły prawo do emerytury w momencie jego wejścia w życie i później tj. od 1 stycznia 2011 r.

Przedkładając powyższe rozważania Trybunału na grunt niniejszej sprawy należy uznać, iż wnioskodawczyni jako osoba, która nabyła prawo do emerytury wmarcu 2009 r. . mieści się w kategorii osób wymienionych w tym orzeczeniu a mianowicie tych które nabyły prawo do emerytury po 8 stycznia 2009 r, kiedy to nie obowiązywał przepis art. 103 ust. 2a o tej samej treści co obecny 103 a oraz nie obowiązywał przepis art. 103 a.

Należy w pełni podzielić wyżej przytoczone stanowisko Trybunału , iż wnioskodawczyni należy do kategorii osób które nabyły prawo do emerytury i je w pełni realizowały a zatem obecnie wstrzymanie im wypłaty emerytury narusza zasadę zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez niego prawa , co znalazło wyraz w stanowisku skarżącej zaprezentowanym w apelacji.

A zatem w zakresie uznania przez Trybunał nie konstytucyjności art. 28 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. w związku z art. 103 a w zakresie jego zastosowania do osób, które nabyły prawo do emerytury przed 1 stycznia 2011 r a w przypadku wnioskodawczyni w okresie nie obowiązywania art. 103 ust. 2a oraz art. 103 ustawy emerytalnej, zawieszenie wypłaty jej świadczenia w okresie wskazanym w decyzji jest nieuzasadnione.

A zatem z uwagi na treść orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 listopada 2012 r nie uzasadnione jest stanowisko Sądu I instancji, iż przepis art. 103a ma zastosowanie w niniejszej sprawie do świadczenia przyznanego wnioskodawczyni i z uwagi na kontynuowanie przez nią cały czas zatrudnienia u dotychczasowego pracodawcy wypłata emerytury ulega zawieszeniu od 1 października 2011 r, bez względu na wysokość uzyskiwanego przez nią przychodu z tytułu zatrudnienia.

Z tych wszystkich względów, należy uznać za uzasadnione stanowisko skarżącej zawarte w apelacji w świetle wyżej przytoczonego orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, co skutkowało zmianą zaskarżonego orzeczenia na podstawie art. 386 § 1 kpc.

O zwrocie kosztów sądowych za II instancję orzeczono na podstawie art. 109 § 1 kpc.