Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 4 grudnia 2002 r.
III RN 218/01
Przedsiębiorca, który domaga się dostępu do rynku w ten sposób, że
chce opisowo oznaczać sprzedawane przez siebie towary, ma interes prawny w
domaganiu się unieważnienia prawa z rejestracji opisywanego znaku towaro-
wego.
Przewodniczący SSN Andrzej Wasilewski, Sędziowie SN: Katarzyna Gonera
(sprawozdawca), Andrzej Kijowski.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 4 grudnia 2002 r. sprawy
z odwołania Agencji Wydawniczej „T." Sp. z o.o. w C. od decyzji Komisji Odwoław-
czej przy Urzędzie Patentowym Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 9 sierpnia 2001 r.
[...] w przedmiocie unieważnienia prawa z rejestracji znaku towarowego, na skutek
rewizji nadzwyczajnej Prezesa Urzędu Patentowego od decyzji Komisji Odwoławczej
przy Urzędzie Patentowym Rzeczypospolitej Polskiej w Warszawie z dnia 9 sierpnia
2001 r. [...]
o d d a l i ł rewizję nadzwyczajną.
U z a s a d n i e n i e
Decyzją z dnia 19 maja 1998 r. Urząd Patentowy RP dokonał rejestracji znaku
towarowego słownego „100 PANORAMICZNYCH" na rzecz Agencji Wydawniczej
„T.” Sp. z o.o. w C. Wniosek o rejestrację został zgłoszony 8 listopada 1995 r. Opis
znaku zamieszczony w zgłoszeniu do rejestracji był następujący: „Znak towarowy
100 PANORAMICZNYCH jest skrótem i oznacza periodyczne czasopismo, w którym
jest wydrukowanych sto krzyżówek panoramicznych”. Znak został przeznaczony do
oznaczania czasopism w klasie 16.
Decyzją z dnia 26 listopada 1998 r. [...] Urząd Patentowy RP, działający w try-
bie postępowania spornego, unieważnił prawo z rejestracji znaku [...] „100 PANO-
RAMICZNYCH” na wniosek Romana O. prowadzącego działalność pod firmą Oficy-
2
na Wydawnicza P.-M. z M. (zwanego w dalszym ciągu wnioskodawcą). Urząd Pa-
tentowy w uzasadnieniu decyzji stwierdził, że: liczba „100” w znaku informuje o licz-
bie krzyżówek znajdujących się w egzemplarzu czasopisma i jako liczebnik nie może
być zawłaszczona przez jednego przedsiębiorcę; słowo „panoramicznych” wskazuje
na rodzaj (typ) krzyżówek zawartych w czasopiśmie; znak oceniany jako całość - 100
PANORAMICZNYCH - nie posiada zdolności odróżniającej w rozumieniu przepisu
art. 7 ustawy z dnia 31 stycznia 1985 r. o znakach towarowych (Dz.U. Nr 5, poz. 17
ze zm.), gdyż stanowi prostą kompilację dwóch elementów nieposiadających zdolno-
ści odróżniającej; określenie „100 panoramicznych” jako ogólnoinformacyjne nie mo-
gło nabyć wtórnej zdolności odróżniającej.
Od powyższej decyzji odwołanie wniosła Agencja Wydawnicza „T.” Spółka z
o.o. w C. (zwana w dalszym ciągu strona przeciwną).
Decyzją z dnia 2 grudnia 1999 r. [...] Komisja Odwoławcza przy Urzędzie Pa-
tentowym RP uchyliła zaskarżoną decyzję i przekazała sprawę Urzędowi Patento-
wemu do ponownego rozpoznania, podnosząc, że Urząd nie rozstrzygnął o istnieniu
po stronie wnioskodawcy interesu prawnego w domaganiu się unieważnienia prawa
z rejestracji znaku towarowego; znak został zarejestrowany dla czasopism, więc
musi się odnosić do treści zawartej w czasopiśmie; dla przeciętnego odbiorcy słowo
„panoramiczny” oznacza szeroką perspektywę, a nie szczególny rodzaj krzyżówek;
liczba „100” nie musi oznaczać liczby ściśle określonych publikacji, np. liczby krzy-
żówek w czasopiśmie; sporny znak stanowiący tytuł prasowy może być uznany za
nazwę fantazyjną.
Decyzją z dnia 13 czerwca 2000 r. [...] Urząd Patentowy RP działający w try-
bie postępowania spornego podtrzymał swoje wcześniejsze stanowisko i ponownie
unieważnił prawo z rejestracji znaku towarowego [...] 100 PANORAMICZNYCH,
udzielone na rzecz Agencji Wydawniczej „T.” Sp. z o.o. w C. Organ pierwszej instan-
cji stwierdził, że interes prawny wnioskodawcy należy uznać za wykazany, ponieważ
Urząd Patentowy odmówił mu rejestracji zgłoszonych przez niego znaków „500 PA-
NORAMICZNYCH” oraz „222 PANORAMICZNE” przeciwstawiając im zarejestrowany
już na rzecz strony przeciwnej znak 100 PANORAMICZNYCH. Ponadto, znak 100
PANORAMICZNYCH nie posiada pierwotnej zdolności odróżniającej w rozumieniu
art. 7 ustawy o znakach towarowych, stanowiąc określenie informacyjne w odniesie-
niu do czasopism krzyżówkowych i jako taki nie mógł nabyć wtórnej zdolności odróż-
3
niającej. Już przed datą zgłoszenia do rejestracji znaku 100 PANORAMICZNYCH
były znane na rynku czasopisma mające w tytule liczbę i rodzaj krzyżówek.
W wyniku odwołania wniesionego przez Agencję Wydawniczą „T.” Spółkę z
o.o. Komisja Odwoławcza przy Urzędzie Patentowym RP decyzją z dnia 9 sierpnia
2001 r. [...] uchyliła zaskarżoną decyzję Urzędu Patentowego RP i unieważniła prawo
z rejestracji znaku towarowego słownego 100 PANORAMICZNYCH [...] w części od-
noszącej się do towarów - czasopism zawierających krzyżówki każdego rodzaju.
Rozważając interes prawny wnioskodawcy (zgodnie z art. 30 ust. 1 ustawy o
znakach towarowych), Komisja Odwoławcza stwierdziła, z powołaniem się na orze-
czenia Sądu Najwyższego (w sprawach dotyczących znaku towarowego C. - wyrok z
dnia 27 maja 1999 r., III RN 5/99, OSNAPiUS 2000 nr 9, poz. 337 oraz znaku towa-
rowego W. - wyrok z dnia 10 grudnia 1996 r., III RN 50/96, OSNAPiUS 1997 nr 15,
poz. 263), a także na poglądy doktryny, że interes prawny w domaganiu się unie-
ważnienia prawa z rejestracji znaku towarowego musi być obiektywnie uzasadnio-
nym interesem o charakterze materialnoprawnym. Wnioskodawca wskazał konkretny
przepis prawa materialnego, z którego wywodzi swój interes prawny - art. 7 ustawy o
znakach towarowych. Interes uczestników obrotu gospodarczego wyraża się w swo-
bodnym dostępie do wszystkich oznaczeń informujących o nazwie lub cechach towa-
rów lub usług. Wnioskodawca ma niewątpliwie interes prawny w unieważnieniu
znaku 100 PANORAMICZNYCH. Przyjęcie odmiennego poglądu uniemożliwiłoby
praktycznie kontrolę prawidłowości rejestracji znaków towarowych, z powołaniem się
na art. 7 ustawy o znakach towarowych, przez zainteresowanych uczestników obrotu
towarowego.
Znak towarowy 100 PANORAMICZNYCH został zarejestrowany jako znak
słowny, służący do oznaczania czasopism o dowolnej tematyce. W ocenie Komisji
Odwoławczej oznaczenie to może być potraktowane jako posiadające wystarczające
znamiona odróżniające w odniesieniu do różnych innych czasopism poza tymi, któ-
rych zawartość stanowią krzyżówki każdego rodzaju. Znak towarowy 100 PANORA-
MICZNYCH można uznać za fantazyjny dla oznaczenia np. czasopisma o tematyce
motoryzacyjnej. Tej samej oceny nie można jednak odnieść do czasopism szara-
dziarskich, czyli takich, których treścią są zabawy logiczne i krzyżówki. Określenie
„krzyżówka panoramiczna” dotyczy określonego typu (rodzaju, odmiany) krzyżówek,
co wynika z definicji przyjmowanej w literaturze przedmiotu (np. w „Leksykonie termi-
nów szaradziarskich i pokrewnych”). Określenie „krzyżówka panoramiczna” było
4
używane przed datą zgłoszenia znaku do rejestracji na okładkach czasopism szara-
dziarskich (złożonych do akt postępowania spornego w sprawie unieważnienia prawa
z rejestracji znaku towarowego oraz okazanych na rozprawie przed Komisją Odwo-
ławczą). Sam przymiotnik „panoramiczne” bez rzeczownika „krzyżówki” również był
używany przez różne wydawnictwa na okładkach czasopism do określenia zawarto-
ści pisma jako informacja, że wewnątrz czasopisma znajdują się krzyżówki panora-
miczne. Nie ulega zatem wątpliwości, że słowo „panoramiczne” odnosi się do krzy-
żówek typu panoramicznego, a liczebniki użyte na okładkach czasopism szaradziar-
skich oznaczają rzeczywistą liczbę tego typu krzyżówek zawartych w czasopismie.
Powołując się na treść art. 7 ust. 1 i ust. 2 ustawy o znakach towarowych oraz
art. 6 quinquies ust. B pkt 2 Konwencji paryskiej (zasadę telle quelle), Komisja Od-
woławcza stwierdziła, że słowny znak 100 PANORAMICZNYCH nie posiadał w dniu
zgłoszenia - 8 listopada 1995 r. - pierwotnej zdolności odróżniającej i nie nabył rów-
nież - wskutek wcześniejszego używania - wtórnej zdolności odróżniającej w odnie-
sieniu do czasopism szaradziarskich. Z opisu znaku zawartego we wniosku o reje-
strację wynika, że znak 100 PANORAMICZNYCH jest tytułem prasowym czasopisma
szaradziarskiego zawierającego sto krzyżówek panoramicznych. Przed datą zgło-
szenia znaku do rejestracji krzyżówka panoramiczna jako rodzaj (odmiana, typ) krzy-
żówki była znana i zdefiniowana, przy czym wydawcy czasopism szaradziarskich
posługiwali się nie tylko nazwą „krzyżówka panoramiczna”, lecz także skrótem „pano-
ramiczna” bez liczebnika lub z liczebnikiem określającym ilość krzyżówek tego ro-
dzaju umieszczonych wewnątrz pisma. Przepis art. 7 ustawy o znakach towarowych
nakazuje brać pod uwagę zwykłe warunki obrotu, a zatem odsyła do opinii uczestni-
ków tego obrotu, konsumentów i przedsiębiorców-konkurentów. Dla konsumenta
(nabywcy) czasopism szaradziarskich znak 100 PANORAMICZNYCH jako tytuł cza-
sopisma szaradziarskiego jednoznacznie jest kojarzony z zawartością czasopisma -
liczbą krzyżówek określonego typu, tj. krzyżówek panoramicznych. Określenie 100
PANORAMICZNYCH w dacie zgłoszenia do rejestracji i w odniesieniu do czasopism
szradziarskich posiadało jedynie ogólnoinformacyjny charakter i jako takie nie powin-
no zostać zarejestrowane jako znak słowny - tytuł czasopisma szaradziarskiego. Ta-
kie oznaczenie nie może uzyskać wtórnej zdolności odróżniającej ze względu na in-
teres wszystkich podmiotów prowadzących działalność gospodarczą, polegający na
swobodnym dostępie do oznaczeń ogólnoinformacyjnych. Każdy wydawca czaso-
pism szaradziarskich powinien mieć swobodę komunikowania się z odbiorcą co do
5
zawartości czasopisma, w tym do dowolnych liczb określających ilość krzyżówek w
czasopiśmie i do słowa określającego rodzaj (typ, odmianę) krzyżówki.
Rewizję nadzwyczajną od powyższej decyzji Komisji Odwoławczej przy Urzę-
dzie Patentowym Rzeczypospolitej Polskiej wniósł Prezes Urzędu Patentowego. Za-
skarżonej decyzji zarzucił rażące naruszenie prawa, a mianowicie: 1) art. 30 ust. 1
ustawy z dnia 31 stycznia 1985 r. o znakach towarowych (Dz.U. Nr 5, poz. 17 ze
zm.) w związku z art. 28 k.p.a., przez przyjęcie, że interes prawny osoby
domagającej się unieważnienia prawa z rejestracji znaku towarowego sprowadza się
do swobodnego dostępu do oznaczeń towarów, bez względu na to, czy osoba ta
domaga się tego dostępu w stosunku do uprawnionego stosując wobec niego
konkurencję dozwoloną czy też zabronioną przez ustawę o zwalczaniu nieuczciwej
konkurencji, 2) art. 97 § 1 pkt 4 k.p.a. w związku z art. 37 ustawy o znakach
towarowych przez zaniechanie zawieszenia postępowania o unieważnienie prawa z
rejestracji znaku towarowego do czasu rozstrzygnięcia sprawy toczącej się przed
sądem powszechnym o ochronę przed nieuczciwą konkurencją, 3) art. 4 ust. 1 i art. 7
ustawy o znakach towarowych przez przyjęcie, że sformułowanie „100
PANORAMICZNYCH" nie ma dostatecznych zdolności odróżniających i w związku z
tym może nastąpić jego unieważnienie. Na podstawie art. 52 ustawy o znakach
towarowych w związku z art. 315 ust. 2 ustawy z dnia 30 czerwca 2000 r. - Prawo
własności przemysłowej (Dz.U. z 2001 r. Nr 49, poz. 508) Prezes Urzędu
Patentowego RP wniósł o uchylenie zaskarżonej decyzji.
W uzasadnieniu rewizji nadzwyczajnej Prezes Urzędu Patentowego zgodził
się z przytoczonym w zaskarżonej decyzji poglądem Sądu Najwyższego, wyrażonym
w wyroku z dnia 10 grudnia 1996 r., III RN 50/96, OSNAPiUS 1997 nr 15, poz. 263,
zauważając jednocześnie, że orzeczenie to zapadło w odniesieniu do innego stanu
faktycznego. W niniejszej sprawie Komisja powinna była zbadać, czy interes wnio-
skodawcy w istocie wywodzi się z przysługującemu każdemu przedsiębiorcy prawa
do deskryptywnego oznaczania swoich towarów, czy też postępowanie o unieważ-
nienie rejestracji znaku towarowego zostało przez wnioskodawcę wszczęte na użytek
toczącego się między stronami przed Sądem Okręgowym w Częstochowie-Sądem
Gospodarczym procesu o ochronę przed czynami nieuczciwej konkurencji [...]. W
postępowaniu tym chodzi między innymi o to, czy którejkolwiek ze stron przysługuje
pierwszeństwo w odniesieniu do elementów indywidualizujących oznaczenia w kon-
kurencyjnych wydawnictwach „100 Panoramicznych", „200 Panoramicznych" i ,,300
6
Panoramicznych", czy podobieństwo oznaczeń może wprowadzić w błąd co do po-
chodzenia wydawanych czasopism i czy czasopisma wprowadzone na rynek przez
wnioskodawcę naruszają prawa strony przeciwnej z zarejestrowanych znaków towa-
rowych. Zdaniem wnoszącego rewizję nadzwyczajną, kwestie te mają znaczenie za-
gadnień wstępnych w ocenie interesu prawnego. Interes prawny jest bowiem intere-
sem prawnie chronionym i występuje tylko wtedy, gdy faktyczny interes zasługuje na
ochronę prawną. Stąd jego ocena nie może abstrahować od okoliczności i celu, któ-
remu przyświeca powoływanie się strony na ten interes. Według Prezesa Urzędu
Patentowego, osoba, która domaga się dostępu do rynku w ten sposób, że chce
również w sposób opisowy oznaczać sprzedawane przez siebie towary, ma interes
prawny w żądaniu unieważnienia prawa z rejestracji opisowego znaku towarowego.
Nie ma natomiast interesu prawnego, zasługującego na ochronę prawną, osoba,
która naśladując konkurenta oznacza swoje towary w sposób łudząco podobny do
jego towarów, mogący wprowadzić klientów w błąd co do ich pochodzenia i dlatego
żąda unieważnienia prawa z rejestracji znaku towarowego, chociaż powołuje się na
jego brak zdolności odróżniającej. Interes prawny, o którym mowa w art. 30 ust. 1
ustawy o znakach towarowych w związku z art. 28 k.p.a., jest interesem opartym na
przepisie prawa materialnego (ustawy o znakach towarowych) i jest interesem indy-
widualnym. Oznacza to, zdaniem wnoszącego rewizję nadzwyczajną, iż z wnioskiem
o unieważnienie prawa z rejestracji znaku towarowego może wystąpić tylko taki
podmiot, który wskaże, że rejestracja znaku towarowego narusza jego prawa
(uprawnienia) przyznane mu przepisami ustawowymi. Przepisy ustawy o znakach
towarowych i przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego nie chronią intere-
sów faktycznych, które nie mają oparcia w przepisach prawa ustawowego. Tym bar-
dziej przepisy te nie chronią interesów faktycznych, polegających na działaniach
sprzecznych z prawem, w tym czynów nieuczciwej konkurencji. W takiej sytuacji,
zdaniem Prezesa Urzędu Patentowego, Komisja Odwoławcza powinna zawiesić po-
stępowanie do czasu rozstrzygnięcia sprawy cywilnej (na podstawie art. 97 § 1 pkt 4
k.p.a. w związku z art. 37 ustawy o znakach towarowych). W razie zawisłości sporu
przed sądem powszechnym o prawa podmiotowe lub roszczenia cywilnoprawne,
które mają znaczenie dla oceny przesłanek unieważnienia prawa z rejestracji znaku
towarowego, tylko sąd władny jest ocenić te prawa lub roszczenia.
W ocenie Prezesa Urzędu Patentowego, merytoryczne stanowisko Komisji
Odwoławczej przy Urzędzie Patentowym RP w sprawie braku pierwotnej i wtórnej
7
zdolności odróżniającej spornego znaku towarowego słownego jest bezzasadne. Jak
wynika z ustaleń Komisji, sporny znak 100 PANORAMICZNYCH jest skrótem i ozna-
cza periodyczne czasopismo, w którym wydrukowanych zostało sto krzyżówek pano-
ramicznych. Uzasadniając swoje stanowisko o czysto deskryptywnym charakterze
znaku, Komisja konsekwentnie używa języka opisowego i tłumaczy, że chodzi o sto
krzyżówek panoramicznych. Tym samym popełnia niekonsekwencję, bowiem gdyby
„100 panoramicznych" było oznaczeniem czysto opisowym, nie byłoby potrzebne
wyjaśnianie, że chodzi o krzyżówki określonego rodzaju zamieszczone w ilości stu w
periodyku. Ani przymiotnik „panoramicznych”, ani liczebnik „100” nie wypełniają wa-
runków, od których łącznego spełnienia zależy uznanie znaku za wyłącznie opisowy
dla czasopism szaradziarskich. Te warunki to użycie oznaczenia niezbędnego dla
opisu zgłaszanych do rejestracji towarów oraz użycie wyraźnej i bezpośredniej wska-
zówki dotyczącej cech tych towarów. Słowo „panoramiczne” nie jest nazwą rodza-
jową towaru, dla którego oznaczenia był przeznaczony znak zawierający to słowo.
Liczba „100” może oznaczać wszystko, co występuje w ilości stu. Ustalenie, że ozna-
czenie „100 panoramicznych" dotyczy czasopisma, w którym znajduje się sto krzy-
żówek panoramicznych, może nastąpić dopiero w drodze skojarzenia.
W ocenie wnoszącego rewizję nadzwyczajną, Komisja Odwoławcza błędnie
oceniła przesłanki określające zdolności odróżniające znaku towarowego. Przesłan-
ką zdolności rejestrowej znaku towarowego jest zdolność do odróżniania towarów.
Jest ona ujmowana jako zdatność oznaczenia do odróżniania towarów jednego
przedsiębiorcy od towarów innych przedsiębiorców. Powszechnie przyjmuje się, że
zdolność odróżniająca znaku wyraża się w tym, że ma on cechy, które - choćby w
stopniu dostatecznym - mogły utkwić w świadomości i pamięci odbiorców. Nie mają
zdolności odróżniania tylko takie oznaczenia, które są pozbawione jakichkolwiek
znamion odróżniających. Takimi są znaki stanowiące wyłącznie nazwę rodzajową lub
wskazujące jedynie na cechy sygnowanych nimi towarów. W doktrynie i orzecznic-
twie panuje tendencja do liberalnej oceny zdolności odróżniającej. Oceniając waż-
ność znaku towarowego trzeba, zdaniem wnoszącego rewizję nadzwyczajną, mieć
na uwadze przede wszystkim to, czy jest on postrzegany jako realizujący funkcję od-
różniającą. W istocie bowiem weryfikatorem zdatności oznaczenia do odróżniania
jest rynek i dlatego brak pierwotnej zdolności odróżniającej może być zastąpiony
uznaniem oznaczenia za odróżniające przez uczestników rynku. Prezes Urzędu Pa-
tentowego wskazał, że dopuszczalność konwalidacji znaku nie wykazującego pier-
8
wotnej zdolności odróżniającej przez nabycie jej w drodze używania oznaczenia ma
obecnie wyraz normatywny - przewiduje ją prawo wspólnotowe, a w ślad za nim
ustawodawstwa krajowe państw członkowskich Unii Europejskiej. Istotne znaczenie
ma brzmienie art. 3 ust. 3 dyrektywy (skarżącemu chodzi prawdopodobnie o dyrek-
tywę Rady Wspólnot Europejskich 89/104/EWG z dnia 21 grudnia 1988 r. o harmoni-
zacji przepisów państw członkowskich o znakach towarowych), który stanowi, że
znaki, które nie posiadają zdolności odróżniającej ze względu na to, że są rodzajowe,
opisowe lub wolne, nie są wyłączone z rejestracji i nie podlegają unieważnieniu, je-
żeli przed zgłoszeniem - w wyniku ich używania - uzyskały zdolność odróżniającą.
Postanowienia dyrektywy w zakresie zdolności rejestracyjnej znaku towarowego,
który nabył wtórną zdolność odróżniającą, recypują przepisy art. 129 i 130 ustawy z
dnia 30 czerwca 2000 r. - Prawo własności przemysłowej (Dz.U. z 2001 r. Nr 49, poz.
508). W opinii wnoszącego rewizję nadzwyczajną, opisowy charakter znaku sam
przez się nie uzasadnia odmowy udzielania mu ochrony. Zakaz ten powinien być
rozumiany wąsko. Za takim ujęciem przemawiają przynajmniej dwa argumenty: po
pierwsze, zakaz - stanowiąc odstępstwo od zasady swobodnego wyboru formy
przedstawieniowej - ma charakter wyjątkowy i jako taki powinien być interpretowany
ściśle, po drugie, zakres zakazu nie powinien wychodzić dalej niż jest to uzasadnione
koniecznością zapewnienia swobody komunikacji w zakresie opisu towaru. Tym bar-
dziej, że treść prawa ochronnego na znak towarowy nie pozwala uprawnionemu za-
kazywać innym osobom używania oznaczeń opisowych w ich funkcji informacyjnej,
co zapewnia konkurentom możliwość przekazywania kupującym niezbędnej informa-
cji w sposób dostateczny. Zdaniem wnoszącego rewizję nadzwyczajną, można mieć
poważne wątpliwości, czy w dacie zgłaszania do rejestracji znak 100 PANORA-
MICZNYCH mieścił się w zakresie przedmiotowego zakazu rejestracji. Oznaczenie
należy oceniać w całości, a nie w zakresie jego poszczególnych elementów. W oce-
nie Prezesa Urzędu Patentowego, oznaczenie 100 PANORAMICZNYCH jest zgrab-
nym skrótem, w którym zastosowano tzw. „elipsę". Ani słowo „panoramicznych”, ani
liczba „100” nie wypełniały - w dacie zgłoszenia znaku - warunków, od których łącz-
nego spełnienia zależy uznanie znaku za wyłącznie opisowy dla czasopism, nawet
szaradziarskich. Słowo „panoramiczne" nie jest nazwą rodzajową towaru, dla którego
oznaczania był przeznaczony znak je zawierający. Słowo to nie nazywa czasopisma
szaradziarskiego jako rodzaju czasopisma ani szarad jako utworów w nim zamiesz-
czonych. Nie tworzy więc oznaczenia rodzajowego. Samo słowo „panoramicznych"
9
jest wieloznaczne, a już sama tylko wieloznaczność może przemawiać za oceną, że
znak nie jest opisowy. Nie wskazuje bezpośrednio ani na charakter czasopisma, ani
na jego zawartość i z pewnością nie kojarzy się automatycznie z rodzajem krzyżówki.
Ustalenie, że zawiera ono „krzyżówki panoramiczne" może nastąpić dopiero drogą
skojarzenia myślowego. Zdaniem wnoszącego rewizję nadzwyczajną, okoliczność,
że hobbyści nazywają „krzyżówki panoramiczne" skrótem „panoramiczne" lub „pano-
ramy", a specjalistyczne słowniki lub leksykony definiują pojęcie „krzyżówka panora-
miczna", jest nieistotna, ponieważ czasopisma, w tym szaradziarskie, nie są adreso-
wane tylko dla tak wąskiej klienteli i nie są sprzedawane w specjalistycznych maga-
zynach. Zatem miarodajnym kryterium ustalenia czy słowo „panoramiczne" jedno-
znacznie wskazuje na czasopismo szaradziarskie lub szaradę - jako zagadkę - jest
odczucie przeciętnego kupującego. Poza tym, za oznaczenia opisowe słowne służą-
ce do sygnowania towaru, uważa się takie tylko oznaczenia, które wedle zasad słow-
nictwa dla każdego, w każdym razie dla przeciętnego odbiorcy, są bezpośrednimi i
zrozumiałymi określeniami cech towaru. Nie mogą być za takie uznane oznaczenia,
które pozwalają się jedynie domyślać znaczenia, w jakim zostały użyte. Natomiast
oznaczenie cyfrowe „100” samo w sobie ma zdolność rejestrową. Prezes Urzędu
Patentowego zwrócił uwagę, że według wytycznych dotyczących badania znaku
wspólnotowego, przyjętych 23 marca 1996 r. przez Urząd Patentowy w Alicante,
znaki literowe i cyfrowe podlegają rejestracji bez konieczności zastosowania szcze-
gólnej grafiki, gdy składają się z co najmniej trzech liter lub cyfr. Natomiast użycie w
słownym znaku towarowym przeznaczonym dla czasopism oznaczenia cyfrowego
nie jest jednoznaczne ze wskazaniem liczby "utworów" w nim zawartych. Wydaje się,
że liczba „100”, w jakimś sensie symboliczna, nie musi rodzić takiego skojarzenia.
Wydaje się również, że jest to wyróżnik numeryczny czasopisma, który nie wskazuje
jego specyfiki lub istotnej właściwości.
Według Prezesa Urzędu Patentowego, przy ocenie zdolności odróżniającej
należy brać pod uwagę warunki rynku z daty zgłoszenia znaku. Posługiwanie się
wówczas przez innych uczestników słowem „panoramiczne" i określoną liczbą nie
było powszechne; chodzi przecież o listopad 1995 r. i o okres poprzedzający tę datę,
w którym na rynku wydawniczym można odnotować tylko pojedyncze przypadki za-
mieszczania na okładkach oznaczeń: „panoramiczna" bez liczebnika lub z liczebni-
kiem. Wnoszący rewizję nadzwyczajną podniósł, iż trudno w takich okolicznościach
zgodzić się z twierdzeniem, że były to oznaczenia znajdujące się w powszechnym
10
obiegu wśród konkurentów. Biorąc zaś pod uwagę relewantną kategorię konsumen-
tów, trzeba podkreślić, że nie jest nią wyłącznie grupa hobbystów, nie można również
twierdzić, że przeciętnemu kupującemu oznaczenie 100 PANORAMICZNYCH na-
rzuci automatycznie skojarzenie z krzyżówkami. W ocenie wnoszącego rewizję nad-
zwyczajną, wydaje się uzasadnione stwierdzenie, że przedmiotowy znak nie ma cha-
rakteru rodzajowego, a jego opisowość, ze względu na wymagania wyłącznego i
bezpośredniego charakteru opisu, nie przedstawia się jako niewątpliwa.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W związku z zarzutami naruszenia prawa podniesionymi w rewizji nadzwy-
czajnej dwie kwestie wymagają rozstrzygnięcia: po pierwsze - czy osoba domaga-
jąca się unieważnienia prawa z rejestracji znaku towarowego miała interes prawny,
aby wystąpić z takim wnioskiem, po drugie - czy przedmiotowe oznaczenie miało
dostateczną zdolność odróżniającą pierwotną i wtórną i czy mogło zostać zareje-
strowane jako znak towarowy.
I. Interes prawny.
Zgodnie z art. 30 ust. 1 ustawy o znakach towarowych, z wnioskiem o uznanie
prawa z rejestracji znaku towarowego za wygasłe, jak również o unieważnienie
prawa z rejestracji znaku towarowego, może wystąpić każdy, kto ma w tym interes
prawny. Przepisy ustawy o znakach towarowych nie zawierają legalnej definicji poję-
cia "interes prawny". W wyroku z dnia 27 maja 1999 r., III RN 5/99 (OSNAPiUS 2000
nr 9, poz. 337), Sąd Najwyższy przyjął, że interesem prawnym w rozumieniu art. 30
ust. 1 ustawy jest interes prawny, o którym mowa w art. 28 k.p.a., gdyż przemawiają
za tym reguły wykładni systemowej. Interes prawny, o którym mowa w art. 30 ust. 1
ustawy w związku z art. 28 k.p.a., jest interesem opartym na przepisie prawa mate-
rialnego (ustawy o znakach towarowych) i jest interesem indywidualnym. Oznacza to,
iż z wnioskiem o unieważnienie prawa z rejestracji znaku towarowego może wystąpić
tylko taki podmiot, który wskaże, że rejestracja znaku towarowego narusza jego
prawa (uprawnienia) przyznane mu przepisami ustawowymi, i nie jest dopuszczalne
wszczynanie postępowania w sprawie o unieważnienie prawa z rejestracji znaku to-
warowego celem ochrony interesu prawnego osób trzecich; w każdym przypadku
wnioskodawca musi uzasadnić istnienie w sprawie własnego interesu prawnego. W
doktrynie prawa znaków towarowych oraz w piśmiennictwie i orzecznictwie z zakresu
11
postępowania administracyjnego nie budzi ponadto wątpliwości, że przepisy ustawy
o znakach towarowych i przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego nie
chronią interesów faktycznych, które nie mają oparcia w przepisach prawa ustawo-
wego. Dominuje pogląd, że musi to być obiektywnie uzasadniony interes o charakte-
rze materialnoprawnym. Interes prawny w unieważnieniu prawa z rejestracji znaku
towarowego ma między innymi pozwany w sprawie o naruszenie prawa z rejestracji
znaku albo osoba, której wniosek o ustalenie przez Urząd Patentowy, że pomiędzy
zarejestrowanym znakiem towarowym a znakiem, którego używa lub zamierza uży-
wać, nie zachodzi podobieństwo grożące naruszeniem prawa z rejestracji, został od-
dalony.
W rewizji nadzwyczajnej Prezes Urzędu Patentowego RP kwestionuje stano-
wisko Komisji Odwoławczej przy Urzędzie Patentowym RP, zgodnie z którym wnio-
skujący o unieważnienia prawa z rejestracji znaku towarowego 100 PANORAMICZ-
NYCH (Roman O., Oficyna Wydawnicza „P.-M.” w M.) wykazał istnienie interesu
prawnego, uzasadniającego wszczęcie na jego wniosek postępowania w sprawie
unieważnienia prawa z rejestracji znaku towarowego oraz że interes wnioskodawcy
nie jest jedynie interesem faktycznym, lecz interesem prawnym w rozumieniu art. 30
ust. 1 ustawy o znakach towarowych. Komisja Odwoławcza stwierdziła, że wniosko-
dawca wskazał konkretny przepis prawa materialnego, z którego wywodzi swój inte-
res prawny - art. 7 ustawy o znakach towarowych. Interes uczestników obrotu go-
spodarczego wyraża się w swobodnym dostępie do wszystkich oznaczeń informują-
cych o nazwie lub cechach towarów lub usług. Wnioskodawca ma niewątpliwie inte-
res prawny w unieważnieniu znaku 100 PANORAMICZNYCH. Zdaniem Komisji Od-
woławczej, przyjęcie odmiennego poglądu uniemożliwiłoby praktycznie kontrolę pra-
widłowości rejestracji znaków towarowych, z punktu widzenia istnienia przesłanek
określonych w art. 7 ustawy o znakach towarowych, na wniosek zainteresowanych
uczestników obrotu towarowego.
Pogląd prawny przyjęty przez Komisję Odwoławczą nie narusza art. 30 ust. 1
ustawy o znakach towarowych. Indywidualny i materialnoprawny interes wniosko-
dawcy wywodzi się z przysługującego każdemu przedsiębiorcy prawa do opisowego
oznaczania swoich towarów, a tym samym prawa do kwestionowania próby wykorzy-
stania przez innego przedsiębiorcę oznaczenia wyłącznie opisowego jako znaku to-
warowego. Sam wnoszący rewizję nadzwyczajną w jej uzasadnieniu stawia tezę, że
osoba, która domaga się dostępu do rynku w ten sposób, że chce również opisowo
12
oznaczać sprzedawane przez siebie towary, ma interes prawny w domaganiu się
unieważnienia prawa z rejestracji opisowego znaku towarowego. Argumentacja rewi-
zji nadzwyczajnej dotycząca tego, że wnioskodawca nie ma interesu prawnego za-
sługującego na ochronę prawną, ponieważ naśladując konkurenta (stronę przeciwną)
oznacza swoje towary w sposób łudząco podobny do jego towarów, mogący wpro-
wadzić klientów w błąd co do ich pochodzenia (inaczej mówiąc, stosuje konkurencję
zabronioną przez ustawę o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji), nie może zostać
uwzględniona, ponieważ wykracza poza podstawę faktyczną zaskarżonej decyzji, a
ponieważ wnoszący rewizję nadzwyczajną nie formułuje jednocześnie odpowiednich
zarzutów naruszenia prawa procesowego odnoszących się do ustaleń faktycznych
dokonanych przez Komisję Odwoławczą, rozważanie tej argumentacji jest niemoż-
liwe na etapie postępowania wszczętego w wyniku wniesienia rewizji nadzwyczajnej.
Ponadto, ocena czy Roman O., Oficyna Wydawnicza „P.-M.” prowadzi działalność
gospodarczą (wydawniczą) w sposób sprzeczny z zasadami uczciwej konkurencji, w
tym także czy dopuszcza się czynów nieuczciwej konkurencji polegających na ozna-
czaniu swoich towarów w sposób wprowadzający klientów w błąd co do ich pocho-
dzenia, może być dokonana jedynie w procesie cywilnym tego dotyczącym. Powoły-
wanie się na tego rodzaju argument w celu podważenia uprawnienia wnioskodawcy
do wystąpienia z wnioskiem o unieważnienie prawa z rejestracji znaku towarowego
jest w związku z tym bezskuteczne.
Nie jest trafne stanowisko Prezesa Urzędu Patentowego RP, że przeszkodą w
uznaniu istnienia po stronie wnioskodawcy interesu prawnego było toczące się mię-
dzy nim (jako powodem i pozwanym wzajemnym) i stroną przeciwną (jako pozwaną i
powódką wzajemną) postępowanie przed Sądem Okręgowym w Częstochowie-Są-
dem Gospodarczym o zaniechanie czynów nieuczciwej konkurencji. Jak wynika z
obszernego materiału dowodowego zgromadzonego w toku postępowania spornego,
strony sporu - Roman O., Oficyna Wydawnicza „P.-M.” w M. oraz Agencja Wydawni-
cza „T.” Spółka z o.o. w C. - spierały się w procesie cywilnym (w postępowaniu od-
rębnym w sprawach gospodarczych) o zarejestrowane w Urzędzie Patentowym jako
znaki towarowe, albo zarejestrowane w sądzie jako tytuły prasowe, albo dopiero
zgłoszone do rejestracji, albo tylko używane w obrocie nazwy wydawnictw zawierają-
cych krzyżówki. W sporze cywilnym (gospodarczym) chodziło między innymi o pro-
blem pierwszeństwa do używania oznaczeń indywidualizujących, w tym oznaczenia
100 PANORAMICZNYCH. Wbrew stanowisku Prezesa Urzędu Patentowego RP
13
brak było okoliczności uzasadniających zawieszenie postępowania spornego przez
Urzędem Patentowym RP - na podstawie art. 97 § 1 pkt 4 k.p.a. w związku z art. 37
ustawy o znakach towarowych - do czasu rozstrzygnięcia sprawy cywilnej. Zgodnie z
art. 97 § 1 pkt 4 k.p.a., organ administracji publicznej zawiesza postępowanie, gdy
rozpatrzenie sprawy i wydanie decyzji zależy od uprzedniego rozstrzygnięcia zagad-
nienia wstępnego przez inny organ lub sąd. Wnoszący rewizję nadzwyczajną odnosi
konieczność „uprzedniego rozstrzygnięcia zagadnienia wstępnego” przez sąd do
oceny istnienia interesu prawnego po stronie wnioskodawcy w domaganiu się unie-
ważnienia prawa z rejestracji znaku towarowego. Takiej zależności nie można się
doszukać. Od rozstrzygnięcia sądu w sprawie cywilnej o zaniechanie czynów nie-
uczciwej konkurencji nie było zależne rozstrzygnięcie w sprawie toczącej się w trybie
postępowania spornego przed Urzędem Patentowym RP o unieważnienie prawa z
rejestracji znaku towarowego. Co więcej, jeżeli w ogóle można byłoby zastanawiać
się nad zależnością między rozstrzygnięciem jednego i drugiego sporu, to zależność
ta byłaby odwrotna do sugerowanej w rewizji nadzwyczajnej, a mianowicie to postę-
powanie cywilne przed sądem powszechnym mogłoby być zawieszone do czasu
rozstrzygnięcia sprawy przed Urzędem Patentowym, albowiem to decyzja Komisji
Odwoławczej miała znaczenie dla oceny uprawnienia do używania znaku towarowe-
go, o które toczył się spór przed sądem powszechnym.
Istnienie po stronie wnioskodawcy - Romana O., Oficyna Wydawnicza „P.-M.”
w M. - interesu prawnego do wystąpienia z wnioskiem o unieważnienie prawa z reje-
stracji znaku towarowego 100 PANORAMICZNYCH nie powinno budzić wątpliwości.
Wynika to z okoliczności prawnych i faktycznych. Roman O. jako przedsiębiorca,
działający pod firmą Oficyna Wydawnicza „P.-M.”, prowadzący działalność konkuren-
cyjną w stosunku do Spółki z o.o. działającej pod firmą Agencja Wydawnicza „T.”,
miał w oparciu o art. 30 ust. 1 w związku z art. 29 i art. 7 ust. 2 ustawy o znakach
towarowych interes prawny do wystąpienia z wnioskiem o unieważnienie prawa z
rejestracji znaku towarowego, uznając to oznaczenie za wyłączenie opisowe (de-
skryptywne). Ponieważ wnioskodawca używa podobnych oznaczeń dla towarów tego
samego rodzaju (wydawnictw, czasopism krzyżówkowych), to rejestracja opisowego
oznaczenia jako znaku towarowego na rzecz innego przedsiębiorcy uniemożliwiała
mu (ze względu na zakres ochrony wynikający z takiej rejestracji) korzystanie z (sto-
sowanie) takich samych lub podobnych oznaczeń opisowych dla sygnowania wła-
snych towarów.
14
II. Zdolność odróżniająca znaku towarowego.
Zgodnie z przepisem art. 4 ust. 1 ustawy o znakach towarowych, znakiem to-
warowym może być znak nadający się do odróżniania towarów lub usług określone-
go przedsiębiorstwa od towarów lub usług tego samego rodzaju innych przedsię-
biorstw. Powyższy przepis jest wyrazem funkcji znaku towarowego jako właściwego
gospodarce instrumentu komunikacji między przedsiębiorcą a konsumentem towa-
rów lub usług. Znak towarowy, pozostając w fizycznym lub jedynie pojęciowym
związku z konkretnym egzemplarzem towaru, przekazuje bowiem nabywcom infor-
mację, że wszystkie towary tak oznaczone pochodzą z jednego i tego samego źródła
podporządkowanego przedsiębiorcy, który jest uprawniony do używania znaku towa-
rowego. Z przepisu art. 4 ust. 1 ustawy o znakach towarowych wynika także, że
wskazaną funkcję wyróżniania towarów i usług na podstawie ich pochodzenia może
realizować tylko taki znak, który ma zdolność odróżniającą w odniesieniu do konkret-
nych towarów lub usług. Z kolei, przepis art. 7 ust. 1 ustawy przewiduje, że powyższą
zdolnością odróżniania (dostatecznymi znamionami odróżniającymi) znak towarowy
powinien legitymować się w zwykłych warunkach obrotu gospodarczego. Należy
przyjąć, że zdolnością odróżniania w rozumieniu cytowanych przepisów jest zdolność
danego oznaczenia do przekazywania informacji o pochodzeniu towaru z określone-
go przedsiębiorstwa. Zdolność odróżniania może być zdolnością pierwotną, wynika-
jącą z natury oznaczenia, względnie zdolnością wtórną, nabytą poprzez używanie
danego oznaczenia jako znaku towarowego w obrocie gospodarczym. Oznaczenie
uzyskuje wtórną zdolność odróżniania, jeżeli znak pozbawiony pierwotnie takiej zdol-
ności stał się w wyniku używania nośnikiem informacji o pochodzeniu towaru.
Wprawdzie ustawa o znakach towarowych nie zawierała przepisu, który prze-
widywałby możliwość uzyskania przez oznaczenie wtórnej zdolności odróżniania (jak
to ma miejsce w obecnie obowiązującym stanie prawnym, co wyraźnie wynika z art.
130 ustawy - Prawo własności przemysłowej), to jednak zarówno doktryna, jak i
praktyka Urzędu Patentowego RP, dopuszczały rejestrację znaku towarowego, który
uzyskał taką (wtórną) zdolność w drodze używania danego oznaczenia w obrocie
gospodarczym. Do zwykłych warunków obrotu gospodarczego odsyłał art. 7 ust. 1
ustawy o znakach towarowych. Również w stanie prawnym poprzedzającym wejście
w życie ustawy - Prawo własności przemysłowej nie miał znaczenia rodzaj zdolności
odróżniania, przyjmowano bowiem, że art. 7 ust. 1 ustawy o znakach towarowych
dotyczył każdej zdolności odróżniania znaku towarowego, także wtórnej. Stąd argu-
15
mentacja rewizji nadzwyczajnej, sugerująca konieczność uwzględniania przy wy-
kładni art. 7 ustawy o znakach towarowych art. 3 ust. 3 dyrektywy Rady Wspólnot
Europejskich 89/104/EWG z dnia 21 grudnia 1988 r. w sprawie harmonizacji przepi-
sów prawnych państw członkowskich o znakach towarowych jest o tyle chybiona, o
ile z uzasadnienia zaskarżonej decyzji Komisji Odwoławczej przy Urzędzie Patento-
wym RP nie wynika, aby w toku postępowania dla kogokolwiek ten sposób wykładni
art. 7 ustawy o znakach towarowych budził wątpliwości. Instytucja wtórnej zdolności
odróżniającej oznaczenia - jako wyjątek od przeszkód rejestracyjnych - powinna być
stosowana ostrożnie i z uwzględnieniem wszystkich okoliczności związanych z ozna-
czaniem tym oznaczeniem towarów w obrocie. Pewne wskazówki interpretacyjne
wynikają z aktualnego stanu prawnego, a mianowicie z art. 130 zdanie drugie ustawy
- Prawo własności przemysłowej, zgodnie z którym odmowa udzielenia prawa
ochronnego ze względu na brak dostatecznych znamion odróżniających nie może
nastąpić, jeżeli przed datą zgłoszenia znaku towarowego w Urzędzie Patentowym
znak ten nabrał w następstwie jego używania charakteru odróżniającego w przecięt-
nych warunkach obrotu.
Przepis art. 7 ust. 2 ustawy o znakach towarowych przewidywał, że nie ma
dostatecznych znamion odróżniających znak, który stanowi tylko nazwę rodzajową
towarów lub informuje jedynie o właściwości, jakości, liczbie, ilości, masie, cenie,
przeznaczeniu, sposobie, czasie lub miejscu wytworzenia, składzie, funkcji, przydat-
ności towaru, bądź inne podobne oznaczenie nie dające wystarczających podstaw
odróżniających pochodzenie towaru. Wymienione oznaczenia mogą jednak być za-
rejestrowane jako znaki towarowe, jeżeli nie będą stanowić jedynie nazwy rodzajowej
towaru lub informacji o jego właściwościach. W wyroku z dnia 10 grudnia 1996 r., III
RN 50/96 (OSNAPiUS 1997 nr 15, poz. 263), Sąd Najwyższy wyraził pogląd, że
przepis art. 7 ust. 2 nie przesądza, czy wszystkie lub tylko niektóre z wymienionych w
tym przepisie oznaczeń mogą nabyć zdolność odróżniania wskutek używania w ob-
rocie gospodarczym. Przy ocenie, czy oznaczenie posiada zdolność odróżniania na-
leży jednak uwzględniać interes uczestników obrotu gospodarczego, który wyraża się
w swobodnym dostępie do wszystkich oznaczeń informujących o nazwie lub cechach
towarów lub usług. Taki interes można potwierdzić tak długo, jak długo dany znak
jest odbierany jako nazwa produktu lub informacja o właściwościach towaru lub
usługi. W przypadku wielu takich oznaczeń, nawet długotrwałe używanie w charakte-
rze znaku towarowego w celu wskazania na pochodzenie towaru z przedsiębiorstwa,
16
nie może doprowadzić do zmiany pierwotnej informacji odnoszącej się do produktu
jako takiego w nośnik informacji właściwej znakowi towarowemu. Dlatego też takie
oznaczenia nie mogą być rejestrowane jako znaki towarowe. Interes uczestników
obrotu gospodarczego nakazuje wyłączenie od rejestracji takich oznaczeń, ponieważ
ich rejestracja prowadziłaby do monopolizacji używania tych oznaczeń przez po-
szczególnych przedsiębiorców, co w rezultacie stanowiłoby bardzo poważne i nie-
uzasadnione ograniczenie działalności innych przedsiębiorców. Pogląd ten jest aktu-
alny również w rozpoznawanej sprawie.
Z ustaleń dokonanych przez Komisję Odwoławczą przy Urzędzie Patentowym
RP wynika, że słowny znak 100 PANORAMICZNYCH użyty dla oznaczenia czaso-
pism krzyżówkowych - czasopism zawierających krzyżówki - informuje odbiorcę tego
rodzaju towarów o ich zawartości, nie zawiera natomiast informacji o pochodzeniu
tak oznaczonych towarów (czasopism) z jednego i tego samego źródła w znaczeniu
przyjętym przez przepisy ustawy o znakach towarowych. Oznaczenie typu „100 krzy-
żówek” w odniesieniu do czasopisma, którego zawartość stanowią krzyżówki, nie
nadaje się do rejestracji jako znak towarowy dla oznaczenia tego rodzaju towaru,
ponieważ informacja o liczbie (ilości) krzyżówek i towarzyszące jej słowo „krzyżówki”
komunikują jedynie o zawartości wydawnictwa i mają jednoznacznie charakter opi-
sowy. Ze względu na zawartość intelektualną takich oznaczeń mają one charakter
wyłącznie opisowy i jako znaki towarowe dla oznaczenia czasopism krzyżówkowych
nie powinny być rejestrowane ani chronione. Mniej oczywista jest ocena dotycząca
słowa „panoramiczne”. Jeżeli jednak, jak to ustaliła Komisja Odwoławcza przy Urzę-
dzie Patentowym w oparciu o opisy różnych zabaw logicznych i definicje rodzajów
krzyżówek zawarte w leksykonach („Leksykon terminów szaradziarskich i pokrew-
nych”, „Praktyczny słownik współczesnej polszczyzny”) oraz w innej literaturze
przedmiotu, a także w oparciu o złożone do akt postępowania liczne wydawnictwa
szaradziarskie, słowo „panoramiczne” identyfikuje (oznacza, określa) pewien rodzaj
(typ, odmianę) krzyżówki, to również oznaczenie typu „100 panoramicznych” ma je-
dynie charakter opisowy, ponieważ jednoznacznie opisuje zawartość czasopisma
krzyżówkowego jako towaru, wyraźnie informując odbiorcę (nabywcę) tego towaru,
że wewnątrz czasopisma znajdzie sto krzyżówek panoramicznych. Jeżeli, jak ustaliła
Komisja Odwoławcza, używane przez obie strony sporu napisy na wydawanych
przez nie czasopismach krzyżówkowych określające ilość i rodzaj umieszczonych w
tych czasopismach krzyżówek mają charakter wyłącznie opisowy, to nie mają one
17
zdolności odróżniającej w rozumieniu art. 4 ust. 1 w związku z art. 7 ust. 1 ustawy o
znakach towarowych i nie nadają się do rejestracji jako znaki towarowe.
Ocena charakteru oznaczenia powinna być dokonywana w odniesieniu do in-
tegralnej całości oznaczenia czyli wszystkich jego elementów łącznie (por. wyrok
Sądu Najwyższego z dnia 11 marca 1999 r., III RN 136/98, OSNAPiUS 2000 nr 1,
poz. 2). W rozpoznawanej sprawie ocenie podlega znak słowny składający się z
dwóch słów , który jedynie w całości może być poddany analizie z punktu widzenia
przesłanek określonych w art. 7 ust. 2 ustawy o znakach towarowych. Stąd też ar-
gumentacja rewizji nadzwyczajnej dokonująca odrębnej analizy pojęcia „panora-
miczne” oraz liczby „100” („w jakimś sensie symbolicznej”) nie jest właściwym podej-
ściem do analizowanego zagadnienia prawnego.
W ocenie Sądu Najwyższego znak 100 PANORAMICZNYCH nie posiada do-
statecznych znamion odróżniających w rozumieniu art. 4 ust. 1 i art. 7 tej ustawy. W
kwestii zdolności odróżniającej danego znaku, zarówno pierwotnej, jak i wtórnej,
kryterium rozstrzygającym jest nie to, czy znak posiada jakiekolwiek znamiona od-
różniające, lecz to, czy ma on dostateczne znamiona odróżniające. Użycie słowa
„panoramiczne" dla oznaczania towarów w postaci czasopism zawierających krzy-
żówki panoramiczne, wywołuje u przeciętnego odbiorcy tego rodzaju towarów - nie
tylko hobbysty, ale ogólnie osoby zainteresowanej rozwiązywaniem krzyżówek - jed-
noznaczne skojarzenia z rodzajem krzyżówek, a zatem przeciętny odbiorca identyfi-
kuje to oznaczenie nie z określonym przedsiębiorcą (przedsiębiorstwem jako źródłem
pochodzenia towaru), lecz z tym, że czasopismo w ten sposób oznaczone poświęco-
ne jest problematyce krzyżówek panoramicznych. Ten stan rzeczy - jak wynika z
ustaleń Komisji Odwoławczej - istniał już przed zgłoszeniem oznaczenia 100 PANO-
RAMICZNYCH do rejestracji jako znaku towarowego, a więc przed 8 listopada 1995
r. Należało zatem przyjąć, że powyższe oznaczenie nie ma charakteru znaku towa-
rowego, ponieważ nie ma pierwotnej zdolności odróżniającej jako oznaczenie wy-
łącznie opisowe - informujące o zawartości towaru (rodzaju i ilości opublikowanych w
czasopiśmie krzyżówek) - i nie nabyło również wtórnej zdolności odróżniania w zna-
czeniu przyjętym na wstępie. Jak wynika z ustaleń Komisji Odwoławczej przy Urzę-
dzie Patentowym RP, zarówno przed zgłoszeniem do rejestracji znaku 100 PANO-
RAMICZNYCH, jak i po rejestracji tego znaku, w obrocie były używane - na rynku
wydawnictw szaradziarskich lub tylko krzyżówkowych - liczne oznaczenia zawierają-
ce zestawienia różnych liczb oraz słów „panoramiczne”, „krzyżówki panoramiczne”
18
lub „krzyżówki” bez oznaczenia rodzaju tych krzyżówek. W tych okolicznościach pra-
widłowa jest ocena Komisji, że oznaczenie „100 panoramicznych” ze względu na fakt
używania podobnych oznaczeń (wielu wariantów połączeń liczb i słów) przez różnych
wydawców czasopism krzyżówkowych, nie mogło nabyć wtórnej zdolności odróżnia-
jącej, nawet gdyby założyć, że nie jest to jedynie informacja o liczbie i rodzaju krzy-
żówek w numerze czasopisma (chociaż taką właśnie informację oznaczenie to sta-
nowiło). Niezależnie od tego należy stwierdzić, że przyznanie wyłącznego prawa do
używania znaku towarowego 100 PANORAMICZNYCH jednemu przedsiębiorcy mo-
głoby istotnie ograniczyć swobodę innych przedsiębiorców w zakresie przekazywania
w tej formie informacji o swoich towarach. W rezultacie trafne jest stanowisko Komisji
Odwoławczej przy Urzędzie Patentowym RP o braku zdolności odróżniającej znaku
towarowego 100 PANORAMICZNYCH. Znak ten nie informuje o pochodzeniu towaru
z przedsiębiorstwa przedsiębiorcy uprawnionego z rejestracji znaku towarowego,
lecz o pewnych właściwościach towaru, jakim jest czasopismo krzyżówkowe, co sta-
nowi oznaczenie niedające wystarczających podstaw odróżniających pochodzenie
towaru (art. 7 ust. 2 ustawy o znakach towarowych). Pomimo tego, że znak towarowy
może pełnić i często pełni funkcję reklamową lub informacyjną, nie oznacza to, że do
tych funkcji sprowadza się warunek rejestracji i ochrony znaku skutecznej erga
omnes. Niezbędną przesłanką przyznania określonemu znakowi zdolności odróżnia-
jącej i jego rejestracji jest możliwość realizowania przez ten znak funkcji oznaczenia
towaru jako pochodzącego od określonego przedsiębiorcy (z określonego przedsię-
biorstwa). Sporny znak jako oznaczenie opisowe w odniesieniu do czasopism krzy-
żówkowych nie może pełnić funkcji oznaczenia pochodzenia, co dyskwalifikuje go
jako znak towarowy.
Okoliczność, że sporny znak 100 PANORAMICZNYCH jest skrótem, nie po-
zbawia go funkcji opisowej. Skrót ten („100 panoramicznych”) nie czyni z omawiane-
go oznaczenia znaku o innej treści informacyjnej niż treść wynikająca z oznaczenia
pełnego („100 krzyżówek panoramicznych” albo „100 panoramicznych krzyżówek”).
Brakujący element oznaczenia („krzyżówek”) jest dla przeciętnego odbiorcy czaso-
pism krzyżówkowych łatwo domyślny. Nie chodzi tu przy tym o jakieś pośrednie sko-
jarzenia stanowiące efekt gry wyobraźni lub skomplikowanych procesów intelektual-
nych, ale właśnie o natychmiastową reakcję umysłu. Kwestia zawartości informacyj-
nej znaku 100 PANORAMICZNYCH nie powinna budzić wątpliwości. Znak ten, w
kontekście towaru, do którego oznaczania służy (czasopism krzyżówkowych), jest
19
odczytywany przez przeciętnego odbiorcę jako informacja (opis), że czasopismo za-
wiera sto krzyżówek zwanych potocznie panoramicznymi.
Rejestracja nazw rodzajowych ma w efekcie skutek antykonkurencyjny, skoro
konkurujący ze sobą przedsiębiorcy, którzy mieli dotychczas nieskrępowany dostęp
do rynku i mogli z sobą konkurować lepszą jakością lub poziomem technicznym wła-
snych towarów, w razie zarejestrowania na rzecz jednego z nich znaku towarowego
zawierającego oznaczenie będące nazwą rodzajową, zaczynają napotykać trudności
związane z brakiem możliwości używania oznaczeń stanowiących nazwy rodzajowe,
ponieważ naraziłoby ich to na zarzuty naruszenia praw wynikających z rejestracji
znaku towarowego.
Prezes Urzędu Patentowego RP w uzasadnieniu rewizji nadzwyczajnej
stwierdził między innymi, że „wydaje się”, iż 100 jako w pewnym sensie liczba sym-
boliczna nie musi rodzić skojarzenia, że towar nią oznaczony zawiera taką właśnie
ilość utworów, „wydaje się” w związku z tym, że jest to wyróżnik numeryczny czaso-
pisma, który nie wskazuje w rzeczywistości jego specyfiki oraz istotnej właściwości,
oraz „wydaje się”, że przedmiotowy znak nie ma charakteru rodzajowego, a jego opi-
sowość - ze względu na wymagania wyłącznego i bezpośredniego charakteru opisu -
nie przedstawia się jako niewątpliwa. Tego rodzaju argumentacja wskazuje na to, że
w rozpoznawanej sprawie kwestia zdolności odróżniającej znaku była ocenna, ina-
czej mówiąc kwalifikacja prawnej podstawy unieważnienia znaku towarowego wyma-
gała od Komisji Odwoławczej dokonania ocen w oparciu o zgromadzony i prawidłowo
oceniony materiał dowodowy. Wnoszący rewizję nadzwyczajną nie wskazał jednak
jako jej podstawy naruszenia przepisów prawa procesowego odnoszących się do
dokonywania ustaleń faktycznych, ani nie przedstawił argumentów prawnych wska-
zujących na rażące naruszenie zaskarżonym orzeczeniem Komisji Odwoławczej przy
Urzędzie Patentowym RP prawa procesowego. Należy w związku z tym stwierdzić,
że podstawą uwzględnienia rewizji nadzwyczajnej jest rażące, a zatem kwalifikowane
naruszenie prawa. W rozpoznawanej sprawie brak jest podstaw do przyjęcia, aby za
rażące naruszenie prawa uznać ocenę co do braku pierwotnej i wtórnej zdolności
rejestrowej znaku 100 PANORAMICZNYCH dokonaną w zaskarżonej decyzji Komisji
Odwoławczej.
Biorąc powyższe pod uwagę, Sąd Najwyższy na podstawie art. 39312 k.p.c. w
związku art. 10 ustawy z dnia 1 marca 1996 r. o zmianie Kodeksu postępowania cy-
20
wilnego, rozporządzeń Prezydenta Rzeczypospolitej - Prawo upadłościowe i Prawo o
postępowaniu układowym, Kodeksu postępowania administracyjnego, ustawy o
kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr
43, poz. 189 ze zm.) orzekł jak w sentencji.
========================================