Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 18 grudnia 2002 r.
I PKN 12/02
Obowiązywanie przepisów ograniczających uprawnienia pracowników,
uznanych następnie przez Trybunał Konstytucyjny za sprzeczne z Konstytucją,
nie może być traktowane jako siła wyższa w rozumieniu art. 293 k.p.
Przewodniczący SSN Barbara Wagner, Sędziowie SN: Krystyna Bednarczyk,
Herbert Szurgacz (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 18 grudnia 2002 r.,
sprawy z powództwa Michała K. i Krystyny W. przeciwko 1) Samodzielnemu Publicz-
nemu Szpitalowi Klinicznemu C.M. Uniwersytetu J. w Z., 2) Skarbowi Państwa - Wo-
jewodzie M. w K. o wynagrodzenie, na skutek kasacji powoda Michała K. od wyroku
Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 5 września 2001 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Powód Michał K. wystąpił z powództwem przeciwko Samodzielnemu Publicz-
nemu Szpitalowi Klinicznemu C.M. Uniwersytetu J. w Z. oraz Skarbowi Państwa -
Wojewodzie M. o zasądzenie solidarnie kwoty 105.007 zł tytułem wynagrodzenia za
dyżury lekarskie pełnione w okresie od stycznia 1987 r. do lutego 1997 r., wraz z
ustawowymi odsetkami należnymi za kolejne miesiące od dnia wymagalności do dnia
zapłaty. Powódka Krystyna W. domagała się zasądzenia solidarnie od tych samych
pozwanych kwoty 130.505 zł za okres dyżurów od lutego 1978 r. do grudnia 1998 r.
Obie strony pozwane wniosły o oddalenie powództwa, podnosząc zarzut
przedawnienia, a pozwany Skarb Państwa nadto brak legitymacji biernej. Wyrokiem
częściowym z dnia 15 maja 2000 r. Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Spo-
łecznych w Krakowie oddalił w całości powództwo Michała K. oraz Krystyny W. prze-
ciwko Skarbowi Państwa, natomiast w stosunku do pozwanego Szpitala za okres
dotyczący wynagrodzenia od stycznia 1978 r. do września 1998 r. Powodowie byli
2
pracownikami Państwowego Szpitala Klinicznego w K. z siedzibą w Z. od 18 grudnia
1998 r. przekształconego w Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny C.M. UJ w Z.
Michał K. ostatni dyżur lekarski pełnił w lutym 1997 r., a powódka Krystyna W. w
grudniu 1998 r. Sąd Okręgowy przyjął, że pozwany Skarb Państwa - Wojewoda M.
nie ma legitymacji biernej do występowania w niniejszym procesie. Roszczenie po-
woda Michała K., który wystąpił z pozwem w dniu 17 lipca 2000 r. uległo w całości
przedawnieniu, powódki Krystyny W., która wniosła pozew w dniu 23 października
2000 r., do września 1997 r. Zdaniem Sądu nie można przyjąć odpowiedzialności so-
lidarnej obu pozwanych, gdyż nie da się jej wywieść ani z przepisów Kodeksu pracy,
ani z przepisów innych ustaw; nie wykazano także zaistnienia jakiegokolwiek zda-
rzenia lub czynności prawnej, uzasadniających taką odpowiedzialność. W szczegól-
ności Sąd nie znalazł podstawy prawnej do dochodzenia solidarnie zobowiązań od
Skarbu Państwa w oparciu o art. 231
§ 1 i § 2 k.p., skoro pozwany ad. 2 nigdy nie był
pracodawcą powodów. Nie ma tu również zastosowania przepis art. 80 ust. 1 ustawy
z dnia 13 października 1998 r. Przepisy wprowadzające ustawy reformujące admini-
strację publiczną (Dz.U. Nr 133, poz. 872 ze zm.), w myśl którego zobowiązaniami
Skarbu Państwa powstałymi do 31 grudnia 1998 r. stają się zobowiązania finansowe
państwowych jednostek budżetowych i zakładów budżetowych przejmowanych przez
jednostki samorządu terytorialnego, gdyż pozwany Samodzielny Publiczny Zakład
Opieki Zdrowotnej nie jest jednostką przejętą przez samorząd terytorialny. W tym za-
kresie Sąd powołał się na uchwałę Sądu Najwyższego z 7 lipca 2000 r., III ZP 16/00
(OSNAPiUS 2000 nr 23, poz. 847).
Przyjmując przedawnienie w całości roszczeń powoda Michała K., Sąd nie po-
dzielił argumentów pełnomocnika, według których bieg przedawnienia nie rozpoczął
się lub uległ przerwaniu na skutek siły wyższej (art. 293 k.p.). Sąd stwierdził, że nie
uzasadnia zastosowania art. 293 k.p. podnoszona okoliczność, że powód nie docho-
dził swych roszczeń, gdyż a priori zakładał, że ewentualny proces o wynagrodzenie
za godziny nadliczbowe przegra. W ocenie Sądu fakt formalnego obowiązywania
przepisu niższej niż ustawa rangi nie może być uznany za siłę wyższą i nie wywołuje
skutku z art. 293 k.p. Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego o niekonstytucyjności
danego aktu normatywnego nie stanowi samoistnego źródła prawa podmiotowego
jednostki, a jedynie „porządkuje” obowiązujący system norm prawnych, formalnie i
ostatecznie eliminując z niego przepisy sprzeczne z konstytucyjnie wyznaczonym
porządkiem prawnym. Brak jest tym samym podstaw do uznania, że obowiązywanie
3
§ 11 i § 12 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 27 grudnia 1974 r. w sprawie nie-
których obowiązków i uprawnień pracowników zatrudnianych w zakładach służby
zdrowia (Dz.U. Nr 51, poz. 236 ze zm.), których niezgodność z Konstytucją stwierdził
Trybunał Konstytucyjny wyrokiem z 17 maja 1998 r., sygn. P 6/98, przesądzało wynik
każdego procesu sądowego o roszczenia lekarzy z tytułu wynagrodzenia za pracę w
godzinach nadliczbowych. Zaniechanie przez powodów dochodzenia zaspokojenia
roszczeń i wystąpienie z nimi dopiero po wydaniu wyroku przez Trybunał nie może
być uznane za zaistnienie przeszkody w postaci normatywnie doniosłej siły wyższej.
Sąd nie znalazł również podstaw, by uznać, że skorzystanie przez pozwanego
pracodawcę z prawa do podniesienia zarzutu przedawnienia stanowiło nadużycie
prawa. Prawo do korzystania z zarzutu przedawnienia jest uprawnieniem wynikają-
cym z ustawy, a ta nie ogranicza możliwości powoływania się na przedawnienie z
uwagi na rodzaj łączącej strony umowy ani z uwagi na przyczyny niewykonania zo-
bowiązania w terminie. Każdy dłużnik, a takim jest pracodawca, ma prawo skorzy-
stać z zarzutu przedawnienia, nawet gdy źródło zobowiązania wywodzi się z czynu
niedozwolonego. Sąd podkreślił, iż nie można wbrew ustawie zakładać, że pozba-
wiony możliwości skorzystania z zarzutu przedawnienia jest pracodawca, który nie
uchylał się od wykonania zobowiązania, a jedynie działając w dobrej wierze nie reali-
zował go z uwagi na obowiązujące przepisy.
W apelacji od tego wyroku powód Michał K. zarzucał błędną interpretację art.
293 k.p. w związku z art. 8 k.p. oraz art. 231
§ 1 i 2 k.p. a także niewyjaśnienie
wszystkich okoliczności zarówno od strony faktycznej, jak i prawnej (tj. art. 18 i w tym
kontekście art. 13 i 14 k.p.) i wnosił o uchylenie wyroku. W uzasadnieniu apelacji po-
wód podkreślał, że przed wydaniem wyroku Trybunału Konstytucyjnego nie widział
możliwości dochodzenia swych praw z uwagi na uregulowania zawarte w rozporzą-
dzeniu Rady Ministrów z dnia 27 grudnia 1974 r., a zatem należało rozważyć czy „w
grę wchodził obiektywny stan rzeczy, wskazujący na istnienie powszechnej prze-
szkody o charakterze obiektywnej, faktycznie uniemożliwiającym skorzystanie z wy-
miaru sprawiedliwości”. Zdaniem skarżącego, Sąd mógł zastosować w drodze ana-
logii przepisy o zawieszeniu biegu przedawnienia, na zasadzie przyjętej w uchwale
Sądu Najwyższego, III CZP 76/96 (OSNC 1997 nr 2, poz. 16). Skarżący kwestiono-
wał również oddalenie powództwa w stosunku do Skarbu Państwa przez uznanie
braku legitymacji biernej. Zdaniem apelacji podstawę do przyjęcia odmiennego sta-
nowiska stanowi przepis art. 417 k.c., gdyż to funkcjonariusz Skarbu Państwa wydał
4
błędne rozporządzenie oraz to, że Skarb Państwa był i jest nadal częściowo orga-
nem założycielskim pozwanego Szpitala. Nadto brak ładu normatywnego oraz nieja-
sność regulacji prawych obciążać powinna Skarb Państwa, choć Samodzielny Pu-
bliczny Szpital Kliniczny C.M. UJ był pracodawcą powoda.
Wyrokiem z dnia 5 września 2001 r. Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Krakowie oddalił apelację. W uzasadnieniu wyroku Sąd podkreślił, że
powód wystąpił z pozwem dopiero 17 lipca 2000 r., tj. po upływie roku od ogłoszenia
wyroku Trybunału Konstytucyjnego, tymczasem sprawa wynagrodzenia za dyżury
lekarskie była w tym środowisku powszechnie znana. Chybione i bezpodstawne jest
powoływanie się na orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 11 października 1996 r., III
CZP 76/96. Uchwała Sądu Najwyższego została wydana w oparciu o zupełnie od-
mienny stan faktyczny. Skarżący przytoczył tylko drugą część orzeczenia, które do-
tyczy przedawnienia roszczeń o naprawienie przez Skarb Państwa szkody wyrzą-
dzonej czynami stanowiącymi zbrodnie stalinowskie w rozumieniu art. 1 pkt 5 ustawy
z dnia 4 kwietnia 1991 r. o zmianie ustawy o Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitle-
rowskich. Stanowisko Sądu pierwszej instancji o braku legitymacji biernej Skarbu
Państwa do występowania w procesie, dotyczącym wynagrodzenia za pracę w go-
dzinach nadliczbowych należnych od pracodawcy, a nie odpowiedzialności Skarbu
Państwa za czyny niedozwolone wyrządzone przez funkcjonariusza (art. 417 k.c.)
jest trafne. Powołanie tej podstawy prawnej, mającej uzasadniać przyjęcie legitymacji
biernej Skarbu Państwa, nie znajduje żadnego uzasadnienia.
Kasacja powoda została oparta na zarzucie naruszenia prawa materialnego -
art. 293 w związku z art. 8 k.p. oraz niewyjaśnienia „wszystkich okoliczności faktycz-
nych i prawnych sprawy, co stanowi naruszenie przepisów art. 18, art. 13, art. 14 i
art. 295 k.p.". Zdaniem skarżącego w sprawie występuje istotne zagadnienie prawne,
wyrażające się w pytaniu, czy istnienie wadliwego przepisu wpływa na bieg
przedawnienia. Przepisy § 11 i 12 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 27 grudnia
1974 r. w sprawie niektórych obowiązków i uprawnień pracowników zatrudnionych w
zakładach służby zdrowia nie dawały powodowi żadnej realnej szansy na dochodze-
nie swoich praw w zakresie dodatkowego wynagrodzenia za dyżury lekarskie, co
oznacza, że istniała przeszkoda o charakterze obiektywnym uniemożliwiająca sko-
rzystanie z wymiaru sprawiedliwości. Dopiero orzeczenie Trybunału Konstytucyjne-
go, uznające wymienione przepisy rozporządzenia za sprzeczne z Konstytucją otwo-
rzyło możliwość dochodzenia roszczenia na drodze sądowej. Skarżący podtrzymał
5
swoje dotychczasowe stanowisko o zastosowalności w sprawie w zakresie zawie-
szenia biegu przedawnienia uchwały Sądu Najwyższego III CZP 76/96. Odpowie-
dzialność Skarbu Państwa wynika zdaniem skarżącego stąd, że to funkcjonariusze
państwowi wydali sprzeczne z Konstytucją przepisy rozporządzenia Rady Ministrów
z dnia 27 grudnia 1974 r., a jej podstawę stanowią powołane w kasacji przepisy k.p.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kwestia, którą należało rozważyć na pierwszym miejscu dotyczy tego czy, a
jeśli tak, to kiedy powstało roszczenie powoda o uzupełniające wynagrodzenie za
pełnienie dyżurów lekarskich. Zagadnienie to ma szczególne znaczenie w związku z
orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 17 maja 1999 r. (Dz.U. Nr 45, poz.
458), którym Trybunał orzekł między innymi że przepisy § 11 i § 12 rozporządzenia
Rady Ministrów z dnia 27 grudnia 1974 są niezgodne z Konstytucją. Wymienione
przepisy rozporządzenia wprowadzały szczególne zasady wynagrodzenia za czas
pełnienia dyżurów lekarskich, odbiegające na niekorzyść od zasad wynagradzania za
godziny nadliczbowe przewidzianych przepisami Kodeksu pracy. W wyniku orzecze-
nia Trybunału Konstytucyjnego uznane za niekonstytucyjne przepisy rozporządzenia
zostały usunięte z systemu prawnego.
Z art. 190 ust. 1 i 3 Konstytucji RP wynika, że orzeczenie Trybunału powoduje
utratę mocy obowiązywania aktu prawnego jedynie na przyszłość, co oznacza, iż do
momentu jego ogłoszenia (z zastrzeżeniem, że Trybunał określił inny, późniejszy
termin utraty mocy aktu normatywnego) akt prawny sprzeczny z aktem prawnym
wyższego rzędu (i Konstytucją) jest aktem mającym moc obowiązującą. Oznaczałoby
to w przypadku powoda, który zakończył zatrudnienie i pełnienie dyżurów lekarskich
w lutym 1997 r., tj. przed ogłoszeniem orzeczenia trybunalskiego, że nie powstało u
niego w ogóle roszczenie o wynagrodzenie za pełnione dyżury według korzystniej-
szych zasad, przewidzianych przepisami k.p. Z powołanych przepisów Konstytucji
nie wynika jednak wprost, jak ma postąpić sąd, który rozstrzygając spór stoi przed
problemem zastosowania normy prawnej do stanu faktycznego istniejącego przed
ogłoszeniem orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego w sytuacji, kiedy norma ta
(przepisy rozporządzenia) została uznana za sprzeczną z Konstytucją i w związku z
tym utraciła moc obowiązującą. W postanowieniu z dnia 7 grudnia 2000 r., III ZP
27/00 (OSNAPiUS 2001 nr 10, poz. 331), po rozważeniu różnych możliwych inter-
6
pretacji, jakie mogą wchodzić w grę na gruncie nieprecyzyjnej regulacji art. 190 Kon-
stytucji, Sąd Najwyższy opowiedział się za uznaniem, że - przy przyjęciu, iż akt nor-
matywny traci moc obowiązującą jedynie na przyszłość, a więc (a contrario) jego
moc obowiązująca rozciąga się na stany faktyczne powstałe przed ogłoszeniem
orzeczenia Trybunału - z uwagi na zawarte w tym orzeczeniu autorytatywne (wiążą-
ce) stwierdzenie, że akt ten pozostaje w sprzeczności z aktem prawnym wyższego
rzędu, nie powinien on być przez sąd stosowany do określonego stanu faktycznego.
Innymi słowy, do momentu ogłoszenia orzeczenia Trybunału dany akt normatywny
(jego przepis lub przepisy) obowiązuje, ale nie może być w konkretnych sprawach
przez sąd stosowany, w szczególności jeżeli sąd rozstrzyga sprawę, w której chodzi
o roszczenia powstałe przed utratą mocy obowiązującej aktu normatywnego, z któ-
rego są one wywodzone, albo które na jego podstawie są zaprzeczane. Analogiczne
stanowisko zajął Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 23 stycznia 2000 r., III ZP 30/00
(OSNAPiUS 2001 nr 23, poz. 685). Skład orzekający podziela to stanowisko. W kwe-
stii dotyczącej przepisów, w oparciu o które należy ustalać prawo do wynagrodzenia
za dyżury lekarskie, Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 7 sierpnia 2001 r., I PKN
730/02 (OSNAPiUS 2002 nr 6, poz. 141) trafnie przyjął, że prawo do wynagrodzenia
za dyżury lekarskie pełnione przed dniem 20 maja 1999 r., tj. przed dniem ogłoszenia
orzeczenia Trybunału, regulują przepisy art. 128, 133 § 1 i art. 144 k.p. Należy w
związku z tym przyjąć, że powód miał roszczenie o wynagrodzenie za pełnienie dy-
żurów lekarskich w myśl powołanych przepisów Kodeksu pracy. Roszczenie to sta-
wało się wymagalne w momencie, w którym na pracodawcy spoczywał - zgodnie z
obowiązującymi przepisami - obowiązek wypłaty wynagrodzenia za pracę. Od tej też
chwili rozpoczął się bieg okresu przedawnienia roszczenia o wypłatę wynagrodzenia
za pełnione dyżury lekarskie, ustalonego zgodnie z powołanymi przepisami Kodeksu
pracy.
Stosownie do art. 293 k.p. bieg przedawnienia nie rozpoczyna się, a rozpo-
częty ulega zawieszeniu na czas trwania przeszkody, gdy z powodu siły wyższej
uprawniony nie może dochodzić przysługujących mu roszczeń przed właściwym or-
ganem powołanym do rozstrzygania sporów. Zdaniem skarżącego doszło do zawie-
szenia biegu przedawnienia, ponieważ obowiązujące w czasie pełnienia dyżurów le-
karskich przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 27 grudnia 1974 r. uniemoż-
liwiały dochodzenie roszczenia; doprowadziły do sytuacji, którą kasacja określiła jako
„obiektywny stan rzeczy, wskazujący na istnienie powszechnej przeszkody o cha-
7
rakterze obiektywnym, faktycznie uniemożliwiającej skorzystanie z wymiaru sprawie-
dliwości", spełniającej wymagania art. 293 k.p.
Poglądy nauki prawa pracy oraz judykatury w zakresie rozumienia siły wyższej
są zbieżne. Zgodnie z tzw. teorią obiektywną za siłę wyższą w rozumieniu art. 293
k.p. uważa się zdarzenie nadzwyczajne, pochodzące z zewnątrz, niezależne od woli
uprawnionego, którego nie można przewidzieć ani nie można mu zapobiec przy do-
łożeniu najwyższego stopnia staranności. W wyroku z dnia 26 sierpnia 1992 r., I PRN
36/92 (OSNC 1993 nr 8, poz. 138), Sąd Najwyższy uznał, że pobyt za granicą w
miejscu, w którym ze względu na toczącą się wojnę wstrzymana zostaje komunikacja
oraz możliwość korespondencji z krajem ojczystym, jest zdarzeniem mającym zna-
miona siły wyższej w rozumieniu art. 293 k.p. Przepis ten jest wykładany w ten spo-
sób, że przy ocenie niemożności dochodzenia roszczenia z powodu siły wyższej na-
leży uwzględnić także elementy podmiotowe dotyczące uprawnionego, chodzi bo-
wiem o to, że to uprawniony nie może dochodzić swoich roszczeń, nie zaś o to, że
roszczeń w ogóle nie można dochodzić. Sąd Najwyższy uznał w innych orzecze-
niach, że choroba nie stanowi siły wyższej i nie powoduje zawieszenia biegu
przedawnienia, również pobyt pracownika w areszcie, a także pobyt za granicą, na-
wet wymuszony, nie mogą być oceniane jako siła wyższa, powodująca zawieszenie
biegu przedawnienia (por. orzeczenia z dnia 26 listopada 1954 r., BMS 1955 nr 7,
poz. 46, z dnia 23 września 1958 r., PiP 1960 nr 12). Zdaniem powoda okolicznością
uzasadniającą przyjęcie zawieszenia biegu przedawnienia jest obowiązywanie do
czasu wyroku Trybunału Konstytucyjnego przepisów § 11 i 12 rozporządzenia Rady
Ministrów z 1974 r. co powodowało, że wystąpienie z powództwem o zasądzenie
należności za dyżury lekarskie zgodnie z przepisami Kodeksu pracy było z góry ska-
zane na niepowodzenie. Ponadto kasacja uznaje wydanie sprzecznych z Konstytucją
przepisów za bezprawne działanie władzy publicznej, uzasadniające jej odpowie-
dzialność odszkodowawczą.
Istotnie, w świetle niektórych wypowiedzi doktryny prawa cywilnego pewne
przypadki bezprawnego działania władzy publicznej są uznawane za siłę wyższą.
Również Sąd Najwyższy kwalifikował określone zdarzenia leżące w sferze działania
władzy publicznej jako przypadki siły wyższej. W powołanej w kasacji uchwale z dnia
11 października 1996 r., III CZP 76/96 OSNC 1997 nr 2, poz. 16) - która zdaniem ka-
sacji powinna zostać zastosowana w spornej sprawie - Sąd Najwyższy wskazał, że w
zakresie przedawnienia roszczeń o naprawienie przez Skarb Państwa szkody wy-
8
rządzonej czynami stanowiącymi zbrodnie stalinowskie w rozumieniu art. 1 pkt 5
ustawy z dnia 4 kwietnia 1991 r. o zmianie ustawy o Głównej Komisji Badania
Zbrodni Hitlerowskich w Polsce - Instytucie Pamięci Narodowej (Dz.U. Nr 45, poz.
195), sąd powinien rozważyć, przy uwzględnieniu okoliczności konkretnej sprawy,
czy nie zachodziła przeszkoda powodująca, że przedawnienie nie rozpoczęło biegu,
względnie, że bieg przedawnienia uległ zawieszeniu. Zdaniem Sądu Najwyższego,
biorąc pod uwagę prawdę historyczną odnoszącą się do okresu rządów władz komu-
nistycznych w Polsce, zachodzi potrzeba wyjaśnienia, czy przyczynę opóźnienia do-
chodzenia od Skarbu Państwa odszkodowania stanowiły wyłącznie okoliczności za-
leżne od osób poszkodowanych, czy też w grę wchodził obiektywny stan rzeczy
wskazujący na istnienie powszechnej przeszkody o charakterze obiektywnym, fak-
tycznie uniemożliwiający skorzystanie przez poszkodowanego z wymiaru sprawiedli-
wości. Faktyczna niemożliwość skorzystania przez obywatela z prawa do sądu z
przyczyn natury ogólnej, nawiązujących do stosunków politycznych, powoduje w sfe-
rze praw podmiotowych skutki zbliżone do stanu zawieszenia wymiaru sprawiedliwo-
ści, co uzasadnia zastosowanie w drodze analogii przepisów o wpływie stanu zawie-
szenia wymiaru sprawiedliwości na bieg przedawnienia.
Nietrudno zauważyć, że sytuacja, w związku z którą Sąd Najwyższy podjął
powyższą uchwałę, nie może być porównywana z sytuacją powoda, który mógł do-
chodzić należnego mu wynagrodzenia za pełnienie dyżurów lekarskich. Pozostawa-
nie w mocy przepisów prawa ograniczających uprawnienia pracowników, uznanych
następnie przez Trybunał Konstytucyjny za sprzeczne z Konstytucją, nie stanowi
okoliczności powodującej zawieszenie biegu przedawnienia roszczenia w rozumieniu
art. 293 k.p. Należy dodać, że wbrew twierdzeniom kasacji lekarze dochodzili wyna-
grodzenia za pełnienie dyżurów lekarskich z powołaniem się na przepisy Kodeksu
pracy jeszcze przed wydaniem orzeczenia przez Trybunał Konstytucyjny. Wyrok Try-
bunału został wydany w następstwie pytań prawnych przedstawionych przez Sąd
Wojewódzki w Opolu oraz Sąd Rejonowy w Stargardzie Szczecińskim w związku z
rozpoznawaniem konkretnych spraw o wynagrodzenia za dyżury lekarskie.
Nie zasługuje na uwzględnienie zarzut kasacji nadużycia prawa przez stronę
pozwaną, która w procesie powołała się na upływ terminu przedawnienia. Zawarta w
art. 8 k.p. klauzula zasad współżycia społecznego ma w zakresie przedawnienia
roszczeń zastosowanie wyjątkowe, gdy zachowanie dłużnika może być oceniane
jako niemoralne. W okolicznościach sprawy nie ma podstaw do takiego kwalifikowa-
9
nia zachowania strony pozwanej. Nie jest przy tym bez znaczenia okoliczność, że
powód wystąpił z pozwem dopiero 17 lipca 2000 r., tj. po upływie roku od ogłoszenia
orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego Nie występuje również sprzeczność z klau-
zulą społeczno-gospodarczego przeznaczenia prawa, ponieważ terminy przedaw-
nienia mają na celu między innymi wzmocnienie pewności obrotu prawnego.
Za gołosłowny należy uznać zarzut naruszenia art. 295 k.p., ponieważ nie zo-
stał on w żaden sposób uzasadniony. Nie można również podzielić zarzutu kasacji,
że Sąd Apelacyjny nietrafnie przyjął brak odpowiedzialności Skarbu Państwa z tytułu
uchwalenia przez Radę Ministrów aktu prawnego, zawierającego przepisy sprzeczne
z art. 18, 13 i 14 k.p. Art. 18 k.p. nie dotyczy relacji między różnymi rodzajami źródeł
prawa pracy, lecz określa stosunek między umową o pracę a przepisami prawa
pracy. Przepis art. 13 k.p. w brzmieniu obowiązującym do czerwca 1996 r. formuło-
wał zasadę wynagrodzenia za pracę odpowiednio do jej rodzaju, ilości i jakości; do-
piero ustawą z dnia 20 lutego (Dz.U. Nr 24, poz. 110) art. 13 nadano nowe brzmienie
statuując prawo pracownika do godziwego wynagrodzenia za pracę. Art. 14 k.p. do-
tyczy prawa pracownika do wypoczynku. Jak z powyższego wynika, powód nie wy-
kazał przesłanek odpowiedzialności Skarbu Państwa za szkodę wyrządzoną przez
funkcjonariusza państwowego przy wykonywaniu powierzonej mu czynności, przewi-
dzianych przepisami art. 417 - 420 k.c. Niezależnie od powyższego należy zauwa-
żyć, że trudno byłoby kwalifikować wydanie przez Radę Ministrów w 1974 r., a więc
pod rządami Konstytucji z 1952 r., na podstawie upoważnienia ustawowego (art. 298
k.p.) rozporządzenia regulującego w sposób szczególny wynagrodzenie za dyżury
lekarskie, jako działanie niezgodne z prawem (bezprawne) w rozumieniu art. 77 ust.
1 Konstytucji z 1997 r., przewidującego odpowiedzialność władzy publicznej za wy-
rządzenie szkody. Nie wchodzi również w grę odpowiedzialność Rady Ministrów na
podstawie art. 417 k.c., gdyż Rada Ministrów nie jest funkcjonariuszem państwowym
ani państwową osobą prawną.
Z przytoczonych motywów na podstawie art. 39312
k.p.c. orzeczono jak w
sentencji wyroku.
========================================