Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 12 grudnia 2003 r.
III RN 135/03
1. Decyzja administracyjna organu kolegialnego (zgodnie z zasadą pi-
semności postępowania - art. 14 § 1 k.p.a.) jest „opatrywana podpisami” osób
uczestniczących w jej przyjęciu albo przez sporządzenie odrębnego doku-
mentu, który jest podpisywany przez wszystkie osoby uczestniczące w jego
przyjęciu, albo też przez ujęcie treści rozstrzygnięcia przyjętego w wyniku gło-
sowania w protokole posiedzenia, do którego załączona jest podpisana przez
uczestników posiedzenia lista obecności członków organu kolegialnego. Taka
praktyka podpisywania decyzji administracyjnych (art. 104 k.p.a.) podejmowa-
nych przez kolegialne organy orzekające jest zgodna z art. 107 § 1 k.p.a.
2. Organ administracji publicznej obowiązany jest z urzędu do doręcze-
nia stronie postępowania jednego uwierzytelnionego odpisu decyzji, a nie jej
oryginału (art. 109 § 1 k.p.a.).
Przewodniczący SSN Jerzy Kwaśniewski, Sędziowie SN: Józef Iwulski,
Andrzej Wasilewski (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 12 grudnia 2003 r.
sprawy ze skargi Adama O. na uchwałę Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej z
dnia 7 sierpnia 2001 roku, w przedmiocie skreślenia z listy adwokatów, na skutek re-
wizji nadzwyczajnej Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego [...] od wyroku Naczel-
nego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 29 kwietnia 2003 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Naczelnemu Sądowi Admi-
nistracyjnemu w Warszawie do ponownego rozpoznania.
U z a s a d n i e n i e
Okręgowa Rada Adwokacka w W. uchwałą [...] z dnia 28 września 2000 r.
postanowiła o skreśleniu Adama O. z listy adwokatów Izby Adwokackiej w W., bo-
wiem - jak podano w uzasadnieniu powyższej uchwały - w Monitorze Polskim z 1999
2
r. (Nr 10, poz. 147) opublikowane zostało jego nazwisko jako tajnego i świadomego
współpracownika organów bezpieczeństwa państwa w latach 1955-1959, przy czym
fakt ten miał miejsce przed uzyskaniem przezeń wpisu na listę adwokatów, lecz o
fakcie tym Adam O. nie poinformował organów adwokatury podejmując starania o
wpis na listę adwokatów. Powyższa uchwała została przyjęta w nawiązaniu do wcze-
śniejszej uchwały Naczelnej Rady Adwokackiej [...] z dnia 17 kwietnia 1999 r., mocą
której uznano pracę i służbę adwokatów w organach bezpieczeństwa w latach 1944-
1990 oraz tajną i świadomą współpracę z tymi organami za sprzeniewierzenie się
podstawowym zasadom moralnym i fundamentalnym zasadom etyki adwokackiej.
Następnie, Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej, w wyniku rozpoznania
odwołania Adama O. od powyższej uchwały Okręgowej Rady Adwokackiej w W. [...]
z dnia 28 września 2000 r., uchwałą z dnia 7 sierpnia 2001 r. postanowiło „odwołanie
pozostawić bez uwzględnienia”.
W wyniku skargi Adama O. na powyższą uchwałę Prezydium Naczelnej Rady
Adwokackiej z dnia 7 sierpnia 2001 r., Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie
wyrokiem z dnia 29 kwietnia 2003 r. [...] „stwierdził nieważność zaskarżonej uchwały i
poprzedzającej ją uchwały Okręgowej Rady Adwokackiej w W. z dnia 28 września
2000 r. w przedmiocie skreślenia Adama O. z listy adwokatów”, bowiem - jak wywiódł
w uzasadnieniu tego wyroku - pomimo, że Sąd nie dopatrzył się w zaskarżonych
uchwałach zarzucanych przez skarżącego naruszeń prawa - ani naruszenia art. 74
ustawy z dnia 26 maja 1982 r. - Prawo o adwokaturze (Dz.U. Nr 16, poz. 124 ze zm.,
w brzmieniu obowiązującym w dacie podejmowania przedmiotowych uchwał przez
organy samorządu adwokackiego), ani też art. 77 § 1 oraz art. 21 § 1 pkt 3 k.p.a.
(jednolity tekst: Dz.U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071 ze zm.) w związku z art. 44 ust. 1 i
art. 74 Prawa o adwokaturze. Natomiast „Naczelny Sąd Administracyjny dopatrzył się
jednak z urzędu w obu uchwałach rażącego naruszenia art. 107 § 1 k.p.a. Zarówno
uchwała Okręgowej Rady Adwokackiej, jak i uchwała Prezydium Naczelnej Rady
Adwokackiej miały bowiem w istocie charakter decyzji administracyjnych i znajdowały
do nich zastosowanie przepisy k.p.a. W przypadku decyzji organu kolegialnego pod-
pis powinien być więc złożony przez wszystkich członków organu (por. uchwałę
składu siedmiu sędziów SN z 30 września 1992 r., III AZP 17/92, OSNCP 1993 nr 3,
poz. 25). Jedynie w przypadku ustawowych przepisów odrębnych, jak np. w art. 39
ust. 3 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (tj. Dz.U. 2001 r. Nr
142, poz. 1591 ze zm.) może być ona podpisana przez przewodniczącego organu.
3
Naczelny Sąd Administracyjny wskazał przy tym wyraźnie, że ‘nie jest spełniony wa-
runek wydania decyzji przez organ kolegialny, gdy wszyscy członkowie organu pod-
pisali protokół rozprawy zawierający treść rozstrzygnięcia, natomiast tylko przewod-
niczący składu podpisał decyzję wraz z uzasadnieniem (por. teza wyroku NSA z 24
stycznia 1991 r., SA/Gd 1152/90, ONSA 1991 nr 2 poz. 34). Taka zaś sytuacja miała
miejsce w przedmiotowej sprawie. W wyroku z 26 marca 1993 r., II SA 869/92
(ONSA 1993 nr 4 poz. 10), Sąd podkreślił, że bezskuteczne są w takim przypadku
postanowienia wewnętrznego regulaminu i nie mają one mocy prawnej jako
sprzeczne z ustawą. W przedmiotowej sprawie obie uchwały organów adwokatury
nie zostały podpisane przez cały skład orzekający, lecz pierwsza z nich przez dzie-
kana i kierownika biura, a druga przez przewodniczącego i protokolanta. Stanowi to,
zgodnie z przedstawionym wyżej stanowiskiem rażące naruszenie prawa. Wymaga
również podkreślenia, że w wyniku odwołania może zapaść jedynie rozstrzygnięcie
odpowiadające w swojej treści art. 138 k.p.a. Tymczasem w przedmiotowej sprawie
organ pozostawił odwołanie bez rozpatrzenia. Stanowi to rażące naruszenie art. 138
k.p.a.”.
Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego pismem z dnia 29 sierpnia 2003 r. [...]
wniósł rewizję nadzwyczajną od powyższego wyroku Naczelnego Sądu Administra-
cyjnego w Warszawie z dnia 29 kwietnia 2003 r. [...], zarzucając temu wyrokowi ra-
żące naruszenie: po pierwsze - art. 48 ust. 1 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. - Prawo o
adwokaturze (Dz.U. Nr 16, poz. 124 ze zm.) „poprzez jego błędną wykładnię, pole-
gającą na uznaniu, że decyzja wydana przez okręgową radę adwokacką winna być
podpisana przez wszystkich jej członków”; oraz po drugie - art. 156 § 1 pkt 1 i pkt 2
k.p.a. w związku z art. 107 k.p.a. „poprzez przyjęcie, że brak podpisów jednego z
członków organu kolegialnego na odpisie decyzji wydanej przez taki organ powoduje
eo ipso nieważność takiej decyzji administracyjnej”. W konsekwencji, Pierwszy Pre-
zes Sądu Najwyższego na podstawie art. 57 ust. 2 ustawy z dnia 11 maja 1995 r. o
Naczelny Sądzie Administracyjnym (Dz.U. Nr 74, poz. 368 ze zm. - powoływanej
nadal jako ustawa o NSA) wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i prze-
kazanie sprawy Naczelnemu Sądowi Administracyjnemu w Warszawie do ponowne-
go rozpoznania. W uzasadnieniu rewizji nadzwyczajnej Pierwszy Prezes Sądu Naj-
wyższego podniósł w szczególności, że:
Po pierwsze, w zaskarżonym wyroku: „zastosowanie art. 156 § 1 pkt 2 k.p.a.
w związku z art. 107 k.p.a. przez NSA jest w sposób oczywisty błędne, a opiera się
4
na rażącym naruszeniu art. 48 Prawa o adwokaturze, który to przepis w sposób jed-
noznaczny umocowuje dziekana okręgowej rady adwokackiej do jednoosobowej re-
prezentacji w całym zakresie działania tego organu adwokatury. Kolegialne organy
adwokatury podejmują decyzje w formie uchwał. Decyzja administracyjna, także
taka, która wydana jest w postaci uchwały podejmowanej przez organ kolegialny,
stanowi ‘oświadczenie woli’ wydającego ją organu, a w przypadku organu kolegial-
nego - wyraz woli przejawianej przez zespół osób fizycznych, pełniących na podsta-
wie określonych procedur prawnych, funkcję piastunów tych praw i obowiązków,
które ustawa przypisuje kolegialnemu organowi. Uchwałę należy uznać za podjętą z
chwilą wyrażenia woli przez organ kolegialny w sposób prawem określony, tzn. naj-
częściej w formie głosowania (tajnego lub jawnego) zwykłą lub kwalifikowaną więk-
szością głosów obecnych członków danego organu, przy zachowaniu minimalnej a
koniecznej dla możności podejmowania uchwał liczby uczestniczących osób (qu-
orum); fakt podjęcia uchwały oraz zachowania (lub nie) wymaganych dla ważności
danej ‘czynności konwencjonalnej’, podlega rejestracji i ujawnieniu w protokole. De-
cyzja administracyjna w ujęciu materialnym, jaką jest uchwała kolegialnego organu
samorządu adwokatów, uzyskuje zatem byt prawny już z chwilą złożenia w sposób
wyżej przewidziany oświadczenia woli przez organ kolegialny, nie zaś dopiero wów-
czas, gdy treść tego oświadczenia zostanie doręczona stronie w trybie art. 109 k.p.a.
Decyzja staje się natomiast skuteczna wobec strony z chwilą doręczenia mu pisma
obejmującego decyzję albo z chwilą jej ogłoszenia (art. 110 k.p.a.) - pismo takie lub
ogłoszenie stanowi decyzję w ujęciu formalnym. Uchwała okręgowej rady adwokac-
kiej podjęta w sprawach, w odniesieniu do których stosuje się przepisy k.p.a., uzy-
skuje byt prawny z chwilą jej podjęcia przez osoby, których podpisy złożone zostały
pod protokołem posiedzenia (tj. na liście obecności stanowiącej integralną jego
część) obejmującym treść uchwały. Materializuje się w obrocie poprzez doręczenie
stronie dokumentu obejmującego treść uchwały. Do sporządzenia - i podpisania - ta-
kiego dokumentu (stanowiącego decyzję administracyjną w formalnym ujęciu)
uprawniony jest z mocy art. 48 Prawa o adwokaturze dziekan lub, w jego zastęp-
stwie, wicedziekan rady. Brak podpisu wszystkich członków rady pod tym dokumen-
tem nie jest objęty wymogiem określonym w art. 107 § 1 k.p.a., albowiem doręczana
jest decyzja w rozumieniu formalnym.”
Po drugie, w rewizji nadzwyczajnej wyrażony został pogląd prawny, wedle któ-
rego: „nie można się zgodzić z poglądem Naczelnego Sądu Administracyjnego, że
5
następstwem uchybienia obowiązkowi umieszczenia na odpisie decyzji podpisów
wszystkich osób uczestniczących w jej wydaniu ma być zawsze nieważność decyzji.
Konsekwencje takie ustawa wiąże jedynie z rażącym naruszeniem prawa, a za tym
może się to odnosić wyłącznie do wadliwego podpisania decyzji w sensie material-
nym, nie zaś formalnym. Ponadto konsekwencje takie mogłyby nastąpić tylko w
braku wyraźnego zapisu upoważniającego do podpisania decyzji jednego z członków
organów. Tymczasem w sprawach niniejszych samo wydanie decyzji (podjęcie
uchwały) nie nastąpiło z jakimkolwiek naruszeniem prawa, a stosowne protokoły zo-
stały podpisane przez wszystkie osoby uczestniczące w wydaniu decyzji. Decyzja
natomiast w sensie formalnym została podpisana przez dziekana okręgowej rady
adwokackiej upoważnionego do takiej czynności przez art. 48 § 1 Prawa o adwokatu-
rze”.
Po trzecie, równocześnie w rewizji nadzwyczajnej podkreślono, także, że:
„nawet gdyby podzielić pogląd NSA o wadliwej reprezentacji okręgowej rady adwo-
kackiej przy podpisywaniu zaskarżonych decyzji, uchybienie to nie może być w żad-
nym wypadku traktowane jako rażące naruszenie prawa. Ponadto, konieczne jest
rozróżnienie pomiędzy wadliwościami w składzie organu kolegialnego a wadliwym
podpisaniem decyzji wydanej przez organ kolegialny. W okolicznościach niniejszej
sprawy taka ewentualna wadliwość w żadnym stopniu nie wypacza bowiem treści
decyzji i jej celu ani nie uniemożliwia kontroli prawidłowości składu i działania organu
kolegialnego przy wydawaniu decyzji, skoro elementy te zostały odzwierciedlone w
jej treści. Nie ma zatem podstaw, aby uchybienie takie można było uznać za ‘rażące
naruszenie prawa’ w rozumieniu art. 156 § 1 pkt 2 k.p.a., a tym bardziej za narusze-
nie przepisów o właściwości”.
Po czwarte, w opinii rewizji nadzwyczajnej, prezentowane w niej stanowisko
prawne jest uzasadnione także z uwagi na: „brzmienie art. 268a k.p.a. Stosując ów
przepis odpowiednio do sytuacji będącej przedmiotem kwestionowanego wyroku
można przyjąć, że skoro dopuszcza się pisemne upoważnienie pewnych pracowni-
ków organu administracji publicznej do wydawania decyzji, to tym bardziej dopusz-
czalne jest udzielenie upoważnienia osobom pełniącym określone, kierownicze funk-
cje w organach samorządu adwokackiego do sporządzania decyzji w sensie formal-
nym w formie pisemnej. Upoważnienie takie zawarte jest w art. 48 ust. 1 Prawa o
adwokaturze i potwierdzone w ‘kwalifikowanej’ formie pisemnej, jaką stanowi regu-
lamin wydawany na podstawie upoważnienia ustawowego (art. 58 pkt 12 Prawa o
6
adwokaturze). Regulamin określający zasady funkcjonowania rad adwokackich
uchwalony został przez Naczelną Radę Adwokacką w dniu 3 października 1982 r., a
następnie zmieniony uchwałami NRA z dnia 9 października 1999 r. i z dnia 11 lutego
2001 r Minister Sprawiedliwości w ramach swych uprawnień nadzorczo-kontrolnych
(art. 14 Prawa o adwokaturze) nie zakwestionował zgodności z prawem żadnej z
powyższych uchwał. Oznacza to, że Regulamin ów, wydany na mocy delegacji usta-
wowej, stał się częścią systemu norm tworzących podstawy i ramy prawne funkcjo-
nowania samorządu zawodowego adwokatów i jego organów. Wspomniany regula-
min w § 2 ust. 1 i 2 przewiduje, że okręgowa rada adwokacka podejmuje decyzje
kolegialnie w formie uchwał, natomiast ich ‘wykonanie’, przez co należy rozumieć
także podpisanie i doręczenie zainteresowanym dokumentu obejmującego treść
uchwały ‘należy do osób odpowiedzialnych za ich realizację w związku z pełnioną
funkcją lub decyzją rady’. Z posiedzenia rady sporządza się protokół, który ‘podpisuje
przewodniczący obrad i sekretarz’ (§ 8 pkt 6). Ponadto, § 10 ust. 1 pkt f tegoż regu-
laminu zawiera upoważnienie dla dziekana do ‘podpisywania korespondencji urzę-
dowej’, tzn. do podpisywania wszystkich pism formułowanych w imieniu rady. (...)
dotyczy to także pism obejmujących treść podjętych uchwał rady.”
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
I. W art. 107 § 1 k.p.a. określone zostały elementy konieczne decyzji admini-
stracyjnej, rozumianej jako rozstrzygnięcie organu administracji publicznej albo inne-
go organu państwowego lub innego upoważnionego podmiotu w należącej do jego
właściwości indywidualnej sprawie (art. 1 pkt 1 i pkt 2 k.p.a.), do których zaliczony
został także „podpis z podaniem imienia i nazwiska oraz stanowiska służbowego
osoby upoważnionej do wydania decyzji”. W orzecznictwie sądowym wielokrotnie wy-
rażane były przy tym oceny i poglądy prawne dotyczące sposobu prawidłowego za-
dośćuczynienia temu wymaganiu prawnemu w wypadku decyzji administracyjnych
wydawanych przez organy kolegialne. W tym kontekście na uwagę zasługują w
szczególności następujące spośród nich: 1) „z treści art. 107 § 1 k.p.a. wynika, że
zarówno rozstrzygnięcie, jak i uzasadnienie stanowią integralną część decyzji, a za-
tem powinny łącznie z innymi elementami pochodzić od osoby upoważnionej do jej
wydania. Tak rozumiana całość decyzji powinna być zaopatrzona w podpis osoby
upoważnionej. W odniesieniu do organu kolegialnego warunek powyższy zostaje od-
7
powiednio spełniony przez złożenie pod decyzją podpisów przez wszystkich człon-
ków składu orzekającego. Nie można uznać, że warunek wydania decyzji przez or-
gan kolegialny jest spełniony, gdy wszyscy członkowie organu podpisują protokół
rozprawy zawierający treść rozstrzygnięcia, natomiast tylko przewodniczący składu
podpisuje decyzję wraz z uzasadnieniem.” (wyrok Naczelnego Sądu Administracyj-
nego z dnia 24 stycznia 1991 r., SA/Gd 1152/90, ONSA 1991 nr 2, poz. 34); 2) „de-
cyzja sporządzona i podpisana jedynie przez przewodniczącego wojewódzkiego
sejmiku samorządowego, a następnie doręczona stronie, jest dotknięta nieważno-
ścią, gdyż rażąco narusza przepis art. 107 § 1 k.p.a., określający istotne elementy
decyzji, co do której szczególny przepis art. 81 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 1990 r.
o samorządzie terytorialnym (Dz.U. Nr 16, poz. 95 ze zm.) ustanawia bezwzględnie
obowiązującą zasadę, iż kolegium odwoławcze przy sejmiku orzeka w składzie trzy-
osobowym. W rozpoznawanej sprawie naruszenie polega na tym, iż w protokole roz-
prawy administracyjnej, przeprowadzonej w dniu 8 września 1990 r., znajduje się me-
rytoryczne rozstrzygnięcie odwołania skarżącego, wprawdzie bez uzasadnienia, ale
stanowiącego decyzję, podpisaną przez członków Kolegium Odwoławczego w skła-
dzie rozpoznającym odwołanie, podczas gdy w dniu 5 października 1990 r. została
sporządzona decyzja przez przewodniczącego Wojewódzkiego Sejmiku Samorzą-
dowego z pominięciem członków składu orzekającego w sprawie, objęta skargą do
Naczelnego Sądu Administracyjnego. W istocie zatem w różnych datach wydano
dwie ostateczne decyzje w tej samej sprawie (art. 156 § 1 pkt 3 k.p.a.).” (wyrok Na-
czelnego Sądu Administracyjnego z dnia 31 stycznia 1991 r., SA/Kr 1304/90, ONSA
z 1991 nr 1, poz. 18); 3) „w pojęciu ‘organizacji urzędów i instytucji gminnych’ nie
mieści się uprawnienie do wydawania przepisów gminnych, upoważniających wójta
lub burmistrza do podpisywania decyzji za zarząd gminy. Decyzje podjęte przez za-
rządu gminy powinny być podpisane przez wszystkich członków zarządu gminy, bio-
rących udział w podejmowaniu konkretnej decyzji. Nie ma podstaw do odstępstwa od
wymagań, przewidzianych w art. 107 § 1 k.p.a. (...) kwestia podpisywania decyzji
administracyjnych nie jest tylko sprawą określonego podziały pracy wewnątrz urzędu
czy też kwestią przekazania kompetencji organu poza taki urząd. Kwestia podpisy-
wania decyzji administracyjnych wiąże się bezpośrednio z ustawowym uprawnieniem
do wydawania decyzji. Jeśli zatem organ wydający decyzję ma charakter kolegialny,
to wszyscy członkowie tego organu biorący udział w podjęciu decyzji obowiązani są
ją podpisać.” (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 30 września 1992 r., III AZP 17/92 -
8
OSNCP 1993 nr 3, poz. 25); dopiero „po dniu 17 listopada 1995 r. decyzję wydaną
przez samorząd gminy w sprawach z zakresu administracji publicznej podpisuje tylko
wójt lub burmistrz, pomimo iż w decyzji takiej wymienia się imię i nazwisko każdego z
członków zarządu, którzy brali udział w jej podjęciu (art. 39 ust. 3 ustawy z dnia 8
marca 1990 r. o samorządzie terytorialnym, jednolity tekst: Dz.U. z 1996 r. Nr 13,
poz. 74 ze zm. w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 29 września 1995 r. o zmianie
ustawy o samorządzie terytorialnym oraz niektórych innych ustaw, Dz.U. Nr 124,
poz. 601)” (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 grudnia 1997 r., III RN 65/97,
OSNAPiUS 1998 nr 14, poz. 411); 4) „zasadą jest, że decyzje wydawane przez or-
gany kolegialne powinny być podpisane przez wszystkich członków organu, biorą-
cych udział w podjęciu decyzji. Decyzja organu kolegialnego podpisana przez inne
osoby lub przez niektórych tylko członków składu orzekającego rażąco narusza
prawo.” (wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 22 listopada 2000 r., I SA
1109/00, Lex nr 55019); 5) do tego ostatniego poglądu prawnego nawiązuje także
uzasadnienie wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego, w którym - oceniając le-
galność uchwały Krajowej Rady Radców Prawnych w sprawie skreślenia radcy
prawnego z listy radców prawnych - Sąd ten stanął na stanowisku, że „nie jest speł-
niony warunek wydania decyzji przez organ kolegialny, gdy wszyscy członkowie or-
ganu podpisali protokół rozprawy zawierający treść rozstrzygnięcia, natomiast tylko
przewodniczący składu podpisał decyzję wraz z uzasadnieniem. Taka zaś sytuacja
miała miejsce w przedmiotowej sprawie. (...) bezskuteczne są w takim przypadku po-
stanowienia wewnętrznego regulaminu danego organu i nie mają one mocy prawnej
jako sprzeczne z ustawą.” (wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 27 lu-
tego 2003 r., II SA 455/02, Wokanda 2003 nr 7-8, poz. 76); 6) taką samą argumenta-
cją posłużył się również Naczelny Sąd Administracyjny w rozpoznawanej sprawie,
podkreślając przy tym, że „regulaminy mogą dotyczyć jedynie czynności wewnętrz-
nych i organizacji pracy, ale w żadnym razie nie mogą wkraczać w dziedzinę orzecz-
nictwa poddaną uregulowaniu k.p.a. W przedmiotowej sprawie obie uchwały orga-
nów adwokatury nie zostały podpisane przez cały skład orzekający, lecz pierwsza z
nich przez dziekana i kierownika biura, a druga przez przewodniczącego i protoko-
lanta. Stanowi to rażące naruszenie prawa.” (wyrok Naczelnego Sądu Administracyj-
nego z dnia 29 kwietnia 2003 r., II SA 2919/01).
Równocześnie, w nawiązaniu do dyspozycji art. 109 § 1 k.p.a. („decyzję dorę-
cza się stronom na piśmie”), w orzecznictwie sądowym sformułowany został pogląd
9
prawny, wedle którego: „przepis art. 109 § 1 k.p.a. nakazuje organowi doręczyć stro-
nie (stronom) decyzję, przez co należy rozumieć, że doręcza się oryginał. Każda ‘ko-
pia’ decyzji, która zostaje doręczona stronom, musi być podpisana przez osobę
(osoby) upoważnioną do wydania decyzji, przez co każdy egzemplarz jest decyzją na
prawach oryginału. W przepisach postępowania administracyjnego nie ma podstaw
do uznania, że w aktach sprawy można pozostawić oryginał wydanej decyzji, a stro-
nie (stronom) doręczyć li tylko wypis bądź odpis decyzji.” (postanowienie Naczelnego
Sądu Administracyjnego z dnia 27 października 1998 r., II SA/Gd 1618/96, Lex nr
44208).
Przytoczone orzecznictwo sądowe, w tym również wyrok Naczelnego Sądu
Administracyjnego w rozpoznawanej sprawie, opiera się w istocie na dwóch milcząco
przyjętych założeniach:
Po pierwsze, na założeniu, wedle którego tryb realizacji określonego w art.
107 § 1 k.p.a. wymagania ustawowego dotyczącego ‘podpisu’, jako elementu ko-
niecznego decyzji administracyjnej, winien być taki sam w każdym wypadku, nieza-
leżnie od tego, czy decyzję wydaje organ jednoosobowy czy też organ kolegialny
oraz niezależnie od tego, czy organ kolegialny jest powołany wyłącznie do sprawo-
wania funkcji orzeczniczej wyspecjalizowanym organem fachowym (działającym w
określonym ‘składzie orzekającym’), czy też w danym wypadku organ kolegialny
pełni funkcje orzecznicze, sprawując równocześnie także inne funkcje administracyj-
ne. Założenie to nie jest trafne. Należy bowiem zważyć, że:
a) Przede wszystkim, art. 107 § 1 k.p.a. przesądza wyłącznie o tym, że do ko-
niecznych (obligatoryjnych) elementów każdej decyzji administracyjnej - rozumianej
jako przyjęte przez właściwy organ rozstrzygnięcie w indywidualnej sprawie z zakre-
su administracji publicznej, mające na celu jej załatwienie co do istoty (w całości lub
w części) albo mające na celu jej zakończenie w danej instancji w inny sposób (art.
104 w związku z art. 1 § 1 pkt 1 k.p.a.) - należy także „podpis z podaniem imienia i
nazwiska oraz stanowiska służbowego osoby upoważnionej do wydania decyzji”.
Przepis ten przesądza więc jedynie o tym, że tak rozumiany ‘podpis’ stanowi inte-
gralny element każdej decyzji administracyjnej. Prawne i praktyczne znaczenie ‘pod-
pisu’ decyzji administracyjnej polega bowiem na tym, że ‘podpis decyzji’ pozwala na
identyfikację osoby (lub osób) sprawującej (lub sprawujących) funkcję danego orga-
nu administracji publicznej, za wiedzą i wolą której (których) konkretne rozstrzygnię-
cie zostało przyjęte. Tym samym daje to wszystkim zainteresowanym podmiotom (w
10
szczególności zaś adresatowi rozstrzygnięcia oraz właściwym organom sprawującym
kontrolę prawną decyzji administracyjnych - w tym sądom) możliwość weryfikacji lub
falsyfikacji autentyczności tego rozstrzygnięcia.
b) Natomiast art. 107 § 1 k.p.a. sam przez się nie przesądza o trybie (sposo-
bie), w jaki ‘podpis decyzji’ należy urzeczywistnić, jak również nie przesądza tego,
czy ‘podpis decyzji’ powinien być umieszczony już pod treścią samego rozstrzygnię-
cia, czy dopiero lub także pod jego uzasadnieniem. Przepis ten nie wyklucza także i
takiej możliwości, że kwestia ‘trybu (sposobu) urzeczywistniania podpisu decyzji’
może być - stosownie do okoliczności - wprost lub pośrednio determinowana przepi-
sami wykonawczymi lub kształtowana w drodze określonej praktyki, zwłaszcza w
sytuacji, gdy organizacja wykonywania zadań i kompetencji kolegialnego organu ad-
ministracji publicznej, który nie ma charakteru wyspecjalizowanego (fachowego) or-
ganu orzekającego, lecz jest organem wykonującym inne zadania administracyjne,
obok których i zwykle w związku z którymi organowi temu powierzone zostały także
określone funkcje orzecznicze (dotyczy to w szczególności organów kolegialnych
korporacji publicznoprawnych, np. organów adwokatury) regulowana jest tzw. regu-
laminem. Oczywiście, wprowadzane w tym względzie przepisy wykonawcze (nota
bene wydawane zwykle na podstawie wyraźnego upoważnienia ustawowego) lub
stosowana praktyka nie może być sprzeczna z obowiązującymi w tym zakresie prze-
pisami ustawowymi. I tak dla przykładu, jeżeli podejmowane na posiedzeniu takiego
organu kolegialnego rozstrzygnięcie, mające znamiona prawne ‘decyzji administra-
cyjnej’, uzyskuje postać ‘zmaterializowaną’ w formie stosownego ‘zapisu w protokole
posiedzenia’ tego organu (obok innych rozstrzygnięć podejmowanych przez ten or-
gan w czasie tego samego posiedzenia), a integralną częścią tego protokołu jest ‘li-
sta obecności członków’ tego organu (pozwalająca na jednoznaczne ustalenie imion i
nazwisk oraz stanowisk służbowych osób uczestniczących w tym posiedzeniu i w
pracach tego organu), to w sensie formalnym oznacza to, iż osoby podpisane na li-
ście obecności uczestniczyły także w podjęciu tego konkretnego rozstrzygnięcia
mającego znamiona ‘decyzji administracyjnej’. Dlatego w takim wypadku zarzut ja-
koby ta konkretna ‘decyzja administracyjna’ nie zawierała ‘podpisu’ (w rozumieniu
art. 107 § 1 k.p.a.) nie jest trafny. Opiera się on bowiem na dowolnym, bo nie wyni-
kającym z dyspozycji art. 107 § 1 k.p.a., a tym samym błędnym założeniu, że albo
osoby podpisane na załączonej do protokołu ‘liście obecności’ uczestniczące w da-
nym posiedzeniu nie uczestniczyły w podejmowaniu zaprotokołowanego rozstrzy-
11
gnięcia (‘decyzji administracyjnej’), albo że z przepisu tego wynika bezwzględny za-
kaz takiej praktyki urzeczywistniania ‘podpisu decyzji’ przez członków organów kole-
gialnych (skądinąd praktyki powszechnie stosowanej przez większość organów kole-
gialnych, nie mających charakteru wyspecjalizowanych organów orzekających), która
w istocie polega na ‘łącznym’ autoryzowaniu podpisem członka organu kolegialnego
na ‘liście obecności’ faktu jego uczestnictwa w danym posiedzeniu oraz w podejmo-
waniu wszystkich uchwał przyjętych w czasie jego trwania.
Po drugie, na założeniu, że wymaganie prawne dotyczące ‘podpisu decyzji’ -
w świetle obowiązującego porządku prawnego (art. 107 § 1 k.p.a.) - obowiązuje nie
tylko na etapie podjęcia przez kolegialny organ administracji publicznej rozstrzygnię-
cia - ‘wydania decyzji’ (art. 107 § 1 w związku z art. 104 k.p.a.), lecz także na etapie
‘doręczenia decyzji’ stronie (art. 109 § 1 k.p.a.). To założenie również nie jest trafne.
Należy bowiem mieć na uwadze, co następuje:
a) Praktyka funkcjonowania organów orzekających, a w każdym razie orga-
nów kolegialnych, wskazuje na to, że sekwencja czynności przy podejmowaniu przez
nie rozstrzygnięcia jest następująca: po przeprowadzeniu wymaganego postępowa-
nia dowodowego w rozpoznawanej sprawie oraz po jej przedyskutowaniu przez gre-
mium orzekające, przeprowadzane jest głosowanie nad proponowanym rozstrzy-
gnięciem sprawy; natomiast przyjęte w ten sposób rozstrzygnięcie - ‘decyzja’ organu
kolegialnego (zgodnie z zasadą pisemności postępowania - art. 14 § 1 k.p.a.) jest
‘opatrywana podpisami’ osób uczestniczących w jej przyjęciu (stosownie do obowią-
zujących w tym zakresie przepisów prawnych lub ukształtowanej praktyki): albo po-
przez sporządzenie odrębnego pisemnego dokumentu przyjęcia tego rozstrzygnię-
cia, który jest podpisywany przez wszystkie osoby uczestniczące w jego przyjęciu
(taka procedura ‘podpisywania’ decyzji administracyjnych stosowana jest zwykle
przez wyspecjalizowane kolegialne organy orzekające), albo też poprzez ujęcie treści
rozstrzygnięcia przyjętego w wyniku głosowania w protokole posiedzenia organu, do
którego załączona jest podpisana przez uczestników posiedzenia ‘lista obecności’
członków organu kolegialnego wraz z ich odręcznymi podpisami (taka procedura
‘podpisywania’ decyzji administracyjnych stosowania jest zwykle przez te organy ko-
legialne, które kompetencje orzekające sprawują obok innych zadań i funkcji z za-
kresu administracji publicznej). Taka praktyka podpisywania ‘decyzji administracyj-
nych’ (art. 104 k.p.a.) podejmowanych przez kolegialne organy orzekające, w obu
wyżej przedstawionych wariantach, nie narusza obowiązującego porządku prawnego
12
i jest zgodna z określonym w art. 107 § 1 k.p.a. wymaganiem prawnym dotyczącym
‘podpisu’, o ile odmienne wymagania prawne w tym względzie nie wynikają z odręb-
nych regulacji prawnych.
b) ‘Decyzja administracyjna’ (art. 107 § 1 w związku z art. 104 k.p.a.), której
oryginał (czyli jej jedyna autentyczna pierwotna wersja) w każdym wypadku pozo-
staje w aktach sprawy, powinna być ogłoszona (art. 109 § 2 w związku z art. 14 § 2
k.p.a.) lub doręczona stronie (art. 109 § 1 k.p.a.). Jednakże obowiązek ‘doręczenia
decyzji stronie’, o którym mowa jest w art. 109 § 1 k.p.a., w żadnym razie nie może
być rozumiany jako obowiązek doręczenia stronie ‘oryginału decyzji’. W przeciwnym
razie musiałoby to bowiem oznaczać, że: albo ‘oryginał decyzji’ podlegałby w tym
celu ‘usunięciu’ z akt sprawy, co nie tylko faktycznie uniemożliwiałoby realizację
prawnie gwarantowanej zasady względnej jawności akt postępowania (art. 73 i 74
k.p.a.), lecz także sprzeczne byłoby z zasadą integralności akt postępowania, która
jest konsekwencją ciążącego także na organach administracji publicznej ustawowe-
go obowiązku zapewnienia odpowiedniej ewidencji, przechowywania oraz ochrony
przed uszkodzeniem, zniszczeniem bądź utratą „powstającej w nich dokumentacji, w
sposób odzwierciedlający przebieg załatwiania i rozstrzygania spraw” (art. 6 ust. 1
ustawy z dnia 14 lipca 1983 r. o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach - jed-
nolity tekst: Dz.U. z 2002 r. Nr 171, poz. 1396 ze zm.); albo prowadziłoby do we-
wnętrznie sprzecznej konstatacji, jakoby organ obowiązany był do sporządzenia w
sprawie co najmniej (sic!) dwóch (bowiem w istocie zależałoby to od liczby stron
uczestniczących w postępowaniu w danej sprawie) ‘oryginałów decyzji’, z których ‘je-
den’ pozostawałby w aktach sprawy, a ‘drugi’ (‘pozostałe’) doręczałby stronie (stro-
nom) tego postępowania. Stąd wniosek, że w wykonaniu obowiązku, o którym mowa
w art. 109 § 1 k.p.a., właściwy organ administracji publicznej obowiązany jest do do-
ręczenia stronie (lub stronom postępowania) ‘z urzędu’ (a nie na jej wniosek) nie
‘oryginału decyzji’, lecz jednego uwierzytelnionego (czyli potwierdzonego co do
zgodności z oryginałem przez upoważnioną do tego osobę reprezentującą ten organ)
odpisu ‘oryginału decyzji’ (mającego walor jej duplikatu). Natomiast ewentualne dal-
sze kolejne egzemplarze uwierzytelnionych odpisów ‘oryginału decyzji’ organ wydaje
stronie już wyłącznie ‘na jej żądanie’ (art. 73 § 2 k.p.a.).
II. Stosownie do przepisów ustawy z dnia 26 maja 1982 r. - Prawo o adwoka-
turze (jednolity tekst: Dz.U. z 2002 r. Nr 123, poz. 1058 ze zm.), adwokatura, która
obejmuje ogół adwokatów i aplikantów adwokackich (art. 2 Prawa o adwokaturze),
13
jest zorganizowana na zasadach tzw. publicznoprawnego (przymusowego) samo-
rządu zawodowego (art. 1 ust. 2 Prawa o adwokaturze). Prawo o adwokaturze okre-
śla między innymi ustrój i zasady funkcjonowania organów adwokatury, do których
zalicza w szczególności także:
1) Okręgowe rady adwokackie, które są kolegialnymi organami izb adwokac-
kich (składającymi się z dziekana, pięciu do piętnastu członków i dwóch do czterech
zastępców członków - art. 42 ust. 1 Prawa o adwokaturze), do zakresu działania któ-
rych należą - w myśl sformułowanej w art. 44 ust. 1 w związku z art. 9 i art. 39 oraz
art. 30 Prawa o adwokaturze generalnej klauzuli domniemania kompetencji - wszyst-
kie sprawy adwokatury, których załatwiania ustawa nie zastrzega na rzecz tzw. orga-
nów adwokatury (czyli Krajowego Zjazdu Adwokatury, Naczelnej Rady Adwokackiej,
Wyższego Sądu Dyscyplinarnego oraz Wyższej Komisji Rewizyjnej - art. 9 Prawa o
adwokaturze) oraz innych organów izb adwokackich (czyli zgromadzenia izby, sądu
dyscyplinarnego lub komisji rewizyjnej - art. 39 Prawa o adwokaturze), na rzecz or-
ganów zespołów adwokackich (czyli zebrania zespołu, kierownika zespołu oraz ko-
misji rewizyjnej - art. 30 Prawa o adwokaturze) lub na rzecz organów państwowych.
Ponadto, niektóre sprawy ustawa wyraźnie zastrzega na rzecz kompetencji okręgo-
wej rady adwokackiej; do tej grupy spraw należy także kompetencja do ‘skreślenia
adwokata z listy adwokatów’ (art. 74 Prawa o adwokaturze). Równocześnie, ustawa
wyraźnie stanowi, iż ‘dziekan okręgowej rady adwokackiej’, który kieruje jej pracami i
przewodniczy jej posiedzeniu, „reprezentuje okręgową radę adwokacką” (art. 48 ust.
1 Prawa o adwokaturze).
2) Naczelną Radę Adwokacką (w składzie: prezes, adwokaci wybrani przez
Krajowy Zjazd Adwokatury w liczbie odpowiadającej liczbie dziekanów okręgowych
rad adwokackich, nie więcej jednak niż ośmiu adwokatów z tej samej izby oraz dzie-
kani okręgowych izb adwokackich - art. 9 oraz art. 57 - art. 62 Prawa o adwokaturze),
do zakresu działania której - obok wielu innych zadań - należy także rozpoznawanie
odwołania osoby zainteresowanej od uchwały okręgowej rady adwokackiej, podjętej
w pierwszej instancji (art. 46 Prawa o adwokaturze), w tym także od uchwały w
sprawie ‘skreślenia adwokata z listy adwokatów’ (art. 74 Prawa o adwokaturze). Przy
czym, Naczelna Rada Adwokacka wybiera ze swego grona Prezydium Naczelnej
Rady Adwokackiej, będące jej organem wykonawczym (w skład którego wchodzą:
prezes Naczelnej Rady Adwokackiej, dwóch wiceprezesów, sekretarz i jego zastęp-
ca, skarbnik, rzecznik dyscyplinarny oraz dwóch członków - art. 59 ust. 1 Prawa o
14
adwokaturze), które sprawuje czynności należące do zakresu działania Naczelnej
Rady Adwokackiej, o ile wyraźny przepis nie stanowi inaczej (art. 59 Prawa o adwo-
katurze). Oznacza to, że Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej rozpoznaje rów-
nież odwołania osób zainteresowanych od uchwał okręgowych rad adwokackich w
sprawie skreślenia adwokata z listy adwokatów (art. 59 ust. 3 i art. 58 pkt 8 w
związku z art. 74 i art. 46 Prawa o adwokaturze).
Powyższa regulacja ustawowa jednoznacznie wskazuje na to, że zarówno
okręgowe rady adwokackie, jak i Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej (oraz Na-
czelna Rada Adwokacka), jako kolegialne organy samorządu zawodowego adwoka-
tów, sprawują powierzone im Prawem o adwokaturze zróżnicowane zadania z zakre-
su administracji publicznej wobec tej grupy zawodowej, a w określonych sytuacjach
powołane są także do orzekania w sprawach indywidualnych, w tym między innymi w
sprawie ‘skreślenia adwokata z listy adwokatów’.
Równocześnie przepisy Prawa o adwokaturze wskazują na określone zasady
procedowania kolegialnych organów adwokatury (w tym okręgowych izb adwokac-
kich oraz Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej), które powinny być przez nie re-
spektowane w związku ze sprawowaniem powierzonych im zadań administracji pu-
blicznej. Zostały one wprowadzone do obowiązującego porządku prawnego dwiema
różnymi metodami:
Po pierwsze, ustawodawca sam (wprost w ustawie) przesądził o tym, że: 1. do
ważności uchwały okręgowej rady adwokackiej wymagana jest obecność co najmniej
połowy członków, w tym dziekana lub wicedziekana (art. 45 ust. 1 Prawa o adwoka-
turze); 2. uchwała okręgowej rady adwokackiej zapada większością głosów, a w ra-
zie równości głosów przeważa głos przewodniczącego (art. 45 ust. 2 Prawa o adwo-
katurze); 3. uchwały w sprawach osobowych zapadają w głosowaniu tajnym, a w ra-
zie równości głosów rozstrzyga głos przewodniczącego, który ujawnia swój głos (art.
45 ust. 3 Prawa o adwokaturze); 4. uchwały organów adwokatury dotyczące bezpo-
średnio poszczególnych osób powinny zawierać uzasadnienie faktyczne i prawne
(art. 12 ust. 1 Prawa o adwokaturze); 5. od uchwały okręgowej rady adwokackiej,
podjętej w pierwszej instancji, służy zainteresowanemu odwołanie do Naczelnej
Rady Adwokackiej (art. 46 Prawa o adwokaturze); 6. termin wniesienia środków od-
woławczych przewidzianych w ustawie wynosi czternaście dni od dnia doręczenia
orzeczenia lub uchwały (art. 12 ust. 2 Prawa o adwokaturze).
15
Po drugie, ustawodawca zamieścił w ustawie kategorycznie sformułowane
upoważnienia dla określonych organów kolegialnych adwokatury, upoważniając je
tym samym i zarazem zobowiązując do uchwalenia takich aktów prawa korporacyj-
nego, które mają bliżej dookreślić (skonkretyzować) organizację i tryb sprawowania
przez organy korporacji powierzonych jej zadań, w tym między innymi: 1. zobowiązał
Krajowy Zjazd Adwokatury do uchwalenia regulaminu dotyczącego działania orga-
nów adwokatury (art. 56 pkt 6 lit. a Prawa o adwokaturze). Na tej podstawie Krajowy
Zjazd Adwokatury uchwalił w dniu 23 listopada 1986 r. „Regulamin działania organów
adwokatury i organów izb adwokackich”, w myśl którego w szczególności: a) posie-
dzenia Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej odbywają się w miarę potrzeby, nie
rzadziej niż dwa razy w miesiącu (§ 15 ust. 1); b) Prezydium Naczelnej Rady Adwo-
kackiej podejmuje decyzje w formie uchwały większością głosów przy obecności co
najmniej połowy liczy członków, w tym prezesa Naczelnej Rady Adwokackiej lub jed-
nego z jej wiceprezesów (§ 13 ust. 2); c) z posiedzenia plenarnego Prezydium Na-
czelnej Rady Adwokackiej sporządza się protokół, który podpisuje przewodniczący
obrad, sekretarz Naczelnej Rady Adwokackiej i protokolant wyznaczony przez Pre-
zydium Naczelnej Rady Adwokackiej, przy czym protokół ten powinien być udostęp-
niony członkom Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej na następnym posiedzeniu
tego Prezydium i uważa się go za przyjęty, jeżeli członkowie Prezydium nie zgłoszą
poprawek (§ 15 ust. 2 w związku z § 11 ust. 2 i ust. 3); d) pracami Prezydium kieruje
prezes Naczelnej Rady Adwokackiej, który w szczególności także podpisuje kore-
spondencję urzędową (§ 17 ust. 1 pkt 4); e) sekretarz Naczelnej Rady Adwokackiej
odpowiada za wykonanie uchwał Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej i do jego
obowiązków należy między innymi redagowanie protokołów posiedzeń Prezydium
Naczelnej Rady Adwokackiej oraz analizowanie odwołań od uchwał okręgowych rad
adwokackich (§ 19 ust. oraz ust. 2 pkt 1 i pkt 8); f) ponadto, § 1 ust. 4 tego Regula-
minu stanowi, iż „do spraw nieunormowanych ustawą (przez co, zgodnie z dyspozy-
cją § 1 ust. 3 tego Regulaminu, należy rozumieć Prawo o adwokaturze) lub przepi-
sami wykonawczymi organów adwokatury mają zastosowanie odpowiednie przepisy
kodeksu postępowania administracyjnego w zakresie określonym w art. 1 § 1 pkt 1 i
4.”. 2. zobowiązał Naczelną Radę Adwokacką do uchwalenia regulaminu dotyczą-
cego zasad funkcjonowania rad adwokackich (art. 58 pkt 12 lit c Prawa o adwokatu-
rze). Na tej podstawie Naczelna Rada Adwokacka uchwaliła w dniu 3 października
1982 r. „Regulamin w sprawie zasad funkcjonowania okręgowych rad adwokackich”
16
(następnie dwukrotnie zmieniany kolejnymi uchwałami z dnia 9 października 1999 r.
oraz z dnia 11 lutego 2001 r.), wedle którego w szczególności: a) posiedzenia rady
zwołuje i przewodniczy im dziekan nie rzadziej niż raz w miesiącu (§ 8 ust. 1 i ust. 3);
b) porządek dzienny posiedzenia rady ustala dziekan, zaś rada może uzupełnić lub
zmienić porządek dzienny posiedzenia (§ 8 ust. 4); c) okręgowa rada adwokacka po-
dejmuje swoje decyzje w formie uchwały, chyba że regulamin stanowi inaczej (§ 2
ust. 1); d) uchwały rady zapadają przy obecności co najmniej połowy jej członków (w
tym dziekana lub wicedziekana) zwykłą większością głosów, z tym że w razie równo-
ści głosów przeważa głos przewodniczącego (§ 8 ust. 5); e) z posiedzenia rady spo-
rządza się protokół, który podpisuje przewodniczący obrad i sekretarz; protokół musi
być udostępniony członkom rady przed następnym posiedzeniem rady i uważa się go
za przyjęty, jeżeli członkowie rady nie zgłoszą poprawek (§ 8 ust. 6); f) sekretarz rady
odpowiada za wykonanie uchwał rady, a do jego obowiązków należy między innymi
redagowanie protokołów posiedzeń rady (§ 12 ust. 1 i ust. 2 lit. a); g) okręgowa rada
adwokacka podejmuje swoje uchwały kolegialnie, natomiast wykonanie uchwały na-
leży do osób odpowiedzialnych za ich realizację w związku z pełnioną funkcją lub
decyzją rady (§ 2 ust. 2); h) uchwały dotyczące bezpośrednio poszczególnych osób,
doręcza się wraz z uzasadnieniem zainteresowanym za poświadczeniem odbioru;
każda taka uchwała musi zawierać pouczenie o trybie, formie i terminie przysługują-
cego odwołania (§ 3); i) dziekan reprezentuje radę i kieruje jej pracami, a w szcze-
gólności także podpisuje korespondencję urzędową (§ 10 ust. 1 lit. f); j) ponadto, § 1
ust. 4 tego Regulaminu stanowi, iż „do spraw nieunormowanych ustawą (przez co,
zgodnie z dyspozycją § 1 ust. 3 tego Regulaminu, należy rozumieć Prawo o adwo-
katurze) lub przepisami wykonawczymi organów adwokatury mają odpowiednie za-
stosowanie przepisy kodeksu postępowania administracyjnego” (§ 1 ust. 2).
W rozpoznawanej sprawie jest poza sporem i wynika to w sposób nie budzący
wątpliwości z akt sprawy, że stosownie do wyżej określonych zasad procedowania
organów kolegialnych adwokatury oraz zgodnie z wymaganiami określonymi w art.
107 § 1 k.p.a., które należy w tym wypadku stosować ‘odpowiednio’ (por. § 1 ust. 4
„Regulamin działania organów adwokatury i organów izb adwokackich” oraz § 1 ust.
4 . „Regulamin w sprawie zasad funkcjonowania okręgowych rad adwokackich”),
czyli mając na uwadze charakter, skład i prawem określone zasady funkcjonowania
tych organów kolegialnych:
17
Po pierwsze, Okręgowa Rada Adwokacka w W. na posiedzeniu w dniu 28
września 2000 r. podjęła na podstawie art. 74 Prawa o adwokaturze uchwałę o skre-
śleniu z listy adwokatów Izby Adwokackiej w W. adwokata Adama O. [...], która wraz
z wymaganym uzasadnieniem faktycznym i prawnym (art. 12 ust. 1 Prawa o adwo-
katurze) została ujęta w § 15 ‘w protokole [...] posiedzenia Okręgowej Rady
Adwokackiej w W. z dnia 28.09.2000 r.’, którego integralną częścią jest również lista
obecności członków Okręgowej Rady Adwokackiej w W. wraz z odręcznymi podpi-
sami osób uczestniczących w tym posiedzeniu, a następnie w formie uwierzytelnio-
nego ‘wyciągu z tego protokołu’ - podpisanego przez dziekana Okręgowej Izby Ad-
wokackiej w W. (art. 48 ust. 1 Prawa o adwokaturze oraz § 10 ust. 1 lit. f „Regulamin
w sprawie zasad funkcjonowania okręgowych rad adwokackich”), a ponadto także
przez kierownika biura - doręczona została w odpisie adwokatowi Adamowi O.
Po drugie, Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej w Warszawie na posie-
dzeniu w dniu 7 sierpnia 2001 r. po rozpoznaniu odwołania adwokata Adama O. od
uchwały Okręgowej Rady Adwokackiej w W. z dnia 28 września 2000 r. o skreśleniu
go z listy adwokatów, na podstawie art. 58 pkt 8 Prawa o adwokaturze „postanowiło:
odwołanie pozostawić bez uwzględnienia”, co też wraz z wymaganym uzasadnie-
niem faktycznym i prawnym (art. 12 ust. 1 Prawa o adwokaturze) zostało ujęte w poz.
8/1 ‘protokołu [...] z posiedzenia Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej z dnia 7
sierpnia 2001 r.’, którego integralną częścią jest również lista obecności członków
Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej wraz z odręcznymi podpisami osób uczest-
niczących w tym posiedzeniu, a następnie rozstrzygnięcie to - w formie uwierzytel-
nionego ‘wyciągu z tego protokołu’, podpisanego przez przewodniczącego (Prezesa
Naczelnej Rady Adwokackiej) oraz przez sporządzającego protokół Sekretarza Na-
czelnej Rady Adwokackiej (§15 ust. 2 w związku z § 11 ust. 2 i ust. 3 oraz § 17 ust. 1
pkt 4 „Regulamin działania organów adwokatury i organów izb adwokackich”) - zo-
stało w odpisie doręczone adwokatowi Adamowi O.
Mając powyższe na uwadze, Sąd Najwyższy stwierdza, że w rozpoznawanej
sprawie nieuzasadniony okazał się sformułowany w uzasadnieniu zaskarżonego wy-
roku Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie zarzut rażącego naruszenia
art. 107 § 1 k.p.a.. Przeciwnie, Sąd Najwyższy stwierdza, że:
Po pierwsze, oba wymienione wyżej rozstrzygnięcia organów kolegialnych
adwokatury, a mianowicie zarówno podjęta na podstawie art. 74 Prawa o adwokatu-
rze uchwała Okręgowej Rady Adwokackiej w W. z dnia 28 września 2000 r. o skre-
18
śleniu z listy adwokatów Izby Adwokackiej w W. adwokata Adama O. [...], jak i pod-
jęta na posiedzenia Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej w dniu 7 sierpnia 2001
r. uchwała, mocą której Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej „postanowiło: od-
wołanie pozostawić bez uwzględnienia”, podjęte i sformułowane zostały w sposób,
który czyni zadość wymaganiom prawnym decyzji administracyjnych, o których mowa
jest w art.. 107 § 1 k.p.a., w tym także wymaganiu dotyczącemu ‘podpisu decyzji
administracyjnej’.
Po drugie, oba wymienione wyżej uwierzytelnione ‘wyciągi z protokołu’, zawie-
rające odpisy uchwał organów kolegialnych adwokatury, a mianowicie zarówno pod-
pisany przez dziekana Okręgowej Izby Adwokackiej w W. oraz przez kierownika
biura ‘wyciąg z protokołu’ z „posiedzenia Okręgowej Rady Adwokackiej w W. z dnia
28.09.2000 r.’, obejmujący treść uchwały Okręgowej Rady Adwokackiej w W. z dnia
28 września 2000 r. o skreśleniu z listy adwokatów Izby Adwokackiej w W. adwokata
Adama O., jak i podpisany przez przewodniczącego Prezesa Naczelnej Rady Adwo-
kackiej oraz przez sporządzającego ten protokół Sekretarza Naczelnej Rady Adwo-
kackiej ‘wyciąg z protokołu’ z posiedzenia Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej w
Warszawie w dniu 7 sierpnia 2001 r., obejmujący treść chwały tego Prezydium, które
„postanowiło: odwołanie pozostawić bez uwzględnienia” - zostały sporządzone i do-
ręczone adwokatowi Adamowi O. w sposób zgodny z wymaganiem ustawowym
określonym w art. 109 § 1 k.p.a.
Nota bene, sformułowana w tym kontekście w uzasadnieniu zaskarżonego
wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego ocena prawu, wedle której w rozpozna-
wanej sprawie miało miejsce ‘rażące naruszenia prawa’ (art. 156 § 1 pkt 2 w związku
z art. 107 § 1 k.p.a.), nie jest trafna także i z tej przyczyny, że w danym wypadku oba
rozstrzygnięcia kolegialnych organów adwokatury dotyczyły adwokata Adama O.
jako członka tej korporacji, a więc: po pierwsze - podmiotu związanego prawnie zna-
nymi mu zasadami procedowania organów korporacyjnych w tego typu sprawach,
które sam respektował i uznawał za zgodne z obowiązującym porządkiem prawnym i
dlatego zapewne wnosząc naprzód odwołanie od uchwały Okręgowej Rady Adwo-
kackiej w W., a następnie skargę do Naczelnego Sądu Administracyjnego na
uchwałę Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej nie podniósł zarzutu naruszenia
przez organy adwokatury ani art. 107 § 1, ani też art. 109 § 1 k.p.a.; oraz po drugie -
jako członek korporacji adwokackiej oraz jako prawnik miał on również świadomość,
że przysługuje mu prawo zapoznania się z aktami postępowania w jego sprawie (art.
19
73 k.p.a.), a tym samym mógł on zapoznać się ze stanowiącymi załączniki do proto-
kołów posiedzeń organów obu instancji rozstrzygających ‘listami obecności’ człon-
ków tych organów kolegialnych oraz złożonymi na nich odręcznymi podpisami tych
osób, które uczestnicząc w posiedzeniach tych organów kolegialnych, tym samym
uczestniczyły także w podejmowaniu dotyczących go rozstrzygnięć. Stąd, w okolicz-
nościach rozpoznawanej sprawy, fakt niedoręczenia adwokatowi Adamowi O. łącznie
z odpisami doręczonych mu rozstrzygnięć także stosownych odpisów ‘list obecności’
członków obu organów kolegialnych adwokatury, którzy uczestniczyli w podejmowa-
niu tych rozstrzygnięć, oceniony być może wprawdzie ewentualnie jako ‘naruszenie
prawa’, lecz w żadnym wypadku jako ‘rażące naruszenie prawa”.
III. Równocześnie Sąd Najwyższy stwierdza także, że w rozpoznawanej spra-
wie nieuzasadniony okazał się również sformułowany w uzasadnieniu zaskarżonego
wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie zarzut rażącego narusze-
nia art. 138 k.p.a. („art. 138. § 1. Organ odwoławczy wydaje decyzję, w której: 1)
utrzymuje w mocy zaskarżoną decyzję albo 20 uchyla zaskarżoną decyzję w całości
albo w części i w tym zakresie orzeka co do istoty sprawy bądź uchylając tę decyzję -
umarza postępowanie, albo 3) umarza postępowanie odwoławcze. § 2. Organ od-
woławczy może uchylić zaskarżoną decyzję w całości i przekazać sprawę do ponow-
nego rozpatrzenia przez organ pierwszej instancji, gdy rozstrzygnięcie sprawy wy-
maga uprzedniego przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego w całości lub w
części. Przekazując sprawę organ ten może wskazać, jakie okoliczności należy
wziąć pod uwagę przy ponownym rozpatrzeniu sprawy”) - w opinii Naczelnego Sądu
Administracyjnego rażące naruszenie tego przepisu polegać miało mianowicie na
tym, że organ odwoławczy (w danym wypadku Prezydium Naczelnej Rady Adwokac-
kiej) „pozostawił odwołanie bez rozpatrzenia”. Tymczasem, jak to wynika w sposób
nie budzący wątpliwości z zapisu w poz. 8/1 ‘Protokołu [...] z posiedzenia Prezydium
Naczelnej Rady Adwokackiej z dnia 7 sierpnia 2001 r.’, zarówno treść sentencji roz-
strzygnięcia podjętego w rozpoznawanej sprawie przez Prezydium Naczelnej Rady
Adwokackiej, jak i zaprotokołowana treść uzasadnienia faktycznego i prawnego tego
rozstrzygnięcia, jednoznacznie przeczą takiemu zarzutowi. Wprawdzie w sentencji
swego rozstrzygnięcia Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej zamiast użyć zwrotu
ustawowego ‘postanowiło: utrzymać w mocy zaskarżoną uchwałę’, posłużyło się
sformułowaniem „postanowiło: odwołanie pozostawić bez uwzględnienia”, tym nie-
mniej: po pierwsze - sposób sformułowania tego rozstrzygnięcia, tak ze względu na
20
użyte w nim słowa, jak i z uwagi na jego treść, w żadnym wypadku nie potwierdza
podniesionego w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku zarzutu, iż organ odwoławczy
„pozostawił odwołanie bez rozpatrzenia”; a po drugie - o tym, że rozstrzygnięcie Pre-
zydium Naczelnej Rady Adwokackiej w rozpoznawanej sprawie zapadło w wyniku
merytorycznego rozpatrzenia odwołania, dobitnie świadczy także konkluzja, kończą-
ca ponad dwustronicowe uzasadnienie tego rozstrzygnięcia (poz. 8/1 ‘protokołu [...] z
posiedzenia Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej z dnia 7 sierpnia 2001 r.’), w
której zawarte zostało następujące stwierdzenie: „z powyższych względów Prezy-
dium Naczelnej Rady Adwokackiej podzieliło stanowisko ORA w W. i nie znajdując
możliwości uwzględnienia odwołania postanowiło, jak na wstępie”.
IV. Biorąc powyższe pod uwagę, Sąd Najwyższy na podstawie art. 236 ust. 2
Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz.
483) oraz art. 39313
§ 1 k.p.c. w związku z art. 10 ustawy z dnia 1 marca 1996 r. o
zmianie Kodeksu postępowania cywilnego, rozporządzenia Prezydenta Rzeczypo-
spolitej - Prawo upadłościowe i Prawo o postępowaniu układowym, Kodeksu postę-
powania administracyjnego, ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych
oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 43, poz. 189 ze zm.) orzekł jak w sentencji.
========================================