Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE Z DNIA 2 SIERPNIA 2005 R.
IV KK 91/05
Przejęcie orzeczenia do wykonania w Polsce na podstawie przepisów
Konwencji o przekazywaniu osób skazanych, sporządzonej dnia 21 marca
1983 r. w Strasburgu (Dz. U. z 1995 r. Nr 51, poz. 279), może dotyczyć
skazania za czyn, który stanowi przestępstwo w rozumieniu polskiego pra-
wa albo który stanowiłby przestępstwo w wypadku popełnienia go na pol-
skim terytorium (art. 3 ust. 1 lit. e Konwencji). W tym ostatnim wypadku
kwalifikacja prawna czynu, określana w trybie art. 611c § 1 k.p.k., powinna
być ustalana tak, jakby czyn ten został popełniony na terytorium Polski.
Przewodniczący: sędzia SN M. Sokołowski (sprawozdawca).
Sędziowie SN: P. Kalinowski, E. Strużyna.
Prokurator Prokuratury Krajowej: K. Parchimowicz.
Sąd Najwyższy w sprawie Jacka S., w przedmiocie przekazania oso-
by skazanej – na podstawie Konwencji sporządzonej w Strasburgu w dniu
21 czerwca 1983 r. (Dz. U. z 1995 r. Nr 51 poz. 279), po rozpoznaniu w
Izbie Karnej na rozprawie w dniu 2 sierpnia 2005 r., kasacji wniesionej
przez Rzecznika Praw Obywatelskich na korzyść Jacka S. od postanowie-
nia Sądu Apelacyjnego w K. z dnia 7 kwietnia 2004 r., zmieniającego po-
stanowienie Sądu Okręgowego w K. z dnia 15 marca 2004 r.,
o d d a l i ł kasację (...).
2
U Z A S A D N I E N I E
Prawomocnym wyrokiem Sądu Koronnego w Maidstone (Wielka Bry-
tania) z dnia 23 stycznia 2003 r., obywatel polski Jacek S. skazany został
na karę 12 lat pozbawienia wolności za popełnienie przestępstwa narusza-
jącego przepisy sekcji 170(2)(b) Zasad Celnych Akt 1979 popełnionego w
ten sposób, że w dniu 5 września 2002 r. na lotnisku Londyn – Gatwick (dla
pasażerów tranzytowych przylatujących z Barbadosu) dopuścił się prze-
stępstwa świadomego udziału w podstępnym imporcie narkotyków, a mia-
nowicie 3,47 kilograma kokainy o 100 % czystości.
Wnioskiem z dnia 10 czerwca 2003 r. Minister Sprawiedliwości zwró-
cił się do Sądu Okręgowego w K. o wydanie postanowienia w przedmiocie
dopuszczalności przejęcia, w trybie Konwencji o przekazywaniu osób ska-
zanych sporządzonej w Strasburgu w dniu 21 marca 1983 r. (Dz. U. z 1995
r. Nr 51, poz. 279), do dalszego wykonywania w Polsce kary pozbawienia
wolności orzeczonej wobec Jacka S. wyżej wymienionym wyrokiem. Do
wniosku dołączono prośbę Jacka S. o umożliwienie odbywania kary po-
zbawienia wolności w Polsce.
Sąd Okręgowy w K. postanowieniem z dnia 14 lipca 2003 r. stwierdził
prawną dopuszczalność przejęcia do wykonania w Rzeczypospolitej Pol-
skiej kary pozbawienia wolności orzeczonej wobec Jacka S. W dniu 15
grudnia 2003 r. Jacek S. znalazł się w Polsce w dyspozycji polskiego wy-
miaru sprawiedliwości.
Następnie Sąd Okręgowy w K., postanowieniem z dnia 15 marca
2004 r., postanowił wykonywać w dalszym ciągu karę 12 lat pozbawienia
wolności orzeczoną prawomocnie wobec Jacka S. wyrokiem Sądu Koron-
nego w Maidstone z dnia 23 stycznia 2003 r. za przestępstwo polegające
na świadomym udziale w podstępnym złamaniu zakazu i ograniczeniu im-
portu klasyfikowanych narkotyków, co narusza sekcję 170 (2)(b) Zasad
3
Celnych Akt 1979 – ustalając, że według prawa polskiego czyn ten wyczer-
puje znamiona przestępstwa z art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 42 ust. 3 ustawy
z dnia 24 kwietnia 1997 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. Nr 75 poz.
468 ze zm.).
Sąd Apelacyjny w K., po rozpoznaniu wniesionego zażalenia przez
obrońcę skazanego, postanowieniem z dnia 7 kwietnia 2004 r., zmienił po-
stanowienie Sądu Okręgowego tylko w części orzekającej o kosztach po-
stępowania, a w pozostałym zakresie utrzymał je w mocy.
Rzecznik Praw Obywatelskich zaskarżył powyższe postanowienie
kasacją wniesioną na korzyść skazanego i zarzucił rażące oraz mające
istotny wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia naruszenie art. 10 Kon-
wencji o przekazywaniu osób skazanych, sporządzonej w Strasburgu, z
dnia 21 marca 1983 r. (Dz. U. z 1995 r. Nr 51, poz. 279) oraz art. 114 § 4
k.k. w zw. z art. 91 ust. 1 Konstytucji, polegające na wyrażeniu błędnego
poglądu prawnego, że czyn przypisany skazanemu przez Sąd w Wielkiej
Brytanii wyczerpuje znamiona przestępstwa z art. 13 § 1 k.k. w zw. z art.
42 ust. 3 ustawy z dnia 24 kwietnia 1997 r. o przeciwdziałaniu narkomanii
(Dz. U. z 2003 r. Nr 24 poz. 198 ze zm.), podczas gdy prawidłowa kwalifi-
kacja tego czynu w świetle prawa polskiego powinna polegać na uznaniu,
iż czyn przypisany skazanemu wyczerpuje znamiona przestępstwa z art.
13 § 1 k.k. w zw. z art. 43 ust. 3 ustawy z dnia 24 kwietnia 1997 r. o prze-
ciwdziałaniu narkomanii. W konkluzji Rzecznik Praw Obywatelskich wniósł
o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do ponow-
nego rozpoznania Sądowi Apelacyjnemu w K. Skarga kasacyjna uzasad-
niona jest następująco:
Zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt e Konwencji przekazanie w jej trybie może
nastąpić jedynie wówczas, gdy działanie lub zaniechanie stanowiące pod-
stawę skazania, stanowi przestępstwo w rozumieniu prawa państwa wyko-
nania lub stanowiłoby przestępstwo w wypadku popełnienia na jego teryto-
4
rium. Niewątpliwie przemyt narkotyków, gdyby odbywał się przez polską
granicę stanowiłby w Polsce przestępstwo. Przepis ten ma jednak zasto-
sowanie tylko przy ocenie, czy przekazanie wykonania kary jest możliwe.
Po przejęciu kary do wykonania w trybie art. 9 pkt a Konwencji zgodnie z
treścią jej art. 10 dostosowuje się karę orzeczoną w państwie skazania do
kary przewidzianej w państwie wykonania za przestępstwo tego samego
rodzaju. Zgodnie z treścią art. 114 § 4 k.k. w takim wypadku sąd określa
według prawa polskiego kwalifikację prawną czynu oraz podlegającą wy-
konaniu karę. Podstawę wykonania kary stanowi wyrok wydany przez sąd
państwa obcego i kara grożąca za taki czyn w polskim prawie.
W uchwale z dnia 30 lipca 2002 r., I KZP 19/02 (OSNKW 2002, z.
910, poz. 67) Sąd Najwyższy stwierdził, że „miejscem dokonania czynno-
ści sprawczych przestępstwa określonego w art. 42 ust. 1 ustawy o prze-
ciwdziałaniu narkomanii w formie «przywozu z zagranicy», «wywozu za
granicę» i przewożenia w tranzycie środków odurzających, substancji psy-
chotropowych, mleczka makowego lub słomy makowej, jest odpowiednio
granica i terytorium Rzeczypospolitej Polskiej”.
Zgodnie z tą wykładnią przemyt środków odurzających przez granicę
państwa obcego nie jest przestępstwem w rozumieniu polskiego prawa
karnego. Sąd powinien zatem dostosować kwalifikację prawną czynu do
prawa polskiego i zamiast kwalifikacji z art. 42 ust. 3 ustawy o przeciwdzia-
łaniu narkomanii dostosować karę do kary przewidzianej w Polsce za prze-
stępstwo tego samego rodzaju. Skoro skazany przewoził środki odurzające
z Barbadosu do Holandii, to należy przyjąć, że jego celem była sprzedaż
środków odurzających w tym kraju. W tym stanie skazany dopuścił się usi-
łowania wprowadzenia do obrotu środków odurzających w znacznej ilości 
to jest przestępstwa określonego w art. 13 § 1 k.k. w zw. art. 43 ust. 3
ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii. Przestępstwo to jest zagrożone karą
5
pozbawienia wolności do lat 10, a zatem kara przejęta do wykonania prze-
kracza górną granicę zagrożenia przewidzianą przez państwo wykonania.
Prokurator na rozprawie kasacyjnej wniósł o uwzględnienie kasacji.
Rozstrzygając sprawę Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja nie jest zasadna.
Konwencja Strasburska – stosownie do art. 91 ust. 1 Konstytucji
Rzeczypospolitej Polskiej – stanowi część krajowego porządku prawnego i
jest bezpośrednio stosowana. Konwencja ta w art. 3 ust. 1 lit. e stanowi, że
przekazanie jest dopuszczalne jedynie wówczas, gdy: „działanie lub zanie-
chanie, stanowiące podstawę skazania, stanowi przestępstwo w rozumie-
niu prawa państwa wykonania lub stanowiłoby przestępstwo w wypadku
popełnienia go na jego terytorium”. Państwo wykonania na wniosek pań-
stwa skazania powinno mu przekazać treść przepisów państwa wykonania,
z których wynika, że „działanie lub zaniechanie, stanowiące podstawę ska-
zania, stanowi przestępstwo w rozumieniu prawa państwa wykonania lub
stanowiłoby przestępstwo w wypadku popełnienia go na jego terytorium”
(art. 6 ust. 1 lit. b).
Z przepisów tych wynika, że dopuszczalne jest przejęcie do wykona-
nia skazania za działanie lub zaniechanie, które nie stanowi przestępstwa
w rozumieniu prawa państwa wykonania, a „stanowiłoby przestępstwo w
rozumieniu państwa wykonania gdyby popełnione zostało na jego teryto-
rium”. Nadto, jeżeli działanie lub zaniechanie stanowi przestępstwo w ro-
zumieniu prawa państwa wykonania, to zbędne jest posługiwanie się kryte-
rium „stanowiłoby przestępstwo w wypadku popełnienia go na jego teryto-
rium”.
To stwierdzenie ma podstawowe znaczenie przy wykładni art. 10 ust.
2 in fine Konwencji. Zastrzeżenie, że kara wymierzona w państwie skaza-
nia nie może „przekraczać górnej granicy zagrożenia przewidzianej przez
prawo państwa wykonania” należy odnosić do kwalifikacji dającej podstawę
6
do stwierdzenia dopuszczalności przejęcia skazania do wykonania. Może
być to zatem albo kwalifikacja czynu „stanowiącego przestępstwo w rozu-
mieniu państwa wykonania” albo kwalifikacja czynu, który „stanowiłby prze-
stępstwo w wypadku popełnienia go na terytorium państwa wykonania”.
Przy odmiennej wykładni należałoby uznać, że przepisy Konwencji są
wewnętrznie sprzeczne. Jeżeli czyn nie stanowiłby przestępstwa w rozu-
mieniu prawa państwa wykonania, a tylko przestępstwo w wypadku „popeł-
nienia go na terytorium państwa wykonania”, to stosownie do art. 3 ust. 1 lit
e Konwencji nie byłoby podstaw do odmowy przejęcia skazania do wyko-
nania, ale w dalszym toku postępowania nie można by kary wykonywać z
uwagi na treść art. 10 ust. 2 in fine Konwencji. Gdy dany czyn nie jest w
ogóle spenalizowany w prawie państwa wykonania, to nie jest możliwe od-
niesienie się do „górnej granicy zagrożenia przewidzianej przez prawo
państwa wykonania” za ten czyn.
Jeżeli natomiast, przyjmie się, że z uwagi na powyższe nie jest w
ogóle możliwe przejęcie do wykonania skazania za czyn, który nie jest
przestępstwem w rozumieniu prawa państwa wykonania, to odniesienie się
w art. 3 i art. 6 Konwencji do penalizacji czynu w wypadku „popełnienia go
na terytorium państwa wykonania” pozbawione by zostało treści normatyw-
nej.
Jaki zresztą sens miałoby rozważanie, czy dany czyn stanowiłby
przestępstwo, gdyby go popełniono na terytorium państwa wykonania oraz
poinformowanie państwa skazania o treści tego przepisu – chociaż z góry
wiadomo, że nie będzie on miał zastosowania przy określeniu zasad wyko-
nywania kary w dalszym ciągu.
Tak więc kryterium karalności czynu „gdyby popełniono go na teryto-
rium państwa wykonania” ma zastosowanie wówczas, gdy czyn ten nie
stanowi przestępstwa w rozumieniu prawa państwa wykonania. W takim
przypadku kwalifikacja czynu jaka byłaby stosowana „gdyby popełniono go
7
na terytorium państwa wykonania” ma zastosowanie do oceny dopuszczal-
ności przekazania (art. 3 ust. 1 lit. e), przekazania informacji o treści prze-
pisów prawnych (art. 6 ust. 1 lit. b) oraz dostosowania kary do prawa pań-
stwa wykonania (art. 10 ust. 2).
Jak już wyżej wskazano omawiane przepisy Konwencji stanowią
część krajowego porządku prawnego i mają bezpośrednie zastosowanie.
Kodeks karny wszedł w życie po ratyfikowaniu tej Konwencji i po wejściu w
życie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Nie ma podstaw do przyjęcia,
że przepis art. 114 § 4 k.k. miał doprowadzić do częściowej, bardzo istot-
nej, dezaktualizacji Konwencji. Przepis ten należy zatem interpretować w
ten sposób, by można go pogodzić z ratyfikowaną wcześniej umową mię-
dzynarodową. Jest to możliwe jedynie przy przyjęciu, że użyty w tym prze-
pisie zwrot „sąd określa według polskiego prawa kwalifikację prawną czy-
nu” dotyczy również kwalifikacji prawnej czynu, gdyby popełniono go na
terytorium Polski.
Wymaga dalej podkreślenia, że w realiach niniejszej sprawy nie było
podstaw do przyjęcia, iż skazany dopuścił się przestępstwa określonego w
art. 43 § 3 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii. Przekazanie do wykona-
nia nastąpiło w trybie określonym w art. 9 ust. 1 lit. a Konwencji, przez wy-
konywanie w dalszym ciągu prawomocnego orzeczenia wydanego w pań-
stwie skazania. Z wyroku skazującego Jacka S. wynika, że czyn jego pole-
gał na usiłowaniu przewiezienia w tranzycie przez terytorium Wielkiej Bry-
tanii 3,47 kg kokainy. Taki czyn, gdyby został popełniony na terytorium Pol-
ski wyczerpywałby znamiona przestępstwa określonego w art. 42 ust. 3
ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii. Natomiast przyjęcie kwalifikacji o
jakiej mowa w kasacji wymagałoby dokonania nowych, odmiennych ustaleń
– zamiaru wprowadzenia środków odurzających do obrotu. Zastosowanie
trybu określonego w art. 9 ust. 1 lit. a Konwencji nie daje podstaw do zmia-
ny opisu czynu orzeczeniu skazującym.