Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 29 listopada 2005 r.
II PK 102/05
Wynikająca z wyroku Trybunału Konstytucyjnego niezgodność przepisu
ustawy z Konstytucją RP jest podstawą do jego niezastosowania, także co do
stanów faktycznych sprzed ogłoszenia tego wyroku. Dotyczy to w szczególno-
ści, stwierdzonej wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 7 kwietnia 2003
r., P 7/02 (Dz.U. Nr 63, poz. 590) niezgodności art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 23
maja 1991 r. o związkach zawodowych (jednolity tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 79,
poz. 854 ze zm.) w zakresie, w jakim nakłada na pracodawcę obowiązek uzy-
skania zgody na rozwiązanie stosunku pracy z pracownikiem będącym człon-
kiem komisji rewizyjnej zakładowej organizacji związkowej, z art. 32 Konstytucji
Rzeczypospolitej Polskiej.
Przewodniczący SSN Jerzy Kuźniar (sprawozdawca), Sędziowie SN: Beata
Gudowska, Zbigniew Hajn.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 29 listopada 2005 r.
sprawy z powództwa Dariusza J. i Krzysztofa P. przeciwko B.W. SA Grupie Holdin-
gowej w W. o przywrócenie do pracy, na skutek kasacji strony pozwanej od wyroku
Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie z dnia 21
lipca 2004 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu-Są-
dowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie do ponownego rozpoznania i
orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Wyrokiem z dnia 21 lipca 2004 r. [...] Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Warszawie oddalił apelację strony pozwanej - B.W. Spółki akcyjnej
Grupy Holdingowej w W. od wyroku Sądu Rejonowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Warszawie z dnia 30 grudnia 2003 r. [...], przywracającego powodów
2
Dariusza J. i Krzysztofa P. do pracy w pozwanej Spółce na poprzednich warunkach
pracy i płacy oraz zasądzającego na ich rzecz wynagrodzenie za cały czas pozo-
stawania bez pracy, umarzającego postępowanie w sprawie z powództwa Dariu-
sza J. o premię, bon świąteczny i ekwiwalent za urlop i oddalającego powództwo
w pozostałym zakresie.
Podstawę rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia faktyczne i ich
prawna ocena. Dariusz J. był zatrudniony w B.W. SA Grupie Holdingowej w W. od
dnia 1 października 1998 r., na podstawie umowy o pracę na czas określony, na
stanowisku Szefa Biura Planowania i Monitoringu, w pełnym wymiarze czasu
pracy. Aneksem z dnia 12 maja 1999 r. umowa została przekształcona w umowę
na czas nieokreślony, a na podstawie aneksu z dnia 1 marca 2000 r. powierzono
powodowi stanowisko Doradcy Prezesa Zarządu do spraw Planowania Strategicz-
nego w Zespole Doradców Prezesa Zarządu. Średnie miesięczne wynagrodzenie
powoda, liczone jak ekwiwalent za urlop, wynosiło 9.898,34 zł.
Krzysztof P. był zatrudniony w B.W. w okresie od dnia 3 listopada 1997 r.
do dnia 31 grudnia 1998 r. Ponownie podjął pracę u strony pozwanej w dniu 1 paź-
dziernika 1999 r. Został zatrudniony na podstawie umowy o pracę na czas określony,
na stanowisku Inżyniera Projektu w Biurze Kompletacji, Sprzedaży i Wynajmu Żu-
rawi i Wind Budowlanych. Aneksem z dnia 17 grudnia 1999 r. przekształcono tę
umowę w umowę na czas nieokreślony, zaś aneksem z dnia 13 kwietnia 2000 r.
powierzono powodowi stanowisko koordynatora projektu w tym samym Biurze.
Średnie miesięczne wynagrodzenie tego powoda, liczone jak ekwiwalent za
urlop, wynosiło 5.583,35 zł.
W dniu 17 października 2000 r. rada nadzorcza pozwanej Spółki podjęła
uchwałę [...], którą zobowiązała zarząd Spółki do informowania przewodniczące-
go i wiceprzewodniczącego rady nadzorczej Spółki o zamiarach dotyczących po-
dejmowania wszelkich decyzji kadrowych w grupie kapitałowej B.W.
Zgodnie z § 3 ust. 1 regulaminu pracy zarządu Spółki z dnia 15 grudnia 1999
r., prezes zarządu zarządza bezpośrednio problematyką kadrową i płacową (lit.
c). W razie niemożności osobistego zarządzania przez któregokolwiek z członków
zarządu Spółki przypisanymi mu dziedzinami działalności, zarządzanie tymi ob-
szarami realizuje prezes zarządu lub wskazany przez niego jeden z pozostałych
członków (§ 4). Wedle § 5 ust. 1 regulaminu, zarząd decyduje kolegialnie, między
innymi, o przyjęciu regulaminu organizacyjnego Spółki. Przepis § 6 ust. 1 regu-
3
laminu stanowi, że posiedzenia zarządu spółki zwołuje prezes zarządu, który prze-
wodniczy posiedzeniom. Zmiany do regulaminu organizacyjnego Spółki z dnia 3
kwietnia 2000 r. zostały wprowadzone aneksem do zarządzenia Prezesa zarządu,
na podstawie uchwały zarządu. Zmiany te polegały, między innymi, na zastąpie-
niu Biura Organizacji, Zarządzania i Kontroli przez Biuro Zarządu. Zgodnie z § 25
regulaminu organizacyjnego obowiązującego u strony pozwanej, w brzmieniu na-
danym tym zarządzeniem, do obowiązków dyrektora generalnego Spółki należało
pełnienie funkcji kierownika zakładu pracy, w tym podejmowanie decyzji o indywi-
dualnych zwolnieniach pracowników. Dyrektorem generalnym Spółki był prezes
zarządu.
Jesienią 2000 r. w pozwanej Spółce mówiło się nieoficjalnie o zmianie za-
rządu. Aktywnie próbował wpłynąć na skład zarządu i działalność Spółki NSZZ
„Solidarność". W tym czasie u strony pozwanej działały trzy związki zawodowe:
NSZZ „Solidarność", SNZZ Metalowcy oraz Zawiązek Zawodowy Inżynierów i
Techników, które liczyły od 10 do 18 członków.
W dniu 26 października 2000 r. z inicjatywy Tomasza M., Konrada M. i Da-
riusza J. został utworzony Związek Zawodowy Pracowników B.W. SA Grupa
Holdingowa. Zgromadzenie Założycieli stanowiło 11 osób. W jego skład wchodzili
również obaj powodowie. Postanowieniem z dnia 7 listopada 2000 r. Sąd Okręgo-
wy w Warszawie dokonał rejestracji tego związku zawodowego. W dniu 9 listopada
2000 r. dokonano wyboru władz związku. W skład pięcioosobowego zarządu
wszedł, między innymi, Dariusz J., zaś w skład pięcioosobowej komisji rewizyjnej -
Krzysztof P. Pismem z dnia 10 listopada 2000 r., dwaj Członkowie Zarządu Spółki:
Jan M.i i Krzysztof T. zwrócili się do działających w Spółce trzech związków zawodo-
wych z informacją o zamiarze wypowiedzenia z dniem 15 listopada 2000 r. umów o
pracę ośmiu pracownikom, w związku ze zmianami organizacyjnymi, wiążącymi się z
likwidacją niektórych stanowisk pracy. Zamiar wypowiedzenia umów o pracę dotyczył
również powodów. Siedem wymienionych w tym piśmie osób było członkami nowo-
powstałego Związku Zawodowego Pracowników B.W. SA Grupa Holdingowa. Związki
zawodowe pokwitowały odbiór pism i nie zajęły stanowiska.
Członek zarządu Jan M., w rozmowie z Dariuszem J., którego uważał za zaufa-
nego człowieka prezesa Dariusza K., uprzedził go, że w najbliższym czasie będzie
dużo pracy. Pismem z dnia 13 listopada 2000 r. adresowanym do prezesa zarządu
pozwanej Spółki, zarząd Związku Zawodowego Pracowników B.W. SA Grupa Holdin-
4
gowa poinformował pracodawcę o powstaniu i rejestracji związku oraz o składzie
osobowym jego organów. W dniu 13 listopada 2000 r. odbyło się posiedzenie zarzą-
du Spółki, w którym uczestniczyli dwaj członkowie zarządu: Jan M. i Krzysztof T. Nie
był na nim obecny prezes zarządu. Posiedzeniu przewodniczył Jan M. Jednogło-
śnie podjętą uchwałą [...] wprowadzono zmiany organizacyjne w strukturze B.W. SA
Grupa Holdingowa w W., polegające na likwidacji w Pionie Dyrektora Generalne-
go Spółki stanowiska Dyrektora do spraw Personalnych i Organizacyjnych, Biura Do-
radców Prezesa i Biura Zarządu, w Pionie Dyrektora do spraw Handlu i Marketingu
na likwidacji stanowiska Koordynatora Projektu w Biurze Kompletacji, Sprzedaży i
Wynajmu Żurawi i Wind Budowlanych oraz stanowiska Doradcy Techniczno - Han-
dlowego w Warszawskim Biurze Handlu, zaś w Pionie Dyrektora ds. Eksportu i
Współpracy Międzynarodowej - stanowiska Specjalisty do spraw Rynków Wschod-
nich. Ponadto, w Pionie Dyrektora Generalnego utworzono Biuro Organizacji, Za-
rządzania i Kontroli.
W dniu 14 listopada 2000 r. w poczet członków Związku Zawodowego Pracow-
ników B.W. SA Grupa Holdingowa przyjęto dwie nowe osoby. Tego samego dnia, to
jest 14 listopada 2000 r., wręczono powodom pisma o wypowiedzeniu umów o pracę.
Jako przyczynę wypowiedzenia wskazano zmiany organizacyjne oraz likwidację
stanowisk pracy. Powodowie zapoznali się z treścią wypowiedzeń, odmawiając ich
podpisania. W dniu 15 listopada 2000 r. prezes zarządu pozwanej Spółki zawiado-
mił przewodniczącego rady nadzorczej, że w dniu 13 listopada 2000 r. został poinfor-
mowany o utworzeniu Związku Zawodowego Pracowników B.W. SA, a także, że w
tym samym dniu, bez jego wiedzy, pomimo jego obecności w pracy, pozostali dwaj
członkowie zarządu zwołali posiedzenie zarządu, na którym zmienili strukturę orga-
nizacyjną Spółki. W dniu następnym wręczono ośmiu pracownikom, spośród których
siedmiu objętych było szczególną ochroną, wypowiedzenia umów o pracę, podpisa-
ne przez dwóch członków zarządu. Działania te, w ocenie prezesa zarządu, zostały
podjęte z naruszeniem wewnętrznych przepisów Spółki.
Związek Zawodowy Pracowników B.W. SA Grupa Holdingowa podejmował
próby uzyskania od pracodawcy pomieszczeń z przeznaczeniem na siedzibę, a
także konsultował zamiar rozwiązania przez pracodawcę umów o pracę i wypo-
wiedzeń zmieniających swoich członków. W końcu listopada 2000 r. nastąpiły
zmiany w zarządzie strony pozwanej. Odwołano dotychczasowego prezesa, a
jego miejsce zajął Jan M.
5
W ocenie Sądu, zgłaszane przez powodów roszczenia o przywrócenie do
pracy były uzasadnione. Na podstawie art. 32 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o
związkach zawodowych (jednolity tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 79, poz. 854 ze zm.),
podlegali oni szczególnej ochronie przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem umowy
o pracę. Strona pozwana naruszyła powołany przepis, albowiem nie uzyskała zgody
Związku Zawodowego Pracowników B.W. SA na rozwiązanie z powodami stosunków
pracy, ani nie poinformowała tego Związku o zamiarze rozwiązania umów o pracę.
Nieświadomość pracodawcy w kwestii objęcia pracownika szczególną ochroną nie
uchyla tej ochrony, ponieważ powstaje ona „obiektywnie” z mocy prawa z dniem wy-
brania pracownika do władz związku. Według Sądu, powodowie nie nadużyli wolno-
ści związkowej. Nie wiedzieli o planowanych u strony pozwanej zmianach organiza-
cyjnych polegających na likwidacji ich stanowisk pracy. Nie założyli związku zawo-
dowego tylko w tym celu, aby zapewnić sobie ochronę trwałości stosunku pracy. Dą-
żyli raczej do zmiany „niezdrowej” sytuacji w Spółce. Związek zawodowy, którego byli
członkami, miał zamiar rozwinąć konstruktywną działalność. Sąd wskazał, że gdyby
nawet hipotetycznie przyjąć, że powodowie naruszyli zasady współżycia społecz-
nego, to ich roszczenia nadal pozostają zasadne. Zgodnie bowiem z utrwalonym
orzecznictwem, ten kto narusza zasady współżycia społecznego nie powinien mieć
możliwości skutecznego powoływania się na ich naruszenie wobec niego i wywo-
dzenia stąd swoich roszczeń. W zachowaniu strony pozwanej można doszukać się
wielu naruszeń. Dwaj członkowie zarządu pozwanej Spółki nie poinformowali pre-
zesa zarządu o posiedzeniu, na którym dokonali zmian organizacyjnych w Spółce.
Nie zawiadomili również o zamiarze rozwiązania z powodami umów o pracę Prze-
wodniczącego i wiceprzewodniczącego rady nadzorczej, pomimo, że do przekazania
takich informacji zobowiązywała zarząd uchwała rady nadzorczej. Pracodawca nie-
właściwie przeprowadził konsultację związkową zamiaru wypowiedzenia umów o
pracę powodom, albowiem trzy wcześniej działające związki zawodowe dowie-
działy się o zamiarze rozwiązania umów o pracę z powodami nawet w dacie póź-
niejszej niż to wynika z daty pisma do nich adresowanego (10 listopada 2000r.),
a wypowiedzenia powodom wręczono w dniu 14 listopada 2000 r., a zatem bez
zachowania pięciodniowego terminu służącemu związkom zawodowym na wyra-
żenie stanowiska w przedmiocie zamiarów pracodawcy. Brak jest dowodów na
to, że związki takie stanowisko zajęły, a skoro członkowie zarządu, którzy prze-
prowadzili tę konsultację nie wiedzieli o założeniu nowego związku przez powo-
6
dów, mieli obowiązek zaczekać z podjęciem decyzji o rozwiązaniu umów 5 dni.
Brak dowodów, że wszystkie trzy związki zawodowe zaakceptowały decyzję
członków zarządu o rozwiązaniu umów o pracę z powodami przed upływem pięciu
dni. Zmiana struktury organizacyjnej Spółki została dokonana w pośpiechu, z
wyłączeniem urzędującego, choć mającego zostać odwołanym prezesa, tylko po
to, aby powstała przyczyna uzasadniająca rozwiązanie umów o pracę z powo-
dami, których uważano za osoby związane z prezesem zarządu. Wobec tego,
strona pozwana „naruszyła zasady współżycia społecznego poprzez podjęcie
działań zmierzających do rozwiązania umów o pracę z konkretnymi osobami
mimo braku rzeczywistych i uzasadnionych podstaw i z naruszeniem prawa”. Po-
wołując się na art. 47 k.p., Sąd zasądził na rzecz powodów wynagrodzenie za cały
czas pozostawania bez pracy.
Powyższy wyrok zaskarżył pełnomocnik strony pozwanej i wskazując jako jej
podstawy naruszenie prawa materialnego, a mianowicie art. 8 k.p. w związku z art.
32 ustawy o związkach zawodowych oraz art. 45 k.p. - poprzez przywrócenie powo-
dów do pracy „w sytuacji gdy [...] powołali związek zawodowy i weszli do władz związku
w celu ochrony przed rozwiązaniem stosunku pracy”, a także naruszenie przepisów postę-
powania, a to art. 233 k.p.c. - poprzez „niewłaściwą ocenę materiału dowodowego i
uznanie, iż powodowie nie wiedzieli o planowanych zmianach organizacyjnych i możli-
wościach zwolnień u pozwanego”, wniósł o jego zmianę i uwzględnienie apelacji pozwanego
oraz o zasądzenia kosztów procesu „według norm przepisanych, w tym również kosztów
postępowania apelacyjnego”, ewentualnie o „uchylenie zaskarżonego wyroku i przekaza-
nie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi II Instancji, przy uwzględnieniu kosztów
dotychczasowego postępowania”. W ocenie skarżącego, rozpoznanie kasacji uzasadnia wy-
stępowanie w sprawie istotnego zagadnienie prawnego, „czy art. 32 ustawy o związkach
zawodowych przewidujący szczególną ochronę stosunku pracy w odniesieniu do człon-
ków zarządu lub komisji rewizyjnej zakładowej organizacji związkowej mógł mieć zasto-
sowanie w sytuacji, gdy grupa pracowników mająca świadomość planowanych zmian
organizacyjnych pociągających za sobą konieczność zwolnień pracowników założyła
związek zawodowy i wszystkie osoby biorące udział w założeniu tego związku weszły w
skład jego zarządu i komisji rewizyjnej”.
W uzasadnieniu kasacji podniósł, że ustalenia Sądu co do informacji o planowanych
zmianach organizacyjnych u strony pozwanej, traktowania powodów za „zaufanych ludzi"
prezesa Dariusz K. oraz zajmowanie przez nich wysokich stanowisk wskazują, że mieli oni
7
wiedzę odnośnie do likwidacji ich stanowisk pracy. Założenie związku zawodowego miało
więc na celu wyłącznie ochronę stosunku pracy. Świadczy o tym również pośpiech w two-
rzeniu związku oraz okoliczność, że wszystkie 10 osób biorących udział w jego założeniu
zostało wybranych do organów związku. Powodowie w żaden sposób nie byli w stanie
uzasadnić potrzeby powołania tak licznych władz. Aż siedmiu z dziesięciu osób
zakładających związek zostały wręczone wypowiedzenia na skutek likwidacji ich stano-
wisk pracy. Działania powodów wskazują, że skorzystali z prawa do utworzenia związku w
sposób sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa lub zasadami
współżycia społecznego. Oznacza to, że nie powinni korzystać z prawa do ochrony przed
rozwiązaniem stosunku pracy przewidzianego w art. 32 ustawy o związkach zawodowych.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja zasługuje na uwzględnienie.
I. Występujący w sprawie problem sprowadza się do oceny zasadności uzna-
nia roszczeń restytucyjnych powodów za sprzeczne ze społeczno - gospodarczym
przeznaczeniem tego prawa (art. 8 k.p.). Strona pozwana, jak ustalił Sąd, rozwiązała
z powodami umowy o pracę bez zgody nowopowstałego Związku Zawodowego Pra-
cowników B.W. SA Grupa Holdingowa, a zatem z naruszeniem art. 32 ust. 1 ustawy
o związkach zawodowych. Na podstawie art. 56 § 1 k.p. pracownikowi przysługuje,
wedle jego wyboru, roszczenie o przywrócenie do pracy na poprzednich warunkach
albo odszkodowanie. Powodowie zgłosili żądanie przywrócenia do pracy. Zgodnie z
art. 45 § 3 k.p. w związku z art. 56 § 2 k.p., sąd może orzec odszkodowanie w miej-
sce żądanego, przez podlegającego szczególnej ochronie przed rozwiązaniem sto-
sunku pracy pracownika, przywrócenia do pracy tylko wówczas, gdy przywrócenie
jest niemożliwe z powodu ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy. Poza tym
wypadkiem, jest związany zgłoszonym roszczeniem. Jak każda czynność prawna,
wybór przez pracownika roszczenia może podlegać ocenie w aspekcie nadużycia
prawa podmiotowego. Pojęcie nadużycia prawa podmiotowego wiąże się ze sposo-
bem korzystania przez osobę uprawnioną z przysługującego jej prawa i odnosi do
sytuacji, w której realizacja tego prawa - budząca zastrzeżenia z punktu widzenia
jego społeczno - gospodarczego przeznaczenia lub zasad współżycia społecznego -
narusza uzasadniony interes osoby zobowiązanej. W orzecznictwie Sądu Najwyż-
szego podkreśla się, że o możliwości powoływania się na art. 8 k.p. decydują oko-
8
liczności każdej indywidualnej sprawy. Przyjmuje się również, że podjęcie działań
zmierzających do utworzenia nowego związku zawodowego wyłącznie w celu uzy-
skania szczególnej ochrony trwałości stosunku pracy przez pracowników zagrożo-
nych zwolnieniami z pracy może być potraktowane jako nadużycie wolności związ-
kowej, które prowadzi do oceny, że roszczenie o przywrócenie do pracy pracownika
wybranego do władz takiej struktury związkowej nie podlega ochronie jako sprzeczne
ze społeczno - gospodarczym przeznaczeniem prawa (por. wyrok Sądu Najwyższe-
go z dnia 27 lutego 1997 r., I PKN 17/97, OSNAPiUS 1997 nr 21, poz. 416, uzasad-
nienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 2 października 2002 r., I PKN 549/01,
OSNP 2004 nr 9, poz. 157 lub niepublikowany dotychczas wyrok Sądu Najwyższego
z dnia 6 października 2004 r., I PK 607/03).
Sąd drugiej instancji podzielił stanowisko Sądu pierwszej instancji i uznał, że
utworzenie przez powodów Związku Zawodowego Pracowników B.W. SA Grupa
Holdingowa, nie miało na celu wyłącznie zapewnienia szczególnej ochrony trwałości
stosunku pracy. Według tego Sądu, powodowie nie mieli świadomości planowanych
u pracodawcy zmian organizacyjnych, polegających na likwidacji ich stanowisk
pracy. W konsekwencji stwierdził, że ich działania nie były sprzeczne ani z zasadami
współżycia społecznego, ani ze społeczno - gospodarczym przeznaczeniem prawa.
Pogląd ten nie jest uzasadniony. Nietrafne zwłaszcza jest twierdzenie Sądu, wedle
którego „zmiana struktury organizacyjnej została dokonana w pośpiechu [...], po to,
aby powstała przyczyna do rozwiązania umów o pracę z powodami”. Z ustaleń Sądu
wynika, że posiedzenie Zarządu Spółki, na którym dokonano zmian organizacyjnych
w jej strukturach miało miejsce 13 listopada 2000 r., a zatem w dniu, kiedy
nowoutworzony związek zawodowy poinformował prezesa zarządu o powstaniu i
rejestracji związku oraz o składzie osobowym jego organów. W dniu 14 listopada
2000 r. wręczono powodom pisma wypowiadające umowy o pracę. Taka kolejność
zdarzeń, stanowiąca jedynie „wycinek” całokształtu okoliczności sprawy, nie może
jednak świadczyć o tym, że strona pozwana „w pośpiechu” dokonywała zmian orga-
nizacyjnych w celu rozwiązania z powodami stosunków pracy. Pracodawca planował
zmiany organizacyjne w Spółce i związaną z tym likwidację stanowisk pracy jeszcze
przed 13 listopada 2000 r. (przed posiedzeniem zarządu), skoro jesienią „mówiło się
nieoficjalnie o zmianie zarządu”, a 10 listopada 2000 r. poinformowano działające w
Spółce związki zawodowe o zamiarze wypowiedzenia z dniem 15 listopada 2000 r.
umów o pracę ośmiu pracowników, w tym również powodom. Nie bez znaczenia dla
9
rozważań i oceny, czy utworzenie nowego związku zawodowego przez powodów
stanowiło celowe działanie mające udaremnić decyzję pracodawcy o zwolnieniu z
pracy, jest sekwencja wydarzeń i występujący między nimi związek czasowy. Wynika
z nich, że właśnie powodom szczególnie zależało na utworzeniu związku zawodowe-
go. Jesienią 2000 r. pracownicy strony pozwanej mieli nieoficjalne informacje o moż-
liwych zmianach w zarządzie Spółki. Pomimo że u pracodawcy działały już trzy
związki zawodowe, powodowie zdecydowali się na założenie nowego, czwartego
związku zawodowego. Jak ustalił Sąd, inicjatorem powstania w dniu 26 października
2000 r. nowego Związku Zawodowego (a zatem w czasie, gdy w Spółce „mówiło się
o zmianie zarządu”) był jeden z powodów - Dariusz J. W dniu 7 listopada 2000 r. po-
stanowieniem Sądu Okręgowego w Warszawie dokonano rejestracji związku, a już 9
listopada 2000 r. dokonano wyboru władz. Dariusz J. wszedł w skład pięcioosobowe-
go zarządu, a Krzysztof P. został wybrany członkiem pięcioosobowej komisji rewizyj-
nej. W dniu 13 listopada 2000 r., a więc po tym jak 10 listopada 2000 r. strona skar-
żąca poinformowała związki zawodowe o zamiarze wypowiedzenia powodom umów
o pracę, zarząd Związku Zawodowego Pracowników B.W. SA Grupa Holdingowa
zawiadomił prezesa zarządu pozwanej Spółki o powstaniu, rejestracji i składzie oso-
bowym nowoutworzonego związku. Sąd uznał, że celem tego związku miały być
działania zmierzające do zmiany „niezdrowej” sytuacji w Spółce. Twierdzenie to po-
zostawił jednak gołosłownym, nie wskazując na czym sytuacja ta miała polegać i ja-
kie to zamierzenia związek miał podjąć w celu jej „uzdrowienia”.
Jedynie ponowna ocena przez Sąd okoliczności sprawy, przy uwzględnieniu
czy rozwiązanie stosunku pracy z powodami było uzasadnione, wyjaśnienie czy
działalność istniejących u strony pozwanej trzech zakładowych organizacji związko-
wych mogła zabezpieczyć powodów przed ewentualnymi represjami ze strony pra-
codawcy, pozwoli na obiektywne stwierdzenie czy działalność Związku Zawodowego
Pracowników B.W. SA Grupa Holdingowa została podjęta w interesie członków
związku, czy też w interesie własnym działaczy związkowych
II. Powołany przez Sądy obu instancji oraz przez stronę skarżącą art. 32
ustawy o związkach zawodowych przewiduje wzmożoną ochronę trwałości stosunku
pracy działaczy związkowych. Polega ona, między innymi, na konieczności uzyska-
niu zgody zarządu zakładowej organizacji związkowej na wypowiedzenie lub rozwią-
zanie stosunku pracy z takim działaczem. Rozpoznając sprawę Sądy zastosowały
art. 32 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych w brzmieniu obowiązującym w dniu
10
14 listopada 2000 r. czyli w dniu, w którym wręczono powodom pisma o wypowie-
dzeniu umów o pracę (jednolity tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 79, poz. 844 ze zm.). Prze-
pis ten stanowił, że pracodawca nie może bez zgody zarządu zakładowej organizacji
związkowej wypowiedzieć ani rozwiązać stosunku pracy z pracownikiem będącym
członkiem zarządu lub komisji rewizyjnej zakładowej organizacji związkowej w czasie
trwania mandatu oraz w okresie roku po jego wygaśnięciu. Kierując się treścią tego
przepisu Sądy odniosły go zarówno do Dariusza J., który został wybrany członkiem
zarządu Związku Zawodowego Pracowników B.W. SA Grupa Holdingowa jak i do
Krzysztofa P. wybranego w skład komisji rewizyjnej tego związku.
Przepis art. 32 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych został zmieniony art. 3
ustawy z dnia 26 lipca 2002 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz o zmianie nie-
których innych ustaw (Dz.U. Nr 135, poz. 1146 ze zm.). Zmiana ta weszła w życie z
dniem 1 lipca 2003 r. i miała związek z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 7
kwietnia 2003 r., P 7/02, (OTK - A 2003 nr 4, poz. 29), którym uznał on art. 32 ust. 1
ustawy o związkach zawodowych (Dz.U. z 2001 r. Nr 79, poz. 854 ze zm.) w brzmie-
niu obowiązującym do dnia 30 czerwca 2003 r. w zakresie, w jakim nakładał na pra-
codawcę obowiązek uzyskania zgody na rozwiązanie stosunku pracy z pracownikiem
będącym członkiem komisji rewizyjnej zakładowej organizacji związkowej, za nie-
zgodny z art. 32 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Powołany wyrok Trybunału
Konstytucyjnego został ogłoszony w Dzienniku Ustaw z dnia 15 kwietnia 2003 r. Nr
63, poz. 590. Wobec tego, wedle art. 190 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Pol-
skiej, wszedł w życie z tym dniem. Oznacza to, że wraz z wejściem w życie wyroku
Trybunału Konstytucyjnego stwierdzającego, że art. 32 ustawy o związkach zawodo-
wych jest sprzeczny z Konstytucją, przepis ten utracił moc obowiązującą. Innymi
słowy, rozwiązanie lub wypowiedzenie stosunku pracy działaczowi związkowemu
będącemu członkiem komisji rewizyjnej po dniu 15 kwietnia 2003 r., nie wymaga już
zgody zarządu zakładowej organizacji związkowej. Jeżeli jednak pracodawca rozwią-
zał stosunek pracy z członkiem komisji rewizyjnej bez zgody zarządu zakładowej or-
ganizacji związkowej przed 15 kwietnia 2003 r., dopuszczalne jest zastosowanie
przez Sąd art. 32 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych w brzmieniu ustalonym
wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 paź-
dziernika 2004 r., I PK 676/03, OSNP 2005 nr 12, poz. 166). Uwzględnia się wów-
czas względny charakter zakazu wstecznego działania prawa i zasady ochrony praw
nabytych, a zwłaszcza to, że art. 32 ustawy o związkach zawodowych naruszał kon-
11
stytucyjną zasadę równości, która usprawiedliwia ograniczenia i odstępstwa od tego
zakazu i od tej zasady.
Zarówno wyrok Sądu pierwszej jaki i drugiej instancji, zapadły po dniu 15
kwietnia 2003 r. (odpowiednio: 30 grudnia 2003 r. i 21 lipca 2004 r.). Nie uwzględ-
niały one wyroku Trybunału Konstytucyjnego. Powód Krzysztof P. jako członek komi-
sji rewizyjnej i pracownik podlegający wzmożonej ochronie, został przywrócony do
pracy i zasądzono na jego rzecz wynagrodzenie za cały czas pozostawania bez
pracy, „przy przyjęciu, że wynagrodzenie miesięczne wynosi 5.583,35 zł”. Podnosząc
zarzut naruszenia art. 32 ustawy o związkach zawodowych strona skarżąca nie po-
dała wprawdzie argumentacji w kwestii niezgodności powołanego przepisu z Kon-
stytucją Rzeczypospolitej Polskiej, jednak okoliczność ta nie może pozostać niezau-
ważona. Sąd Najwyższy wielokrotnie wypowiadał się, że akt normatywny uznany
przez Trybunał Konstytucyjny za niezgodny z Konstytucją nie powinien być stosowa-
ny przez sąd w odniesieniu do stanów faktycznych sprzed ogłoszenia orzeczenia
Trybunału (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7 grudnia 2000 r., III ZP
27/00, OSNAPiUS 2001 nr 10, poz. 331 lub wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 wrze-
śnia 2001 r., II UKN 542/00, OSNP 2003 nr 11, poz. 276). Skoro bowiem niekonsty-
tucyjność przepisów jest wystarczającą przesłanką do wznowienia postępowania, to
tym bardziej należy ją uznać za wystarczającą podstawę do niezastosowania przepi-
su wtedy, gdy nie doszło do wydania prawomocnego orzeczenia.
Mając powyższe na uwadze, Sąd Najwyższy na podstawie art. 39313
§ 1 k.p.c.
orzekł jak w sentencji.
O kosztach orzeczono po myśli art. 108 § 2 k.p.c.
========================================