Pełny tekst orzeczenia

Postanowienia z dnia 13 grudnia 2005 r.
II UK 46/05
Odwołanie przez stronę oświadczenia pełnomocnika procesowego o cof-
nięciu odwołania od decyzji organu rentowego na podstawie art. 93 k.p.c. nie
może nastąpić w zażaleniu na postanowienie o umorzeniu postępowania.
Przewodniczący SSN Beata Gudowska, Sędziowie SN: Krystyna Bednarczyk,
Małgorzata Wrębiakowska-Marzec (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 13 grudnia 2005 r.
sprawy z wniosku Janiny B. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Od-
działowi w P. o wysokość emerytury, na skutek kasacji wnioskodawczyni od posta-
nowienia Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 29 października 2004 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Decyzjami z dnia 20 kwietnia, 30 maja i 16 lipca 2001 r. Zakład Ubezpieczeń
Społecznych-Oddział w P. dokonał zmiany wysokości pobieranej przez Janinę B.
emerytury poprzez ustalenie niższego wskaźnika wysokości podstawy wymiaru od
dotychczasowego oraz dokonanie korekty stażu pracy i zobowiązał ją do zwrotu nie-
należnie pobranego świadczenia za okres od 1 kwietnia 1998 r. do 30 kwietnia 2001
r. w kwocie 33.759,02 zł wraz z odsetkami w kwocie 7.517,71 zł.
Rozpoznając odwołanie wnioskodawczyni od wskazanych decyzji Sąd Okrę-
gowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu ustalił, iż w dniu 4 stycznia
1994 r. wystąpiła ona z wnioskiem o emeryturę dołączając zaświadczenie o zatrud-
nieniu i wynagrodzeniu uzyskiwanym w Państwowym Liceum Sztuk Plastycznych [...]
w P. za lata 1988 - 1992, podpisane przez dyrektora szkoły M.S. oraz wnioskodaw-
czynię, jako główną księgową. Na podstawie tego zaświadczenia organ rentowy
uwzględnił okres zatrudnienia w rozmiarze 35 lat składkowych oraz ustalił wskaźnik
wysokości podstawy wymiaru w wysokości 234,58 %. W związku z dalszym pozo-
2
stawaniem przez wnioskodawczynię w zatrudnieniu w tym samym liceum w niepeł-
nym wymiarze czasu pracy, organ rentowy na bieżąco dokonywał przeliczenia jej
świadczenia emerytalnego. Ostatnia korekta stażu pracy dokonana została decyzją z
dnia 7 kwietnia 2000 r. na podstawie zaświadczenia z dnia 31 marca 2000 r. Prze-
prowadzona przez organ rentowy kontrola wykazała, iż wnioskodawczyni była za-
trudniona w Państwowym Liceum Sztuk Plastycznych [...] w P. jako główna księgowa
w okresie od 1 lutego 1988 r. do 28 lutego 1994 r. w pełnym wymiarze czasu pracy
oraz od 1 marca 1994 r. do 11 października 1997 r. na ½ etatu. Przedkładane przez
nią zaświadczenia dotyczące zatrudnienia i otrzymywanego wynagrodzenia po tej
dacie nie zostały sporządzone przez wskazane Liceum. Ponadto w Liceum tym
stwierdzono brak pełnej dokumentacji płacowej z lat 1988, 1990 i 1991 dotyczącej
zarówno wnioskodawczyni, jak i innych pracowników. W konsekwencji do wyliczenia
podstawy wymiaru emerytury wnioskodawczyni organ rentowy przyjął wynagrodzenie
z lat 1989 - 1993, ustalone na podstawie zachowanej dokumentacji płacowej. Na
rozprawie w dniu 2 lipca 2004 r. wnioskodawczyni początkowo twierdziła, iż zawarte
w jej aktach emerytalnych zaświadczenia o zatrudnieniu w Państwowym Liceum
Sztuk Plastycznych [...] w P. i uzyskiwanym tam wynagrodzeniu są prawidłowe i od-
zwierciedlają faktyczny stan rzeczy. W trakcie dalszego składania wyjaśnień przy-
znała, że wraz z byłą pracownicą Liceum, Teresą S., sfałszowała zaświadczenia
potwierdzające zatrudnienie po dniu 11 października 1997 r. oraz że zaświadczenie
o zatrudnieniu i zarobkach z dnia 3 stycznia 1994 r. sporządziła na podstawie dwóch
kartotek zarobkowych, tj. z Państwowego Liceum Sztuk Plastycznych [...] w P. oraz
Spółki „L.” w P., gdzie - według jej twierdzeń - miała pracować w okresie od 1 lutego
1988 r. do 30 grudnia 1992 r. w charakterze starszego magazyniera w systemie
akordowym. Na tej samej rozprawie - po konsultacji ze swoim pełnomocnikiem, ad-
wokatem Marianem K. - wnioskodawczyni cofnęła ze skutkiem prawnym odwołanie
od decyzji organu rentowego. Sąd Okręgowy uznał, iż cofnięcie odwołania nie naru-
sza art. 203 § 4 k.p.c., albowiem zebrany materiał dowodowy wskazuje, że pobrane
przez wnioskodawczynię świadczenie emerytalne było nienależne jako przyznane i
wypłacone na podstawie przedłożonych przez nią fałszywych dokumentów. Ponadto
wnioskodawczyni nie wykazała ani pracy w Spółce „L.”, ani też zatrudnienia w Li-
ceum im. [...] w P. w charakterze sekretarki po dacie 11 października 1997 r. W kon-
sekwencji postanowieniem z dnia 2 lipca 2004 r. Sąd Okręgowy umorzył postępowa-
nie w myśl art. 355 § 1 k.p.c.
3
Na postanowienie to zażalenie złożyła wnioskodawczyni, zarzucając narusze-
nie art. 469 k.p.c., poprzez nieuznanie cofnięcia środka odwoławczego za niedopusz-
czalne, pomimo iż naruszało ono jej słuszny interes oraz niewyjaśnienie wszystkich
okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy, a dotyczących wysokości należnej
jej emerytury. Nadto wnioskodawczyni podniosła, iż nie zdawała sobie sprawy z kon-
sekwencji prawnych swojego oświadczenia, zaś w dniu rozprawy była chora i zaży-
wała silne leki.
Postanowieniem z dnia 29 października 2004 r. Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu oddalił zażalenie, podzielając poczynione
przez Sąd pierwszej instancji ustalenia faktyczne i rozważania prawne. Sąd Apela-
cyjny wskazał, iż zgodnie z art. 91 k.p.c. pełnomocnictwo ogólne obejmuje z mocy
prawa umocowanie do dokonywania wszystkich łączących się ze sprawą czynności
procesowych, które - w myśl art. 95 § 2 k. c. - wywołują skutki prawne bezpośrednio
dla mocodawcy i to niezależnie od tego, czy dokonane zostały dobrze, czy źle. Z ko-
lei stosownie do art. 93 k.p.c. strona, stawając z pełnomocnikiem, może niezwłocznie
prostować lub odwoływać jego oświadczenia. Nie ulega wątpliwości, iż należycie
umocowany przez wnioskodawczynię pełnomocnik, na rozprawie w dniu 2 lipca 2004
r. cofnął odwołanie, zaś obecna na tej rozprawie wnioskodawczyni oświadczenia
tego nie odwołała. Wskazując na niejednolitość orzecznictwa i doktryny w kwestii
granic dopuszczalności odwołania przez stronę oświadczeń pełnomocnika, Sąd
Apelacyjny powołał się na poglądy wyrażone w niepublikowanych postanowieniach
Sądu Najwyższego z dnia 26 kwietnia 1982 r., IV CZ 62/82, z dnia 24 września 1984
r., II CZ 103/84 oraz z dnia 27 lutego 1985 r., II CZ 11/85, zgodnie z którymi dyspozy-
cyjną czynność procesową - nie wyłączając cofnięcia pozwu - może strona odwołać
jedynie z przyczyn uznanych przez sąd za uzasadnione. Do takich przyczyn należą
tak wady oświadczenia woli, jak i okoliczności powstałe następczo, umożliwiające
cofnięcie czynności dokonanych pod każdym względem prawidłowo, przy czym
samo złożenie oświadczenia o uchyleniu się od skutków prawnych oświadczenia woli
nie wystarcza. Do obowiązków strony należy bowiem wskazanie przyczyny wadliwo-
ści oświadczenia, do sądu zaś ocena, czy przyczyny te są dostateczne dla skutecz-
nego uchylenia się od skutków oświadczenia woli w myśl przepisów prawa cywilne-
go. Odnosząc się do zarzutów zawartych w zażaleniu skarżącej Sąd Apelacyjny
podniósł, iż zgodnie z art. 469 k.p.c. sąd uzna cofnięcie środka odwoławczego za
niedopuszczalne, gdyby czynność ta naruszała słuszny interes ubezpieczonego.
4
Skoro zebrany w sprawie materiał dowodowy wskazuje, że przyznane wnioskodaw-
czyni świadczenie było nienależne jako przyznane i wypłacone na podstawie przed-
stawionych przez nią fałszywych dokumentów, zatem cofnięcie odwołania było do-
puszczalne, zaś wnioskodawczyni nie wykazała ani przyczyny wadliwości oświad-
czenia pełnomocnika, ani przekroczenia przez niego umocowania, ani okoliczności,
aby nie zdawała sobie sprawy z konsekwencji prawnych cofnięcia środka odwoław-
czego.
Kasację od powyższego postanowienia wywiodła wnioskodawczyni, domaga-
jąc się jego uchylenia oraz uchylenia poprzedzającego go postanowienia Sądu
Okręgowego w Poznaniu z dnia 2 lipca 2004 r. i przekazania sprawy Sądowi pierw-
szej instancji do ponownego rozpoznania, ewentualnie uchylenia zaskarżonego po-
stanowienia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi drugiej instan-
cji.
Jako podstawy kasacji skarżąca wskazała: 1) naruszenie przepisów postępo-
wania, które miało istotny wpływ na wynik sprawy, a mianowicie: a) art. 93 k.p.c., po-
przez uznanie, że wnioskodawczyni nie była uprawniona do odwołania oświadczenia
swojego pełnomocnika procesowego o cofnięciu odwołania w zażaleniu na postano-
wienie o umorzeniu postępowania, b) art. 469 k.p.c., poprzez uznanie za dopuszczal-
ne cofnięcie odwołania pomimo tego, że czynność ta naruszała słuszny interes wnio-
skodawczyni i c) przepisu art. 328 § 2 k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c., poprzez
niewyjaśnienie podstaw faktycznych i prawnych rozstrzygnięcia w zakresie podnie-
sionego w zażaleniu zarzutu naruszenia przepisu art. 469 k.p.c. oraz niewyjaśnienia
wszystkich istotnych okoliczności faktycznych sprawy oraz 2) naruszenie prawa ma-
terialnego, a mianowicie art. 82 k.c., poprzez jego niezastosowanie i uznanie za
ważne oświadczenia woli wnioskodawczyni o wyrażeniu zgody na cofnięcie odwoła-
nia przez jej pełnomocnika, mimo że złożone ono zostało w stanie wyłączającym
świadome powzięcie decyzji i wyrażenie woli, a tym samym było nieważne.
W uzasadnieniu kasacji podniesiono, iż w orzecznictwie Sądu Najwyższego
istnieje rozbieżność poglądów w zakresie dopuszczalności odwołania przez stronę w
zażaleniu na postanowienie o umorzeniu postępowania oświadczenia złożonego
przez jej pełnomocnika procesowego. Część orzeczeń bowiem dopuszczalność taką
wyklucza, bądź uznaje ją za prawnie ograniczoną (tak w postanowieniach z dnia 14
stycznia 1998 r., II UKN 595/98 oraz z 17 sierpnia 2000 r., II CKN 888/00), część zaś
odwołanie takie uznaje za dopuszczalne (tak w uchwale z dnia 26 kwietnia 1995 r., III
5
CZP 43/95). Zdaniem skarżącej, „niezwłoczność” odwołania przez stronę oświadcze-
nia jej pełnomocnika, o której mowa w art. 93 k.p.c., oznacza odwołanie bez zbędnej
zwłoki po chwili, gdy mocodawca zdał sobie sprawę z treści i znaczenia oświadcze-
nia pełnomocnika, a zatem do czasu prawomocnego zakończenia postępowania,
także w zażaleniu na postanowienie o jego umorzeniu. Skoro więc wnioskodawczyni,
będąc w stanie wyłączającym świadome powzięcie decyzji i wyrażenie woli, nie zda-
wała sobie sprawy ze znaczenia oświadczenia pełnomocnika - przeto niezwłocznie
(we własnym zażaleniu na postanowienie o umorzeniu postępowania) skutecznie to
oświadczenie odwołała, przedkładając stosowne zaświadczenie lekarskie i wykazu-
jąc w ten sposób przyczynę wadliwości oświadczenia. Niezależnie od powyższego
Sąd Apelacyjny zaniechał ustalenia prawdziwości przyczyny, dla której wnioskodaw-
czyni zrezygnowała z uzyskania zmiany niekorzystnej dla niej decyzji organu rento-
wego w sytuacji, gdy Sąd pierwszej instancji w ogóle nie badał kwestii, czy cofnięcie
odwołania naruszało słuszny interes skarżącej, a tym samym czy było dopuszczalne
w świetle art. 469 k.p.c. Jeżeli nawet Sąd Apelacyjny aprobował ustalenia faktyczne
Sądu Okręgowego i ich konsekwencje prawne oraz uznawał dopuszczalność cofnię-
cia odwołania na podstawie art. 469 k.p.c., to winien szczegółowo wyjaśnić podstawę
faktyczną i prawną swego rozstrzygnięcia stosownie do art. 328 § 2 k.p.c. w związku
z art. 391 § 1 k.p.c. Zdaniem skarżącej, cofnięcie odwołania naruszało jej słuszny
interes, jakim jest szybkie i skuteczne nabycie świadczeń, gdyż ubezpieczony nie
może ponosić konsekwencji prawnych braku dokumentacji pracodawcy. Tym samym
nie sposób uznać, aby pobrane przez wnioskodawczynię świadczenia emerytalne
były nienależne w rozumieniu art. 138 ust. 1 i 2 ustawy o emeryturach i rentach z
Funduszu Ubezpieczeń Społecznych jako przyznane na podstawie fałszywych do-
kumentów lub świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę świadczenia pobiera-
jącą.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja nie zawiera uzasadnionych podstaw i dlatego podlega oddaleniu.
Przede wszystkim niezasadny okazał się zarzut naruszenia przez Sąd Apelacyjny
przepisu art. 93 k.p.c. W myśl art. 91 k.p.c. pełnomocnictwo ogólne obejmuje z mocy
prawa umocowanie do dokonywania wszystkich łączących się ze sprawą czynności
procesowych. Stosownie do art. 95 § 2 k.c. czynność dokonana przez pełnomocnika
6
w granicach umocowania pociąga za sobą skutki bezpośrednio dla reprezentowane-
go, co oznacza, iż wiąże mocodawcę od chwili dokonania. Zasada ta nie dotyczy
sytuacji określonej w art. 93 k.p.c., w której mocodawca - stawający jednocześnie z
pełnomocnikiem - niezwłocznie sprostował lub odwołał oświadczenie pełnomocnika.
Przepis art. 93 k.p.c., będący wyrazem zasady prymatu woli mocodawcy nad wolą
pełnomocnika, jest przepisem szczególnym w stosunku do art. 91 k.p.c. określające-
go zakres pełnomocnictwa procesowego, a zatem nie podlega wykładni rozszerzają-
cej, co z kolei oznacza, iż zasadą jest, że mocodawca stający jednocześnie z pełno-
mocnikiem na posiedzeniu sądowym może niezwłocznie prostować lub odwoływać
oświadczenia pełnomocnika. Użyte w omawianym przepisie określenie „niezwłocz-
nie” oznacza tyle, co dokonanie tej czynności zaraz, natychmiast, bez odkładania na
dalszy termin (odraczania), bez opóźnienia i bez zwlekania (zwłoki). A zatem spro-
stowanie lub odwołanie będzie niezwłoczne, jeżeli zostanie dokonane bezpośrednio
po oświadczeniu złożonym przez pełnomocnika, bądź przy pierwszej sposobności,
gdy strona ma głos, a z pewnością nie później, niż przed zamknięciem posiedzenia
sądowego, na którym pełnomocnik złożył oświadczenie w obecności swojego moco-
dawcy. Ostateczna ocena tej kwestii zawsze należy do sądu, który bierze pod uwagę
przebieg (dynamikę) konkretnego posiedzenia. Rozciągnięcie tego uprawnienia aż
na zażalenie na postanowienie umarzające postępowanie wskutek cofnięcia pozwu
(odwołania) lub zawarcia ugody byłoby sprzeczne z zawartą w art. 95 § 2 k.c. i wyni-
kającą z istoty pełnomocnictwa zasadą, że czynności dokonane przez pełnomocnika
(dobrze czy źle) wywołują skutki prawne dla mocodawcy od momentu ich dokonania i
w żadnym razie nie znajduje podstawy w art. 93 k.p.c. Natomiast przytoczone w
kasacji orzeczenia Sądu Najwyższego (uchwała z dnia 26 kwietnia 1995 r., III CZP
43/95 - OSNC 1995 nr 9, poz. 122 oraz postanowienia z dnia 14 stycznia 1998 r., II
UKN 595/98 - OSNAPiUS 2000 nr 10, poz. 407 i z dnia 17 sierpnia 2000 r., II CKN
888/00 - OSNC 2001 nr 1, poz. 17) nie wskazują na brak jednolitości poglądów w
kwestii możliwości odwoływania lub prostowania oświadczeń złożonych przez peł-
nomocnika stawającego razem z mocodawcą. Dotyczą one bowiem dopuszczalności
takiego odwoływania lub prostowania w sytuacjach nie przewidzianych w art. 93
k.p.c., a więc wówczas, gdy mocodawca nie jest obecny przy składaniu oświadcze-
nia przez pełnomocnika i nie może prostować ani odwoływać jego oświadczeń nie-
zwłocznie. Sytuacja taka w rozpoznawanej sprawie nie zachodzi.
7
Nieuzasadniony jest także kasacyjny zarzut naruszenia przez Sąd drugiej in-
stancji art. 469 k.p.c. Cofnięcie pozwu (odwołania) jest cofnięciem wniosku o udzie-
lenie ochrony prawnej roszczeniu procesowemu, a tym samym wyrazem prawa
strony do dysponowania przedmiotem procesu oraz odwołalności czynności proce-
sowych. Odwołanie cofnięcia pozwu (odwołania) jest dopuszczalne, o ile oświadcze-
nie powoda (wnioskodawcy) jest dokonane do czasu uprawomocnienia się postano-
wienia sądu o umorzeniu postępowania i pod warunkiem wskazania przyczyny wa-
dliwości oświadczenia bądź okoliczności powstałych następczo. Poprzez odwołanie
czynności procesowej strona realizuje bowiem prawo do eliminacji czynności proce-
sowych wadliwych, to jest niezgodnych z jej rzeczywistą wolą. Nie budzi tym samym
wątpliwości, iż czynność dyspozycyjna stron, jaką jest między innymi cofnięcie po-
zwu (odwołania) podlega ocenie sądu pod kątem zgodności z prawem i zasadami
współżycia społecznego (art. 203 § 4 k.p.c.), a w sprawach z zakresu pracy i ubez-
pieczeń społecznych, także pod kątem nienaruszania słusznego interesu pracownika
lub ubezpieczonego (art. 469 k.p.c.). Oznacza to, że przyczyny powodujące odwoła-
nie dyspozycyjnej czynności procesowej (w tym wady oświadczenia woli) winny
podlegać kontroli sądowej co do ich zasadności, zaś sąd może dopuszczalność
cofnięcia pozwu (odwołania) oceniać oddzielnie od skuteczności czynności, jaką jest
sprostowanie lub odwołanie oświadczenia pełnomocnika (por. postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 20 grudnia 2000 r., I PKN 650/00, OSNAPiUS 2002 nr 16, poz.
383).
Sąd drugiej instancji prawidłowo przyjął, iż zażalenie wnioskodawczyni podle-
gało rozpoznaniu w aspekcie sądowej kontroli odwołania przez stronę czynności pro-
cesowych, albowiem przed uprawomocnieniem się postanowienia o umorzeniu po-
stępowania odwołała ona oświadczenie o cofnięciu odwołania, złożone przez jej peł-
nomocnika procesowego. Rozpoznanie zażalenia wymagało zatem rozważenia pra-
widłowości postępowania Sądu pierwszej instancji w zakresie stosowania art. 203 §
4 k.p.c. i art. 469 k.p.c. oraz ewentualnych wad oświadczenia o cofnięciu odwołania.
Zgodnie z art. 469 k.p.c. sąd uzna cofnięcie pozwu (odwołania) za niedopusz-
czalne także wówczas, gdyby czynność ta naruszała słuszny interes pracownika lub
ubezpieczonego. W sprawach z zakresu ubezpieczenia społecznego interesem tym
jest szybkie i skuteczne nabycie świadczeń, zaś cofnięcie środka odwoławczego na-
ruszałoby ów interes wówczas, gdyby rozważenie wszystkich okoliczności sprawy
doprowadziło do wniosku, że po rozpoznaniu sprawy przez sąd odwoławczy ubez-
8
pieczony uzyskałby pozytywne rozstrzygnięcie (por. postanowienia Sądu Najwyższe-
go z dnia 17 stycznia 1997 r., I PKN 74/96 - OSNAPiUS 1997 nr 17, poz. 318 oraz z
dnia 13 maja 1999 r., II UKN 614/98 - OSNAPiUS 2000 nr 14, poz. 563). Również w
wyroku z dnia 22 listopada 2001 r., I PKN 680/00 (OSNP2003 nr 20, poz. 488) Sąd
Najwyższy stwierdził, iż ocena sądu, czy cofnięcie pozwu nie narusza słusznego inte-
resu pracownika (art. 469 k.p.c.) dokonywana jest w płaszczyźnie obiektywnej - w
konfrontacji z zasadnością roszczeń pracownika, a nie w płaszczyźnie subiektywnej -
przez odwołanie się do rozważenia, czy pracownik miał świadomość, że cofając po-
zew działa wbrew swoim interesom, czy też tej świadomości nie miał.
W rozpoznawanej sprawie Sąd Okręgowy, aczkolwiek ograniczył się do powo-
łania art. 203 § 4 k.p.c., bez przytoczenia przepisu art. 469 k.p.c. i w konsekwencji
bez odniesienia się do dopuszczalności cofnięcia odwołania w kontekście słusznego
interesu wnioskodawczyni, w istocie dokonał oceny zasadności jej żądania w świetle
zgromadzonego w aktach sprawy materiału oraz przepisów regulujących instytucję
zwrotu nienależnego świadczenia z ubezpieczenia społecznego (art. 138 ustawy z
dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecz-
nych, jednolity tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm.). Rozważania Sądu
Okręgowego doprowadziły go do wniosku, iż świadczenie, przyznane skarżącej na
podstawie dokumentów, w fałszowaniu których - co sama przyznała - uczestniczyła,
było nienależne. Ponadto nie wykazała ona faktu zatrudnienia po dniu 11 paździer-
nika 1997 r. oraz zatrudnienia w Spółce „L.” w P. w latach 1988 - 1992. Sąd Apela-
cyjny, podzielając w pełni ustalenia Sądu pierwszej instancji, poddał ocenie dopusz-
czalność cofnięcia odwołania w kontekście słusznego interesu wnioskodawczyni (art.
469 k.p.c.) zestawionego z przyjętą bezzasadnością jej żądania zmiany zaskarżo-
nych decyzji organu rentowego, zaś kasacja skutecznie tej oceny nie podważa. Pod-
niesiony argument, że cofnięcie odwołania naruszało słuszny interes wnioskodaw-
czyni, gdyż poczynione w sprawie ustalenia nie wskazywały na wypełnienie hipotezy
art. 138 ust. 1 i 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecz-
nych jest bezpodstawny. Argument ten sprowadza się do stwierdzenia, iż skarżąca
nie może ponosić konsekwencji prawnych braku będącej w posiadaniu pracodawcy
dokumentacji płacowej dotyczącej 1998 r. Tymczasem z nie podważanych ustaleń
Sądów obu instancji wynika, że w tym okresie wnioskodawczyni nie pozostawała już
w zatrudnieniu w Państwowym Liceum Sztuk Plastycznych [...] w P.
9
W konsekwencji nieuzasadniony jest zarzut naruszenia przepisów postępowa-
nia, mogącego mieć istotny wpływ na wynik sprawy poprzez naruszenie art. 328 § 2
k.p.c. w związku z art. 391 k.p.c. polegające na niewyjaśnieniu podstaw faktycznych i
prawnych rozstrzygnięcia w zakresie naruszenia art. 469 k.p.c. oraz niewyjaśnieniu
wszystkich okoliczności faktycznych sprawy w zakresie wysokości przyznanej skar-
żącej emerytury. Stosownie do art. 3931
pkt 2 k.p.c. podstawą kasacji może być na-
ruszenie nie jakichkolwiek przepisów postępowania, ale tylko takich, których naru-
szenie mogło wywrzeć istotny wpływ na wynik sprawy. Przepis art. 328 § 2 k.p.c. wy-
mienia konieczne elementy uzasadnienia orzeczenia sądowego, a jego naruszenie w
zakresie wskazanym w kasacji nie może być w niniejszej sprawie kwalifikowane jako
wpływające - i to w sposób istotny - na wynik sprawy. W wyroku z dnia 27 czerwca
2001 r., II UKN 446/00 (OSNP 2003 nr 7, poz. 182) Sąd Najwyższy stwierdził, iż uza-
sadnienie wyroku wyjaśnia przyczyny, dla jakich orzeczenie zostało wydane, spo-
rządzane jest już po rozstrzygnięciu sprawy i w tej sytuacji sporządzenie go nawet z
naruszeniem wymagań ustawowych tylko wyjątkowo może być uznane za wpływa-
jące istotnie na sposób rozstrzygnięcia. Należy przy tym zauważyć, iż - wbrew sta-
nowisku skarżącej - uzasadnienie postanowienia Sądu drugiej instancji zawiera wy-
jaśnienie podstawy faktycznej i prawnej uznania cofnięcia przez pełnomocnika wnio-
skodawczyni odwołania od decyzji organu rentowego za nienaruszające jej słuszne-
go interesu, z powołaniem się na ustalenia poczynione przez Sąd Okręgowy oraz
przytoczeniem przepisów prawa.
Niezasadny jest wreszcie zarzut naruszenia art. 82 k.c. poprzez jego niezasto-
sowanie. Przepis ten stanowi, iż nieważne jest oświadczenie woli złożone przez
osobę, która z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świa-
dome lub swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Dotyczy to w szczególności
choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego, chociażby nawet prze-
mijającego, zaburzenia czynności psychicznych. Należy mieć na uwadze, iż osoby
fizyczne składają oświadczenia woli bezpośrednio lub przez swoich przedstawicieli
ustawowych bądź pełnomocników. Oświadczenie woli pełnomocnika jest wyrazem i
realizacją woli mocodawcy, a czynność prawna dokonana przez pełnomocnika w
granicach umocowania pociąga za sobą skutki bezpośrednio dla reprezentowanego
(art. 95 § 2 k.c.). Skoro zgodnie z określoną w art. 95 § 2 k.c. teorią reprezentacji
podmiotem dokonującym czynności prawnej jest przedstawiciel, a nie reprezentowa-
ny, przeto o wadach oświadczenia woli należy rozstrzygać na podstawie okoliczności
10
zachodzących po stronie przedstawiciela, a nie reprezentowanego (mocodawcy). W
zakresie pełnomocnictwa w niektórych przypadkach, obok okoliczności zachodzą-
cych po stronie pełnomocnika, podlegają uwzględnieniu także okoliczności istniejące
po stronie mocodawcy. Pełnomocnik zobowiązany jest zatem do starannego działa-
nia i za takie działania ponosi odpowiedzialność wobec mocodawcy, przy czym w
konkretnych okolicznościach stan świadomości mocodawcy może mieć decydujące
znaczenie dla oceny skutków wadliwego oświadczenia woli pełnomocnika, od któ-
rych może uchylić się sam pełnomocnik, jak i mocodawca.
Sąd drugiej instancji przyjął, iż wnioskodawczyni nie wykazała przyczyny wa-
dliwości oświadczenia złożonego przez jej pełnomocnika, a tym samym ustalił, że
przyczyna taka nie występowała. Wady oświadczenia woli w znaczeniu ich występo-
wania w okolicznościach sprawy należą do ustaleń faktycznych i z tego względu, w
razie braku w tym zakresie stosownych zarzutów, o których mowa w art. 3931
pkt 2
k.p.c., nie podlegają kontroli kasacyjnej, zaś Sąd Najwyższy orzeka w ramach usta-
lonego w postępowaniu stanu faktycznego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6
listopada 1996 r., II UKN 9/96, OSNAPiUS 1997 nr 11, poz. 201). Konsekwencją do-
konanego przez Sąd Apelacyjny ustalenia co do braku wadliwości oświadczenia peł-
nomocnika wnioskodawczyni w przedmiocie cofnięcia odwołania było niezastoso-
wanie przez ten Sąd przepisu art. 82 k.c., a kasacja skutecznie ustalenia tego nie
podważa.
Należy zauważyć, iż skarżąca podnosi, że w zażaleniu na postanowienie o
umorzeniu postępowania powołała się na okoliczność, że oświadczenie w przedmio-
cie zgody na cofnięcie odwołania przez jej pełnomocnika procesowego złożyła w sta-
nie wyłączającym świadome i swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli, albo-
wiem z powodu choroby i zażywania silnych leków nie zdawała sobie sprawy z kon-
sekwencji prawnych dokonania tej czynności. Przedłożyła przy tym zaświadczenie
lekarskie mające stan ten wykazać. Skarżąca pomija jednak, że oświadczenie woli w
przedmiocie cofnięcia odwołania złożył w jej imieniu należycie umocowany pełno-
mocnik. Skarżąca nie twierdzi także, że oświadczenie to było wadliwe i na czym wa-
dliwość ta polegała, a tym samym nie uchyla się od skutków oświadczenia woli zło-
żonego przez pełnomocnika. Przedłożone zaświadczenie lekarskie potwierdza jedy-
nie fakt pobierania przez skarżącą leków z powodu infekcji dróg oddechowych oraz
zespołu bólowego kręgosłupa. Należy zauważyć, iż w protokole rozprawy z dnia 2
lipca 2004 r. brak jest jakiejkolwiek wzmianki o tym, aby wnioskodawczyni lub jej peł-
11
nomocnik składali wniosek o odroczenie rozprawy względnie jej przerwanie z powo-
du złego samopoczucia wnioskodawczyni. Fakt zażywania przez wnioskodawczynię
w dniu rozprawy leków z powodu infekcji dróg oddechowych oraz zespołu bólowego
kręgosłupa nie jest sam przez się równoznaczny z przytoczeniem przez nią pod-
stawy z art. 82 k.c. w postaci stanu wyłączającego świadome powzięcie decyzji i wy-
rażenie woli przez jej pełnomocnika procesowego. Dla oceny stanu świadomości
skarżącej fakt, że korzystała ona z pomocy profesjonalnego pełnomocnika ma nato-
miast znaczenie o tyle, iż jest oczywiste, że gdyby nie mogła świadomie i swobodnie
podjąć decyzji, to jej pełnomocnik podjąłby stosowne czynności. Takie działania nie
zostały podjęte. Wręcz przeciwnie, z protokołu rozprawy z dnia 2 lipca 2004 r. wy-
nika, iż wnioskodawczyni składała obszerne i szczegółowe wyjaśnienia (których
zgodności z rzeczywistym stanem rzeczy nie podważa), zaś cofnięcie odwołania na-
stąpiło po przerwie zarządzonej w posiedzeniu sądowym celem przeprowadzenia
stosownej konsultacji pomiędzy skarżącą a jej pełnomocnikiem.
Z tych przyczyn kasacja, jako pozbawiona usprawiedliwionych podstaw, pod-
lega oddaleniu w oparciu o przepis art. 39312
k.p.c.
========================================