Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 18 stycznia 2007 r.
II PK 179/06
Rozstrzygnięcie problemu zbiegu dwóch uprawnień do podwyżek wyna-
grodzenia za pracę wynikających z art. 4a ustawy o negocjacyjnym systemie
kształtowania przyrostu przeciętnych wynagrodzeń u przedsiębiorców oraz o
zmianie niektórych ustaw (Dz.U. z 1995 r. Nr 1, poz. 2 ze zm.) oraz ze zbioro-
wego porozumienia płacowego powinno być dokonane w drodze wykładni woli
stron tego porozumienia.
Przewodniczący SSN Zbigniew Myszka, Sędziowie SN: Małgorzata
Wrębiakowska-Marzec (sprawozdawca), Andrzej Wróbel.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 18 stycznia
2007 r. sprawy z powództwa Marioli B., Jolanty J., Magdaleny M. przeciwko Akade-
mickiemu Szpitalowi Klinicznemu [...] w W. o wynagrodzenie, na skutek skargi kasa-
cyjnej powódek od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecz-
nych we Wrocławiu z dnia 15 grudnia 2005 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu-Są-
dowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu do ponownego rozpoznania i
orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Wyrokiem z dnia 21 lutego 2005 r. Sąd Rejonowy dla Wrocławia Śródmieścia -
Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu zasądził od Akademickiego
Szpitala Klinicznego [...] w W. na rzecz Małgorzaty B., Barbary W., Jolanty P. i Anny
W. kwoty po 2.755,75 zł z ustawowymi odsetkami w rozbiciu miesięcznym, na rzecz
powódek Jolanty J., Magdaleny M. i Marioli B. kwoty po 4.078,51 zł z ustawowymi
odsetkami w rozbiciu miesięcznym, oddalił w pozostałym zakresie powództwo Jo-
lanty J., Marioli B. i Magdaleny M., umorzył w pozostałym zakresie postępowanie w
stosunku do Małgorzaty B., Barbary W., Jolanty P. oraz Anny W. i nadał wyrokowi w
2
częściach zasądzających rygor natychmiastowej wykonalności do wysokości jedno-
miesięcznych wynagrodzeń powódek.
Podstawę rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia faktyczne. Powódki
są zatrudnione w pozwanym Szpitalu na podstawie umów o pracę na czas nieokre-
ślony na stanowiskach pielęgniarek. W wyniku negocjacji pomiędzy stroną pozwaną
a Komitetem Strajkowym Ogólnopolskiego Związku Zawodowego Pielęgniarek i Po-
łożnych w dniu 20 grudnia 2000 r. zawarte zostało porozumienie określające między
innymi w pkt 1 wzrost wynagrodzenia dla personelu pielęgniarskiego począwszy od 1
stycznia 2001 r. średnio o 250 zł brutto do uposażenia zasadniczego na każdy etat
pielęgniarski. Ponadto w pkt 5 porozumienia strony ustaliły, że ewentualne zmiany
systemowe o negocjacyjnym systemie wynagradzania pracowników ochrony zdrowia
będą obejmowały również - niezależnie od ustaleń zawartych w pkt 1 - grupę zawo-
dową pielęgniarek w porównywalnym stopniu do innych grup zawodowych w pozwa-
nym Szpitalu. W 2001 r. powódki otrzymały podwyżkę wynagrodzenia średnio po 250
zł miesięcznie. W wyniku wzrostu wynagrodzeń w styczniu 2001 r. w porównaniu z
grudniem 2000 r. wynagrodzenie powódek z uwzględnieniem jego składników (do-
datku stażowego, premii, dodatku funkcyjnego, dodatku za godziny nocne i świą-
teczne) wzrosło w przypadku Małgorzaty B. o kwotę 474,34 zł, Barbary W. - 506,54
zł, Jolanty P. - 456,09 zł, Magdaleny M. - 744,95 zł, Jolanty J. - 429,22 zł, Anny W. -
385,48 zł oraz Marioli B. - 448,82 zł. Pozwany Szpital nie przyznawał żadnych dodat-
kowych podwyżek w latach 2002 - 2004.
W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy stanął na stanowisku, że
zawarte w grudniu 2000 r. porozumienie zbiorowe, dotyczące podwyżek wynagro-
dzeń dla pracowników w roku 2001, uregulowało ich uprawnienia w tym zakresie
analogicznie do uprawnień wynikających z art. 4a ustawy z dnia 22 grudnia 2000 r. o
zmianie ustawy o negocjacyjnym systemie kształtowania przyrostu przeciętnych wy-
nagrodzeń u przedsiębiorców oraz o zmianie niektórych ustaw i ustawy o zakładach
opieki zdrowotnej (Dz.U. z 2001 r. Nr 5, poz. 45) i było dla nich korzystniejsze od
rozwiązań ustawowych. W tej sytuacji bezzasadne jest żądanie ponownego podwyż-
szenia płac w 2001 r. ze skutkiem na lata następne. Za usprawiedliwione uznał na-
tomiast Sąd Rejonowy powództwa w zakresie podwyżek wynagrodzeń począwszy od
2002 r., wskazując, że dokonane na podstawie art. 4a ustawy podwyższenie wyna-
grodzenia następuje na stałe w tym sensie, iż po latach wskazanych w powołanym
3
przepisie nie powraca ono do poprzedniego poziomu, lecz może jedynie ulec zmianie
na zasadach ogólnych.
W apelacji od powyższego wyroku powódki Magdalena M., Jolanta J. i Mariola
B. domagały się jego zmiany w części oddalającej powództwo i uwzględnienia rosz-
czeń, zarzucając naruszenie art. 4a ust. 1 i 2 ustawy z dnia 16 grudnia 1994 r. o ne-
gocjacyjnym systemie kształtowania przyrostu przeciętnych wynagrodzeń, art. 62d
ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej, art. 65 k.c. w
związku z art. 5 k.c. i w związku z pkt 1 porozumienia z dnia 20 grudnia 2000 r. oraz
art. 9 k.p. W toku postępowania apelacyjnego powódki rozszerzyły powództwo, wno-
sząc o zasądzenie wyrównania wynagrodzeń za dalszy okres od lutego do września
2005 r. w kwotach po 110,23 zł za każdy miesiąc wraz z ustawowymi odsetkami. W
tym zakresie Sąd Okręgowy ustalił, że na mocy zawartego przez stronę pozwaną z
działającymi u niej organizacjami związkowymi porozumienia z dnia 27 stycznia 2005
r. przyjęto, iż do dnia 31 grudnia 2005 r. pozwany Szpital wypłaci każdemu upraw-
nionemu pracownikowi wskazane w porozumieniu kwoty tytułem przyrostu wynagro-
dzeń za 2002 r. i ich efektu finansowego do dnia 31 grudnia 2004 r. Ponadto strona
pozwana zobowiązała się do podwyższenia od dnia 1 stycznia 2005 r. wynagrodzeń
pracowników o kwotę 110 zł miesięcznie, obejmującą stałe składniki wynagrodzenia
(wynagrodzenie zasadnicze, dodatek za wysługę lat, premię), przy czym wypłata
podwyżek wraz z wyrównaniem za miesiące styczeń i luty nastąpi do dnia 3 kwietnia
2005 r. Wypłata określonych w porozumieniu podwyżek była przez pozwany Szpital
realizowana.
Wyrokiem z dnia 15 grudnia 2005 r. Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych we Wrocławiu oddalił apelację, podzielając ustalenia poczynione w
sprawie przez Sąd pierwszej instancji oraz dokonaną przez ten Sąd ocenę prawną.
Sąd Okręgowy wskazał, że istota sporu w niniejszej sprawie sprowadzała się do
oceny, czy strona pozwana - jako pracodawca - zrealizowała wobec pracowników
wynikający z ustawy z dnia 22 grudnia 2000 r. o zmianie ustawy o negocjacyjnym
systemie kształtowania przyrostu przeciętnych wynagrodzeń u przedsiębiorców oraz
zmianie niektórych ustaw i ustawy o zakładach opieki zdrowotnej obowiązek pod-
wyższania wynagrodzeń w latach 2001 i 2002. Powołana ustawa znowelizowała
ustawę z dnia 16 grudnia 1994 r. o negocjacyjnym systemie kształtowania przyrostu
przeciętnych wynagrodzeń u przedsiębiorców oraz o zmianie niektórych ustaw
(Dz.U. z 1995 r. Nr 1, poz. 2 ze zm.). Jej celem było włączenie samodzielnych pu-
4
blicznych zakładów opieki zdrowotnej w obręb podmiotowego zakresu ustawy z dnia
16 grudnia 1994 r., a celem doraźnym - zagwarantowanie podwyżek pracownikom
samodzielnych zakładów opieki zdrowotnej. W ocenie Sądu drugiej instancji, podło-
żem zawartego w grudniu 2000 r. przez stronę pozwaną z działającymi u niej organi-
zacjami związkowymi porozumienia była ogólnopolska akcja strajkowa, której finał
znalazł swoje odzwierciedlenie w powołanej ustawie z 22 grudnia 2000 r., zobowią-
zującej samodzielne zakłady opieki zdrowotnej do podwyższenia przeciętnego wy-
nagrodzenia o określoną kwotę. Zawarte porozumienie z dnia 20 grudnia 2000 r.
zrealizowało zatem cel, do którego zmierzali pracownicy służby zdrowia poprzez ak-
cje protestacyjne i strajkowe, a zaspokojenie podwyższenia wynagrodzenia na jego
podstawie wyklucza możliwość jednoczesnego dochodzenia roszczeń na podstawie
ustawy. Zawarcie porozumienia miało bowiem na celu uprzedzenie przepisów
ustawy dla załagodzenia konfliktu w pozwanym Szpitalu. W konsekwencji podwyżka
wynikająca z porozumienia skonsumowała - jako korzystniejsza - podwyżkę ustawo-
wą, a roszczenie powódek narusza w tej sytuacji art. 8 k.p. W tym zakresie Sąd
Okręgowy powołał się na poglądy wyrażone przez Sąd Najwyższy w uchwale z dnia
16 grudnia 2004 r., II PZP 12/04 (OSNP 2005 nr 9, poz. 122) oraz wyroku z dnia 17
września 1992 r., I PKN 273/97 (OSNAPiUS 1998 nr 13, poz. 394). Zdaniem Sądu
drugiej instancji, pogląd, że przewidziany wskazaną ustawą wzrost wynagrodzenia
oznacza przyrost wynagrodzenia zasadniczego, od którego należy ustalić inne
składniki wynagrodzenia, pozostaje w sprzeczności z brzmieniem przepisu art. 4a
ust. 1 ustawy, mówiącym o przyroście wynagrodzenia nie niższym niż 203 złote
łącznie ze skutkami wzrostu wszystkich składników wynagrodzenia.
W skardze kasacyjnej od powyższego wyroku powódki zarzuciły: 1) narusze-
nie prawa materialnego, przez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie art. 4a
ust. 1 i 2 oraz art. 4 ust. 3a ustawy z dnia 16 grudnia 1994 r. o negocjacyjnym syste-
mie kształtowania przyrostu przeciętnych wynagrodzeń, art. 65 k.c. w związku z pkt 5
i w związku z pkt 1 porozumienia z dnia 20 grudnia 2000 r., art. 62d ustawy z dnia 30
sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej, art. 112
i art. 8 k.p. oraz 2) naruszenie
przepisów postępowania, które mogło mieć wpływ na wynik sprawy, to jest art. 227
k.p.c. w związku z art. 391 i art. 382 k.p.c. Wskazując na powyższe zarzuty skarżące
wniosły o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego roz-
poznania Sądowi drugiej instancji.
5
W uzasadnieniu skargi kasacyjnej podniesiono, że powódkom przysługiwały
podwyżki wynagrodzeń zarówno na podstawie porozumienia z dnia 20 grudnia 2000
r., jak i na podstawie art. 4a ustawy z dnia 16 grudnia 2000 r. Takie stanowisko nie
jest sprzeczne z art. 8 k.p., ponieważ zgodna wola stron porozumienia „wykazywała
dążenie do stanu wyznaczonego międzynarodowym standardem dotyczącym warun-
ków pracy i życia personelu pielęgniarskiego”. W tym zakresie skarżące powołały się
na pogląd wyrażony w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 15 marca 2005 r., II PK
143/05. Ponadto podniosły, że w uchwale z dnia 20 maja 2004 r., II PZP 7/04, Sąd
Najwyższy odrzucił koncepcję wywiedzenia z art. 4a ustawy z dnia 16 grudnia 1994
r. okresowego dodatku do wynagrodzenia, opowiadając się za normalnym podwyż-
szeniem wynagrodzenia. W ocenie powódek przez normalne podwyższenie winno
się rozumieć wzrost wynagrodzenia zasadniczego „jako równoważnika dotychcza-
sowej pracy”. Ich zdaniem zmiany systemowe w sferze uprawnień płacowych, w tym
w zakresie wypowiedzenia prawa do dodatkowego wynagrodzenia rocznego, wyma-
gają przeprowadzenia procesu negocjacyjnego i zawarcia porozumienia, o którym
mowa w art. 4 ust. 1 ustawy. Skarżące wskazały wreszcie, że Sąd Okręgowy dopu-
ścił się naruszenia art. 227 k.p.c., poprzez nieprzeprowadzenie „istotnych jakościo-
wych i ilościowych ustaleń porównawczych” niezbędnych dla zastosowania art. 112
k.p. oraz naruszenia art. 382 k.p.c., przez pominięcie materiału porównawczego
odnoszącego się do sytuacji pracowników innych samodzielnych publicznych zakła-
dów opieki zdrowotnej dla ustalenia realnego osiągnięcia celów ustawy.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W ramach podstawy kasacyjnej określonej w art. 3983
§ 1 pkt 2 k.p.c. skar-
żące zarzuciły naruszenie art. 227 i art. 382 k.p.c. W świetle art. 3983
§ 1 pkt 2 k.p.c.
samo naruszenie przepisów postępowania nie jest wystarczającą podstawą skargi
kasacyjnej, gdyż musi to być naruszenie tego rodzaju, że mogło mieć istotny (decy-
dujący, stanowczy) wpływ na wynik sprawy w tym sensie, że następstwa wadliwości
postępowania kształtowały lub współkształtowały treść kwestionowanego orzeczenia.
Przepis art. 382 k.p.c. stanowi, że sąd drugiej instancji orzeka na podstawie mate-
riału zebranego w postępowaniu w pierwszej instancji oraz w postępowaniu apela-
cyjnym. Naruszenie art. 382 k.p.c. ma więc miejsce wtedy, gdy sąd drugiej instancji,
mimo przeprowadzonego przez siebie postępowania dowodowego, orzekł wyłącznie
6
na podstawie materiału zgromadzonego przed sądem pierwszej instancji albo oparł
swoje orzeczenie na własnym materiale, z pominięciem wyników postępowania do-
wodowego przeprowadzonego przez sąd pierwszej instancji, bądź bezpodstawnie
nie uzupełnił postępowania dowodowego, albo pominął część zebranego materiału,
jeżeli przy tym uchybienia te mogły mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Dla roz-
strzygnięcia sprawy mają znaczenie nie jakiekolwiek fakty, lecz fakty istotne (art. 227
k.p.c.). O tym, jakie okoliczności - jako istotne - wymagają wyjaśnienia, decydują
twierdzenia faktyczne strony oraz te przepisy prawa materialnego, które powinny być
zastosowane w rozpoznawanej sprawie (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30
sierpnia 1990 r., IV CR 236/90, OSNCP 1991 nr 10-12, poz. 125). Sądy obu instancji
uznały, że istota niniejszej sprawy sprowadza się do oceny, czy strona pozwana zre-
alizowała wobec powódek wynikający z art. 4a ustawy z dnia 16 grudnia 1994 r. o
negocjacyjnym systemie kształtowania przyrostu przeciętnych wynagrodzeń u przed-
siębiorców oraz o zmianie niektórych ustaw (zwanej dalej ustawą o negocjacyjnym
systemie), obowiązek podwyższania wynagrodzeń w 2001 r. i w latach następnych.
Skarżące, nie kwestionując tej istoty, upatrują naruszenia art. 382 k.p.c. w pominięciu
przez Sąd drugiej instancji materiału obrazującego zróżnicowanie wynagrodzeń
osiąganych przez pielęgniarki w różnych szpitalach publicznych (u różnych praco-
dawców), nie wyjaśniając jednakże, z jakich względów pominięcie w ustaleniach
Sądu drugiej instancji tej okoliczności mogło mieć istotny wpływ na wynik niniejszej
sprawy, której przedmiotem było roszczenie wywiedzione przez powódki z art. 4a
ustawy. Skarżące nie twierdziły przy tym (i nadal nie twierdzą), że na skutek wypo-
wiedzenia warunków płacy w zakresie dodatkowego wynagrodzenia rocznego ich
wynagrodzenie miesięczne nie wzrosło - przy częściowym uwzględnieniu powództwa
- o kwoty określone w art. 4a ust. 1 i 2 ustawy. W tej sytuacji brak jest podstaw do
uznania, że uchybienie Sądu drugiej instancji polegające na pominięciu „dostarczo-
nego materiału porównawczego” było uchybieniem mogącym w istotny sposób wpły-
nąć na wynik sprawy. Nieuzasadniony jest również zarzut dotyczący art. 227 k.p.c.,
którego naruszenia skarżące upatrują w niewyjaśnieniu istotnych okoliczności zwią-
zanych z zastosowaniem przy rozstrzyganiu sprawy art. 112
k.p. Tak sformułowany
zarzut jest niezrozumiały, albowiem Sąd drugiej instancji przepisu tego przy rozstrzy-
ganiu sprawy nie stosował.
Przepis art. 4a ustawy o negocjacyjnym systemie wprowadził od dnia 1 stycz-
nia 2001 r. skonkretyzowany przyrost przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia
7
pracowników samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej, nie niższy niż
203 złote miesięcznie (ust. 1) oraz szczególny sposób obliczenia tego przyrostu w
2002 r. (ust. 2), w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy łącznie ze skutkami
wzrostu wszystkich składników wynagrodzenia. Powołany przepis stanowi o przyro-
ście wynagrodzenia, nie odnosząc się do jego konkretnych składników, a w szcze-
gólności z jego treści nie wynika, że przyrost ma dotyczyć wynagrodzenia zasadni-
czego. Wręcz przeciwnie, z treści art. 4a ustawy wynika, że przyrost wynagrodzenia
ma dotyczyć przyrostu wynagrodzenia „łącznie ze skutkami wzrostu wszystkich
składników wynagrodzenia”. Jeżeli przepis prawa nie odnosi się do konkretnego
składnika wynagrodzenia za pracę, to przez to wynagrodzenie należy rozumieć ca-
łość wynagrodzenia, czyli wszystkie jego składniki (por. pogląd wyrażony w uzasad-
nieniu uchwały Sądu Najwyższego z dnia 7 sierpnia 2001 r., III ZP 13/01, OSNAPiUS
2002 nr 2, poz. 35). Jeżeli więc przepisy art. 4a ust. 1 i 2 ustawy z dnia 16 grudnia
1994 r. stanowią o przyroście wynagrodzenia, to należy przez to rozumieć przyrost
wynagrodzenia w całości. Zawarty w tych przepisach zwrot o przyroście wynagro-
dzenia „w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy łącznie ze skutkami wzrostu
wszystkich składników wynagrodzenia” jest tylko podkreśleniem tej zasady i ozna-
cza, że określona w powołanych przepisach kwota przyrostu dotyczy pracownika
zatrudnionego w pełnym wymiarze czasu pracy. Przyrost wynagrodzenia pracownika
zatrudnionego w niepełnym wymiarze kształtować się zatem winien proporcjonalnie
do wymiaru czasu pracy, w jakim pracownik ten jest zatrudniony. Uszło uwagi
skarżących, że przepisy art. 2 pkt 2 i 3 ustawy o negocjacyjnym systemie zawierają
legalne definicje wynagrodzenia i przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Zgod-
nie z definicją ustawową wynagrodzenie to wydatki pieniężne oraz wartość świad-
czeń w naturze, wypłacone pracownikom z tytułu zatrudnienia u przedsiębiorcy,
obliczone według zasad statystyki zatrudnienia i wynagrodzeń określonych przez
Główny Urząd Statystyczny jako wynagrodzenie bez wypłat z zysku, a przeciętne
miesięczne wynagrodzenie to iloraz wynagrodzenia, o którym mowa w pkt 2 i prze-
ciętnego miesięcznego zatrudnienia ustalonego zgodnie z obowiązującą metodologią
Głównego Urzędu Statystycznego oraz liczby miesięcy za okres sprawozdawczy.
Statystyczne pojęcie wynagrodzeń osobowych jest równoznaczne z pojęciem wyna-
grodzenia z art. 2 pkt 2 ustawy o negocjacyjnym systemie i obejmuje wszystkie
składniki zaliczane do tych wynagrodzeń. Dlatego też na poczet przyrostów wyna-
grodzeń przewidzianych w art. 4a ust. 1 i 2 ustawy o negocjacyjnym systemie zalicza
8
się wzrost wszystkich składników wynagrodzenia w rozumieniu art. 2 pkt 2 i 3 tej
ustawy (por. uchwałę składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 20 lipca
2006 r., III PZP 4/06, dotychczas niepublikowaną).
Prawidłowo zatem Sąd drugiej instancji uznał, że przyrost wynagrodzenia, o
którym mowa w art. 4a ustawy o negocjacyjnym systemie, oznacza przyrost wszyst-
kich jego składników, a nie wynagrodzenia zasadniczego oraz trafnie nie stosował w
sprawie art. 62d ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej
(Dz.U. Nr 91, poz. 408 ze zm.). Rozumienie przez skarżące art. 4a ustawy o nego-
cjacyjnym systemie w ten sposób, że przyrost ten ma dotyczyć wynagrodzenia za-
sadniczego jest niezgodne z treścią przepisu i powodowałoby taki skutek, że pra-
cownik otrzymywałby w istocie przyrost wynagrodzenia w wysokości wyższej niż
gwarantowana tym przepisem. Przepis art. 4a ustawy nie określa, w jaki sposób po-
winno dojść do określonego w nim przyrostu wynagrodzenia i jakie składniki wyna-
grodzenia powinny zostać podwyższone. Pracodawca mógł podwyższyć wynagro-
dzenie zasadnicze pracownika, jednakże nie musiał tego uczynić o kwotę 203 zł w
2001 r. i o kwotę 110 zł w 2002 r., byleby kwoty te zostały osiągnięte „łącznie ze
skutkami wzrostu wszystkich składników wynagrodzenia”. Nie było także przeszkód,
aby w wykonaniu dyspozycji art. 4a ustawy pracodawca przyznał pracownikowi
szczególny dodatek we wskazanej kwocie (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10
maja 2006 r., III BP 2/06, niepublikowany). Wbrew zawartemu w skardze kasacyjnej
twierdzeniu, z uchwały Sądu Najwyższego z dnia 20 maja 2004 r., II PZP 7/04
(OSNP 2004 nr 19, poz. 327), nie wynika odrzucenie koncepcji możliwości przyzna-
nia takiego dodatku pracownikowi. W uchwale stwierdzono, że przejściowy charakter
regulacji zawartych w przepisach art. 4a ust. 1 i 2 ustawy o negocjacyjnym systemie
nie dotyczy wysokości wynagrodzenia ukształtowanej w wyniku jego wzrostów prze-
widzianych w tych przepisach, co oznacza, że normalne podwyższenie wynagrodze-
nia następuje „na stałe” w tym sensie, iż nie może ono polegać na wzroście wyna-
grodzenia ograniczonym czasowo poprzez przyznanie okresowego dodatku do wy-
nagrodzenia. W konsekwencji wysokość wynagrodzenia ukształtowanego w wyniku
wzrostu wynikającego z art. 4a ustawy nie ulega obniżeniu do poziomu sprzed jego
wejścia w życie (por. także uchwałę składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z
dnia 8 grudnia 2004 r., I PZP 8/04, OSNP 2005 nr 8, poz. 105 oraz uchwałę Sądu
Najwyższego z dnia 10 lutego 2005 r., II PZP 13/04, OSNP 2005 nr 11, poz. 153).
9
Fakt wypowiedzenia skarżącym w miesiącu kwietniu 2001 r. warunków płacy
w zakresie dodatkowego wynagrodzenia rocznego nie ma znaczenia dla oceny reali-
zacji przez stronę pozwaną dyspozycji art. 4a ustawy o negocjacyjnym systemie już z
tego względu, że skarżące nie twierdzą, aby na skutek tego wypowiedzenia przyrost
ich wynagrodzeń był niższy, niż wynikający z powołanego przepisu. Ponadto z uwagi
na to, że samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej, jako jednostki samofi-
nansujące się, same pokrywają, z posiadanych środków i uzyskanych przychodów,
koszty działalności i zobowiązań oraz pokrywają we własnym zakresie ujemny wynik
finansowy (art. 35b ust. 1 i art. 60 ust. 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakła-
dach opieki zdrowotnej, Dz.U. Nr 91, poz. 408 ze zm.), a ich pracownicy nie są pra-
cownikami jednostki budżetowej w rozumieniu art. 1 ust. 2 ustawy z dnia 12 grudnia
1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery bu-
dżetowej (Dz.U. Nr 160, poz. 1080 ze zm.), przeto stosownie do art. 771
i art. 772
k.p.
w związku z art. 4 ust. 4 ustawy o negocjacyjnym systemie, ustalanie warunków wy-
nagradzania za pracę oraz przyznawania innych świadczeń związanych z pracą w
tych zakładach następuje w układzie zbiorowym pracy lub regulaminie wynagradza-
nia, stosownie do posiadanej kondycji finansowej. Przepisy art. 4 ust. 1-3a ustawy o
negocjacyjnym systemie regulują jedynie kwestie związane z zawieraniem u przed-
siębiorcy porozumienia w sprawie przyrostu przeciętnego miesięcznego wynagro-
dzenia w danym roku, nie odnoszą się natomiast do ustalania warunków wynagra-
dzania za pracę i innych świadczeń związanych z pracą.
Należy natomiast podzielić stanowisko skarżących, że dla rozstrzygnięcia ni-
niejszej sprawy było istotne dokonanie wykładni oświadczenia woli stron porozumie-
nia zbiorowego z dnia 20 grudnia 2000 r. jako źródła indywidualnych roszczeń pła-
cowych powódek (art. 65 k.c. w związku z art. 300 k.p.), a w szczególności pkt 5 w
związku z pkt 1 tego porozumienia. Rozstrzygając problem zbiegu uprawnień do
podwyżek wynagrodzenia za pracę przysługujących skarżącym na podstawie koń-
czącego akcję protestacyjną porozumienia zbiorowego oraz na podstawie art. 4a
ustawy o negocjacyjnym systemie, Sąd Okręgowy niekonsekwentnie, z jednej strony
uznał pierwszeństwo i wyłączność postanowień porozumienia zbiorowego dotyczą-
cych podwyższenia wynagrodzeń personelu pielęgniarskiego w 2001 r., które to po-
stanowienia w tym roku były korzystniejsze od ustawowego przyrostu przeciętnego
wynagrodzenia, z drugiej zaś, powołał się na art. 8 k.p. stając na stanowisku, że ko-
rzystanie powódek z przysługującego im prawa stanowi jego nadużycie. Tym samym
10
Sąd drugiej instancji uznał za niedopuszczalne „dublowanie” wzrostu wynagrodzenia
uznając, że podwyżka wynikająca z porozumienia „skonsumowała” podwyżkę wyni-
kającą z ustawy, albowiem pomimo faktu podpisania porozumienia 20 grudnia 2000
r., jego zasadniczym zadaniem była realizacja mających wkrótce nastąpić zmian
ustawowych, przyjmując jednocześnie istnienie dwóch niezależnych tytułów podwy-
żek wynagrodzeń przysługujących z odrębnych źródeł prawa pracy, to jest zakłado-
wego porozumienia zbiorowego oraz art. 4a ustawy o negocjacyjnym systemie. To
pierwsze stanowisko Sąd Okręgowy oparł na uchwale Sądu Najwyższego z dnia 16
grudnia 2004 r., I PZP 12/04 (OSNP 2005 nr 9, poz. 122), w której stwierdzono, że
uzyskanie przez pracownika przyrostu wynagrodzenia za pracę wyższego od kwoty
wzrostu określonej w art. 4a ustawy o negocjacyjnym systemie, zaspokaja jego rosz-
czenie o podwyżkę wynagrodzenia w kwocie wynikającej z tego przepisu także wów-
czas, gdy pracodawca - samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej był zobo-
wiązany do podwyższenia wynagrodzeń pracowników na podstawie porozumienia
zbiorowego zawartego w 2000 r. z zakładowymi organizacjami związkowymi. W
uzasadnieniu tej uchwały wskazano, że dla realizacji podwyżek wynagrodzeń jest
obojętne, czy założona w ustawie o negocjacyjnym systemie podwyżka wynagrodze-
nia pracowników samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej została
osiągnięta przy zastosowaniu art. 4a tej ustawy, czy też nastąpiła w wyniku dobro-
wolnego zobowiązania pracodawcy wynikającego z porozumienia zbiorowego ze
związkami zawodowymi, zawartego jeszcze przed wejściem tej regulacji w życie i
przyznającego podwyżkę jeszcze przed tą datą. W ostateczności Sąd Najwyższy we
wskazanej uchwale uznał, że podwyżka należna na podstawie takiego porozumienia
była dla pracowników korzystniejsza z tego względu, że otrzymali ją nie tylko w kwo-
cie wyższej niż wynikająca z art. 4a ustawy, lecz również uzyskali ją wcześniej.
Gdyby natomiast przyjąć, że przyznane przez pracodawcę i wymuszone sporem
zbiorowym podwyżki nie realizowały celu ustawy, to zapobiegliwy i odpowiedzialny
pracodawca zostałby w istocie finansowo ukarany za to, że nie czekając na ogólno-
krajowe rozwiązanie problemu przystał na podwyżki wynagrodzeń i doprowadził do
wygaszenia protestu.
Uznanie zasadności wskazanej koncepcji wymaga zatem wykazania, że pod-
wyżka wynagrodzenia oparta na postanowieniach porozumienia zbiorowego zmie-
rzała do zrealizowania celu podwyżek ustawowych. Dla wykazania tego niezbędne
jest dokonanie wykładni pkt 5 w związku z pkt 1 porozumienia z dnia 20 grudnia
11
2000 r. Strony tego porozumienia uzgodniły wzrost wynagrodzenia dla personelu
pielęgniarskiego od dnia 1 stycznia 2001 r. średnio 250 zł brutto do uposażenia za-
sadniczego średnio na każdy etat pielęgniarski (pkt 1), ustalając jednocześnie, że
jeżeli będą zmiany systemowe o negocjacyjnym systemie wynagradzania pracowni-
ków ochrony zdrowia, będą one obejmowały również grupę zawodową pielęgniarek
w porównywalnym stopniu do innych grup zawodowych w pozwanym Szpitalu - nie-
zależnie od ustaleń zawartych w pkt 1 (pkt 5). Sąd Okręgowy przytoczył treść wska-
zanych postanowień porozumienia, jednakże się do nich nie odniósł. Tymczasem pkt
5 zdaje się odsyłać do ustawowych rozwiązań systemowych, które obejmą grupę
zawodową pielęgniarek „w porównywalnym stopniu do innych grup zawodowych”, a
jego końcowe sformułowanie („niezależnie od ustaleń zawartych w pkt 1”) może
wskazywać na dwa niezależne tytuły podwyżek wynagrodzeń za pracę powódek
przysługujące z odrębnych źródeł prawa pracy; zakładowego porozumienia zbioro-
wego oraz art. 4a ustawy o negocjacyjnym systemie. Takie stanowisko zajął również
Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15 marca 2006 r., II PK 143/05 (dotychczas niepu-
blikowany), wskazując, że przy dokonywaniu wykładni postanowień porozumienia
trzeba mieć na uwadze odmienne zakresy obu regulacji płacowych, zważywszy że
uzgodnienia wynikające z postanowień porozumienia z dnia 20 grudnia 2000 r. od-
nosiły się wyłącznie do personelu pielęgniarskiego i zwiększały wynagrodzenie za-
sadnicze, natomiast art. 4a ustawy o negocjacyjnym systemie dotyczył wszystkich
pracowników samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej i wpływał na
przyrost wynagrodzenia za pracę obejmującego łącznie wszystkie jego składniki. Je-
żeli strony zbiorowego porozumienia płacowego ustaliły w jego pkt 1 wzrost wyna-
grodzenia personelu pielęgniarskiego, uzgadniając w pkt 5, że tę grupę zawodową
obejmą również „zmiany systemowe w negocjacyjnym systemie wynagradzania pra-
cowników ochrony zdrowia”, „w porównywalnym stopniu do innych grup zawodo-
wych”, „niezależnie od ustaleń zawartych w pkt 1”, to rozstrzygnięcie o przysługiwa-
niu podwyżki wynagrodzenia tylko z jednej, korzystniejszej z tych podstaw prawnych
wymaga wnikliwego zbadania i oceny tych postanowień porozumienia. Bez dokona-
nia wykładni oświadczeń woli stron porozumienia nie można bowiem wykluczyć
usprawiedliwionych podwyżek wynagrodzenia za pracę personelu pielęgniarskiego z
dwóch różnych tytułów (podstaw) prawnych, które wynikały z postanowień zbiorowe-
go porozumienia płacowego oraz przepisów ustawowych o systemowych zmianach
wynagradzania pracowników samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowot-
12
nej, zwłaszcza że porozumienie płacowe zdaje się odsyłać do niezależnych zmian
ustawowych, które nie zawierały klauzuli wzajemnej kompensaty wcześniej uzgod-
nionych podwyżek płacowych na podstawie postanowień zbiorowego porozumienia
prawa pracy - według zasady przysługiwania tylko jednego, korzystniejszego wzrostu
wynagrodzenia. W konsekwencji zasadny okazał się kasacyjny zarzut naruszenia art.
8 k.p. oraz art. 65 k.c. w związku z pkt 1 i pkt 5 porozumienia zbiorowego.
Z powyższych względów na podstawie art. 39815
§ 1 k.p.c. oraz art. 108 § 2
k.p.c. w związku z art. 39821
k.p.c. orzeczono jak w sentencji wyroku.
========================================