Pełny tekst orzeczenia

UCHWAŁA Z DNIA 16 LISTOPADA 2007 R.
SNO 77/07
Przewodniczący: sędzia SN Wiesław Błuś.
Sędziowie SN: Barbara Myszka (sprawozdawca), Antoni Górski.
S ą d N a j w y ż s z y – S ą d D y s c y p l i n a r n y na posiedzeniu z
udziałem sędziego Sądu Okręgowego – Zastępcy Rzecznika Dyscyplinarnego oraz
protokolanta w sprawie sędziego Sądu Rejonowego po rozpoznaniu w dniu 16
listopada 2007 r. w związku z zażaleniem prokuratora na uchwałę Sądu Apelacyjnego
– Sądu Dyscyplinarnego z dnia 31 maja 2007 r., sygn. akt (...), w przedmiocie
zezwolenia na pociągnięcie sędziego do odpowiedzialności karnej
u c h w a l i ł : zaskarżoną u c h w a ł ę u t r z y m a ć w m o c y , a kosztami
postępowania obciążyć Skarb Państwa.
U z a s a d n i e n i e
Prokurator Okręgowy złożył wniosek o zezwolenie na pociągnięcie sędziego
Sądu Rejonowego do odpowiedzialności karnej za to, że:
I. w dniach 31 października, 18 listopada oraz 30 listopada 2005 r. w A., w
województwie (...), działając w wykonaniu tego samego zamiaru, nakłaniał
pracowników firmy Handlowo-Usługowej „K.(...)” Mieczysław K., PHU Tomasz
P. oraz firmy „S.(...)-T.(...)” Michał G., za pośrednictwem Wiesława K. do
wystawienia nierzetelnych faktur VAT o numerach 305/10/2005, 2241,
6/11/2005 i 473/05/Z na jego nazwisko i adres zamieszkania, dotyczących
zakupu materiałów budowlanych na łączną kwotę 4 610,89 zł, tj. o przestępstwo
skarbowe określone w art. 18 § 2 w związku z art. 6 § 2 k.k.s.;
II. w kwietniu oraz sierpniu 2006 r. w B., w województwie (...), działając w
wykonaniu tego samego zamiaru, wprowadził w błąd pracownika Urzędu
Skarbowego w B. poprzez podanie, w zeznaniu podatkowym za rok 2005,
nieprawdziwych danych dotyczących wysokości kwot stanowiących odliczenie
na cele mieszkaniowe, a następnie w trakcie prowadzonych przez ten Urząd
czynności sprawdzających posłużył się opisanymi w pkt. I fakturami VAT na
łączną kwotę 4 610,89 zł, czym naraził Skarb Państwa na nienależne zaniżenie o
kwotę 876 zł zobowiązania podatkowego, jakie powinno być przez niego
zapłacone, tj. o przestępstwo skarbowe określone w art. 62 § 2 k.k.s. i
wykroczenie skarbowe określone w art. 76 § 1 i 3 w związku z art. 6 § 2 i art. 7 §
1 k.k.s.;
2
III. w czerwcu 2006 r. w B., w województwie (...), wprowadził w błąd pracownika
Urzędu Skarbowego w B. poprzez podanie we wniosku VZM – 1 o zwrot
niektórych wydatków związanych z budownictwem mieszkaniowym danych
niezgodnych ze stanem rzeczywistym poprzez przedłożenie nierzetelnych faktur
VAT opisanych w pkt. I na łączną kwotę 4 610,89 zł, czym naraził Skarb
Państwa na nienależny zwrot kwoty 460 zł tytułem wydatków, o których mowa w
przepisach o zwrocie osobom fizycznym niektórych wydatków związanych z
budownictwem mieszkaniowym, tj. o przestępstwo skarbowe określone w art. 62
§ 2 k.k.s. i wykroczenie skarbowe określone w art. 76 § 1 i 3 w związku z art. 7 §
1 k.k.s.
Uchwałą z dnia 31 maja 2007 r. Sąd Apelacyjny – Sąd Dyscyplinarny odmówił
zezwolenia na pociągnięcie sędziego do odpowiedzialności karnej, stwierdzając, iż
przedstawiony materiał dowodowy nie daje podstaw do przyjęcia, że zachodzi
dostatecznie uzasadnione podejrzenie popełnienia przez niego przestępstw opisanych
we wniosku. Prokurator wskazał bowiem tylko dwa źródła dowodowe w postaci
świadków Zdzisławy H. i Wiesława K., przy czym zeznania pierwszego z nich nie
stanowią w ogóle uzasadnienia podejrzenia przestępstwa, a drugiego nie mogą być – w
kontekście wyjaśnień sędziego Sądu Rejonowego – uznane za zawierające wiarygodną
wersję zdarzeń. Świadek Wiesław K., jako podejrzany m. in. o fałszywe
zawiadomienie o przestępstwie, w dniu 9 października 2006 r. wyjaśnił, że – kupując
dla siebie materiały budowlane w firmie „K.(...)” – wziął cztery faktury na nazwisko
sędziego Sądu Rejonowego. Następnie, wersję tę potwierdził w dniu 21 marca 2007 r.,
zeznając jako świadek, już po zakończeniu swojej sprawy dobrowolnym poddaniem
się karze w trybie art. 335 k.p.k. Sędzia Sądu Rejonowego zeznał natomiast, że
Wiesław K., w ramach wykonywanych u niego prac porządkowych i naprawczych,
miał wzmocnić taras za pomocą „podbitki” i zakupić potrzebne materiały, na które
otrzymał pieniądze. Z tej przyczyny wziął faktury na jego nazwisko, lecz ostatecznie
uzgodnionych prac nie wykonał. Okoliczności te potwierdzili przesłuchani w
charakterze świadków żona sędziego i sąsiad Wiesław O. Zdaniem Sądu
Apelacyjnego, wersji zdarzeń podanej przez Wiesława K., pomijającej fakt
wykonywania przez niego robót u sędziego Sądu Rejonowego, nie można uznać za
jedynie wiarygodną, ponieważ wersja przedstawiona przez sędziego i potwierdzona
zeznaniami świadków jest co najmniej równie wiarygodna. Sąd Apelacyjny zauważył
ponadto, że czyny opisane we wniosku mogłyby co najwyżej wypełniać znamiona
wykroczeń skarbowych, a nie przestępstw, gdyż kwoty wskazane w punktach II i III
nie przekroczyły progu określonego w art. 76 § 3 i art. 76 a § 3 k.k.s., a zamiast
powołanego w punktach I, II i III przepisu art. 62 § 2 k.k.s. powinien być powołany
art. 62 § 5 k.k.s. dotyczący wypadku mniejszej wagi, a więc także wykroczenia
3
skarbowego. Ze względu na brak danych co do skutków prawnych złożonej przez
sędziego Sądu Rejonowego korekty zeznania podatkowego za rok 2005, Sąd
Apelacyjny nie ustosunkował się do tej kwestii.
Prokurator zaskarżył powyższą uchwałę na niekorzyść sędziego Sądu
Rejonowego i powołując się na przepisy art. 80 ust. 3 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. –
Prawo o ustroju sądów powszechnych (tekst jedn.: Dz. U. Nr 98, poz. 1070 ze zm. –
dalej: „u.s.p.”), art. 438 pkt 1, 2 i 3 k.p.k. oraz art. 437 k.p.k. zarzucił Sądowi
pierwszej instancji:
I. obrazę art. 62 § 2 w związku z art. 53 § 8 k.k.s., polegającą na niesłusznym
przyjęciu, że czyny opisane w punktach II i III wniosku stanowią wypadki
mniejszej wagi z art. 62 § 2 i 5 k.k.s., ponieważ wskazane w nich kwoty nie
przekroczyły ustawowego progu, podczas gdy prawidłowa wykładnia art. 62 § 2
k.k.s. prowadzi do wniosku, że sama wartość uszczuplonej lub narażonej na
uszczuplenie w wyniku posługiwania się nierzetelną fakturą należności
publicznoprawnej nie przesądza o uznaniu danego czynu za wykroczenie oraz
wypadek mniejszej wagi,
II. obrazę art. 4, 7 i 410 k.p.k. w związku z art. 80 § 3 i art. 128 u.s.p., polegającą na
pominięciu podczas dokonywanej oceny dowodów okoliczności złożenia przez
sędziego Sądu Rejonowego korekty zeznania podatkowego, zaniechaniu
ustalenia, czy zostało zaakceptowane przez Urząd Skarbowy w B. uzasadnienie
przyczyny tej korekty i w konsekwencji – nieuwzględnieniu wszystkich
okoliczności przemawiających na niekorzyść obwinionego oraz oparcie
zaskarżonej uchwały wyłącznie na zeznaniach sędziego Sądu Rejonowego, jego
żony i Franciszka O. wbrew zasadzie swobodnej oceny dowodów,
III. błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę zaskarżonej uchwały,
polegający na niesłusznym uznaniu, że materiał dowodowy zgromadzony w toku
postępowania karnego V Ds. 14/07 Sw nie pozwala na przyjęcie, że zachodzi
dostatecznie uzasadnione podejrzenie popełnienia przez sędziego Sądu
Rejonowego przestępstw opisanych we wniosku, co skutkowało podjęciem
uchwały odmawiającej zezwolenia na pociągnięcie do odpowiedzialności karnej,
podczas gdy prawidłowa ocena zgromadzonego materiału dowodowego, w
szczególności zeznań Wiesława K. i uzyskanych w sprawie dokumentów w
sposób jednoznaczny wskazuje, że zachodzi dostatecznie uzasadnione
podejrzenie popełnienia przez sędziego Sądu Rejonowego czynów opisanych w
art. 18 § 2 k.k. w związku z art. 62 § 2, art. 6 § 3 i art. 62 § 2 k.k.s., wykroczenia
skarbowego określonego w art. 76 § 1 i 3 w związku z art. 6 § 2, art. 7 § 1 i art.
62 § 2 k.k.s. oraz wykroczenia skarbowego z art. 76 § 1 i 3 w związku z art. 7 § 1
k.k.s.
4
W konkluzji prokurator wniósł o uchylenie zaskarżonej uchwały i przekazanie
sprawy do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy – Sąd Dyscyplinarny zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 80 § 1 u.s.p., sędzia nie może być zatrzymany ani pociągnięty do
odpowiedzialności karnej bez zezwolenia właściwego sądu dyscyplinarnego. Nie
dotyczy to zatrzymania w razie ujęcia sędziego na gorącym uczynku przestępstwa,
jeżeli zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania.
Przewidziany w przytoczonym przepisie immunitet, wypływający z art. 181
Konstytucji, jest ważną gwarancją niezawisłości sędziowskiej, chroni bowiem wolność
decyzji sędziego i zapobiega wywieraniu na niego nieformalnego nacisku środkami
przewidzianymi w postępowaniu karnym. Zakaz pociągnięcia sędziego do
odpowiedzialności karnej stanowi przeszkodę wszczęcia przeciwko niemu
postępowania karnego. Jednakże, zakaz ten nie obowiązuje, jeżeli sąd dyscyplinarny
podejmie uchwałę zezwalającą na pociągnięcie sędziego do odpowiedzialności karnej.
Jak wynika z art. 80 § 2c u.s.p., sąd dyscyplinarny wydaje taką uchwałę, jeżeli
zachodzi dostatecznie uzasadnione podejrzenie popełnienia przez sędziego
przestępstwa. Prokurator, występując z wnioskiem o zezwolenie na pociągnięcie
sędziego Sądu Rejonowego do odpowiedzialności karnej, powinien zatem wykazać, że
zachodzi dostatecznie uzasadnione podejrzenie popełnienia przez niego przestępstwa.
Sąd Apelacyjny trafnie uznał, że prokurator nie zaoferował dowodów, które
pozwalałyby przyjąć, że zachodzi dostatecznie uzasadnione podejrzenie popełnienia
przez sędziego Sądu Rejonowego przestępstw opisanych we wniosku. Kwestionując
trafność tej oceny, prokurator ograniczył się jedynie do sformułowania ogólnikowych
zarzutów stanowiących niedopuszczalną polemikę, zażalenie nie zawiera bowiem
rzeczowych argumentów mogących świadczyć o naruszeniu przez Sąd Apelacyjny
zasad prawidłowego rozumowania czy wskazań wiedzy lub doświadczenia życiowego.
Jedynym dowodem powołanym przez prokuratora dla wykazania, że zachodzi
dostatecznie uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstw opisanych we wniosku
były pierwotnie wyjaśnienia, a następnie zeznania Wiesława K. Trzeba przy tym
podkreślić, że Wiesław K. składał wyjaśnienia jako podejrzany m. in. o fałszywe
zawiadomienie o przestępstwie, a następnie – po zakończeniu jego sprawy
dobrowolnym poddaniem się karze – jako świadek przeciwko sędziemu. Zeznania te
pozostawały w sprzeczności z wersją zdarzeń przedstawioną przez sędziego Sądu
Rejonowego, która notabene znalazła potwierdzenie w zeznaniach świadków: żony
sędziego Sądu Rejonowego i Franciszka O. Zarzut prokuratora, jakoby uznanie przez
Sąd Apelacyjny wersji zdarzeń przedstawionej przez sędziego za co najmniej równie
wiarygodną z wersją Wiesława K. miało świadczyć o bezkrytycznej ocenie tego Sądu,
jest oczywiście bezzasadny. Nie można nie dostrzegać, że rację istnienia immunitetu
5
stanowi także domniemanie uczciwości sędziego, jako osoby o nieskazitelnym
charakterze. Trudno znaleźć przekonywające argumenty, które miałyby uzasadniać
tezę prokuratora, że zeznania osoby skazanej za fałszywe zawiadomienie o
przestępstwie należy obdarzyć większym zaufaniem niż zeznania sędziego. Jeżeli się
dodatkowo zważy, że wersja zdarzeń przedstawiona przez sędziego znalazła
potwierdzenie w zeznaniach dwóch świadków, podniesiony przez prokuratora zarzut
błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę zaskarżonej uchwały trzeba
uznać za niezrozumiały. Oceny tej nie zmieniają zawarte w zażaleniu wywody
dotyczące zasady obiektywizmu, która ciąży na każdym organie prowadzącym
postępowanie karne, Sądowi Apelacyjnemu bowiem nie można skutecznie stawiać
zarzutu jej naruszenia.
Dla oceny, czy zachodzi uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstw
opisanych we wniosku, nie miało istotnego znaczenia złożenie przez sędziego Sądu
Rejonowego w dniu 8 maja 2007 r. korekty zeznania podatkowego, chodziło bowiem
tylko o to, że zakupione w 2005 roku materiały, których dotyczyły sporne faktury, nie
zostały w przepisanym terminie wykorzystane do robót budowlanych. Okoliczność ta
pozostawała w sprawie poza sporem, natomiast istota stawianych sędziemu zarzutów
dotyczyła nakłaniania do pozyskania nierzetelnych faktur i posłużenia się nimi w
postępowaniu podatkowym.
W toku postępowania przed Sądem Najwyższym sędzia Sądu Rejonowego
okazał decyzję Naczelnika Urzędu Skarbowego w B. z dnia 12 czerwca 2007 r.,
wydaną w trybie art. 245 § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa
(tekst jedn.: Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 ze zm.), mocą której dokonano stosownych
korekt z tego powodu, że zakupione materiały budowlane nie zostały przez sędziego
Sądu Rejonowego i jego żonę wykorzystane do robót budowlanych.
Pozostałe zarzuty zawarte w zażaleniu dotyczą stanowiska Sądu Apelacyjnego –
Sądu Dyscyplinarnego w kwestii kwalifikacji prawnej czynów opisanych we wniosku,
jako wypadków mniejszej wagi. Pozostają one bez znaczenia dla oceny prawidłowości
zaskarżonej uchwały, skoro prokurator nie wykazał, że zachodzi uzasadnione
podejrzenie takich czynów.
Z powyższych względów Sąd Najwyższy – Sąd Dyscyplinarny utrzymał
zaskarżoną uchwałę w mocy.