Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CNP 212/07
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 14 marca 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jan Górowski (przewodniczący)
SSN Krzysztof Pietrzykowski
SSN Katarzyna Tyczka-Rote (sprawozdawca)
w sprawie ze skargi pozwanej
o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego wyroku
Sądu Okręgowego w T.
z dnia 7 lipca 2005 r., w sprawie z powództwa Zakładów Przemysłu Wełnianego K.
Spółki z o.o.
przeciwko M. R.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 14 marca 2008 r.,
oddala skargę.
2
Uzasadnienie
Sąd Rejonowy w T. wyrokiem z dnia 7 października 2003 r. zasądził od
pozwanej M. R. na rzecz powoda ZPW „K." sp. z o.o. kwotę 16.427,82 zł z
ustawowymi odsetkami i kosztami procesu z tytułu reszty ceny za zakupione
tkaniny, nie podzielając stanowiska pozwanej, że w fakturach nie były stosowane
ceny fabryczne oraz, że część roszczeń powoda uległa przedawnieniu. Apelację
pozwanej od tego wyroku oddalił Sąd Okręgowy orzeczeniem z dnia 31 grudnia
2003 r., wydanym w składzie – przewodniczący J. N. oraz sędziowie B. K. i R. O.
Pozwana M. R. wniosła o wznowienie postępowania w tej sprawie i zmianę
wyroku. Jako podstawę wznowienia wskazała wykrycie w uzasadnieniu wyroku
Sądu Okręgowego okoliczności faktycznych mających wpływ na wynik sprawy (art.
403 § 2 k.p.c.), a następnie dodatkowo podniosła, że wyrok został oparty na
dokumencie (cenniku) podrobionym lub przerobionym przez powoda (art. 403 § 1
k.p.c.).
Sąd Rejonowy wyrokiem z dnia 22 lutego 2005 r. oddalił skargę, a Sąd
Okręgowy wyrokiem z 7 lipca 2005 r. oddalił apelację skarżącej od tego orzeczenia.
Sąd Okręgowy orzekał w składzie: przewodniczący SSO J. N. oraz sędziowie Sądu
Okręgowego B. K. i M. B.
Sądy obu instancji przyjęły, że nie zachodzą wskazane przez skarżącą
podstawy wznowienia. Zarzut podrobienia lub przerobienia cennika podlegał
badaniu w poprzednim postępowaniu, tymczasem przyczyną wznowienia
postępowania może być oparcie wydanego wyroku na takich dowodach, które
utraciły swoją wartość dowodową po wydaniu wyroku, a więc m.in. na dokumencie,
który później okazał się dokumentem podrobionym lub przerobionym.
Formułując podstawę późniejszego wykrycia okoliczności faktycznych
lub środków dowodowych, które mogłyby mieć wpływ na wynik sprawy, skarżąca
nie wskazała na ich istnienie. Sąd Rejonowy zauważył, że jeżeli skarżąca
dostrzega takie okoliczności w uzasadnieniu wyroku Sądu Okręgowego, to znaczy,
że były one przedmiotem badania i oceny tego Sądu. Sąd Okręgowy, oddalając
apelację w sprawie o wznowienie postępowania, skonstatował, że w ramach
3
podstawy z art. 403 § 2 k.p.c. skarżąca wywodziła, iż nie zgadza się
ze stanowiskiem tego Sądu wyrażonym w wyroku, od którego wniesiona została
skarga, co do terminu wymagalności roszczenia, a w konsekwencji co do
nieuwzględnienia zarzutu przedawnienia, jednak krytyczny stosunek strony do
zapadłego rozstrzygnięcia nie jest ustawową podstawą skargi o wznowienie.
Pozwana M. R. złożyła skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem
wyroku Sądu Okręgowego z dnia 7 lipca 2005 r. zarzucając, że zapadł on z
rażącym naruszeniem przepisów postępowania – art. 48 § 3 k.p.c. w zw. z art. 379
pkt 4 k.p.c., polegającym na rozpoznaniu sprawy przez dwóch sędziów
wyłączonych z mocy ustawy, jako biorących uprzednio udział w wydaniu orzeczenia
objętego skargą o wznowienie postępowania.
Pozwanej nie przysługuje od tego wyroku skarga kasacyjna, ani też inny
środek zaskarżenia. Jako uprawdopodobnienie poniesionej szkody skarżąca
wskazała, że liczyła na wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym
wyrokiem i zmianę orzeczenia zasądzającego od niej należność na rzecz powoda
poprzez oddalenie powództwa, co dałoby jej szansę wyrównania uszczerbku
majątkowego spowodowanego egzekucja wyroku objętego skargą o wznowienie.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z przepisem art. 48 § 3 k.p.c. sędzia, który brał udział w wydaniu
orzeczenia objętego skargą o wznowienie, nie może orzekać co do tej skargi.
Wyłączenie to ma charakter generalny, podyktowany koniecznością zapewnienie
bezstronności składu sądu orzekającego o wznowieniu postępowania, poprzez
powierzenie orzekania w tej sprawie osobom, które w żaden sposób nie były
związane z wydaniem orzeczenia objętego skargą o wznowienie. Jak wyjaśnił
Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 20 lipca 2004 r. (SK 19/02, OTK-A
2004/7/67), badając zbliżony tematycznie art. 48 § 1 pkt 5 k.p.c., przepis ten
i podobne rozwiązania w innych postępowaniach mają za zadanie eliminowanie
wszelkich przyczyn, mogących skutkować w otoczeniu jakimikolwiek
wątpliwościami co do bezstronności i obiektywizmu sędziego w rozpoznawaniu
określonej sprawy. Z obiektywnego punktu widzenia za stronniczy może być
uznany sąd, w którego składzie zasiada sędzia, który uczestniczył
4
we wcześniejszej fazie postępowania i z tej racji mógł nabrać wewnętrznego
przekonania co do oceny dowodów i okoliczności faktycznych. Trybunał wyjaśnił
dalej, że nakaz zachowania zewnętrznych znamion niezawisłości dowodzi,
iż ważne jest nie tylko, by sędzia orzekający w sprawie zachowywał się zawsze
rzeczywiście zgodnie ze standardami niezawisłości i bezstronności, lecz także by
w ocenie zewnętrznej zachowanie sędziego odpowiadało takim standardom.
Reguły wyłączenia sędziego służą bowiem budowie społecznego zaufania do
wymiaru sprawiedliwości. Instytucja wyłączenia sędziego w równej mierze służy
zapewnieniu realnej bezstronności sądu, jak i umacnianiu autorytetu wymiaru
sprawiedliwości przez usuwanie choćby pozorów braku bezstronności.
Nie budzi zatem zastrzeżeń trafność zarzutu skarżącej, że orzeczenie Sądu
II instancji w sprawie o wznowienie postępowania wydane zostało z pogwałceniem
art. 48 § 3 k.p.c., ponieważ w składzie sądzącym brało udział dwóch sędziów
wyłączonych z mocy art. 48 § 3 k.p.c. od orzekania w tej sprawie. Jak już bowiem
wskazał Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 22 lutego 2007 r. (IV CSK 9/07,
LEX nr 274135) stwierdzenie, że o wznowieniu nie może orzekać sędzia, który brał
udział w wydaniu orzeczenia objętego skargą, oznacza, że w wypadku, gdy to
orzeczenie zapadło w sprawie prowadzonej w kilku instancjach, od rozpoznawania
skargi o wznowienie są wyłączeni wszyscy sędziowie orzekający w sprawie, w
której zapadło orzeczenie objęte taką skargą, w którejkolwiek z instancji, również
na każdym etapie postępowania w sprawie o wznowienie.
Skarga nie może jednak zostać uwzględniona z innej przyczyny.
Obowiązkiem skarżącego, decydującym o zasadności skargi jest nie tylko
stwierdzenie, że zaskarżone orzeczenie wydane zostało niezgodnie z prawem,
ale także wykazanie, że skutkiem wydania tego orzeczenia było powstanie szkody
po jego stronie. Wprawdzie postępowanie ze skargi o stwierdzenie niezgodności
z prawem prawomocnego orzeczenia nie jest postępowaniem ściśle
odszkodowawczym, gdyż jego celem jest jedynie uzyskanie przez stronę
wymaganego w art. 4171
§ 2 k.c. prejudykatu, pozwalającego stronie dochodzić
odszkodowania od Skarbu Państwa. Jednak już na tym etapie istnienie szkody
musi być należycie uprawdopodobnione, co wynika z treści art. 4245
§ 1 pkt 4 k.p.c.
5
Szkoda musi przy tym pozostawać w normalnym związku przyczynowo-skutkowym
z wydaniem kwestionowanego orzeczenia. Pozwana podnosiła, żądając
stwierdzenia niezgodności z prawem wyroku oddalającego jej apelację od wyroku
oddalającego jej skargę o wznowienie postępowania, że to właśnie rozstrzygnięcie
wywołało negatywne skutki majątkowe dla niej, uniemożliwiając doprowadzenie do
zmiany wyroku zaskarżonego skargą o wznowienie postępowania i odzyskania
wyegzekwowanej przez powódkę sumy. W ten sposób wypełniła formalnie wymóg
stawiany w cytowanym art. 4245
§ 1 pkt 4 k.p.c. Niemniej przesłanka powstania
szkody podlega merytorycznej kontroli w toku rozpoznawania skargi i stwierdzenie,
że szkoda taka nie powstała uniemożliwia wydanie orzeczenia uwzględniającego
skargę (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 maja 2007 r., I CNP 17/07, Lex nr
286765). W rozpatrywanej sprawie orzeczenie wydane przez sędziów wyłączonych
od orzekania z mocy ustawy naruszało przepisy procesowe o składzie sądu, jednak
jego treść merytoryczna nie budzi zastrzeżeń. Skoro więc pozwana wiąże
poniesioną szkodę z możliwością wydania orzeczenia innej treści przez prawidłowy
skład sądu, to szkoda taka po jej stronie nie istnieje.
Z tej przyczyny skargę należało oddalić (art. 42411
§ 1 k.p.c.).
Z uwagi na niezłożenie przez powoda wniosku o zwrot kosztów
postępowania, Sąd Najwyższy nie orzekł o tych kosztach (art. 42412
k.p.c. w zw.
z art. 39821
k.p.c., art. 391 § 1 k.p.c. i art. 109 § 1 k.p.c.).
jz