Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 25 kwietnia 2008 r.
I BU 12/07
1. Pozbawienie kombatanta bez podstawy prawnej należnych świadczeń
stanowi naruszenie prawa obywatela do zabezpieczenia społecznego (art. 4241
§ 2 k.p.c. w związku z art. 67 ust. 1 Konstytucji RP).
2. Przepis art. 2 ust. 5 ustawy z dnia 25 kwietnia 1997 r. o zmianie ustawy
o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojen-
nych i okresu powojennego (Dz.U. Nr 68, poz. 436) jednoznacznie określa datę
wznowienia wypłaty świadczeń osobom, którym uprawnienia kombatanckie
zostały przywrócone z przyczyn opisanych w art. 2 ust. 2 tej ustawy.
Przewodniczący SSN Romualda Spyt, Sędziowie SN: Józef Iwulski,
Małgorzata Wrębiakowska-Marzec (sprawozdawca)
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 25 kwietnia
2008 r. sprawy z odwołania Mariana K. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecz-
nych-Oddziałowi w O.W. o wypłatę świadczenia kombatanckiego, na skutek skargi
ubezpieczonego o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia -
wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Kaliszu z dnia
20 czerwca 2005 r. [...]
s t w i e r d z i ł niezgodność z prawem prawomocnego wyroku Sądu Okrę-
gowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Kaliszu z dnia 20 czerwca 2005 r.
[...]
U z a s a d n i e n i e
Decyzją z dnia 21 kwietnia 2005 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych-Oddział
w O.W. przyznał Marianowi K. do pobieranego świadczenia emerytalnego poczyna-
jąc od dnia 1 kwietnia 2005 r. dodatek kombatancki, ryczałt energetyczny i dodatek
kompensacyjny.
2
W odwołaniu od powyższej decyzji wnioskodawca domagał się przyznania
zaległych świadczeń od dnia 25 stycznia 1998 r. wraz z odsetkami.
Wyrokiem z dnia 20 czerwca 2005 r. Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Kaliszu oddalił odwołanie. Podstawę rozstrzygnięcia stanowiły nastę-
pujące ustalenia faktyczne. Do dnia 30 kwietnia 1997 r. wnioskodawca pobierał
świadczenia związane z posiadaniem uprawnień kombatanckich. W dniu 12 grudnia
1996 r. kierownik Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych pozba-
wił wnioskodawcę tych uprawnień, a organ rentowy decyzją z dnia 20 marca 1997 r.
wstrzymał mu wypłatę dodatku kombatanckiego i ryczałtu energetycznego. W dniu
25 stycznia 1998 r. wnioskodawca złożył w Urzędzie do Spraw Kombatantów i Osób
Represjonowanych wniosek o przywrócenie uprawnień kombatanckich, który został
załatwiony odmownie decyzją kierownika Urzędu z dnia 14 października 1998 r. Po-
nowny wniosek o przyznanie uprawnień kombatanckich wnioskodawca złożył w dniu
21 września 2001 r. i został on ostatecznie uwzględniony decyzją kierownika Urzędu
z dnia 8 kwietnia 2005 r. Wniosek o przywrócenie świadczeń związanych z posiada-
niem uprawnień kombatanckich wnioskodawca zgłosił w organie rentowym w dniu 18
kwietnia 2005 r.
W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Okręgowy wskazał, że w myśl art.
129 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecz-
nych (Dz.U. Nr 137, poz. 887 ze zm.), przy czym z dalszej części wywodów wynika,
że Sądowi chodziło o ustawę z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z
Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353
ze zm., zwanej dalej ustawą o emeryturach i rentach lub ustawą emerytalną), świad-
czenia wypłaca się od dnia powstania do nich prawa, nie wcześniej jednak niż od
miesiąca, w którym złożono wniosek lub wydano decyzję z urzędu. Wypłata przed-
miotowych świadczeń odbywa się w oparciu o pozytywną decyzję kierownika Urzędu
do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych. Brak takiej decyzji bądź też de-
cyzja pozbawiająca uprawnień kombatanckich stanowi o braku podstaw do przyzna-
nia świadczeń będących przedmiotem niniejszej sprawy. Zgodnie bowiem z art. 21
ust. 1 ustawy z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach
będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego, uprawnienia określone
w ustawie przysługują osobie, która uzyska decyzję potwierdzającą działalność wy-
mienioną w art. 1 ust. 2 i w art. 2 ustawy albo fakty, o których mowa w art. 4 ustawy,
posiada obywatelstwo polskie lub posiadała je w okresie działalności kombatanckiej
3
bądź w okresie podlegania represjom, i nie zachodzi którykolwiek z warunków wy-
mienionych w ustępie 2 tegoż artykułu. Świadczenia pieniężne przewidziane dla
kombatantów i innych osób uprawnionych oraz pozostałych po nich członków rodzin,
a także dodatek kompensacyjny określony w art. 20 ust. 2 pkt 2 i ust. 3 oraz ryczałt
energetyczny określony w art. 20 ust. 2 pkt 3 i ust. 3 są wypłacane przez właściwe
organy rentowe ze środków będących w dyspozycji tych organów i finansowane z
budżetu państwa (art. 24 ustawy).
Powyższy wyrok wraz z uzasadnieniem został wnioskodawcy doręczony na
jego wniosek złożony 27 kwietnia 2005 r. Od wyroku tego nie została wywiedziona
apelacja.
W dniu 12 lipca 2007 r. wnioskodawca złożył skargę o stwierdzenie niezgod-
ności z prawem prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego w Kaliszu z dnia 20
czerwca 2005 r., zaskarżając go w całości i zarzucając naruszenie prawa material-
nego i procesowego, a mianowicie: 1) art. 2 ust. 2 i art. 2 ust. 5 ustawy z dnia 25
kwietnia 1997 r. o zmianie ustawy o kombatantach oraz niektórych osobach będą-
cych ofiarami represji wojennych i okresu powojennego (Dz.U. Nr 68, poz. 436), po-
przez ich niezastosowanie oraz całkowite pominięcie przez Sąd Okręgowy w Kaliszu
przy rozpoznaniu sprawy, co doprowadziło do wydania wyroku niezgodnego z pra-
wem; 2) art. 129 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach,
poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i w efekcie wydanie wyroku niezgodnego z
prawem; 3) art. 2 i art. 67 Konstytucji RP, poprzez wydanie niezgodnego z prawem
orzeczenia, wskutek czego naruszona została podstawowa zasada państwa prawa
oraz konstytucyjne prawo skarżącego do zabezpieczenia społecznego; 4) art. 47714
§ 1 i 2 k.p.c., poprzez ich niewłaściwe zastosowanie i w efekcie oddalenie odwołania
wnioskodawcy, mimo iż były podstawy do jego uwzględnienia; 5) art. 328 § 2 k.p.c.,
poprzez wskazanie niewłaściwej podstawy prawnej wydania wyroku i sporządzenie
uzasadnienia z naruszeniem zasady państwa prawa, przewidzianej w art. 2 Konsty-
tucji RP.
Skarżący wskazał, że: 1) zaskarżone orzeczenie jest niezgodne z art. 2 ust. 2 i
art. 2 ust. 5 powołanej wyżej ustawy z dnia 25 kwietnia 1997 r., art. 129 ust. 1 ustawy
emerytalnej z dnia 17 grudnia 1998 r. w związku z art. 2 i art. 67 Konstytucji RP, art.
47714
§ 1 i 2 oraz art. 328 § 2 k.p.c.; 2) na skutek wydania zaskarżonego orzeczenia
utracił prawo do wypłaty zaległych świadczeń kombatanckich za okres od 1998 r. do
2004 r., co ostatecznie powoduje powstanie w jego majątku szkody w wysokości
4
27.377,37 zł, przy uwzględnieniu wypłaconej przez organ rentowy - wskutek zała-
twienia wniosku o wznowienie postępowania w trybie art. 83a ustawy o systemie
ubezpieczeń społecznych - kwoty 4.076,28 zł wyrównującej sporne świadczenia za
okres 3 lat wstecz; 3) w sprawie zakończonej zaskarżonym wyrokiem nie przysługi-
wała skarga kasacyjna wobec niewniesienia apelacji; 4) brak było ustawowych prze-
słanek do złożenia skargi o wznowienie postępowania; 5) w sprawie zachodzi wyjąt-
kowy wypadek, o którym stanowi art. 4241
§ 2 k.p.c. Odnośnie do tej ostatniej kwestii
skarżący wskazał, że w świetle rozstrzygnięć organu rentowego i Sądu Okręgowego
- jako osoba starsza, schorowana i działająca w zaufaniu do tych organów - pozo-
stawał w przekonaniu, iż w świetle obowiązujących przepisów przedmiotowe świad-
czenia wypłacone mogą być najwcześniej od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek,
a w konsekwencji odpowiedzialność za ich utratę za sporny okres ponosi Urząd do
Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych. Dopiero z uzasadnienia decyzji tego
Urzędu z dnia 17 lipca 2006 r. skarżący powziął wiedzę o treści art. 2 ust. 5 ustawy z
dnia 25 kwietnia 1997 r. o zmianie ustawy o kombatantach oraz niektórych osobach
będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego oraz o okoliczności, że
przepis ten nie został zastosowany przez organy rozpatrujące jego żądanie. W kon-
sekwencji doszło do naruszenia określonej w art. 2 Konstytucji RP zasady państwa
prawa, nakładającej również na organy wymiaru sprawiedliwości obowiązek takiego
działania, które jest zgodne z powszechnie obowiązującym prawem oraz obowiązu-
jącymi procedurami oraz zawartej w art. 67 ustawy zasadniczej gwarancji prawa do
zabezpieczenia społecznego. Pozostawanie w obrocie prawnym zaskarżonego wy-
roku jako „zgodnego z prawem” godzi w te zasady, albowiem oznacza, że organy
państwa mogą w świetle prawa pozbawić obywatela należnych mu świadczeń mimo
obowiązywania przepisów, które takie świadczenia mu przyznają, a wskutek kiero-
wania przez obywatela środków odwoławczych, jego sprawa rozpoznawana jest po-
wierzchownie i z rażącym naruszeniem przepisów, wyrządzając krzywdę równo-
znaczną z naruszeniem interesu Rzeczypospolitej Polskiej.
W uzasadnieniu skargi podniesiono, że Sąd Okręgowy nie wyjaśnił, z jakich
względów przy rozpoznawaniu niniejszej sprawy oraz przy orzekaniu nie wziął pod
uwagę przepisu art. 2 ust. 5 ustawy zmieniającej z dnia 25 kwietnia 1997 r., mimo iż
przepis ten określał, że wypłata świadczeń pieniężnych dla takich osób jak wniosko-
dawca następuje od dnia wejścia w życie ustawy, jeżeli wniosek o przywrócenie
uprawnień kombatanckich zostanie zgłoszony do Urzędu do Spraw Kombatantów i
5
Osób Represjonowanych w ciągu 12 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy, a
skarżący wniosek taki złożył. Wnioskodawca, niepouczony o istnieniu powyższego
przepisu na żadnym etapie postępowania zrezygnował z zaskarżenia wadliwego wy-
roku Sądu, pozostając w błędnym przekonaniu, że skoro Sąd Okręgowy podzielił
argumentację organu rentowego, to była ona prawidłowa. Również Urząd do Spraw
Kombatantów i Osób Represjonowanych pismem z dnia 27 stycznia 2006 r. poinfor-
mował skarżącego, że zadośćuczynienie jego wnioskowi jest niemożliwe. Postępo-
wanie wyżej wymienionych organów w ocenie skarżącego nosiło cechy zaniedbania
obowiązku udzielenia zainteresowanemu rzetelnej i pełnej informacji o przysługują-
cych mu uprawnieniach.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem orzeczenia Sądu Okręgowego
w Kaliszu z dnia 20 czerwca 2005 r. zawiera elementy konstrukcyjne określone w art.
4245
§ 1 k.p.c., a skarżący wypełnił wymóg uprawdopodobnienia wyrządzenia szkody
spowodowanej wydaniem zaskarżonego wyroku (utrata świadczeń kombatanckich w
kwocie 27.377,37 zł) oraz wykazał, że jego wzruszenie w drodze przysługujących mu
środków prawnych nie jest możliwe. Nie budzi wątpliwości, że od wyroku Sądu Okrę-
gowego - wobec niezaskarżenia go apelacją - nie przysługiwała skarga kasacyjna.
Nie zaistniały również określone w przepisach Kodeksu postępowania cywilnego
przesłanki wznowienia postępowania. Podstawy wzruszenia wyroku nie mógł także
stanowić art. 114 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach
stosowany w związku z art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatan-
tach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powo-
jennego (jednolity tekst: Dz.U. z 2002 r. Nr 42, poz. 371 ze zm., zwanej dalej ustawą
o kombatantach), ani art. 83a ust. 3 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o syste-
mie ubezpieczeń społecznych. Przepisy te przewidują możliwość wznowienia postę-
powania przed organem odwoławczym wyłącznie na niekorzyść zainteresowanego.
W każdym innym wypadku organ rentowy wydaje nową podlegającą zaskarżeniu
decyzję bądź przyznającą prawo bądź odmawiającą jego przyznania, tak jakby kwe-
stia istnienia prawa nie została stwierdzona prawomocnym wyrokiem sądowym od-
dalającym odwołanie od decyzji prawa tego odmawiającej (por. między innymi uza-
sadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 13 grudnia 2005 r., II UZP 15/05,
6
OSNP 2006 nr 17-18, poz. 276 oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 lutego 2006
r., II UK 170/05, Wokanda 2006 nr 9, poz. 32). W trybie powołanych przepisów nie-
możliwe jest zatem wzruszenie prawomocnego wyroku rozstrzygającego o prawie na
niekorzyść zainteresowanego.
Skarżący wykazał również występowanie wyjątkowego wypadku, o którym
stanowi art. 4241
§ 2 k.p.c. Przepis ten jest wyjątkiem od zasady określonej w art.
4241
§ 1 k.p.c., stwierdzającej, że przesłanką dopuszczalności skargi o stwierdzenie
niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia jest wykorzystanie przez stronę
przysługujących jej środków prawnych, w tym środków odwoławczych i środków za-
skarżenia o nadzwyczajnym charakterze. W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyj-
muje się, że dopuszczalność wniesienia przedmiotowej skargi w sytuacji, gdy strona
nie skorzystała z przysługującego jej środka prawnego, jest uzależniona od kumula-
tywnego spełnienia obu przesłanek określonych w art. 4241
§ 2 k.p.c., to jest istnienia
wyjątkowego wypadku (wyjątkowych okoliczności) oraz występowania niezgodności
z prawem o kwalifikowanym charakterze, wynikającej z podstawowych zasad po-
rządku prawnego lub konstytucyjnych wolności albo praw człowieka i obywatela.
Przez „wyjątkowy wypadek” należy rozumieć sytuacje, gdy nieskorzystanie przez
stronę z przysługującego jej środka odwoławczego spowodowane było wyjątkowymi
okolicznościami, które obiektywnie uniemożliwiały jej wniesienie tego środka, nie zaś
o sytuacje, w których strona świadomie i dobrowolnie sama podjęła decyzję o jego
niewnoszeniu, oceniając, że mógłby on być nieskuteczny (por. między innymi posta-
nowienie z dnia 2 lutego 2006 r., I CNP 4/06, OSNC 2006 nr 6, poz. 113; postano-
wienie z dnia 22 marca 2007 r., II CNP 35/07, Lex nr 308859; postanowienie z dnia
20 kwietnia 2007 r., IV CNP 37/07, Lex nr 315545).
Powołując się na występowanie wyjątkowych okoliczności skarżący wskazał
na swój wiek (ur. 21 listopada 1925 r.), nieposiadanie wiedzy prawniczej, działanie w
postępowaniu sądowym bez pomocy fachowego pełnomocnika oraz wywołanie u
niego - zgodnym stanowiskiem organów rozstrzygających o prawie do wypłaty
świadczeń - przekonania, że obowiązujący od dnia 1 stycznia 1999 r. przepis art. 129
ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach w każdym przypadku uniemożliwia domaganie
się wypłaty za okres poprzedzający miesiąc, w którym zgłoszono wniosek o świad-
czenie lub wydano decyzję z urzędu, a w konsekwencji - że podmiotem odpowie-
dzialnym za utratę przez skarżącego świadczeń za okres wsteczny jest Urząd do
Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych. Skarżący wykazał przy tym, że po
7
otrzymaniu uzasadnienia zaskarżonego wyroku, poczynając od dnia 10 listopada
2005 r., czynił starania o uzyskanie od wskazanego Urzędu naprawienia szkody, a
obowiązujący w sprawie stan prawny został mu przedstawiony dopiero w decyzji kie-
rownika tego Urzędu z dnia 17 lipca 2006 r.
Sąd Najwyższy w składzie rozpoznającym niniejszą skargę ocenia, że w oko-
licznościach sprawy wskazane przez skarżącego przesłanki posiadają kwalifikowany
charakter wyjątkowości. Należy mieć na uwadze, że rozstrzyganie o wypłacie świad-
czeń z ubezpieczeń społecznych, w odróżnieniu od roszczeń opartych na podstawie
cywilnoprawnej, poprzedzone jest w każdym przypadku postępowaniem administra-
cyjnym toczącym się przed organem rentowym. Przesłanką prawa do świadczeń
przysługujących kombatantom jest posiadanie uprawnień kombatanckich, a spełnie-
nie warunków do tych uprawnień podlega rozpoznaniu i rozstrzygnięciu w postępo-
waniu administracyjnym przed Urzędem do Spraw Kombatantów i Osób Represjo-
nowanych. Decyzja kierownika tego Urzędu jest wiążąca i stanowi podstawę wypłaty
przez organ rentowy osobom mającym ustalone prawo do emerytury lub renty świad-
czeń (w tym dodatku kombatanckiego, ryczałtu energetycznego i dodatku kompen-
sacyjnego) przewidzianych w przepisach ustawy o kombatantach (art. 21 ust. 1 i art.
22 ust. 1 w związku z art. 15 ust. 1 i art. 20 ust. 2 pkt 3 oraz w związku z art. 24 ust. 1
tej ustawy). Wiążący charakter posiada odpowiednio decyzja wydana w trybie art. 2
ust. 2 ustawy z dnia 25 kwietnia 1997 r. o zmianie ustawy o kombatantach oraz nie-
których osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego (Dz.U.
Nr 68, poz. 436, zwana dalej ustawą zmieniającą) i § 10 pkt 1 rozporządzenia Preze-
sa Rady Ministrów z dnia 22 września 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad i
trybu postępowania w sprawach dotyczących pozbawienia i przywrócenia uprawnień
kombatanckich oraz zasad przeprowadzania weryfikacji tych uprawnień (Dz.U. Nr
116, poz. 745). Tak skomplikowany i „piętrowy” tryb ustalania prawa do świadczeń
wynikających z uprawnień kombatanckich mógł istotnie u skarżącego, szczególnie z
uwagi na jego wiek i brak kwalifikacji prawniczych prowadzących do braku umiejęt-
ności właściwego odczytywania treści norm prawnych, wzbudzić - w świetle rozstrzy-
gnięć i wywodów dwóch organów powołanych do ustalania prawa do wypłaty świad-
czeń - przekonanie o braku podstaw prawnych do domagania się spornej wypłaty za
okres poprzedzający miesiąc, w którym złożono wniosek (w istocie chodzi o miesiąc,
w którym Urząd do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych skierował do
organu rentowego zawiadomienie o przywróceniu uprawnień kombatanckich decyzją
8
z dnia 15 marca 2005 r. - art. 2 ust. 6 ustawy zmieniającej). W konsekwencji skarżą-
cy zasadnie mógł pozostawać w błędnym przekonaniu, że utracił prawo do świad-
czeń za okres wsteczny, a podmiotem odpowiedzialnym za taki stan rzeczy jest
Urząd do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych w związku z wydaniem w
dniu 14 października 1998 r. decyzji odmawiającej przywrócenia mu uprawnień kom-
batanckich, której nieważność została stwierdzona dopiero decyzją kierownika tego
Urzędu z dnia 9 lutego 2005 r.
Stan faktyczny sprawy nie jest skomplikowany i przedstawiał się następująco.
Decyzją kierownika Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych z
dnia 12 grudnia 1996 r. skarżący pozbawiony został uprawnień kombatanckich na
podstawie art. 25 ust. 2 pkt 2 ustawy o kombatantach w brzmieniu przed 31 lipca
1997 r., czego konsekwencją było zaprzestanie wypłacania przez organ rentowy
świadczeń przewidzianych w tej ustawie. Z dniem 31 lipca 1997 r. weszła w życie
ustawa zmieniająca z dnia 25 kwietnia 1997 r., której przepisy przewidywały możli-
wość przywrócenia uprawnień kombatanckich z urzędu - w okolicznościach wskaza-
nych w art. 2 ust. 1 lub na wniosek - przy spełnieniu przesłanek określonych w art. 2
ust. 3 tej ustawy. Z wnioskiem o przywrócenie uprawnień kombatanckich skarżący
wystąpił w dniu 25 stycznia 1998 r. Decyzją z dnia 14 października 1998 r. kierownik
Urzędu odmówił ich przywrócenia. Decyzją kierownika Urzędu z dnia 9 lutego 2005 r.
stwierdzona została nieważność decyzji z 14 października 1998 r. jako wydanej z ra-
żącym naruszeniem prawa (art. 156 § 1 w związku z art. 158 § 1 k.p.a.). Tym samym
decyzja ta została usunięta z obrotu prawnego ze skutkiem ex tunc. Decyzją z dnia
15 marca 2005 r., kierownik Urzędu - w załatwieniu wniosku skarżącego z daty 25
stycznia 1998 r. - przywrócił mu uprawnienia kombatanckie i - w wykonaniu obowiąz-
ku nałożonego na niego mocą art. 2 ust. 6 ustawy zmieniającej - zawiadomił o tym
organ rentowy pismem z dnia 8 kwietnia 2005 r. Zarówno w decyzji przywracającej
wnioskodawcy uprawnienia kombatanckie jak i w piśmie Urzędu zawiadamiającym
organ rentowy o tej okoliczności wskazano (wytłuszczoną czcionką), że przywrócenie
uprawnień kombatanckich nastąpiło na wniosek złożony w dniu 25 stycznia 1998 r., a
nie 21 kwietnia 2001 r., jak błędnie uznał Sąd Okręgowy.
W przepisach ustawy zmieniającej ustawę o kombatantach wyraźnie wska-
zano przypadki, w których wznowienie wypłaty świadczeń wynikających z przywró-
cenia uprawnień kombatanckich następuje (następowało) z mocą wsteczną. W myśl
art. 2 ust. 5 w związku z ust. 2 ustawy zmieniającej, w przypadku przywrócenia
9
uprawnień kombatanckich na wniosek - wypłata świadczeń winna nastąpić od dnia
wejścia w życie tej ustawy (to jest od dnia 31 lipca 1997 r.), jeżeli wniosek o przywró-
cenie uprawnień kombatanckich został złożony w ciągu 12 miesięcy od dnia wejścia
ustawy w życie. Skarżący, składając przedmiotowy wniosek w dniu 25 stycznia 1998
r. warunek ten spełnił. Wskazany przepis ma jednoznaczne brzmienie i - jako szcze-
gólny - wyłączył art. 129 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach stosowany poprzez
art. 17 ust. 1 ustawy o kombatantach. Ten ostatni przepis stanowi, że do ustalania
wysokości dodatku kombatanckiego oraz w innych sprawach w ustawie nieokreślo-
nych mają zastosowanie odpowiednie przepisy o zaopatrzeniu emerytalnym pracow-
ników i ich rodzin (od dnia 1 stycznia 1999 r. przepisy o emeryturach i rentach).
Przepis art. 129 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach, przewidujący wypłatę świad-
czeń nie wcześniej niż od miesiąca, w którym złożony został stosowny wniosek mógł
dotyczyć zatem tylko osób, które wniosek o przywrócenie uprawnień kombatanckich
złożyły po terminie określonym w art. 2 ust. 5 ustawy zmieniającej ustawę o komba-
tantach. W przypadku tych osób kierownik Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób
Represjonowanych nie miał również obowiązku powiadamiania organu rentowego o
przywróceniu zainteresowanemu uprawnień kombatanckich. Tak też przyjął orzeka-
jący w sprawie Sąd Okręgowy, chociaż ze znajdujących się w sprawie dokumentów
jednoznacznie wynikało, że decyzja kierownika Urzędu do Spraw Kombatantów i
Osób Represjonowanych z dnia 15 marca 2005 r. wydana została w uwzględnieniu
wniosku skarżącego z 25 stycznia 1998 r.
Skarżący, składając przedmiotowy wniosek w dniu 25 stycznia 1998 r., spełnił
warunek ustanowiony w art. 2 ust. 5 powołanej wyżej ustawy zmieniającej. W tej sy-
tuacji naruszenie przez Sąd orzekający art. 129 ust. 1 ustawy o emeryturach i ren-
tach, poprzez jego błędne zastosowanie i art. 2 ust. 2 i 5 ustawy zmieniającej w wy-
niku jego niezastosowania, a w rezultacie art. 47714
§ 1 i 2 k.p.c., poprzez oddalenie
odwołania skarżącego od decyzji organu rentowego, pomimo jednoznacznego ist-
nienia podstaw do jego uwzględnienia, jest oczywiste i niedające się zaakceptować
w świetle standardów orzekania, a wydany wyrok jest niezgodny z tymi przepisami.
Jednocześnie obraza art. 2 ust. 2 i 5 ustawy zmieniającej ustawę o kombatantach i
art. 129 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach stanowi naruszenie o kwalifikowanym
charakterze, o którym mowa w art. 4241
§ 2 k.p.c. Przepis ten wskazuje na koniecz-
ność naruszenia zaskarżonym orzeczeniem sądu pierwszej instancji podstawowych
zasad porządku prawnego lub konstytucyjnych wolności albo praw człowieka i oby-
10
watela. Przesłanka ta zachodzi wówczas, gdy został naruszony przepis mający pod-
stawowe znaczenie dla funkcjonowania demokratycznego państwa, bądź normujący
ujęte w rozdziale drugim Konstytucji wolności albo prawa człowieka i obywatela (por.
postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 19 stycznia 2006 r., II CNP 2/06, OSNC
2006 nr 6, poz. 112). W tym względzie skarżący powołał się na naruszenie zasady
państwa prawa (art. 2 Konstytucji RP) oraz zasady prawa do zabezpieczenia spo-
łecznego (art. 67 Konstytucji RP) i wywiódł, że pozostając w zaufaniu do organów
państwa rozpoznających jego prawo do świadczeń, w świetle prawa został należnych
mu świadczeń pozbawiony w wyniku rozpoznania jego sprawy z rażącym narusze-
niem przepisów. Wywodzona z art. 2 Konstytucji RP zasada zaufania oznacza, że
jednostka ma prawo oczekiwać od władzy (w tym przypadku sądu) czytelności, przej-
rzystości i poszanowania zasad systemowych gwarantujących ochronę praw czło-
wieka i obywatela (por. między innymi wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 31
marca 2005 r., SK 26/02, OTK-A 2005 nr 3, poz. 29). Takim prawem jest określone w
art. 67 ust. 1 Konstytucji prawo obywatela do zabezpieczenia społecznego w razie
niezdolności do pracy ze względu na chorobę lub inwalidztwo oraz po osiągnięciu
wieku emerytalnego, przy czym zakres i formy zabezpieczenia społecznego określa
ustawa. Pozbawienie obywatela bez podstawy prawnej przewidzianych przez prawo i
należnych świadczeń społecznych stanowi naruszenie wskazanej zasady konstytu-
cyjnej.
Z powyższych względów orzeczono jak w sentencji na podstawie art. 42411
§
2 k.p.c.
========================================