Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CSK 116/08
POSTANOWIENIE
Dnia 30 października 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Zbigniew Strus (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Mirosław Bączyk
SSN Katarzyna Tyczka-Rote
w sprawie z wniosku "D.(...)" Spółki z o.o. w G.
przy uczestnictwie "I.(...)" Spółki Akcyjnej w G.
o wpis,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 30 października 2008
r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawcy od postanowienia Sądu Okręgowego w G. z dnia 18
czerwca 2007 r., sygn. akt III Ca (…),
uchyla zaskarżone postanowienie i sprawę przekazuje Sądowi Okręgowemu w G.
do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
A. K. i U. K. (określane dalej również jako współwłaścicielki) oraz D.(...) spółka z
ograniczoną odpowiedzialnością w G. (dalej: spółka) zawarli 8 czerwca 2005 r. umowę
przedwstępną, zobowiązującą współwłaścicielki do sprzedaży nieruchomości o pow. ok.
6000 m2
, składającej się z działki o pow. 4 663 m2
, oznaczonej nrem ewidencyjnym
389/2 oraz z uzupełniającej części działki nr ew. 389/4. Tytułem własności była
ostateczna decyzja Starosty G. (Starostwo Powiatowe w P.) GK. (…)/05 z 26 września
2005 r. o zwrocie wywłaszczonej nieruchomości. Działki stanowiły część nieruchomości
Gminy Miasta G., dla której prowadzona jest księga wieczysta nr (...)1.
2
Na wniosek współwłaścicielek działki te uległy następnie podziałowi; z działki nr
389/2 utworzono działki nr (...)/5, (...)/6 i (...)/7, a z działki nr (...)/4 utworzono działki nr
(...)/8 i (...)/9. Spółka sprecyzowała wówczas swe roszczenie i domagała się sprzedaży
działek nr (...)/7 i (...)/9 - wg. nowego oznaczenia.
Współwłaścicielki złożyły 3 marca 2006 r. wniosek o odłączenie z księgi nr kw
(...)1 swej nieruchomości, tj. działek utworzonych w wyniku podziału i założenie nowej
księgi wieczystej. Spółka w dniu 26 czerwca 2006 r. złożyła wniosek o wpis w dziale III
księgi nr (...)1 roszczenia o zawarcie przyrzeczonej umowy. Przed odłączeniem i
założeniem nowej księgi, współwłaścicielki sprzedały w dniu 6 lipca 2006 r.
nieruchomość składającą się z wymienionych wyżej działek nr (...)/7 i (...)/9 (akt not.
rep. A. nr (…)/2006), po czym nabywca tego samego dnia sprzedał ją spółce I.(...) S.A.
[akt not. rep. A. nr (…)/2006]. W dniu 10 lipca 2006 r. notariusz przesłał wnioski o
ujawnienie nabywców w księdze wieczystej. Zostały one uwzględnione w dniach
(odpowiednio) 2 i 4 października 2006 r. Przedtem, w dniu 24 lipca 2006 r. Sąd
Rejonowy uwzględnił wniosek współwłaścicielek z 3 marca 2006 r. i założył księgę
wieczystą Kw (...)3 dla nieruchomości odłączonej z księgi wieczystej nr (...)1 wpisując je
w dziale II, a pomijając wniosek Spółki o wpis roszczenia. W tym stanie spółka złożyła w
dniu 12 września 2006 r. ponownie wniosek o wpis w dziale III nowozałożonej księgi,
roszczenia wynikającego z umowy zawartej 8 czerwca 2005 r.
Oddalenie wniosku o wpis roszczenia, złożonego 26 czerwca 2006 r. (sygn. Dz.
Kw 18985/06) nastąpiło w dniu 18 października 2006 r. Sąd Okręgowy po rozpoznaniu
sprawy na skutek apelacji spółki od wskazanego postanowienia oddalił apelację
wnioskodawczyni postanowieniem z 12 marca 2007 r., sygn. akt odwoławczych III Ca
(…).
Również wniosek Spółki złożony 12 września 2006 r. został oddalony
postanowieniem Sądu Rejonowego z 27 lutego 2007 r. w sprawie Dz. Kw (...)0/06, a
Sąd Okręgowy postanowieniem z 18 czerwca 2007 r. oddalił apelację Spółki od tego
postanowienia [sygn. akt odwoławczych III Ca (…)].
Sąd odwoławczy wskazał, że wniosek współwłaścicielek z 3 marca 2006 r. nr Dz.
Kw (…)/002 został uwzględniony i osoby te były wpisane jako właścicielki
nieruchomości. W chwili złożenia wniosku w tej sprawie przez Spółkę, tj. 12 września
2006 r. w księdze wieczystej wpisany był już kolejny właściciel tj. I.(...) S.A. Dla wyniku
postępowania doniosła była treść księgi wieczystej z chwili rozpoznawania wniosku,
natomiast obojętna była dobra albo zła wiara nabywcy odnośnie do roszczeń spółki. Sąd
3
Okręgowy potwierdził prawidłowość ustalenia Sądu prowadzącego księgę wieczystą, że
wcześniejsze złożenie wniosku o wpis w dziale II. wymagało wcześniejszego
rozpoznania wniosku i dokonania wpisu I.(...) S.A. (art. 6262
§ 1 k.p.c.).
Sąd drugiej instancji nie dopatrzył się podstawy do zawieszenia postępowania, do
chwili rozstrzygnięcia wniosku złożonego do akt księgi wieczystej Kw (...)1, wyrażając
zapatrywanie, że wnioskodawca nie wykazał, aby wynik postępowania w sprawie Dz.
Kw 18985/06 miał wpływ na wynik postępowania dotyczącego wpisu roszczenia Spółki
w księdze wieczystej Kw (...)3.
Wnioskodawca D.(...) spółka z ograniczona odpowiedzialnością w G. w skardze
kasacyjnej od tego postanowienia jako podstawę przytoczyła naruszenie przepisów
postępowania art. 6269
w zw. z art. 316 § 1, art. 13 § 2 k.p.c., art. 6268
§ 1 i 2 a także
art. 385 k.p.c. polegające na uznaniu za przeszkodę w rozpoznaniu wniosku faktu
odłączenia nieruchomości gruntowej i założenia dla niej nowej księgi wieczystej.
Skarżący odwołał się do poglądu Sądu Rejonowego orzekającego w postępowaniu o
wpis w księdze wieczystej Kw (...)3, że okoliczności i podstawy wpisu podlegają ocenie
na dzień złożenia wniosku o wpis, podnosząc, że w tamtym dniu w dziale II wpisane były
współwłaścicielki. Skarżący kwestionował również wykładnię art. 6266
§ 1 k.p.c.
twierdząc, że nie wynika z niego, jakoby o kolejności wpisu decydowała kolejność
wniosków. Zarzucił niezastosowanie art. 177 § 1 pkt 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.
przez odmowę zawieszenia postępowania do czasu zakończenia postępowania z
wniosku Dz. Kw (…)/06, mimo że w razie przekazanie wniosku złożonego do Kw (...)1
do księgi Kw (...)3 postępowanie stałoby się bezprzedmiotowe.
W skardze powołano również, jako naruszone, przepisy art. 28 w związku z art.
29 i art. 16 ust. 2 pkt 2 i art. 17 u.k.w.h. oraz art. 59 k.c. i art. 390 § 2 k.c. przez ich
niezastosowanie. Skarżący wnosił o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie
sprawy do ponownego rozpoznania.
Skarga kasacyjna została przyjęta i rozpoznana w sprawie oznaczonej sygn. IV
CSK (…).
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Ściśle określone granice rozpoznania skargi kasacyjnej w art. 39813
§ 1 k.p.c. nie
pozwalają pominąć znanej Sądowi Najwyższemu z urzędowania okoliczności, iż
postanowienie Sądu Okręgowego w G. z dnia 12 marca 2007 r. sygn. akt III Ca (...)
zostało uchylone postanowieniem Sądu Najwyższego z 30.X.2008 r. sygn. akt IV CSK
(...) w celu ponownego rozpoznania sprawy przez Sąd drugiej instancji. Ponieważ
4
wniosek wszczynający postępowanie w tamtej sprawie został złożony wcześniej niż
wniosek w sprawie niniejszej, należy uznać, że wynik w sprawie rozpoznawanej przez
Sąd Okręgowy pod sygn. akt III Ca (...) zakończonej postanowieniem z dnia 18 czerwca
2007 r. zależy od wyniku postępowania mającej poprzednio sygnaturę III Ca (...). Nie
przekonuje stanowisko Sądu Okręgowego, że wnioskodawczyni nie wykazała, aby
wynik w sprawie Dz. Kw 18985/06 miał wpływ na wynik postępowania niniejszego
zarejestrowanego pod poz. Dz. Kw (...)0/06. Zależność między postępowaniami o wpis
wynika z akt i dokumentów wymienionych w art. 6268
§ 2 k.p.c. i podlega ocenie sądu
orzekającego. W rachubę mogą wchodzić takie rozwiązania jak odrzucenie wniosku (art.
386 § 3 w zw. z art. 199 § 1 pkt 2 i art. 13 § 2 k.p.c.), oddalenie apelacji, jeżeli nie ma
tożsamości co do przedmiotu i podmiotów w obydwu postępowaniach a ponadto spółka
nie ma legitymacji wynikającej z prawa materialnego do żądania wpisu oraz umorzenie
postępowania. Sposób zakończenia postępowania wszczętego żądaniem, wg. autora
skargi tożsamym w treści z wnioskiem wcześniejszym, a jednocześnie
„bezprzedmiotowym” w razie jego uwzględnienia uzasadnia oczekiwanie na zakończenie
postępowania w sprawie przekazanej do ponownego rozpoznania postanowieniem Sądu
Najwyższego z dnia 30 października 2008 r. sygn. akt IV CSK (...), tj. zawieszenie
postępowania apelacyjnego (art. 177 § 1 pkt 1 w związku z art. 391 § 1 k.p.c.).
Poza tym skarga kasacyjna nie zawiera uzasadnionych podstaw.
Wniosek o wpis w dziale II księgi wieczystej Kw nr (...)3 spółki akcyjnej „I.(...)” w G.
złożony został wcześniej niż wniosek D.(...) spółki z o.o., dlatego powinien być
rozpoznany wcześniej niż wniosek o wpis roszczenia. Taka reguła postępowania winna
być stosowana w razie złożenia wniosków kolizyjnych, dotyczących praw wzajemnie na
siebie oddziałujących co do wartości lub skuteczności każdego albo dopuszczalności
uwzględnienia wniosku.
Zarzut naruszenia art. 34 k.w.h. jest również nieuzasadniony. Przepis wyraża
zasadę ciągłości wpisów zabezpieczającą domniemanie prawdziwości z rzeczywistym
stanem prawnym. Bierną legitymację właściciela dotkniętego wpisem roszczenia
potwierdza również art. 16 w związku z 17 u.k.w.h., wobec czego poza wyjątkiem
związanym z wnioskiem o wpis roszczenia składanym w toku postępowania o wpis w
dziale II. wymaganie zawarte w art. 34 ma zastosowanie.
Przepisy kodeksu cywilnego art. 59 i 390 k.c. zostały powołane błędnie. Obydwa
nie wiążą się z postępowaniem o wpis, a ich stosowanie może być rozważane dopiero
przy realizacji roszczenia, natomiast rozważanie art. 390 k.c. w kontekście legitymacji
5
czynnej uprawnionego z umowy przedwstępnej jest zbędne, ponieważ nie stanowiło
podstawy oddalenia apelacji.
Z przytoczonych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39815
§ 1 k.c. orzekł
jak w sentencji.