Pełny tekst orzeczenia

Postanowienie z dnia 14 listopada 2008 r.
II PZ 36/08
W sprawie z zakresu prawa pracy nie ma podstaw do przyjęcia, że wnio-
sek o ustanowienie pełnomocnika z urzędu zawiera wniosek o zwolnienie od
kosztów sądowych lub jest z nim zrównany.
Przewodniczący SSN Romualda Spyt (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Małgorzata Gersdorf, Jerzy Kwaśniewski.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 14 listopa-
da 2008 r. sprawy z powództwa Zofii L.-S. przeciwko Poradni Psychologiczno-Peda-
gogicznej w S. o zapłatę, na skutek zażalenia powódki na postanowienie Sądu Okrę-
gowego w Koszalinie z dnia 12 sierpnia 2008 r. [...]
o d d a l i ł zażalenie.
U z a s a d n i e n i e
Postanowieniem z dnia 12 sierpnia 2008 r. Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubez-
pieczeń Społecznych w Koszalinie, w sprawie [...] odrzucił zażalenie powódki Zofii L.-
S. na postanowienie tego Sądu z dnia 28 lipca 2008 r., odrzucającego skargę ka-
sacyjną powódki od wyroku z dnia 18 marca 2008 r. w sprawie z jej powództwa prze-
ciwko Poradni Psychologiczno - Pedagogicznej w S. o zapłatę.
W uzasadnieniu postanowienia Sąd stwierdził, że przedmiotowe zażalenie
(wniesione przez pełnomocnika powódki, będącego radcą prawnym) nie zostało
opłacone, zaś powódka na żadnym etapie postępowania nie została zwolniona od
kosztów sądowych. Obowiązek wniesienia opłaty od zażalenia wynikał z przepisu art.
35 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U.
Nr 167, poz. 1398 ze zm.). Sąd podkreślił też, że wyrokiem Trybunału Konstytucyj-
nego z dnia 16 czerwca 2008 r. przepis art. 117 § 1 k.p.c. w części obejmującej zwrot
„zwolniona przez sąd od kosztów sądowych w całości lub części” uznany został za
2
niezgodny z art. 42 ust. 1 oraz art. 77 ust. 2 i art. 32 ust. 1 Konstytucji RP. Wobec
powyższego zażalenie podlegało odrzuceniu na mocy art. 1302
§ 3 k.p.c.
W zażaleniu na powyższe postanowienie powódka wniosła o jego uchylenie,
zarzucając naruszenie przepisu art. 117 k.p.c., w brzmieniu obowiązującym przed
dniem 16 czerwca 2008 r., w związku z art. 1302
§ 3 k.p.c. w związku z art. 3986
§ 2
k.p.c., poprzez niewzięcie pod uwagę, że powódka była zwolniona od kosztów oraz
naruszenie art. 35 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych w związku z
art. 14 tej ustawy poprzez pominięcie tego, iż przepis nakazujący osobie zwolnionej
od kosztów uiszczenie opłaty podstawowej został uchylony.
W uzasadnieniu zażalenia podniesiono, że powódka jest reprezentowana
przez pełnomocnika z urzędu, który ustanowiony został w czerwcu 2008 r., zgodnie z
pismem Okręgowej Izby Radców Prawnych w K. - na podstawie art. 117 k.p.c., „czyli
dla osoby zwolnionej od kosztów”. Skargę kasacyjną wniesiono w dniu 12 czerwca
2008 r., a więc przed wydaniem wyroku przez Trybunał Konstytucyjny, który nie
może wywoływać skutków wstecz. Również przepis art. 14 ustawy o kosztach sądo-
wych w sprawach cywilnych, po jego zmianie od 10 marca 2007 r., stanowi, „że
osoba zwolniona od kosztów sądowych nie wnosi opłaty sądowej”.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie nie jest uzasadnione. Skarżąca zdaje się przedstawiać pogląd, iż
wniosek o ustanowienie pełnomocnika z urzędu zawiera w sobie implicite wniosek o
zwolnienie od kosztów sądowych, który to pogląd jest wywodzony z treści art. 117
§ 1 k.p.c., w myśl którego strona zwolniona przez sąd od kosztów sądowych w cało-
ści lub części ma prawo zgłosić, na piśmie lub ustnie do protokołu, wniosek o usta-
nowienie dla niej adwokata lub radcy prawnego. Na tle właśnie tego przepisu Sąd
Najwyższy w postanowieniu z dnia 12 listopada 1969 r., II CZ 118/69 (LEX nr 6613),
wyraził stanowisko prezentowane przez skarżącą. Uwzględniało ono treść powyż-
szego przepisu, z którego wynika, że ustanowienie pełnomocnika z urzędu nie jest
możliwe bez uprzedniego, chociażby częściowego zwolnienia strony od kosztów są-
dowych. Istotnie, Trybunał Konstytucyjny z dnia 16 czerwca 2008 r., w sprawie P
37/07 (Dz.U. Nr 110, poz.706), uznał, że przepis art. 117 § 1 k.p.c. w części obej-
mującej zwrot „zwolniona przez sąd od kosztów sądowych w całości lub części” jest
niezgodny z art. 42 ust. 1 oraz art. 77 ust. 2 i art. 32 ust. 1 Konstytucji RP, co powo-
3
duje, iż przedstawiany wyżej pogląd stał się nieaktualny. Jednakże przepis ten nie
ma w ogóle zastosowania w niniejszej sprawie. Powódka bowiem korzysta z usta-
wowego zwolnienia od kosztów sądowych, zgodnie z art. 96 ust. 1 pkt 4 ustawy o
kosztach sądowych w sprawach cywilnych, w myśl którego nie mają obowiązku uisz-
czenia kosztów sądowych: pracownik wnoszący powództwo lub strona wnosząca
odwołanie do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych, z zastrzeżeniem art. 35 i 36. W
takiej sytuacji uprawnienie do wystąpienia z wnioskiem o ustanowienie pełnomocnika
z urzędu uregulowane jest w przepisie art. 117 § 6 k.p.c., zgodnie z którym strona
korzystająca z ustawowego zwolnienia od kosztów sądowych może zgłosić w trybie
określonym w § 1-5 wniosek o ustanowienie dla niej adwokata lub radcy prawnego,
jeżeli na podstawie oświadczenia, zawartego we wniosku, obejmującego szczegóło-
we dane o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania, wykaże, że
nie może, bez uszczerbku utrzymania swojego i rodziny, ponieść kosztów wynagro-
dzenia adwokata lub radcy prawnego. Zatem ustanowienie pełnomocnika z urzędu
nie jest uzależnione od uprzedniego sądowego zwolnienia strony od ponoszenia
kosztów sądowych. Stąd też nawet ta strona, która przykładowo nie została zwolnio-
na przez sąd od opłaty od skargi kasacyjnej, wynikającej z przepisu art. 35 ust. 1
ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, może się ubiegać o ustanowie-
nie adwokata lub radcy prawnego w postępowaniu kasacyjnym, z racji ustawowego
zwolnienia od kosztów. Nie ma więc podstaw, aby przyjmować, iż wniosek o ustano-
wienie pełnomocnika z urzędu - złożony przed wydaniem przywołanego wyżej wyro-
ku Trybunału Konstytucyjnego - zawiera w sobie implicite żądanie zwolnienia od
kosztów sądowych, jeśli ustanowienie tego pełnomocnika nie było uzależnione od
uprzedniego zwolnienia od kosztów (por. postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia
28 sierpnia 2007 r., II UZ 27/07 - niepublikowane, z dnia 14 stycznia 2008 r., II UZ
39/07 - niepublikowane, z dnia 5 lipca 2008 r., III UZP 6/07, OSNP 2008 nr 17 - 18,
poz. 273, z dnia 3 września 2008 r., I UZ 13/08 - niepublikowane).
Zatem wbrew stanowisku skarżącej, skoro wniosła ona jedynie o ustanowienie
pełnomocnika z urzędu, nie złożyła natomiast wniosku o zwolnienie jej od kosztów,
ciążył na niej obowiązek wniesienia stosownej opłaty od zażalenia, co wynika z art.
35 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych sprawach cywilnych. Nieuiszczenie tej opłaty
przez profesjonalnego pełnomocnika wnoszącego zażalenie w imieniu powódki uza-
sadniało odrzucenie tego środka zaskarżenia na podstawie art. 1302
§ 3 k.p.c., sta-
nowiącego, że sąd odrzuca bez wezwania o uiszczenie opłaty pismo wniesione
4
przez adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego środki odwoławcze lub
środki zaskarżenia (w tym między innymi zażalenie) podlegające opłacie w wysoko-
ści stałej lub stosunkowej obliczonej od wskazanej przez stronę wartości przedmiotu
zaskarżenia.
Mając na uwadze powyższe Sąd Najwyższy na mocy art. 39814
k.p.c. w
związku z art. 3941
§ 3 k.p.c. orzekł jak w sentencji postanowienia.
========================================
Kontakt: saos_malpka_saos_kropka_org_kropka_pl | Wersja SAOS: 0.9.13