Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I PK 21/09
POSTANOWIENIE
Dnia 21 kwietnia 2009 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Zbigniew Korzeniowski
w sprawie z powództwa R. M.
przeciwko M. S. i T. S.
o wynagrodzenie za pracę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 21 kwietnia 2009 r.,
skargi kasacyjnej powoda od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w G.
z dnia 7 października 2008 r.,
odmawia przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania.
Uzasadnienie
W sprawie o ustalenie stosunku pracy, przy zarzucie pozwanych, że powód był
podwykonawcą robót budowlanych, Sąd Pracy ustalił jego pracownicze
zatrudnienie i po ponownym rozpoznaniu rozstrzygnął o oddaleniu żądania
wyrównania wynagrodzenia za pracę, gdyż kwota wypłacona powodowi przez
pracodawcę przewyższa ustalone przez strony wynagrodzenie. Apelację powoda
oddalił Sąd Okręgowy w G. wyrokiem z 7 października 2008 r. W uzasadnieniu
wskazał, że skoro pozwany udokumentował wypłaty powodowi wynagrodzeń, to na
powodzie ciążył obowiązek wykazania, iż nie w pełni stanowiły wynagrodzenia za
pracę, bowiem za część dokonał zakupu materiałów budowlanych oraz opłacił
innych pracowników. Dowody wnioskowane przez powoda tego nie potwierdziły.
Zaliczki na wypłaty dla pracowników i materiały budowlane były rozliczane osobno.
2
Powód otrzymał kwotę 24.196,13 zł, wyższą niż przysługujące mu wynagrodzenie, i
nie udowodnił, że nie stanowiła wynagrodzenia, lecz była przeznaczona na inne
cele.
Skargę kasacyjną oparto na obu podstawach (art. 3983
§ 1 pkt 1 i 2 k.p.c.).
Jako okoliczności uzasadniające przyjęcie i rozpoznanie skargi kasacyjnej powód
wskazał „na występowanie w sprawie istotnego zagadnienia prawnego oraz na
potrzebę wykładni przepisów prawnych budzących poważne wątpliwości i
wywołujących rozbieżności w orzecznictwie sądów, co pozwoli na wyjaśnienie: -
czy w procesie z powództwa pracownika przeciwko pracodawcy o zapłatę
wynagrodzenia za pracę to na powodzie ciąży obowiązek wykazania, że wypłacone
mu kwoty pieniężne nie stanowią tylko wynagrodzenia za wykonaną przez niego
pracę, lecz przekazane mu były z innego tytułu, w tym w szczególności w celu
zapłaty wynagrodzenia za pracę pozostałym pracownikom pozwanego zakładu
pracy, w sytuacji gdy pracodawca nałożył na powoda obowiązek rozdziału i
przekazywania wynagrodzenia za pracę dla pozostałych współpracowników
powoda, jak i zakupu materiałów i urządzeń niezbędnych do wykonania pracy, a
pracodawca w zakładzie pracy narusza swoje podstawowe obowiązki wobec
powoda oraz pozostałych pracowników między innymi w ten sposób, że nie
prowadził akt osobowych pracowników, nie prowadził ewidencji czasu pracy
pracowników, nie sporządzał list płac dla pracowników, nie dokumentował i nie
potwierdzał wypłaty wynagrodzenia za wykonaną pracę wobec tych osób; czy też to
obowiązkiem pozwanego jest wykazanie, że przekazane powodowi kwoty
pieniężne nie zostały przeznaczone na inne cele, niż tytułem wynagrodzenia za
pracę". Ponadto powód wskazał „na oczywiste naruszenie przez zaskarżony wyrok
wskazanych powyżej przepisów prawa materialnego i procesowego (z podstaw
kasacyjnych), co powoduje, że niniejsza skarga jest oczywiście uzasadniona (art.
3989
§ 1 pkt 4 k.p.c.)".
Sąd Najwyższy zaważył, co następuje:
Wszystkie wskazane we wniosku o przyjęcie skargi do rozpoznania podstawy nie
spełniają się jako przesłanki przedsądu z art. 3989
§ 1 pkt 1, 2 i 4 k.p.c.
Wniosek jedynie hasłowo nawiązuje do przesłanki przedsądu z art. 3989
§ 1 pkt 1
k.p.c., gdyż przytoczona wyżej jej treść (in extenso) sama pokazuje, że nie jest to
3
istotne zagadnienie prawne. Przede wszystkim takie zagadnienie nie zostało
sformułowane. Myli się istotne zagadnienie prawne ze zwykłą wykładnią i
zastosowaniem prawa. Nie przedstawiono istotnego zagadnienia prawnego w
rozumieniu art. 3989
§ 1 pkt 1 k.p.c. Chodzi w nim o problem doniosły jurydycznie
oraz o znaczeniu uniwersalnym dla systemu (dziedziny) prawa. Wymagałoby to
przede wszystkim jego klarownego przedstawienia z odwołaniem do określonych
norm prawnych (przepisów). Oczywiście po uprzedniej gruntownej analizie prawa
oraz orzecznictwa, na bazie której można by dopiero stwierdzić, iż określone istotne
zagadnienie prawne rzeczywiście występuje i stanowi podstawę do przyjęcia skargi
do rozpoznania przez Sąd Najwyższy. Tymczasem postawione zagadnienie
sprowadza się do zastosowania prawa w konkretnej sprawie (powoda) i dotyczy
tylko reguł dowodowych. Te zaś skarżący postrzega odmiennie niż Sąd w
zaskarżonym wyroku i jurydycznie nie wykazuje swojego stanowiska. Zasady
postępowania dowodowego i ciężar dowodu zależą od prawa materialnego i są
określone w prawie procesowym. Sprawa nie należy do szczególnie
skomplikowanych, a już na pewno samo pytanie zagadnienia nie może być
kwalifikowane jako istotne zagadnienie prawne. Zapłata wynagrodzenia jest
zwykłym obowiązkiem pracodawcy i w sprawie ustalano, że obowiązek ten został
wykonany. Skoro pozwany nie przyznał, że wypłacone powodowi wynagrodzenie
było przeznaczone również na inne cele, to trudno wymagać od niego
udowodnienia tego, czego nie twierdził (art. 6 k.c., art. 300 k.p.). Okoliczności
związane z brakiem dokumentacji pracowniczej zostały przez Sąd ocenione. Nie
można tu nie dostrzegać, że wpierw nie było żadnych atrybutów stosunku pracy i
dopiero orzeczenie sądowe taki ustaliło. Jednakże mimo zarzutu braku
dokumentacji pracowniczej znaczenie miały dokumenty na podstawie których
ustalono kwoty faktycznie powodowi wypłacone. W sprawie nie chodziło też o to, że
pozwany nie uregulował wszystkich kosztów robót budowlanych, ale o to czy
zapłacił powodowi wynagrodzenie za pracę. Rozważania te wychodzą jednak poza
konieczną w tym miejscu argumentację, gdyż wystarczająco pokazują, że
postawione kwestie należą do zwykłej wykładni i stosowania prawa, natomiast w
żadnej mierze nie składają się na istotne zagadnienie prawne.
4
Podobna ocena odnosi się do drugiej przesłanki (podstawy) przedsądu z art. 3989
§ 1 pkt 2 k.p.c. Również ta przesłanka ma charakter uniwersalny, gdyż chodzi w
niej o wykładnię prawa o nie o jego zastosowanie w konkretnej sprawie. Przesłanka
ta winna wykazywać potrzebę wykładni konkretnego przepisu, a tego brak jest we
wniosku. Wniosek nie wykazuje, iżby istniały poważne wątpliwości w wykładni
jakiegokolwiek przepisu, tym bardziej rozbieżności w orzecznictwie. Niezależnie od
tych braków, metodycznie trudno jest również oddzielić argumentacje odrębnych
podstaw przedsądu z art. 3989
§ 1 pkt 1 i 2 k.p.c. (art. 3984
§ 1 pkt 2 i 3 k.p.c.).
Argumentacja jest ogólna i nie wykracza poza zwykłą wykładnię prawa. Ta zaś nie
stanowi przesłanki przedsądu z art. 3989
§ 1 k.p.c. W przeciwnym razie skarga
kasacyjna byłaby zwykłym środkiem odwoławczym a postępowanie kasacyjne
kolejną instancją.
Ta ostatnia uwaga odnosi się też do wniosku wskazującego na przesłankę
przedsądu z art. 3989
§ 1 pkt 4 k.p.c. Otóż wyrok Sądu Apelacyjnego jest
prawomocny i stąd jedynie wykazanie, że skarga jest oczywiście uzasadniona
warunkuje przyjęcie jej do rozpoznania. Wskazana podstawa jest wadliwa, gdyż
skarżący w jej uzasadnieniu odwołuje się do podstaw kasacyjnych. Uzasadnienie
przesłanki przedsądu ma być odrębne od uzasadnienia podstawy kasacyjnej (art.
3984
§ 1 pkt 2 i 3 k.p.c.). Na etapie przedsądu ocenie podlega tylko podstawa
(przesłanka), która ma uzasadniać przyjęcie skargi do rozpoznania, natomiast
podstawy kasacyjne i ich uzasadnienie podlegają rozpoznaniu dopiero po przyjęciu
skargi kasacyjnej do rozpoznania. We wniosku o przyjęcie skargi przesłanka z art.
3989
§ 1 pkt 4 k.p.c. wymaga samodzielnego i odrębnego wykazania. Sąd
Najwyższy nie powinien oddalić skargi gdy ma uzasadnione podstawy (wniosek a
contrario z art. 39814
k.p.c.). Jednak aby skarga została przyjęta do rozpoznania, to
nie wystarcza, że jej podstawy są uzasadnione - czego nie ocenia się na
przedsądzie - lecz konieczne jest wykazanie, że „skarga kasacyjna jest oczywiście
uzasadniona". Sąd Najwyższy związany jest stanem faktycznym stanowiącym
podstawę zaskarżonego wyroku (art. 39813
§ 2 k.p.c.). Art. 233 § 1 k.p.c.
bezpośrednio dotyczy ustalenia faktów i oceny dowodów i dlatego nie może być
podstawą skargi kasacyjnej (art. 3983
§ 3 k.p.c.). Ustalenia skarżonego wyroku idą
dalej niż zdaje się przyjmować skarżący. Niesporna jest kwota wypłacona
5
powodowi przez pozwanych i nie można też nie dostrzec ustalenia, że
wynagrodzenia innych pracowników oraz wydatki zostały rozliczone z pozwanymi.
Trudno zgodzić się także z wnioskiem, że to pozwani winni wykazywać na co
powód przeznaczył wypłacone mu pieniądze. Tę regułę miał na uwadze Sąd i
stwierdził, że powód nie wykazał, iżby wynagrodzenie (jego część) przeznaczył na
koszty, które obciążałyby pozwanych. Na użytek przesłanki z art. 3989
§ 1 pkt 4
k.p.c. nie wyjaśniono na czym miałoby polegać naruszenie art. 233 § 1 k.p.c.
Granicę ustaleń stanu faktycznego stanowi dwuinstancyjne postępowanie przed
sądami powszechnymi. Wniosek samodzielnie nie zakwestionował także warstwy
materilanoprawnej dla wykazania, że skarga jest oczywiście uzasadniona.
Z tych względów nie można stwierdzić podstaw z art. 3989
§ 1 pkt 1, 2 i 4 k.p.c.,
które uzasadniałyby przyjęcie skargi do rozpoznania i dlatego orzeczono jak w
sentencji, stosownie do art. 3989
§ 2 k.p.c.