Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CZ 28/09
POSTANOWIENIE
Dnia 9 czerwca 2009 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Krzysztof Strzelczyk (przewodniczący)
SSN Grzegorz Misiurek
SSN Katarzyna Tyczka-Rote (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku wierzycieli [...]
przeciwko dłużnikom E.P. i C.P.
przy udziale nabywcy B. Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością
o egzekucję z nieruchomości,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 9 czerwca 2009 r.,
zażalenia dłużnika E.P.
na postanowienie Sądu Okręgowego w Z.
z dnia 27 lutego 2008 r., sygn. akt [...],
oddala zażalenie i zasądza od dłużnika E.P. na rzecz nabywcy
B. Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością kwotę 1.800 (jeden
tysiąc osiemset) zł tytułem kosztów postępowania
zażaleniowego.
2
Uzasadnienie
Sąd Okręgowy w Z. postanowieniem z dnia 27 lutego 2008 r. odrzucił na
podstawie art. 3986
§ 2 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. jako niedopuszczalną skargę
kasacyjną dłużnika E.P. na swoje postanowienie z dnia 31 października 2007 r.
oddalające zażalenie dłużników od postanowienia Sądu Rejonowego w K. z dnia
12 kwietnia 2007 r. Postanowieniem z 12 kwietnia 2007 r. Sąd Rejonowy przysądził
w postępowaniu egzekucyjnym własność zabudowanej nieruchomości rolnej
położonej we wsi M. na rzecz „B.” Sp. z o.o.
W uzasadnieniu postanowienia z dnia 27 lutego 2008 r. Sąd Okręgowy
wskazał, odwołując się do stanowiska Sądu Najwyższego, wyrażonego
w postanowieniach z 16 marca 2006 r. (II CSK 49/06) i 30 maja 2007 r. (I CZ 55/07
i II CZ 83/07), że zaskarżone postanowienie, wydane zostało w wyniku rozpoznania
zażalenia dłużnika po wejściu w życie w dniu 5 lutego 2005 r. ustawy z dnia 2 lipca
2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych
ustaw (Dz. U. Nr 172, poz. 1804). Ustawa ta zmieniła treść art. 7751
k.p.c.,
dotychczas dopuszczającego kasację od postanowień sądu drugiej instancji
w przedmiocie przybicia i przysądzenia własności nieruchomości nabytej w drodze
licytacji oraz w przedmiocie planu podziału między wierzycieli sumy uzyskanej
z egzekucji. W dniu 6 lutego 2005 r. zaczęła obowiązywać kolejna ustawa – z dnia
22 grudnia 2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz
ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. z 2005 r. Nr 13, poz. 98),
która w art. 3 wprowadziła zasadę, że sprawy wszczęte przed jej wejściem w życie
toczą się od tej chwili według jej przepisów, a jedynie do złożenia i rozpoznania
kasacji od orzeczenia wydanego przed dniem jej wejścia w życie, a także do
odmowy przyjęcia takiej kasacji do rozpoznania stosuje się przepisy
dotychczasowe. Z treści tego przepisu Sąd Okręgowy wyciągnął wniosek, że do
skargi kasacyjnej wniesionej od orzeczenia wydanego po dniu 6 lutego 2005 r.
należy stosować przepisy nowej ustawy, w tym art. 7674
§ 2 k.p.c., wyłączający
możliwość zaskarżenia tą skargą postanowień sądu drugiej instancji wydanych
w postępowaniu egzekucyjnym po rozpoznaniu zażalenia.
3
Skarżący w zażaleniu na postanowienie Sądu Okręgowego zarzucił
naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię art. 3981
§ 1 k.p.c. w zw.
z dawnym art. 751
§ 2 k.p.c. w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 1 marca 1996 r.
o zmianie Kodeksu postępowania cywilnego, rozporządzeń Prezydenta
Rzeczpospolitej – prawo upadłościowe i prawo o postępowaniu układowym,
Kodeksu postępowania administracyjnego, ustawy o kosztach sądowych
w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 43, poz. 189) w zw. z art. 7 ustawy z dnia 2 lipca
2004 r. o zmianie ustawy kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych
ustaw oraz art. 1 ust. 26 i art. 3 ustawy z dnia 22 grudnia 2004 r. o zmianie ustawy
– Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy – Prawo o ustroju sądów
powszechnych, a także art. 361 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. We wnioskach domagał
się uchylenia zaskarżonego postanowienia i wydania orzeczenia co do istoty
sprawy oraz zasądzenia od nabywcy nieruchomości kosztów postępowania
zażaleniowego. Zwrócił się także o przekazanie powiększonemu składowi Sądu
Najwyższego do rozstrzygnięcia zagadnienia prawnego, budzącego w jego ocenie
poważne wątpliwości i powodującego rozbieżność w orzecznictwie tego Sądu,
sprowadzającego się do problemu czy art. 7751
§ 2 w brzmieniu obowiązującym do
5 lutego 2004 r. w zw. z art. 7 nowelizującej kodeks postępowania cywilnego
ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. jest normą szczególną w stosunku do normy
wyrażonej w art. 3 kolejnej ustawy nowelizującej z dnia 22 grudnia 2004 r. i czy
wobec tego ma zastosowanie reguła derogacyjna lex posterior generali non
derogat legi priori speciali.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W postępowaniu egzekucyjnym od 1 lipca 1996 r. do 4 lutego 2005 r.
zagadnienie dopuszczalności kasacji regulował art. 7751
k.p.c. Przewidywał on jako
zasadę (§ 1), że na postanowienie sądu II instancji, wydane po rozpoznaniu
zażalenia, kasacja nie przysługuje. Wyjątki od tej zasady ujęte były w § 2
i dotyczyły postanowień sądu II instancji w przedmiocie przybicia i przysądzenia
własności nieruchomości nabytej w drodze licytacji oraz w przedmiocie planu
podziału między wierzycieli sumy uzyskanej z egzekucji. W dniu 5 lutego 2005 r.
weszła w życie ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o zmianie ustawy Kodeks
postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, która materię dotychczas
4
regulowaną w art. 7751
k.p.c. przeniosła do art. 7674
§ 2 k.p.c. i ukształtowała
jednolicie. Zgodnie z brzmieniem art. 7674
§ 2 k.p.c. na postanowienie sądu II
instancji wydane po rozpoznaniu zażalenia kasacja nie przysługiwała. Artykuł 7
ustawy nowelizującej z dnia 2 lipca 2004 r. nakazał jednak kontynuować
postępowania egzekucyjne wszczęte przed dniem wejścia w życie tej ustawy,
według przepisów dotychczasowych, także jeśli chodzi o dopuszczalność kasacji,
ocenianą nadal według reguł z art. 7751
k.p.c.
Już jednak następnego dnia, tj. 6 lutego 2005 r. stan ten uległ istotnej
transformacji na skutek wejścia w życie ustawy z dnia 22 grudnia 2004 r. o zmianie
ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy – Prawo o ustroju sądów
powszechnych. Wprawdzie ingerencja w treść art. 7674
§ 2 k.p.c. ograniczyła się do
zastąpienia dotychczas wymienionego w nim środka – kasacji – nowym – skargą
kasacyjną, nie zmieniając zasady, że w postępowaniu egzekucyjnym nie
przysługuje on na postanowienie sądu II instancji wydane po rozpoznaniu
zażalenia. Jednak zasadniczo odmiennie określony został sposób włączenia nowej
regulacji w tok postępowań zainicjowanych wcześniej. Przejściowy przepis art. 3
ustawy z dnia 22 grudnia 2004 r. wprowadził generalną zasadę bezpośredniego
działania nowej ustawy, stanowiąc, że sprawy wszczęte przed dniem jej wejścia
w życie toczą się od tego dnia według jej przepisów. Dalsze stosowanie przepisów
dotychczasowych ograniczone zostało do wypadków złożenia i rozpoznania kasacji
od orzeczenia wydanego przed dniem wejścia w życie ustawy z 22 grudnia 2004 r.,
a także do odmowy przyjęcia takiej kasacji do rozpoznania. Trafnie zinterpretował
znaczenie tego przepisu Sąd Okręgowy, przyjmując, że od wydanych po dniu
5 lutego 2005 r. postanowień, które dotychczas strony mogły zaskarżyć kasacją na
podstawie art. 7751
k.p.c., ten środek zaskarżenia już nie przysługiwał mimo, że
postępowania egzekucyjne, w toku których zapadły, zostały wszczęte przed dniem
5 lutego 2005 r. (zob. niepublikowane postanowienia Sądu Najwyższego z dnia
7 lutego 2006 r., IV CZ 4/06; z dnia 17 października 2007 r., II CZ 83/07; z dnia
3 października 2007 r., IV CZ 58/07; z dnia 20 czerwca 2007 r., II CZ 47/07; czy
z dnia 30 maja 2007 r., l CZ 55/07).
Wbrew więc stanowisku skarżącego, Sąd Okręgowy nie popełnił błędów przy
wykładni art. 3 ustawy z 22 grudnia 2004 r., przepis ten bowiem zastosował regułę
5
odmienną od przyjętej w art. 7 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r., mającą na celu
szybkie i powszechne wprowadzenie nowego środka zaskarżenia – skargi
kasacyjnej, w tym także do toczących się już postępowań. Wskazywane przez
skarżącego argumenty, mające przekonać do jego stanowiska, iż rozwiązanie
zawarte w art. 7 ustawy nowelizującej z 2 lipca 2004 r. nadal umożliwia zaskarżenie
orzeczeń według reguły z art. 7751
k.p.c. w brzmieniu sprzed 5 lutego 2005 r.
w sprawach egzekucyjnych wszczętych przed tym dniem, nie mogą odnieść
zamierzonego skutku. Przede wszystkim wskazywane przez niego reguły
intertemporalne znajdują zastosowanie w wypadku braku wyraźnego uregulowania
przez ustawodawcę wzajemnego stosunku pomiędzy przepisami dotychczasowymi
a nowymi. Tymczasem obydwie ustawy nowelizujące zawierają stosowne
regulacje. Poza tym nie można zgodzić się z poglądem, że art. 7 ustawy
nowelizującej z dnia 2 lipca 2004 r. w zw. z art. 7751
k.p.c. ma pozycję
wcześniejszego przepisu szczególnego w stosunku do art. 3 ustawy nowelizującej
z 22 grudnia 2004 r. Przedmiot, którego dotyczą te przepisy jest bowiem odmienny.
Artykuł 7 ustawy z 2 lipca 2004 r. określa sposób wpasowania w bieg
postępowania zabezpieczającego i egzekucyjnego całego kompleksu zmian
wprowadzonych tą ustawą do dotychczasowej części drugiej kodeksu
postępowania cywilnego. Zmian, które zreformowały kształt tych postępowań, przy
czym usunięcie możliwości zaskarżania kasacją postanowień sądu drugiej instancji
w tych nielicznych wypadkach, w których dopuszczał to obowiązujący do 4 lutego
2005 r. art. 7751
§ 2 k.p.c. było tylko jedną z licznych wprowadzonych nowości.
Z uwagi na komplikacje jakie musiałyby wyniknąć z nagłego przestawienia
toczących się już i znajdujących na różnym etapie postępowań egzekucyjnych
i zabezpieczających na nowe, odmienne tory, ustawodawca przyjął zasadę
jednolitości postępowania, zapewniającą kontynuację spraw wszczętych według
reguł obowiązujących dotychczas. Oznaczało to także pozostawienie możliwości
wniesienia kasacji, jako środka zaskarżenia.
Inny zupełnie był przedmiot zmian dokonanych dzień później ustawą z dnia
22 grudnia 2004 r. Przede wszystkim wprowadziła ona dwa nowe nadzwyczajne
środki prawne – skargę kasacyjną i skargę o stwierdzenie niezgodności
prawomocnego orzeczenia z prawem, zlikwidowała dotychczasową kasację,
6
ponadto znowelizowała przepisy dotyczące skargi o wznowienie postępowania
i dokonała pewnych innych zmian w procedurze. Ze względu na charakter zmian,
które w głównej mierze dotyczyły szczególnych postępowań toczących się poza
trybem instancyjnym, ustawodawca w art. 3 ustawy postanowił zastosować zasadę
bezpośredniego działania ustawy nowej, wprowadzając wyjątek dotyczący trybu
zaskarżenia orzeczeń, które wydane zostały przed dniem 6 lutego 2005 r. i od
których w momencie ich wydania przysługiwała kasacja. Do złożenia i rozpoznania
kasacji od tych orzeczeń, a także do odmowy przyjęcia ich do rozpoznania,
zastosowanie znajdowały przepisy dotychczasowe.
W stosunku do kwestii uregulowanych w art. 7 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r.
to art. 3 ustawy z 22 grudnia 2004 r. normuje zagadnienia bardziej szczegółowe
i czyni to w sposób na tyle precyzyjny, że wyłącza potrzebę sięgania do ogólnych
reguł międzyczasowych. Dlatego wnioskowania przeprowadzonego przez
skarżącego nie można zaakceptować nawet gdyby ewentualnie przyjąć, że zakresy
tych norm kolidują ze sobą.
Również fakt, że w ustawie z dnia 22 grudnia 2004 r. wśród nowelizowanych
przepisów, w których wyraz „kasacja” zastąpiony miał zostać wyrazami „skarga
kasacyjna” wymieniony został art. 7751
§ 1 k.p.c. (art. 1 pkt 26) nie uzasadnia
konkluzji, że w ten sposób ustawodawca dał wyraz woli jego dalszego stosowania
w postępowaniu egzekucyjnym we wszystkich postępowaniach wskazanych
w art. 7 ustawy z 2 lipca 2004 r. z tą zmianą, że w miejsce kasacji stronie
przysługiwać będzie skarga kasacyjna. Artykuł 7 zakładał prowadzenie postępowań
według przepisów dotychczasowych, co oznaczało stan prawny, w którym środkiem
zaskarżenia była kasacja, a nie innego typu środek, jakim jest skarga kasacyjna.
W momencie kiedy weszła w życie ustawa z 22 grudnia 2004 r. obowiązywał już
art. 7751
k.p.c. nie podzielony na paragrafy, o nowej treści, w której nie występował
wyraz „kasacja”. Tej treści ustawa była przedmiotem dokonywanych zmian, co
wynika wprost z treści jej art. 1 in principio. Oznacza to, że ujęcie art. 7751
§ 1
k.p.c. w art. 1 pkt 26 ustawy nowelizującej uznać należy za wynik przeoczenia,
a nie za działanie celowe, nakierowane na znowelizowanie przepisu, który już
w tym czasie nie obowiązuje, dokonane z myślą o możliwości jego stosowania
w niezakończonych postępowaniach. Takie rozwiązanie nie było oczywiście
7
wykluczone, jednak wymagałoby wyrażenie go w odrębnym przepisie wśród reguł
międzyczasowych, podobnie jak uczynił to ustawodawca np. przy likwidacji rewizji
nadzwyczajnej – w art. 12 ustawy z dnia 1 marca 1996 r. o zmianie Kodeksu
postępowania cywilnego, rozporządzeń Prezydenta Rzeczypospolitej – Prawo
upadłościowe i Prawo o postępowaniu układowym, Kodeksu postępowania
administracyjnego, ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz
niektórych innych ustaw.
W rezultacie za prawidłowe uznać należało stanowisko Sądu Okręgowego,
że od wydanych po dniu 5 lutego 2005 r. postanowień, które dotychczas strony
mogły zaskarżyć kasacją na podstawie art. 7751
k.p.c., nie przysługuje skarga
kasacyjna.
Zastrzeżeń nie budzi także podstawa prawna odrzucenia skargi kasacyjnej
wskazana przez Sąd Okręgowy. Obowiązek zastosowania na podstawie art. 3
ustawy z 22 grudnia 2004 r. do spraw wszczętych wcześniej jej przepisów rozumieć
należy w ten sposób, że – poza wyjątkami wyraźnie określonymi w art. 3,
a dotyczącymi orzeczeń wydanych przed wejściem w życie ustawy zmieniającej –
pozostałe uregulowane w niej zagadnienia, m. in. dopuszczalność złożenia skargi
kasacyjnej, oceniana musi być według obowiązujących przepisów
znowelizowanych. Przepisem regulującym w nowy sposób dopuszczalność skargi
kasacyjnej w postępowaniu egzekucyjnym jest art. 7674
§ 2 k.p.c. i on określa
sytuację stron w wypadku, kiedy sąd II instancji wydał po 6 lutego 2005 r.
postanowienie po rozpoznaniu zażalenia.
Orzeczenie Sądu Okręgowego oddalające zażalenie dłużnika na
postanowienie o przysądzeniu własności nieruchomości wydane zostało ponad trzy
lata po wejściu w życie ustawy z 22 grudnia 2004 r. Zaskarżenie go kasacją nie
było więc już możliwe, zaś skarga kasacyjna nigdy od takiego postanowienia nie
przysługiwała.
Stanowisko powyższe uznać można za utrwalone w orzecznictwie Sądu
Najwyższego. Jednostkowe orzeczenie odmiennej treści wskazywane przez
skarżącego (postanowienie z dnia 21 czerwca 2006 r., I CZ 29/06, nie publ.),
w zestawieniu z wcześniej i później konsekwentnie wyrażanym poglądem zbieżnym
8
z zajętym w niniejszej sprawie, nie uzasadnia potrzeby przedstawienia zagadnienia
występującego w niniejszej sprawie poszerzonemu składowi Sądu Najwyższego,
o co wnosił skarżący. Zgodnie z treścią art. 59 ustawy z dnia 23 listopada 2003 r.
o Sądzie Najwyższym (Dz. U. Nr 240, poz. 2052 ze zm.) skład rozpoznający środek
odwoławczy może odroczyć rozpoznanie sprawy i przedstawić zagadnienie prawne
do rozstrzygnięcia składowi siedmiu sędziów tego sądu, jeżeli poweźmie poważne
wątpliwości co do wykładni prawa. Skład rozpoznający niniejsza sprawę nie
dopatrzył się jednak wystąpienia tego rodzaju wątpliwości.
Biorąc to pod uwagę, Sąd Najwyższy oddalił zażalenie dłużnika jako
bezzasadne (art. 39814
w zw. z art. 3941
§ 3 k.p.c.).