Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE Z DNIA 13 PAŹDZIERNIKA 2009 R.
WD 7/09
Wobec tego, że przepisy ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o
ustroju sądów powszechnych (Dz. U. Nr 98, poz. 1070 ze zm.), enumera-
tywnie wyliczone w art. 70 § 1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. – Prawo o
ustroju sądów wojskowych (Dz. U. z 2007 r. Nr 226, poz. 1676 ze zm.),
stosuje się odpowiednio na jego podstawie „do sądów wojskowych”, to za-
warty w tym wyliczeniu art. 111 u.s.p., wymagający ustalenia składu orze-
kającego sądu dyscyplinarnego w drodze losowania, stosuje się też do
kompletowania składu orzekającego wojskowego sądu okręgowego jako
sądu dyscyplinarnego pierwszej instancji (art. 39a § 1 pkt 1 u.s.w.), ale nie
do kompletowania składu orzekającego Sądu Najwyższego – Izby Woj-
skowej, bo chociaż ta Izba jest sądem dyscyplinarnym drugiej instancji (art.
39a § 1 pkt 2 u.s.w.), to jednak nie jest sądem wojskowym (por. postano-
wienie Sądu Najwyższego z dnia 3 grudnia 1991 r., WO 108/91, OSNKW
1992, z. 11-12, poz. 88).
Przewodniczący: sędzia SN E. Matwijów.
Sędziowie SN: A. Tomczyk, M. Buliński (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy w sprawie mjra rez. X., obwinionego o naruszenie
obowiązków i uchybienie urzędu sędziego, po rozpoznaniu w Izbie Woj-
skowej na posiedzeniu w dniu 13 października 2009 r. zażalenia obwinio-
nego na postanowienia Wojskowego Sądu Okręgowego – Sądu Dyscypli-
narnego w P. z dnia 27 sierpnia 2009 r., (...) o nieuwzględnieniu wniosków
obwinionego o zawieszenie postępowania dyscyplinarnego,
2
z a s k a r ż o n e p o s t a n o w i e n i a u t r z y m a ł w m o c y .
U Z A S A D N I E N I E
Wojskowy Sąd Okręgowy – Sąd Dyscyplinarny w P. postanowieniem
wydanym na rozprawie dyscyplinarnej w dniu 27 sierpnia 2009 r. nie
uwzględnił wniosków obwinionego mjra rez. X. z dnia 26 maja 2008 r., z
dnia 10 grudnia 2008 r., z dnia 13 lutego 2009 r. oraz z dnia 4 maja 2009 r.
o zawieszenie postępowania dyscyplinarnego. W uzasadnieniu tego po-
stanowienia sąd podkreślił, że nie została spełniona żadna z przesłanek
niezbędnych do zawieszenia postępowania, o których mowa w art. 22 § 1
k.p.k.
Po ogłoszeniu tego postanowienia obwiniony złożył następny wnio-
sek o zawieszenie postępowania dyscyplinarnego do czasu zakończenia
postępowania w innej sprawie dyscyplinarnej, w której obwiniony jest „o
rozmowę ze świadkami”.
Na tej samej rozprawie dyscyplinarnej w dniu 27 sierpnia 2009 r. sąd
oddalił wniosek obwinionego o zawieszenie postępowania dyscyplinarne-
go.
Na dwa postanowienia Wojskowego Sądu Okręgowego – Sądu Dys-
cyplinarnego w P. z dnia 27 sierpnia 2009 r. o nieuwzględnieniu wniosków
o zawieszenie postępowania dyscyplinarnego zażalenie złożył obwiniony.
Zaskarżonym postanowieniom zarzucił:
1. „wydanie orzeczenia przez sąd nienależycie obsadzony, w którego
składzie brały udział osoby nieuprawnione, albowiem:
a) nie rozpoznano wniosku obwinionego złożonego na rozprawie w dniu 27
sierpnia 2009 r. o wyłączenie sędziów A., B. i C. z powodu nieprzychylnego
3
podejścia do obwinionego, przejawiającego się odmową udzielenia mu po-
uczenia o jego prawach i obowiązkach w postępowaniu dyscyplinarnym –
osoby, których wniosek dotyczył zadecydowały o „nieprzyjęciu” wniosku
obwinionego,
b) wniosek obwinionego z dnia 24 sierpnia 2009 r. o wyłączenie sędziów B.
i C. rozpoznali wymienieni sędziowie pomimo obowiązku powstrzymywania
się od udziału w sprawie,
2. wydanie orzeczeń wpadkowych, co do wyłączenia sędziów przez
sąd nienależycie obsadzony, albowiem wszystkie składy Sądu Najwyższe-
go nie zostały wylosowane, a nadto nie zachowano zasady, że składowi
dyscyplinarnemu przewodniczy sędzia najstarszy służbą,
3. obrazę prawa materialnego, w szczególności art. 42 ust. 2, art. 45
ust. 1 Konstytucji oraz art. 6 ust. 1 Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw
Człowieka i Podstawowych Wolności, poprzez pozbawienie obwinionego
prawa do bezstronnego sądu oraz prawa do obrony w szczególności po-
przez
 uznanie, że obwinionemu nie przysługują gwarancje procesowe określo-
ne w k.p.k., u.s.w., u.s.p. (vide: postanowienie WSO w P. z 4 czerwca 2009
r.),
 rozpoczęcie procesu w sytuacji, gdy legalne powoływanie dowodów
przez obwinionego może go narazić na odpowiedzialność dyscyplinarną,
4. obrazę przepisów postępowania, która miała wpływ na treść orze-
czenia, w szczególności:
a) art. 92 k.p.k. w zw. z art. 128 u.s.p. w zw. z art. 70 § 1 u.s.w. poprzez
niewyjaśnienie podstawy faktycznej i prawnej orzeczenia,
b) art. 40 § 1 pkt 1 k.p.k. w zw. z art. 128 u.s.p. w zw. z art. 70 § 1 u.s.w.
poprzez branie udziału w rozstrzyganiu wniosków o wyłączenie sędziów,
których wniosek bezpośrednio dotyczył,
4
c) art. 41 § 1 k.p.k. w zw. z art. 128 u.s.p. w zw. z art. 70 § 1 u.s.w. poprzez
niewyłączenie sędziów A., B. i C. pomimo istnienia uzasadnionych wątpli-
wości, co do ich bezstronności, co w konsekwencji doprowadziło do wyda-
nia zaskarżonego postanowienia przez sędziów podlegających wyłączeniu,
d) art. 22 k.p.k. w zw. z art. 128 u.s.p. w zw. z art. 70 § 1 u.s.w. poprzez
odmowę zawieszenia postępowania w sytuacji, gdy zachodzą długotrwałe
przeszkody dla sprawiedliwego i bezstronnego przeprowadzenia postępo-
wania dyscyplinarnego,
e) art. 92 k.p.k. w zw. z art. 128 u.s.p. w zw. z art. 70 § 1 u.s.w. poprzez
wydanie postanowienia z dnia 4 czerwca 2009 r. odmawiającego wyłącze-
nia sędziów A., B. i C. na podstawie dowodów nieujawnionych w sprawie w
szczególności na okoliczność, że rzekomo nie toczy się żadne postępowa-
nie w sprawie gróźb i pomówień pod adresem obwinionego zamieszcza-
nych na Forum TVN Uwaga,
f) art. 42 § 3 k.p.k. w zw. z art. 128 u.s.p. w zw. z art. 70 § 1 u.s.w. poprzez
rozpoznawanie wniosków o wyłączenie przez sędziów, których wnioski te
dotyczyły,
g) art. 6 k.p.k. w zw. z art. 128 u.s.p. w zw. z art. 70 § 1 u.s.w. poprzez:
 brak pouczenia o treści art. 6 k.p.k.,
 uniemożliwienie obrony obwinionego poprzez:
aa) niemożność powołania dowodów, z uwagi na to, że może go to narazić
na odpowiedzialność dyscyplinarną,
bb) brak pouczeń o przysługujących obwinionemu prawach, w szczególno-
ści uchylenie się od pouczenia obwinionego, o które wnosił w piśmie z dnia
31 maja 2008 r., tj. czy i jakie dowody wolno mu wnioskować bez obawy,
że zaostrzy to jego ewentualną odpowiedzialność karną o charakterze dys-
cyplinarnym,
h) art. 16 § 1 i 2 k.p.k. w zw. z art. 128 u.s.p. w zw. z art. 70 § 1 u.s.w. po-
przez odmowę udzielenia pouczeń obwinionemu,
5
i) art. 367 § 1 i 2 k.p.k. w zw. z art. 128 u.s.p. w zw. z art. 70 § 1 u.s.w. po-
przez nieumożliwienie wypowiedzenia się obwinionemu przed wydaniem
pierwszego z zaskarżonych postanowień z dnia 27 sierpnia 2009 r.,
j) art. 111 u.s.p. w zw. z art. 70 § 1 u.s.w. oraz art. 39a § 1 pkt 2 u.s.w. po-
przez nieprzeprowadzenie losowań składu sądu dyscyplinarnego Izby Woj-
skowej Sądu Najwyższego,
k) art. 92 k.p.k. w zw. z art. 128 u.s.p. w zw. z art. 70 § 1 u.s.w. poprzez
niewyjaśnienie podstawy faktycznej i prawnej orzeczeń w przedmiocie
wniosków o wyłączenie sędziów, w szczególności postanowienia z dnia 27
maja 2009 r. Izby Wojskowej Sądu Najwyższego,
5. błędy w ustaleniach faktycznych, które mogły mieć wpływ na treść
orzeczenia, w szczególności:
a) że nie zachodzi żadna przeszkoda uniemożliwiająca prowadzenie po-
stępowania,
b) że nie zachodzą podstawy do wyłączenia sędziów, którzy wydali zaskar-
żone postanowienia,
c) że nie toczy się żadne postępowanie w sprawie gróźb i pomówień wobec
obwinionego zamieszczanych w Internecie,
d) że w chwili wydawania przez Sąd Najwyższy postanowienia z dnia 18
marca 2009 r. WD (...) sędziowie B. i C. nie byli już wyznaczeni do rozpo-
znania niniejszej sprawy.”
W oparciu o to skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonych postano-
wień i zawieszenie postępowania dyscyplinarnego.
W tej sytuacji Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Skarżący złożył zażalenie na dwa postanowienia nieuwzględniające
jego wnioski o zawieszenie postępowania dyscyplinarnego. W tym zatem
zakresie Sąd Najwyższy jest uprawniony do rozpoznania zarzutów obwi-
nionego opisanych w jego zażaleniu. Zarzuty podniesione do „orzeczeń
wpadkowych” (pkt 2 zarzutów), jak i w stosunku do toczącego się postępo-
6
wania dyscyplinarnego pozostają poza zakresem rozpoznania zażalenia na
postanowienia z dnia 27 sierpnia 2009 r. Dotyczy to zarzutów podniesio-
nych w pkt. 2, pkt. 3, pkt. 4 ppkt b, c, e, f, g, h, i, j, k, pkt. 5 ppkt b, c, d. Do
tej kategorii zarzutów należało zaliczyć także podniesione w pkt. 1 ppkt a i
b, gdyż w rzeczywistości sprowadzają się do stawiania zarzutów innym po-
stanowieniom Wojskowego Sądu Okręgowego – Sądu Dyscyplinarnego w
P., a nie postanowieniom o odmowie zawieszenia postępowania dyscypli-
narnego. W pkt. 1 ppkt b skarżący zarzuty kieruje wprost pod adresem po-
stanowienia o nieuwzględnieniu jego wniosku z dnia 24 sierpnia 2009 r. o
wyłączenie sędziów. Natomiast zarzut zawarty w pkt 1 ppkt a skarżący kie-
ruje przeciwko zarządzeniu przewodniczącego rozprawy, od którego odwo-
łał się do składu sądu, który postanowieniem utrzymał w mocy zarządzenie
przewodniczącego.
Na marginesie należy zauważyć, że to przewodniczący rozprawy
udzielił obwinionemu pouczenia o jego prawach i obowiązkach, które skar-
żący uznał za niedostateczne, a wniosek o wyłączenie złożył wobec
wszystkich sędziów składu orzekającego.
Zarzuty opisane w pkt. 4 ppkt. a i d oraz w pkt. 5 zażalenia wymagają
łącznego rozpoznania, gdyż dotyczą zagadnienia występowania przeszko-
dy uniemożliwiającej prowadzenie postępowania dyscyplinarnego. Sąd
pierwszej instancji, wbrew twierdzeniom skarżącego, wskazał podstawę
prawną swego orzeczenia – art. 22 k.p.k., szczegółowo go omówił, podno-
sząc że żadna z wymienionych w tym przepisie przesłanek nie została
spełniona. Odniósł się także do argumentacji obwinionego. Podkreślić na-
leży, że na rozprawie w dniu 27 sierpnia 2009 r. sąd również nie uwzględnił
wniosków obwinionego: z dnia 31 maja 2008 r. „o zwrócenie się do Trybu-
nału Konstytucyjnego o stwierdzenie, czy art. 39a u.s.w. jest zgodny z art.
45 ust. 1 Konstytucji RP oraz art. 6 ust. 1 Europejskiej Konwencji o Ochro-
nie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, a także czy art. 70 § 1
7
u.s.w. w zakresie, w jakim tworzy kaskadowe odesłanie do k.p.k. poprzez
art. 128 u.s.p. jest zgodny z art. 2 i art. 45 ust. 1 Konstytucji RP” oraz z dnia
15 czerwca 2008 r. o zwrócenie się do Sądu Najwyższego o przekazanie
sprawy równorzędnemu sądowi dyscyplinarnemu sądownictwa powszech-
nego.
Podzielając zapatrywania Sądu pierwszej instancji, że w przedmioto-
wej sprawie nie zaistniała żadna z przesłanek uniemożliwiających prowa-
dzenie postępowania dyscyplinarnego Sąd Najwyższy orzekł, jak na wstę-
pie.
Na marginesie zauważyć należy, że obwiniony w zażaleniu wyraził
pogląd, iż skład sądu dyscyplinarnego Izby Wojskowej Sądu Najwyższego
powinien być losowany, a składowi takiemu powinien przewodniczyć sę-
dzia najstarszy służbą. Pogląd ten był sformułowany w zarzucie skierowa-
nym do wcześniejszych postanowień Sądu Najwyższego w przedmiocie
wyłączenia sędziów (pkt 2 zarzutów zawartych w zażaleniu obwinionego),
który nie mógł być przedmiotem rozpoznania, wykroczył bowiem poza za-
kres wyznaczony zażaleniem na postanowienia Wojskowego Sądu Okrę-
gowego – Sądu Dyscyplinarnego w P. z dnia 27 sierpnia 2009 r., odmawia-
jące zawieszenia postępowania dyscyplinarnego. Jednakże zauważyć na-
leży, że i obecny skład sądu dyscyplinarnego drugiej instancji nie został
wyznaczony w drodze losowania, a to, przy wyraźnie zaakcentowanym po-
glądzie skarżącego, niejako z urzędu wymaga odniesienia się do niego.
Przedstawiony przez obwinionego pogląd jest oczywiście bezzasad-
ny i wynika to z analizy obowiązujących przepisów prawa. Art. 70 § 1 usta-
wy z dnia 21 sierpnia 1997 r. – Prawo o ustroju sądów wojskowych (Dz. U.
z 2007 r. Nr 226, poz. 1676 ze zm.) określa, że wskazane w nim enumera-
tywnie przepisy ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów
powszechnych (Dz. U. Nr 98, poz. 1070 ze zm.) mają odpowiednie zasto-
sowanie do sądów wojskowych i sędziów tych sądów. Regulacja ta nie do-
8
tyczy więc Sądu Najwyższego – Izby Wojskowej oraz sędziów tej Izby.
Gdyby wolą ustawodawcy było stosowanie przepisów prawa o ustrojów są-
dów powszechnych do Sądu Najwyższego – Izby Wojskowej, z pewnością
znalazłoby to odzwierciedlenie w odpowiedniej redakcji art. 70 § 1 prawa o
ustroju sądów wojskowych, tak jak zostało to unormowane w art. 39a § 1
pkt 2 tej ustawy.
Sąd Najwyższy – Izba Wojskowa nie jest – co oczywiste  sądem
wojskowym. Kwestia ta była już przedmiotem rozważań Sądu Najwyższe-
go, który w postanowieniu z dnia 3 grudnia 1991 r., WO 108/91 (OSNKW
1992, z. 11-12, poz. 88) wywiódł, że „w myśl art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 20
września 1984 r. o Sądzie Najwyższym (Dz. U. z 1990 r. Nr 26, poz. 153 ze
zm.) Sąd ten jest naczelnym organem sądowym w Rzeczypospolitej Pol-
skiej. Przewidziany w art. 5 tejże ustawy podział Sądu Najwyższego na
izby niczego w tym zakresie nie zmienia, a w szczególności nie nadaje
izbom charakteru określonego rodzaju sądów. Tak więc Izba Karna nie jest
sądem powszechnym, a Izba Wojskowa sądem szczególnym ...”
Pogląd ten nie stracił na aktualności, gdyż odrębność organizacyjna,
w tym rola Sądu Najwyższego w zakresie orzekania, wynika z Konstytucji
Rzeczypospolitej Polskiej (art. 175 ust. 1 i art. 183 ust. 1 i 2), zaś art. 3 § 1
pkt 1-4 ustawy z dnia 23 listopada 2002 r. o Sądzie Najwyższym (Dz. U. Nr
240, poz. 2052 ze zm.) zredagowany jest – co do zasady – identycznie jak
powołany w przytoczonym judykacie art. 5 (chodzi w tym przypadku o ust.
1) ustawy o Sądzie Najwyższym z dnia 20 września 1984 r. Skoro więc
Sąd Najwyższy – Izba Wojskowa nie jest sądem wojskowym, to regulacja
określona w art. 70 § 1 prawa o ustroju sądów wojskowych nie ma zasto-
sowania ani do Izby Wojskowej, ani do sędziów Sądu Najwyższego w tej
Izbie orzekających.
Kompetencja przyznana Sądowi Najwyższemu – Izbie Wojskowej, w
art. 39a § 1 pkt 2 prawa o ustroju sądów wojskowych, orzekania jako sąd
9
dyscyplinarny drugiej instancji w sprawach dyscyplinarnych sędziów sądów
wojskowych, mieści się w zakresie właściwości rzeczowej tej Izby, statuo-
wanej przepisem art. 655 § 1 k.p.k., stanowiącym m.in., że do wspomnianej
właściwości należą „inne sprawy przekazane przez ustawę Sądowi Naj-
wyższemu” (pkt 4). Art. 655 znajduje się w Dziale XV Kodeksu postępowa-
nia karnego, zatytułowanym: „Postępowanie karne w sprawach podlegają-
cych orzecznictwu sądów wojskowych”, co oznacza, że w sprawach nieu-
regulowanych w tym Dziale (a kwestia wyznaczania składu orzekającego w
Sądzie Najwyższym – Izbie Wojskowej do takich należy) stosuje się prze-
pisy działów poprzednich (art. 646 zd. 2 k.p.k.). Zgodnie z nimi, regułę sta-
nowi wyznaczenie członków składu orzekającego w pisemnym zarządzeniu
prezesa sądu (art. 350 § 1 k.p.k.), natomiast wyznaczenie składu orzekają-
cego w drodze losowania jest wyjątkiem stosowanym wyłącznie w przy-
padku określonym w art. 351 § 2 k.p.k.
Podsumowując ten fragment rozważań, należy podkreślić, że w
sprawach dyscyplinarnych sędziów sądów wojskowych sposób wyznacza-
nia składu sądu dyscyplinarnego, określony w art. 111 ustawy z dnia 27
lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. Nr 98, poz.
1070 ze zm.), stosuje się do wojskowych sądów okręgowych (art. 70 § 1 w
zw. z art. 39a § 1 pkt 1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. – Prawo o ustroju
sądów wojskowych, Dz. U. z 2007 r. Nr 226, poz. 1676 ze zm.), natomiast
w postępowaniu przed Sądem Najwyższym – Izbą Wojskową stosuje się w
tym zakresie przepisy Kodeksu postępowania karnego.
W tej sytuacji zrozumiałe jest, że wyznaczanie składów Sądu Naj-
wyższego w sprawach dyscyplinarnych w drodze losowania nie dotyczy
składów Sądu Najwyższego – Izby Wojskowej orzekającej w sprawach
dyscyplinarnych sędziów sądów wojskowych (patrz: Regulamin losowania
składów Sądu Najwyższego orzekającego w sprawach dyscyplinarnych
10
sędziów Sądu Najwyższego oraz sędziów sądów powszechnych – uchwała
Nr 4/2003 Kolegium Sądu Najwyższego z dnia 17 lutego 2003 r.).