Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 6 listopada 2009 r.
III KRS 21/09
Możliwe jest wznowienie z urzędu postępowania przed Krajową Radą Są-
downictwa, zakończonego podjęciem uchwały o przedstawieniu wniosku o po-
wołanie do pełnienia urzędu sędziego, w razie ujawnienia się okoliczności ist-
niejących przed podjęciem uchwały, które - gdyby były znane Radzie wcześniej
- doprowadziłyby do odmowy jej podjęcia.
Przewodniczący SSN Kazimierz Jaśkowski, Sędziowie SN: Jerzy
Kwaśniewski, Romualda Spyt (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 6 listopada 2009 r.
sprawy z odwołania Anny F. od uchwały Krajowej Rady Sądownictwa [...] z dnia 22
czerwca 2009 r. o reasumpcji uchwały z dnia 6 listopada 2008 r. i o nieprzedstawie-
niu wniosku o powołanie do pełnienia urzędu sędziego sądu apelacyjnego w sądzie
okręgowym,
o d d a l i ł odwołanie.
U z a s a d n i e n i e
Anna F. wniosła odwołanie od uchwały Krajowej Rady Sądownictwa z dnia 22
czerwca 2009 r. w sprawie reasumpcji uchwały z dnia 6 listopada 2008 r. i nieprzed-
stawieniu jej wniosku o powołanie do pełnienia urzędu sędziego sądu apelacyjnego
w sądzie okręgowym Prezydentowi RP. Odwołanie oparte zostało na przepisie art.
13 ust. 2 i 6 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o Krajowej Radzie Sądownictwa (Dz.U. Nr
100, poz. 1082 ze zm.). Skarżąca powołała się na sprzeczność powyższej uchwały z
prawem procesowym, tj. z przepisami rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej
Polskiej z dnia 13 listopada 2007 r. w sprawie szczegółowego trybu działania Krajo-
wej Rady Sądownictwa oraz postępowania przed Radą (Dz.U. Nr 219, poz. 1623), w
szczególności z jej § 10 ust. 4 - przez reasumpcję już raz podjętej uchwały z dnia 6
listopada 2008 r. - przy braku nowych, istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy okolicz-
2
ności oraz przez zastosowanie sposobu procedowania nieprzewidzianego dla postę-
powania przed Radą. Zarzuciła także naruszenie prawa materialnego - art. 40 i 64a
ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. Nr 98,
poz. 1070 ze zm.), poprzez błędne przyjęcie, że określone w art. 40 § 1 wytknięcie
uchybienia powoduje utratę możliwości uzyskania awansu, o którym mowa w art. 64 i
niewzięcie pod uwagę tego, że ten ostatni przepis uznany został wyrokiem Trybunału
Konstytucyjnego za niezgodny z art. 2 Konstytucji RP w zakresie, w jakim nie za-
pewnia członkowi składu orzekającego prawa złożenia wyjaśnień oraz nieuwzględ-
nienie tego, że skarżąca pozbawiona została możliwości złożenia takich wyjaśnień w
kwestii uchybienia stwierdzonego przez Sąd Apelacyjny w L. w sprawie [...], a także
poprzez uniemożliwienie złożenia skarżącej wyjaśnień przed Radą, która nie prze-
prowadziła żadnego postępowania w tym zakresie.
Skarżąca wniosła o uchylenie powyższej uchwały w całości i przekazanie
sprawy Radzie do ponownego rozpoznania. W uzasadnieniu odwołania skarżąca
stwierdziła, że złożyła wniosek o powołanie na stanowisko sędziego Sądu Apelacyj-
nego w L. w Sądzie Okręgowym w L. Wniosek ten został pozytywnie zaopiniowany
przez Kolegium Sądu Okręgowego w L. i prezesa Sądu Apelacyjnego w L. Akta oso-
bowe skarżącej wraz z powyższymi opiniami przekazane zostały Krajowej Radzie
Sądownictwa. W aktach tych znajdowała się informacja, że Sąd Apelacyjny w L. w
postanowieniu z dnia 21 sierpnia 2008 r. wydanym w sprawie [...], na podstawie art.
37 § 4 i 40 Prawa o ustroju sądów powszechnych, wytknął Sądowi Okręgowemu w L.
uchybienie, którego Sąd w składzie z udziałem skarżącej miał się dopuścić przy
orzekaniu w sprawie [...]. W dacie wydania tego postanowienia nie istniała prawna
możliwość odwołania się od tego postanowienia, jak też możliwość ustosunkowania
się do stwierdzonego uchybienia. Skarżąca zaznaczyła, że nie zgadza się ze stano-
wiskiem przedstawionym w powyższym postanowieniu, gdyż problem prawny, któ-
rego ono dotyczy jest dyskusyjny. Trybunał Konstytucyjny wyrokiem z dnia 15 stycz-
nia 2009 r., K 45/07, uznał art. 40 § 1 Prawa o ustroju sądów powszechnych za nie-
konstytucyjny w zakresie, w jakim nie zapewnia członkom składu orzekającego moż-
liwości złożenia wyjaśnień do wytknięcia sądowi uchybień. Krajowa Rada Sądow-
nictwa uchwałą z dnia 6 listopada 2008 r. postanowiła przedstawić kandydaturę skar-
żącej Prezydentowi RP do nominacji na stanowisko sędziego Sądu Apelacyjnego w
L. w Sądzie Okręgowym w L. W dniu 22 czerwca Rada, pomimo że nie zaistniała
żadna z przesłanek wskazanych w ust. 4 § 10 rozporządzenia Prezydenta Rzeczy-
3
pospolitej Polskiej z w sprawie szczegółowego trybu działania oraz postępowania
przed Radą i bez stosownego wniosku członka Rady, podjęła uchwałę o reasumpcji
poprzedniej uchwały i postanowiła nie przedstawić jej wniosku Prezydentowi RP.
Podjęcie tej uchwały nastąpiło więc z oczywistym naruszeniem procedury przewi-
dzianej przepisami powyższego rozporządzenia. Krajowa Rada Sądownictwa w
uchwale powołała się na art. 64a Prawa o ustroju sądów powszechnych. W dacie
podjęcia uchwały wiążący był przestawiony wyżej wyrok Trybunału Konstytucyjnego,
co powoduje, że merytoryczna podstawa uchwały nie jest zgodna z Konstytucją RP.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Odwołanie nie zawiera uzasadnionych zarzutów. Zasady procedowania Kra-
jowej Rady Sądownictwa określone zostały w rozporządzeniu Prezydenta Rzeczypo-
spolitej Polskiej z dnia 13 listopada 2007 r. w sprawie szczegółowego trybu działania
oraz postępowania przed Radą, z upoważnienia wynikającego z art. 12 ust. 6 ustawy
z dnia 27 lipca 2001 r. o Krajowej Radzie Sądownictwa. Możliwość powtórzenia gło-
sowania nad uchwałą (reasumpcja uchwały) przewidziana została w § 10 ust. 4 tego
rozporządzenia. Zgodnie z nim powtórzenie głosowania może nastąpić w przypadku
naruszenia zasad postępowania lub ujawnienia nowych istotnych okoliczności, na
podstawie uchwały Rady podjętej na wniosek członka Rady zgłoszony w terminie
określonym do zgłaszania zastrzeżeń do protokołu posiedzenia. Przepis ten wska-
zuje podstawę reasumpcji głosowania - naruszenie zasad postępowania lub ujaw-
nienie nowych istotnych okoliczności, tryb, w jakim można powtórzyć głosowanie - na
wniosek członka Rady oraz zakreśla termin do przeprowadzenia powtórnego głoso-
wania, który - poprzez odesłanie do § 13 ust. 4 - zamyka się z momentem zatwier-
dzeniem porządku obrad kolejnego posiedzenia Rady. Przyznać należy rację twier-
dzeniu skarżącej, że powyższy przepis nie mógł stanowić podstawy zaskarżonej
uchwały, gdyż nie sposób uznać, że nastąpiło powtórzenie głosowania nad wnio-
skiem skarżącej w wymaganym trybie i terminie. W treści zaskarżonej uchwały nie
wskazano również takiej podstawy prawnej, choć użyto w nim sformułowania „re-
asumpcja”. Natomiast z okoliczności faktycznych niniejszej sprawy wynika, że po-
wyższa uchwała podjęta została na skutek pisma Szefa Kancelarii Prezydenta RP z
dnia 30 marca 2009 r., który, odsyłając akta osobowe skarżącej, zwrócił uwagę na
postanowienie Sądu Apelacyjnego w L. z dnia 21 sierpnia 2008 r. wydane w sprawie
4
[...], na podstawie art. 40 § 1 Prawa o ustroju sądów powszechnych, (a nie, jak wy-
wodzi skarżąca, także na podstawie art. 37 § 4 tej ustawy) wytykające Sądowi Okrę-
gowemu w L. uchybienie, którego Sąd w składzie z udziałem skarżącej miał się do-
puścić przy orzekaniu w sprawie [...]. W istocie zatem uznać należy, że nastąpiło po-
nowne rozpoznanie wniosku skarżącej, mimo uprzedniej pozytywnej uchwały w tym
przedmiocie, a taka zaś sytuacja nie została uregulowana w powyższym rozporzą-
dzeniu. Zastosowana więc została instytucja wznowienia postępowania, powszechna
w przepisach proceduralnych dotyczących postępowania cywilnego, karnego i admi-
nistracyjnego, co do której Sąd Najwyższy uznaje, że jest ona dopuszczalna w spra-
wach indywidualnych dotyczących rozpatrzenia i oceny kandydatur do pełnienia
urzędu sędziowskiego. Za takim stanowiskiem przemawiają następujące względy. W
ocenie Sądu Najwyższego rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z
dnia 13 listopada 2007 r. w sprawie szczegółowego trybu działania oraz postępowa-
nia przed Radą nie stanowi regulacji zupełnej, wyczerpująco normującej postępowa-
nie przed Krajową Radą Sądownictwa. W przeciwnym razie należałoby uznać, że
uchwała Rady nie wiąże tego organu, bowiem w rozporządzeniu nie zawarto takiej
zasady, w odróżnieniu chociażby od funkcjonującego w procedurze cywilnej - art.
332 § 1 k.p.c., w procedurze administracyjnej - art. 110 k.p.a. oraz art. 144 ustawy z
dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi
(Dz.U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.). Można by zatem przyjąć, że dopóki nie nastąpi
powołanie przez Prezydenta RP sędziego na określone stanowisko, dopóty istnieje
niczym nieskrępowana możliwość zmiany stanowiska przez Radę. Takie jednak
stanowisko pozostawałoby w jaskrawej sprzeczności z zasadą państwa prawa wyra-
żoną w art. 2 Konstytucji RP, która to zasada znalazła właśnie odzwierciedlenie w
stosownych przepisach innych procedur. Stałość prawa i stosunków prawnych (bez-
pieczeństwo prawne) stanowi bowiem jeden z fundamentów państwa prawa. Konse-
kwentnie zatem przyjęcie mocy wiążącej uchwał Krajowej Rady Sądownictwa na
podstawie analogii iuris powiązane być powinno z możliwością stosowania zasad
obowiązujących w całym systemie prawa, a dotyczących możliwości wznowienia
postępowań zakończonych prawomocnymi orzeczeniami lub zakończonych decyzją
ostateczną. Ustalając zaś zasady, na jakich wznowienie takie jest dopuszczalne, od-
nieść się należy do tych przepisów proceduralnych, które regulują sytuacje pod istot-
nymi względami podobne do niniejszej. Niewątpliwie postępowanie przed Krajową
Radą Sądownictwa w przedmiocie rozpatrzenia i oceny kandydatury do pełnienia
5
urzędu sędziowskiego ma zbliżony charakter do postępowania administracyjnego,
bowiem dotyczy postępowania organu państwowego w sprawie indywidualnej. Po-
dobieństwo to jest na tyle widoczne, że w ustawie o Krajowej Radzie Sądownictwa
konieczne było zawarcie zastrzeżenia, że w postępowaniu przed Radą nie stosuje
się Kodeksu postępowania administracyjnego (art. 12 ust. 5). Wyłączenie tych prze-
pisów nie oznacza oczywiście zakazu ich stosowania na zasadzie analogii z prawa,
w sytuacji, w której, tak jak w niniejszej sprawie, istnieje luka w prawie, a więc wtedy,
kiedy dla określonego stosunku społecznego niebędącego prawnie obojętnym nie
ma normy prawnej. Kodeks postępowania administracyjnego dopuszcza wznowienie
postępowania z urzędu (art. 147 k.p.a.) w sytuacji, kiedy wyjdą na jaw istotne dla
sprawy nowe okoliczności faktyczne lub nowe dowody istniejące w dniu wydania de-
cyzji, nieznane organowi, który wydał decyzję (art. 145 § 1 pkt 5 k.p.a.). Z tego
względu uznać należy, że z tych samych powodów Rada może z urzędu wznowić
postępowanie w sprawie rozpatrzenia i oceny kandydatury do pełnienia urzędu sę-
dziowskiego. Na tej więc drodze należy skonstruować zasadę możliwości wzruszania
uchwał Rady w razie ujawnienia się istniejących przed podjęciem uchwały okoliczno-
ści, które, gdyby znane były jej wcześniej, nie doprowadziłyby do jej podjęcia. Inaczej
rzecz ujmując, Rada dopóty jest związana podjętą uchwałą, dopóki nie wznowi po-
stępowania na skutek powzięcia wiadomości, że istniały okoliczności sprzeciwiające
się powołaniu danej osoby do pełnienia określonego urzędu sędziowskiego. Przyję-
cie powyższego poglądu tylko z pozoru może się wydawać niekorzystne dla osoby
ubiegającej się o powołanie na stanowisko sędziego. W rzeczywistości zawiera ono
zdecydowanie klarowniejsze gwarancje ochrony jej interesów. Nie wydaje się moż-
liwe powołanie przez Prezydenta RP na określone stanowisko sędziowskie osoby
niespełniającej ustawowych wymagań do objęcia tego stanowiska. Chociaż z jednej
strony istnieje pozytywne stanowisko Rady w tej materii, to z drugiej strony jest ono
wadliwe i jego zaakceptowanie prowadziłoby do podjęcia przez organ władzy pu-
blicznej decyzji sprzecznej z prawem, a więc naruszającej art. 7 Konstytucji RP, w
myśl którego organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa. W
przeciwieństwie do ewentualnej odmownej decyzji Prezydenta RP w tej kwestii, nie
ma wątpliwości, że od takiej odmowy przedstawienia wniosku przez Radę, przysłu-
guje odwołanie.
W niniejszej sprawie, wbrew twierdzeniom odwołania, okoliczność, że Sąd
Apelacyjny w L. w postanowieniu z dnia 21 sierpnia 2008 r. wydanym w sprawie [...]
6
wytknął Sądowi Okręgowemu w L. uchybienie, którego Sąd w składzie z udziałem
skarżącej miał się dopuścić przy orzekaniu w sprawie [...], nie była znana Radzie
przy podejmowaniu uchwały w dniu 6 listopada 2008 r., ponieważ taka informacja nie
została dołączona do akt osobowych skarżącej. Radzie przedstawiono akta z
adnotacją, że zawierają one 449 kart kolejno ponumerowanych. Na żadnej z tych
ponumerowanych kart nie ma wyżej wskazanej informacji. Informację o powyższej
okoliczności Rada otrzymała dopiero wraz z pismem Szefa Kancelarii Prezydenta
RP. Przepis art. 64a ustawy o ustroju sądów powszechnych obowiązujący do 21
stycznia 2009 r. (uchylony przez art. 1 pkt 3 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o
zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych
ustaw, Dz.U. z 2009 r. Nr 1, poz. 4) stanowił, że na stanowisko sędziego sądu apela-
cyjnego w sądzie okręgowym może być powołany sędzia sądu okręgowego, który
pełnił służbę na zajmowanym stanowisku co najmniej piętnaście lat i po osiągnięciu
drugiej stawki awansowej wynagrodzenia zasadniczego nie był ukarany karą dyscy-
plinarną, ani nie otrzymał wytknięcia uchybienia, o którym mowa w art. 40, ani nie
miał zwróconej uwagi w trybie określonym w art. 37 § 4. Wobec powyższego skarżą-
ca nie spełniała wymagań ustawowych do „awansu poziomego” i pierwotna uchwała
rady była wadliwa. Wadliwość ta wynikała z braku wiedzy o istotnej okoliczności
sprzeciwiającej się temu awansowi. Zatem ponowne rozpoznanie sprawy przez Radę
w wyniku ujawnienia się tej okoliczności - zgodnie z przedstawionym wyżej stanowi-
skiem - uznać należy za dopuszczalne.
Nie można także uznać, że wznowienie postępowania przed Radą (ponowne
rozpoznanie wniosku o powołanie do pełnienia urzędu sędziego sądu apelacyjnego
w sądzie okręgowym) narusza zasadę ochrony praw nabytych. Po pierwsze, zasada
ta dotyczy praw słusznie nabytych i ochronie nie podlegają prawa nabyte wbrew
obowiązującym przepisom, a uchwała Rady była sprzeczna z prawem, zaś instytucja
wznowienia postępowania ze swej natury ma eliminować z obrotu prawnego orze-
czenia, na podstawie których nabywane są „niesłusznie” prawa podmiotowe. Po dru-
gie, mocą uchwały z dnia 6 listopada 2008 r. skarżąca nabyła jedynie ekspektatywę
prawa i można mieć wątpliwości, czy była ona maksymalnie ukształtowania (a tylko
taka, zgodnie z jednolitym stanowiskiem Trybunału Konstytucyjnego korzysta z takiej
ochrony), skoro decyzja o awansie poziomym ostatecznie należała do Prezydenta
RP. Co najwyżej można twierdzić, że mocą tej uchwały zapewniono skarżącej przed-
stawienie jej kandydatury Prezydentowi.
7
Również nie jest uzasadniony drugi zarzut odwołania dotyczący naruszenia
art. 40 i 64a Prawa o ustroju sądów powszechnych. Przede wszystkim wskazać na-
leży, że zaskarżona uchwała podjęta została jedynie w oparciu o przepis art. 64a tej
ustawy, Rada nie stosowała natomiast - nawet pośrednio - jej art. 40 § 1 (stosował
go jedynie Sąd Apelacyjny), co do którego Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia
15 stycznia 2009 r., w sprawie S 45/07, orzekł, że jest niezgodny z art. 2 Konstytucji
w zakresie, w jakim nie zapewnia członkowi składu orzekającego prawa złożenia
wyjaśnień do wytknięcia sądowi uchybienia. Wytknięcie uchybienia, które obiektyw-
nie istniało, stanowiło z mocy art. 64a tej ustawy przeszkodę do uzyskania awansu
poziomego, a Rada nie miała kompetencji do badania ani zasadności tego wytknię-
cia, ani legalności zasad procedowania w tym zakresie - wobec jednoznacznej i
kategorycznej treści tego ostatniego przepisu. Ponownie, odwołując się do analogii
iuris, należy mieć na uwadze, że prawomocny wyrok sądu oparty na przepisie uzna-
nym następnie przez Trybunał Konstytucyjny za niezgodny z Konstytucją RP istnieje
w obrocie prawnym, jeśli nie zostanie wzruszony skargą o wznowienie postępowania
wniesioną na podstawie art. 4011
k.p.c. Stąd też, skoro istniało niewzruszone posta-
nowienie Sądu Apelacyjnego w L. z dnia 22 sierpnia 2008 r., nie istniała potrzeba
uzyskiwania wyjaśnień w tej materii od skarżącej, bowiem, jak wyżej wskazano,
Rada nie miała podstaw prawnych, aby dokonywać kontroli tego postanowienia w
jakimkolwiek kierunku. Miała ona natomiast obowiązek zastosować przepis art. 64a,
niepozwalający na uzyskanie awansu poziomego sędziemu uczestniczącemu w
składzie, któremu wytknięto uchybienie.
Mając na uwadze powyższe Sąd Najwyższy na mocy art. 13 ust. 5 ustawy o
Krajowej Radzie Sądownictwa orzekł jak w sentencji.
========================================