Pełny tekst orzeczenia

WYROK Z DNIA 18 STYCZNIA 2010 R.
SNO 92/09
Przewodniczący: sędzia SN Józef Szewczyk (sprawozdawca).
Sędziowie SN: Marek Zychowicz, Mirosława Wysocka.
S ą d N a j w y ż s z y – S ą d D y s c y p l i n a r n y z udziałem Zastępcy
Rzecznika Dyscyplinarnego w Sądzie Okręgowym oraz protokolanta po rozpoznaniu
w dniu 18 stycznia 2010 r. sprawy sędziego Sądu Rejonowego w związku z
odwołaniem Ministra Sprawiedliwości, Zastępcy Rzecznika Dyscyplinarnego i
obwinionego od wyroku Sądu Apelacyjnego – Sądu Dyscyplinarnego z dnia 8
października 2009 r., sygn. akt ASD (...)
I. z m i e n i ł z a s k a r ż o n y w y r o k w t e n s p o s ó b , ż e u z n a ł
o b w i n i o n e g o s ę d z i e g o S ą d u R e j o n o w e g o z a w i n n e g o
z a r z u c a n e g o m u p r z e w i n i e n i a s ł u ż b o w e g o , określonego w
art. 107 ust. 1 u.s.p. i za to na podstawie art. 109 § 1 pkt 1 u.s.p. wymierzył mu
karę dyscyplinarną upomnienia;
II. kosztami postępowania odwoławczego obciążył Skarb Państwa.
U z a s a d n i e n i e
Sędzia Sądu Rejonowego obwiniony był o to, że: w dniu 31 października 2008 r.
w A. w sprawie sygn. akt II Ko 675/08 Sądu Rejonowego w A., dopuścił się
oczywistej i rażącej obrazy przepisu art. 75 § 4 k.k. w ten sposób, iż mimo upływu 6
miesięcy od zakończenia okresu próby zarządził wobec skazanego Marka F.
wykonanie kary 6 miesięcy pozbawienia wolności, orzeczonej prawomocnym
wyrokiem Sądu Rejonowego z dnia 8 marca 2006 r., sygn. akt V K 699/05, wskutek
czego Marek F. w okresie od dnia 3 kwietnia 2009 r. do dnia 6 kwietnia 2009 r. był
bezprawnie pozbawiony wolności, tj. o dopuszczenie się przewinienia służbowego
określonego w art. 107 § 1 u.s.p.
Wyrokiem Sądu Apelacyjnego – Sądu Dyscyplinarnego z dnia 8 października
2009 r., sygn. akt ASD (...), sędzia Sądu Rejonowego uznany został za winnego tego,
że w dniu 31 października 2008 r. w A. dopuścił się oczywistej i rażącej obrazy art.
366 § 1 k.p.k. w ten sposób, iż pełniąc obowiązki przewodniczącego posiedzenia w
sprawie o sygn. akt II Ko 679/08 przeciwko skazanemu Markowi F. w przedmiocie
zarządzenia wykonania kary pozbawienia wolności warunkowo zawieszonej na skutek
niezachowania ostrożności w zakresie kierowania posiedzeniem i czuwania nad jego
prawidłowym przebiegiem, nie podjął czynności w celu przeprowadzenia z urzędu
2
dowodów niezbędnych dla ustalenia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia tejże
sprawy, w następstwie czego Sąd Rejonowy wydał postanowienie o zarządzeniu
wykonania kary pozbawienia wolności z naruszeniem art. 75 § 4 k.k., zaś skazany
Marek F. został bezprawnie pozbawiony wolności od 3 do 6 kwietnia 2009 r., tj.
popełnienia przewinienia służbowego określonego w art. 107 § 1 u.s.p. i za to na
podstawie art. 109 p 1 pkt 1 u.s.p. skazany na karę dyscyplinarną upomnienia.
Od tego wyroku odwołania wnieśli obwiniony sędzia Sądu Rejonowego,
Minister Sprawiedliwości oraz Zastępca Rzecznika Dyscyplinarnego w Sądzie
Okręgowym.
Obwiniony sędzia, nie precyzując zarzutu odwoławczego wywiódł, że –
naruszono jego prawo do obrony, gdyż przed przypisaniem mu czynu dyscyplinarnego
w zmienionej formie, nie uprzedzono go o możliwości takiej zmiany. Potwierdził, że
przyznał się do popełnienia czynu, o który go obwiniono, natomiast nie przyznaje się
do przewinienia, które mu błędnie przypisano, mianowicie obrazy art. 366 § 1 k.p.k.,
gdyż dopełnił wszystkie obowiązki ciążące na przewodniczącym posiedzenia.
Sędzia Sądu Rejonowego wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i uniewinnienie
go, gdyż mimo popełnienia czynu, o który go obwiniono „to jednak stanowi on
kontratyp wynikający z Konstytucji”, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i
przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.
Minister Sprawiedliwości i Zastępca Rzecznika Dyscyplinarnego zaskarżyli
wyrok Sądu pierwszej instancji na niekorzyść obwinionego w części dotyczącej winy.
Minister Sprawiedliwości zaskarżonemu wyrokowi zarzucił:
- obrazę prawa materialnego, art. 107 § 1 u.s.p. przez błędną jego wykładnię,
polegającą na przyjęciu, że oczywista i rażąca obraza przepisów prawa, o
której mowa w tym przepisie nie może dotyczyć przepisów prawa
materialnego, a w szczególności art. 75 § 4 k.k.;
- obrazę przepisów postępowania, która miała wpływ na treść zaskarżonego
wyroku, a mianowicie art. 8 § 1 k.p.k. w zw. z art. 128 u.s.p., polegającą na
dowolnym przyjęciu, że Sąd pierwszej instancji „nie miał legitymacji” do
oceny merytorycznej postanowienia z dnia 31 października 2008 r. w
przedmiocie zarządzenia wykonania kary pozbawienia wolności orzeczonej
wobec skazanego Marka F.;
- błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę zaskarżonego
wyroku, polegający na bezpodstawnym przyjęciu, że stwierdzona przez Sąd
pierwszej instancji oczywista i rażąca obraza przepisu art. 366 § 1 k.p.k.
nastąpiła nieumyślnie oraz na nieustaleniu, że zachowanie obwinionego
stanowiło oczywistą i rażącą obrazę przepisu art. 75 § 4 k.k.
3
Podnosząc powyższe zarzuty, autor odwołania wniósł o zmianę zaskarżonego
wyroku przez ustalenie i odpowiednią zmianę opisu przypisanego obwinionemu czynu
przez stwierdzenie, że oczywista i rażąca obraza przepisu art. 366 § 1 k.p.k. nastąpiła
umyślnie oraz przyjęcie, że obwiniony dopuścił się oczywistej i rażącej obrazy
przepisu art. 75 § 4 k.k. i wymierzenie mu kary dyscyplinarnej upomnienia.
Zastępca Rzecznika Dyscyplinarnego w odwołaniu zarzucił obrazę przepisu
prawa materialnego, tj. art. 107 § 1 u.s.p. i błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych
za podstawę orzeczenia, który miał wpływ na treść wyroku, poprzez nie stwierdzenie
oczywistej i rażącej obrazy przepisu art. 75 § 4 k.k. Rzecznik wniósł o zmianę
zaskarżonego wyroku przez uznanie, iż obwiniony sędzia dopuścił się zarzucanego
czynu i wymierzenie mu kary dyscyplinarnej upomnienia, ewentualnie o uchylenie
zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy – Sąd Dyscyplinarny zważył, co następuje:
Odwołania Ministra Sprawiedliwości i Zastępcy Rzecznika Dyscyplinarnego w
zakresie wniosku o zmianę wyroku zasługują na uwzględnienie. Trafne są również
wywody obwinionego sędziego Sądu Rejonowego w zakresie nieuprzedzenia o
zmianie opisu zarzuconego mu przewinienia i dowolne ustalenie, że nie podjął
żadnych czynności zmierzających do zapewnienia stawiennictwa skazanego Marka F.
na posiedzeniu wykonawczym w dniu 31 października 2008 r.
Sąd Apelacyjny – Sąd Dyscyplinarny z obrazą art. 107 § 1 u.s.p. przyjął, że
oczywista i rażąca obraza przepisów prawa, o której mowa w tym przepisie, w
zasadzie nie może dotyczyć przepisów prawa materialnego, a w szczególności art. 75
§ 4 k.k. i w konsekwencji nietrafnie ocenił, że zachowanie obwinionego nie stanowiło
oczywistej i rażącej obrazy przepisu art. 75 § 4 k.k. Sąd pierwszej instancji z
naruszeniem art. 107 § 1 u.s.p. nie znalazł podstaw do merytorycznej oceny
postanowienia z dnia 31 października 2008 r. (II Ko 625/08) o zarządzeniu wykonania
kary pozbawienia wolności, wydanego przez Sąd Rejonowy w składzie
jednoosobowym, w którym orzekł obwiniony sędzia. Błędnie uznał, iż „stwierdzenie
obrazy przepisów prawa przy wydaniu tegoż zaskarżalnego orzeczenia przez Sąd
pierwszej instancji oraz jej charakteru, może bowiem nastąpić jedynie w trybie
kontroli instancyjnej. Wobec braku legitymacji do oceny merytorycznej orzeczenia,
Sąd Apelacyjny – Sąd Dyscyplinarny nie jest uprawniony do stwierdzenia naruszenia
przepisów prawa przy jego wydaniu przez sędziego występującego w roli Sądu, a tym
bardziej do oceny charakteru obrazy przepisów prawa (rażąca i oczywista)” (s. 5
uzasadnienia SA).
Jak już wspomniano, przedstawione stanowisko nie jest trafne. Artykuł 107 § 1
u.s.p. jest zgodny z Konstytucją RP, w tym z powoływanym przez Sąd pierwszej
instancji art. 178 ust. 1 Konstytucji. Sądy dyscyplinarne są uprawnione do orzekania
4
między innymi w zakresie odpowiedzialności dyscyplinarnej sędziów za oczywistą i
rażącą obrazę przepisów prawa. Fundamentem realnego funkcjonowania zasady
niezawisłości sędziowskiej jest podejmowanie przez sędziego decyzji w zakresie
orzekania w sposób swobodny bez nacisków zewnętrznych. Dlatego z ogromną
ostrożnością należy formułować wnioski w przedmiocie przewinień służbowych w
postaci oczywistej i rażącej obrazy przepisów prawa. Mając na względzie prawo
sędziego do własnej interpretacji przepisów, w tym także nie zawsze trafnej, czyli
dotkniętej błędem, która może i powinna być korygowana w toku kontroli
instancyjnej.
Tylko w całkiem wyjątkowych przypadkach, obraza prawa stanowi podstawę
odpowiedzialności dyscyplinarnej sędziego. Chodzi o obrazę oczywistą, zatem taką,
która nie budzi najmniejszych wątpliwości, wynikającą wprost z brzmienia tychże
przepisów. Obraza taka musi być także rażąca, a zatem poważna, istotna, jaskrawa,
rzucająca się w oczy, narażająca na szwank prawa i istotne interesy stron i innych osób
biorących udział w postępowaniu albo powodować szkodę. Do przypisania sędziemu
przewinienia dyscyplinarnego wystarczający jest każdy rodzaj winy, także wina
nieumyślna (por. uchwała Sądu Dyscyplinarnego z dnia 22 października 1998 r., SD
9/98; wyrok Sądu Najwyższego – Sądu Dyscyplinarnego z dnia 27 czerwca 2002 r.,
SNO 18/02, OSNSD 2002 r., nr 1-2, poz. 9).
W rozpoznawanej sprawie doszło do rażącej i oczywistej obrazy przepisu,
którego treść nie budzi żadnych wątpliwości interpretacyjnych. Artykuł 75 § 4 k.k.
określa jednoznaczny zakaz zarządzenia wykonania kary warunkowo zawieszonej po
upływie 6 miesięcy od zakończenia okresu próby. Treść przepisu nie daje możliwości
jego różnej interpretacji. Rozumienie tego przepisu nie może budzić wątpliwości u
przeciętnej osoby o kwalifikacjach prawniczych. Zasada niezawisłości sędziowskiej
nie chroni przed konsekwencjami za niestaranne i niekompetentne rozstrzyganie
sprawy.
Biorąc powyższe rozważania pod uwagę, w oparciu o ustalenia poczynione na
podstawie akt sprawy II Ko 675/08 Sądu Rejonowego oraz wiarygodne przyznanie się
obwinionego do popełnienia przewinienia dyscyplinarnego, Sąd Najwyższy – Sąd
Dyscyplinarny dokonał postulowanej w odwołaniach wniesionych na niekorzyść
sędziego Sądu Rejonowego zmiany i uznał, że dopuścił się on oczywistej i rażącej
obrazy prawa materialnego, mianowicie art. 75 § 4 k.k. w sposób opisany w części
wstępnej wyroku.
Stosownie do wniosków odwoławczych wymierzono obwinionemu sędziemu
karę dyscyplinarną upomnienia, adekwatną do stopnia zawinienia.
W przedstawionej sytuacji trafnie przedstawione przez obwinionego uchybienia,
że nie uprzedzono go o zmianie opisu czynu, uniemożliwiając obronę i bezpodstawnie
ustalono, iż nie podjął żadnych czynności zmierzających do zapewnienia
5
stawiennictwa i przesłuchania skazanego Marka F. na posiedzeniu w dniu 31
października 2008 r. nie miały wpływu na treść prawomocnego wyroku.
O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono na podstawie art. 133 u.s.p.