Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CSK 279/09
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 10 lutego 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Irena Gromska-Szuster (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Wojciech Jan Katner
SSN Dariusz Dończyk
w sprawie z powództwa I. B.
przeciwko R. O.
z udziałem interwenientów ubocznych: Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego
w L. i Powszechnego Zakładu Ubezpieczeń S.A. w W.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 10 lutego 2010 r.,
skargi kasacyjnej pozwanego od wyroku Sądu Apelacyjnego W.
z dnia 12 marca 2009 r., sygn. akt I ACa (…),
1) oddala skargę kasacyjną;
2) zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 3600 zł (trzy tysiące
sześćset) tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Zaskarżonym wyrokiem z dnia 12 marca 2009 r. Sąd Apelacyjny w W. oddalił
apelację pozwanego od wyroku Sądu pierwszej instancji zasądzającego od R. O. na
rzecz I. B. kwotę 326 911,54 zł z ustawowymi odsetkami i kosztami procesu.
Sądy ustaliły między innymi, że powód jako komornik rewiru III przy Sądzie
Rejonowym w L. prowadził postępowanie zabezpieczające, a następnie egzekucyjne na
rzecz wierzyciela I.(…) S.A. przeciwko dłużnikowi Wojewódzkiemu Szpitalowi
Specjalistycznemu w L. W trakcie tego postępowania została zajęta wierzytelność w
kwocie 326 911,54 zł przysługująca dłużnikowi, którą powód, po upadku
zabezpieczenia, rozdysponował pomiędzy uprawnionych wierzycieli Wojewódzkiego
Szpitala. Z uwagi na to, że nie sporządził planów podziału ani nie poinformował dłużnika
o podjętych czynnościach egzekucyjnych, Sąd Rejonowy w L., w wyniku skargi dłużnika
wydał w dniu 27 maja 2004 r. postanowienie w trybie nadzoru na podstawie art. 759 § 2
k.p.c., nakazujące komornikowi rewiru III zwrot dłużnikowi kwoty 326 911,54 zł, zajętej
na poczet postępowania zabezpieczającego. Na wniosek dłużnika Sąd Rejonowy w L.
postanowieniem z dnia 21 czerwca 2004 r. nadał temu postanowieniu klauzulę
wykonalności i Wojewódzki Szpital Specjalistyczny złożył do pozwanego komornika
wniosek o wszczęcie egzekucji na podstawie tego tytułu wykonawczego. We wniosku
Szpital oznaczony został jako wierzyciel a komornik rewiru III jako dłużnik.
Pozwany wszczął egzekucję i dokonał zajęcia rachunku bankowego komornika rewiru III
a następnie wyegzekwował z niego kwotę 326 911,54 zł tytułem należności głównej,
1 800 zł tytułem kosztów adwokackich, 49 047,60 zł tytułem opłat egzekucyjnych oraz
72 zł tytułem kosztów klauzuli wykonalności. Wyegzekwowana należność główna wraz z
kosztami została przekazana Wojewódzkiemu Szpitalowi.
W wyniku zażalenia powoda Sąd Rejonowy w L. postanowieniem z dnia 27 maja 2004 r.
uchylił postanowienie w przedmiocie nadania klauzuli wykonalności postanowieniu z
dnia 27 maja 2004 r. i oddalił wniosek dłużnika o jej nadanie. Postanowieniem z tego
samego dnia, wydanym na podstawie art. 759 § 2 k.p.c., nakazał pozwanemu
komornikowi uchylenie zajęcia rachunku bankowego powodowego komornika rewiru III i
zwrot wyegzekwowanych kwot. Pozwany zwrócił powodowi wyegzekwowaną opłatę
egzekucyjną w kwocie 49 047,60 zł, nie zwrócił kwoty 326 911,54 zł Kontrole
przeprowadzone w kancelarii powoda wykazały niedobór kasowy w powyższej kwocie.
3
Prowadzone przeciwko powodowi postępowanie karne zakończyło się wyrokiem
uniewinniającym, a prowadzone przeciwko pozwanemu postępowanie dyscyplinarne
zakończyło się oddaleniem wniosku o jego ukaranie, bowiem Sąd Okręgowy w W.
uznał, że pozwany działał zgodnie z prawem gdyż tytuł, na podstawie którego wszczął
egzekucję, był zaopatrzony w klauzulę wykonalności a pozwany nie mógł przewidzieć,
że postanowienie w tym przedmiocie zostanie uchylone.
W oparciu o tak poczynione ustalenia Sądy obu instancji uznały, że pozwany
ponosi odpowiedzialność na podstawie art. 23 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997r. o
komornikach sądowych i egzekucji (Dz. U. Nr 133, poz. 882 ze zm., dalej: „u.k.s.e.”) za
szkodę poniesioną przez powoda w wyniku bezprawnej egzekucji. W ocenie Sądu
pierwszej instancji bezprawność czynności pozwanego komornika polegała na tym, że
prowadził egzekucję na podstawie dokumentu, który nie był tytułem wykonawczym,
pomimo nadania mu przez Sąd klauzuli wykonalności, bowiem postanowienie Sądu z
dnia 27 maja 2004 r. wydane na podstawie art. 759 § 2 k.p.c. nie było tytułem
egzekucyjnym w rozumieniu art. 777 § 1 pkt 1 k.p.c. Niezależnie od tego pozwany
komornik dokonał egzekucji innego świadczenia niż to, które stanowiło obowiązek
nakazany powodowi w treści orzeczenia. Sąd Apelacyjny wskazał, że art. 804 k.p.c. nie
wyłącza obowiązku organu egzekucyjnego badania tytułu pod względem formalnym, w
tym także tego, czy zachodzi identyczność osób w nim wymienionych z osobami
występującymi w postępowaniu egzekucyjnym jako dłużnik i wierzyciel, a więc zbadania,
czy podmiot wymieniony we wniosku jako wierzyciel jest, zgodnie z treścią orzeczenia,
uprawniony do otrzymania świadczenia od osoby oznaczonej we wniosku jako dłużnik.
Pozwany prowadził egzekucję przeciwko powodowi - osobie, która nie była wymieniona
w tytule jako dłużnik - na rzecz Wojewódzkiego Szpitala, który nie był wierzycielem
powoda w zakresie wyegzekwowanej kwoty. Ponadto pozwany wbrew treści orzeczenia,
przeprowadził egzekucję świadczenia pieniężnego z majątku powoda, choć Sąd w
ramach czynności nadzorczych nakazał komornikowi zwrot dłużnikowi zajętej kwoty, co
niewątpliwie nie uprawniało komornika do prowadzenia egzekucji świadczenia
pieniężnego.
Sądy obu instancji uznały, że powód wykazał poniesienie szkody, bowiem z opinii
biegłego wydanej w sprawie karnej, z twierdzeń powoda, z akt egzekucyjnych
prowadzonych w sprawie przeciwko Wojewódzkiemu Szpitalowi oraz wyników kontroli
kancelarii powoda wynika, że zajęta w ramach postępowania zabezpieczającego kwota
326 911,54 zł została przekazana przez powoda uprawnionym wierzycielom Szpitala już
4
w 2003 r., a więc w chwili prowadzenia egzekucji przez pozwanego nie było jej na
żadnym rachunku powoda ani na koncie sum depozytowych. Wyegzekwowanie kwoty
326 911.54 zł z rachunku bankowego powoda stanowiło zatem niewątpliwie uszczerbek
majątkowy powoda, nie sposób przy tym ustalić, że suma ta, pobrana z konta powoda,
należała nie do niego lecz do określonych dłużników, przeciwko którym prowadził
egzekucję.
Sąd drugiej instancji nie podzielił zarzutu naruszenia art. 365 § 1 k.p.c., stwierdzając, że
Sądy były związane sentencją wyroku wydanego w sprawie o ukaranie pozwanego, a
nie poglądami prawnymi wyrażonymi w jego uzasadnieniu. Uznał również za
uzasadnione pominięcie przez Sąd pierwszej instancji dowodu z zeznań świadków
zgłoszonych przez pozwanego, którzy mieli zeznawać na okoliczności wykonania
postanowienia i sporządzenia pisma z dnia 10 marca 2005 r., co nie stanowi
okoliczności spornych skoro dokument ten został sporządzony, a świadczenie
wyegzekwowane.
W skardze kasacyjnej opartej na obu podstawach, pozwany w ramach pierwszej
podstawy zarzucił naruszenie art. 23 u.k.s.e. w zw. z art. 6 k.c. przez przyjęcie, że
bezprawne działanie pozwanego wyrządziło powodowi szkodę, którą powód wykazał,
art. 60 w zw. z art. 38 k.c. i w zw. z art. 44 ust. 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 r. o
zakładach opieki zdrowotnej przez uznanie, że treść pisma z dnia 10 marca 2005 r.
Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego w L. określa wysokość poniesionej przez
powoda szkody, pomimo nie zbadania, czy pismo to zostało sporządzone przez osoby
uprawnione do reprezentacji Szpitala, art. 5 oraz art. 362 i art. 361 § 1 k.c. przez
pominięcie, że to zaniechania powoda w prowadzonym przez niego postępowaniu
egzekucyjnym przeciwko Wojewódzkiemu Szpitalowi Specjalistycznemu w L. były
bezprawne, a działanie pozwanego nie mogło wyrządzić szkody, bowiem Szpital
otrzymał środki, których powód, wbrew orzeczeniu Sądu nie zwrócił, co należy też
ocenić w kategoriach przyczynienia się do powstania sytuacji skutkującej powstaniem
szkody w majątku powoda.
W ramach drugiej podstawy pozwany zarzucił naruszenie art. 328 § 2 w zw. z art.
391 § 1 k.p.c. przez niewskazanie faktów, które Sąd uznał za udowodnione, dowodów,
na których się oparł i przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności i
mocy dowodowej, art. 382 w zw. z art. 371 k.p.c. przez wydanie orzeczenia z
pominięciem dowodów zgromadzonych przez Sąd pierwszej instancji, art. 235 k.p.c.
przez naruszenie zasady bezpośredniości i wydanie orzeczenia na podstawie dowodów,
5
które nie zostały prawidłowo przeprowadzone, art. 227 k.p.c. przez oddalenie wniosków
dowodowych pozwanego i przyjęcie twierdzeń powoda za udowodnione, art. 217 § 2
k.p.c. przez przyjęcie, że okoliczności sporne zostały wyjaśnione, co uzasadniało
oddalenie wniosków dowodowych pozwanego, art. 365 § 1 k.p.c. przez pominięcie
ustaleń prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego w W. z dnia 9 maja 2007 r. XII Pa
494/06 oraz prawomocnego postanowienia Sądu Rejonowego w L. z dnia 16 sierpnia
2004 r. II Cz (…), art. 783 k.p.c. przez nieuwzględnienie, że postanowienie Sądu
Rejonowego z dnia 27 maja 2004 r. I Co (…), nie ograniczało zakresu prowadzenia
egzekucji oraz art. 804 k.p.c. przez pominięcie, że pozwany jako organ egzekucyjny nie
był uprawniony do badania zasadności i wymagalności obowiązku objętego tytułem
wykonawczym.
W oparciu o powyższe zarzuty pozwany wnosił o uchylenie zaskarżonego wyroku
i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania, ewentualnie orzeczenie co do istoty
sprawy i oddalenie powództwa oraz o zasądzenie w każdym przypadku kosztów
procesu wraz z kosztami postępowania kasacyjnego.
Powód wnosił o oddalenie skargi kasacyjnej i zasądzenie kosztów postępowania
kasacyjnego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Rozpoczynając ocenę skargi kasacyjnej od zarzutów procesowych, których
zasadność przesądzałaby o konieczności jej uwzględnienia, trzeba na wstępie
stwierdzić, że umieszczone w ramach tej podstawy zarzuty naruszenia art. 804 i art. 783
k.p.c. w sposób w skardze wskazany, w istocie zaliczyć trzeba do zarzutów naruszenia
prawa materialnego, bowiem przepisy te określają zakres obowiązków komornika
dotyczących prowadzenia egzekucji i ich naruszenie może być podstawą
odpowiedzialności odszkodowawczej komornika, przewidzianej w art. 23 u.k.s.e.
Zostaną one zatem rozważone przy ocenie zarzutów naruszenia prawa materialnego.
Nieuzasadnione są zarzuty skargi kasacyjnej dotyczące postępowania
dowodowego oraz uzasadnienia wyroku Sądu Apelacyjnego.
Sąd drugiej instancji oparł się na ustaleniach faktycznych poczynionych przez sąd
pierwszej instancji, co zwalniało go od przedstawienia szczegółowej własnej oceny
dowodów. Wystarczające było odniesienie się w uzasadnieniu do zarzutów apelacji
dotyczących ustaleń i oceny materiału dowodowego dokonanej przez Sąd pierwszej
instancji, co Sąd Apelacyjny uczynił. Brak zarzutu kasacyjnego naruszenia przez Sąd
6
drugiej instancji art. 378 § 1 k.p.c. nie pozwala na odniesienie się do twierdzeń
skarżącego o pominięciu przez Sąd odwoławczy części zarzutów apelacji.
W skardze kasacyjnej bardzo mocno eksponowane są popełnione, zdaniem
skarżącego, uchybienia Sądów obu instancji dotyczące postępowania dowodowego,
które jednak należy uznać za nieuzasadnione lub bezprzedmiotowe.
Bezprzedmiotowe są wszystkie, liczne zarzuty dotyczące dokumentu z dnia 10
marca 2005 r. Jest to dokument załączony do pozwu, stanowiący rozliczenie przez
Wojewódzki Szpital Specjalistyczny w L. środków zajętych przez komornika rewiru III w
czasie egzekucji prowadzonej przeciwko Szpitalowi w latach 2002-2004, w którym
Szpital stwierdził, że powinien zwrócić komornikowi środki nadpłacone w kwocie
326 911,54 złotych. Dokument ten załączył powód jako jeden z dowodów poniesienia
szkody w wyniku bezprawnej egzekucji przeprowadzonej przez pozwanego, mający
wskazywać, że ściągnięta przez pozwanego na rzecz Szpitala kwota nie należała się
Szpitalowi. Wbrew jednak zarzutom skarżącego, jakiekolwiek uchybienia Sądów
dotyczące tego dokumentu nie mają znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy, bowiem
dokument ten nie stał się podstawą żadnych ustaleń faktycznych ani ocen Sądów. Nie
tylko nie został dopuszczony jako dowód, lecz nie został też wskazany w żadnym
miejscu uzasadnień Sądów obu instancji jako podstawa jakichkolwiek ustaleń, czy ocen.
Nie miał on zatem żadnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy, a więc zarzuty
procesowe z nim związane muszą być uznane za bezprzedmiotowe skoro zgodnie z art.
3983
§ 1 pkt 2 k.p.c. przedmiotem zarzutów procesowych skargi kasacyjnej może być
tylko takie uchybienie, które mogło mieć wpływ na wynik sprawy.
Z tych samych względów bezskuteczne są zarzuty dotyczące oddalenia wniosku
strony pozwanej o dopuszczenie dowodu z zeznań dwóch świadków, prawidłowo
ocenione przez Sąd Apelacyjny. Zgodnie z tezą dowodową wskazaną przez pozwanego
świadkowie ci mieli zostać przesłuchani na okoliczność sporządzenia dokumentu
opatrzonego datą 10 marca 2005 r. oraz „wykonania obowiązku określonego
postanowieniem Sądu Rejonowego w L. z 27 maja 2000 r. I Co (…)”. Oczywiście trafna
jest ocena Sądu Apelacyjnego, że tak sformułowana teza dowodowa nie uzasadniała
dopuszczenia tego dowodu.
Bezskuteczne są zarzuty kwestionujące sposób dopuszczenia przez Sąd pierwszej
instancji dowodów z akt sprawy karnej, akt wykonawczych i egzekucyjnych oraz
powołania, jako podstawy ustaleń faktycznych dotyczących szkody, dowodów z
dokumentów nieprecyzyjnie określonych. Wprawdzie ma rację skarżący, że
7
nieprawidłowe jest dopuszczanie dowodu z akt innej sprawy i Sąd chcąc przeprowadzić
dowód z dokumentów czy opinii biegłego znajdujących się w aktach innej sprawy
powinien wydać postanowienie dowodowe określające środek dowodowy, okoliczności,
które mają być przedmiotem dowodu oraz numery kart, na których w innych aktach
dokument ten się znajduje, jednakże wszelkie uchybienia Sądu w tym przedmiocie
powinny być sygnalizowane przez strony zgodnie z art. 162 k.p.c., pod rygorem utraty
możliwości powołania się na nie w dalszym toku postępowania. Pozwany
reprezentowany przez zawodowego pełnomocnika nie tylko nie zgłosił żadnych
zastrzeżeń na rozprawie w dniu 29 października 2008 r., gdy Sąd Okręgowy dopuszczał
dowody z akt innych spraw (sam zresztą w równie nieprawidłowy sposób sformułował
taki wniosek dowodowy w odpowiedzi na pozew), lecz również nie zgłosił w tym
przedmiocie zarzutu w apelacji, nie kwestionując też wskazanej w uzasadnieniu Sądu
pierwszej instancji podstawy dowodowej ustaleń dotyczących szkody, w której Sąd
powołał między innymi opinię biegłego D. G., znajdującą się w aktach sprawy karnej II K
(…). Nie ma więc podstaw twierdzenie skarżącego, że Sąd nie wskazał kart na których
w sprawie karnej znajduje się opinia biegłego przyjęta za podstawę ustaleń faktycznych
w sprawie, a niezależnie od tego wszelkie zarzuty dotyczące przeprowadzenia dowodów
i wskazania ich jako podstawy ustaleń są spóźnione. Trzeba też stwierdzić, że w istocie
wszystkie te dowody były zbędne, skoro pozwany w piśmie procesowym z dnia 30 maja
2008 r. przyznał, że powód przekazał zajętą dłużnikowi kwotę 326 911,54 zł na rzecz
wierzycieli jeszcze przed wydaniem postanowienia nadzorczego z dnia 27 maja 2004 r. i
ta właśnie okoliczność oraz fakt, że odbyło się to bez planu podziału i bez
powiadomienia dłużnika stała się powodem nakazania mu przez Sąd zwrotu tej kwoty.
Spóźnione są też zarzuty wskazujące, że Sąd drugiej instancji przy orzekaniu nie
dysponował kompletnymi aktami karnymi ani aktami Sądu Rejonowego w L.
dotyczącymi prowadzonych postępowań egzekucyjnych, które zostały dopuszczone jako
dowody. Zgodnie z art. 391 § 1 k.p.c. przepis art. 162 k.p.c. ma zastosowanie także w
postępowaniu przed sądem drugiej instancji, a zatem pozwany reprezentowany w
postępowaniu apelacyjnym przez zawodowego pełnomocnika powinien był zwrócić
uwagę Sądu Apelacyjnego na brak tych akt. Zaniedbanie skorzystania z tego
uprawnienia, będącego także obowiązkiem strony, prowadzi do utraty zarzutu
kasacyjnego w tym przedmiocie.
Nieuzasadniony jest zarzut naruszenia art. 365 § 1 k.p.c. Przepis ten przyjmuje moc
wiążącą prawomocnych wyroków, co dotyczy jedynie ich sentencji (por. orzeczenia
8
Sądu Najwyższego z dnia 13 stycznia 2000 r. II CKN 655/98, z dnia 23 maja 2002 r. IV
CKN 1073, niepubl. oraz z dnia 13 marca 2008 r. III CSK 284/07, OSNC 2008/D/127).
Nie są wiążące oceny ani poglądy prawne wyrażone w uzasadnieniu wyroku. Jedynie w
niektórych sytuacjach, dla ustalenia zakresu mocy wiążącej prawomocnego orzeczenia,
czyli granic jego prawomocności materialnej, mogą mieć znaczenie zawarte w
uzasadnieniu orzeczenia motywy rozstrzygnięcia (por. między innymi wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 15 lutego 2007 r. II CSK 452/06, OSNC-ZD 2008/A/20). Nie dotyczy
to jednak sytuacji w rozpoznawanej sprawie, w której Sądy były związane tylko
sentencją prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego w W. z dnia 9 maja 2007 r. XII Pa
(…), oddalającego wniosek o ukaranie dyscyplinarne pozwanego za przeprowadzenie
egzekucji na podstawie postanowienia Sądu wydanego w trybie nadzorczym. Sądy
uwzględniły ten wyrok w swoich ustaleniach faktycznych. Nie były natomiast związane
wyrażoną w jego uzasadnieniu oceną prawną zachowania pozwanego, polegającego na
przeprowadzeniu takiej egzekucji. Jest to oczywiste, skoro przedmiotem obu spraw są
inne kwestie prawne oraz różne okoliczności mające wpływ na ich rozstrzygnięcie. Z
punktu widzenia odpowiedzialności dyscyplinarnej komornika ma istotne znaczenie jego
wina, która jest bez znaczenia dla jego odpowiedzialności odszkodowawczej na
podstawie art. 23 u.k.s.e. (o czym poniżej). Dlatego Sądy w rozpoznawanej sprawie nie
były związane oceną Sądu wyrażoną w sprawie dyscyplinarnej, odnoszącą się przede
wszystkim do kwestii winy a jedynie pośrednio do bezprawności działania pozwanego.
Nie jest natomiast możliwa merytoryczna ocena zarzutu pominięcia ustaleń
prawomocnego postanowienia Sądu Rejonowego w L. z dnia 16 sierpnia 2004 r. II Cz
(…) bowiem w skardze kasacyjnej nie tylko nie wskazano czego postanowienie to
dotyczyło lecz także nie przedstawiono żadnego uzasadnienia sformułowanego na jego
tle zarzutu naruszenia art. 365 § 1 k.p.c.
Nie są także uzasadnione zarzuty naruszenia prawa materialnego.
Odpowiedzialność odszkodowawcza komornika przewidziana w art. 23 ust.1 u.k.s.e. jest
odpowiedzialnością deliktową za działanie niezgodne z prawem, bez względu na
zawinienie komornika (por. między innymi uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 13
października 2004 r. III CZP 54/04, OSNC 2005/10/168). Zgodnie z art. 1 tej ustawy
komornik sądowy jest funkcjonariuszem publicznym działającym przy sądzie rejonowym.
Należy go zaliczyć do organów władzy publicznej, wykonujących powierzone przez
ustawę zadania przymusowego wykonywania orzeczeń sądowych. Z tych względów, jak
wskazał Sąd Najwyższy w przytoczonej wyżej uchwale, odpowiedzialność
9
odszkodowawcza za szkodę wyrządzoną przez komornika przy wykonywaniu władzy
publicznej, mieści się w ramach konstytucyjnego modelu odpowiedzialności za szkodę
wyrządzoną w wyniku niezgodnych z prawem działań organów władzy publicznej,
przewidzianego w art. 77 ust. 1 Konstytucji RP. Nie może być zatem oparta na zasadzie
winy. Dla określenia odpowiedzialności odszkodowawczej komornika miarodajne są
ogólne przesłanki odpowiedzialności deliktowej przewidziane w art. 415 k.c., natomiast
nie wchodzi w grę wina jako zasada tej odpowiedzialności.
Przenosząc powyższe zasady odpowiedzialności odszkodowawczej komornika
na grunt rozpoznawanej sprawy trzeba stwierdzić, że niewątpliwie niezgodne z prawem
było działanie pozwanego komornika, polegające na przeprowadzeniu egzekucji na
podstawie tytułu wykonawczego, stanowiącego postanowienie nadzorcze Sądu wydane
w trybie art. 759 § 2 k.p.c. Postanowienie to nie jest bowiem tytułem egzekucyjnym w
rozumieniu art. 777 § 1 k.p.c. i nie podlega egzekucji sądowej. Jest to postanowienie
wydawane przez sąd w ramach nadzoru pełnionego nad działalnością komorników i ich
czynnościami egzekucyjnymi, zobowiązujące komornika do podjęcia lub zaniechania
określonych czynności egzekucyjnych albo usunięcia ich skutków. Wykonywane jest w
trybie nadzoru przez organy sądowego nadzoru nad komornikami (prezesa sądu
rejonowego).
Bez wątpienia nie jest tytułem egzekucyjnym: nie jest orzeczeniem sądu określającym
wierzyciela i dłużnika oraz obowiązek określonego zachowania, podlegającego
egzekucji sądowej. Nie może być zatem na jego podstawie przeprowadzona egzekucja
komornicza, nawet jeżeli nadano mu klauzulę wykonalności. Zgodnie bowiem z art. 776
k.p.c. podstawą egzekucji jest tytuł wykonawczy, a tytułem wykonawczym jest tytuł
egzekucyjny zaopatrzony w klauzulę wykonalności.
Przeprowadzenie przez pozwanego komornika egzekucji sądowej na podstawie
zaopatrzonego w klauzulę wykonalności postanowienia nadzorczego Sądu Rejonowego
z dnia 27 maja 2004 r. I Co (…), nie będącego tytułem egzekucyjnym, było zatem
bezprawne.
Z uwagi na to, że odpowiedzialność odszkodowawcza komornika za szkodę wyrządzoną
w toku egzekucji jest niezależna od winy komornika, nie ma znaczenia świadomość
komornika co do bezprawności jego działania. Nie zwalnia go też od odpowiedzialności
odszkodowawczej regulacja art. 804 k.p.c., wyłączająca dopuszczalność badania przez
komornika zasadności i wymagalności obowiązku objętego tytułem wykonawczym.
Oznacza ona jedynie to, że organ egzekucyjny nie jest uprawniony do oceny
10
merytorycznej zasadności i wymagalności obowiązku objętego tytułem wykonawczym.
Nie wyłącza natomiast obowiązku badania, czy załączony do wniosku o wszczęcie
egzekucji dokument jest rzeczywiście tytułem wykonawczym w rozumieniu art. 777 w
zw. z art. 776 k.p.c.
Dlatego trafnie Sąd pierwszej instancji przyjął, że bezprawność działania
pozwanego komornika polegała na prowadzeniu egzekucji na podstawie dokumentu nie
będącego tytułem wykonawczym, choć nadano mu klauzulę wykonalności. Już samo to
wystarcza, w świetle zasad art. 23 ust.1 u.k.s.e., do przyjęcia odpowiedzialności
odszkodowawczej pozwanego.
Pozostałe okoliczności wskazane przez Sądy obu instancji, takie jak prowadzenie
egzekucji przeciwko podmiotowi niebędącemu dłużnikiem (komornikowi), na rzecz
podmiotu niebędącego wierzycielem (Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego) i
niezgodnie z treścią nakazanego w postanowieniu obowiązku, są tylko konsekwencją
wskazanego wyżej podstawowego uchybienia jakiego dopuścił się pozwany komornik:
prowadzenia egzekucji na podstawie dokumentu nie będącego tytułem wykonawczym.
Z tych względów bezprzedmiotowy jest zarzut kasacyjny naruszenia art. 783
k.p.c. określającego treść klauzuli wykonalności, a bezzasadny zarzut naruszenia art.
804 k.p.c.
Nieuzasadnione są także zarzuty odnoszące się do nieistnienia szkody
wyrządzonej powodowi bezprawną egzekucją. Nie ulega wątpliwości, że kancelaria
powoda w jej wyniku pozbawiona została kwoty 326 911,54 zł. Nie była to kwota, którą
powód miał obowiązek zwrócić dłużnikowi na podstawie postanowienia nadzorczego z
dnia 27 maja 2004 r., bowiem tę kwotę już przekazał na rzecz uprawnionych wierzycieli
Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego, w toku egzekucji prowadzonej przeciwko
Szpitalowi. W chwili bezprawnej egzekucji nie posiadał jej zatem, co, jak wskazano
wyżej, zostało prawidłowo ustalone przez Sądy obu instancji a także przyznane przez
pozwanego (w piśmie procesowym z dnia 30 maja 2008 r.). Została ona przekazana
wierzycielom egzekwującym Szpitala, a kwota 326 911,54 zł bezprawnie
wyegzekwowana przez pozwanego z konta powoda zmniejszyła stan majątku kancelarii
powoda i wykazywana jest jako niedobór. Szkoda ta pozostaje w normalnym związku
przyczynowym z bezprawną egzekucją, a dla odpowiedzialności odszkodowawczej
pozwanego wobec powoda nie ma znaczenia to, że wyegzekwowaną bezprawie kwotę
przekazał dłużnikowi, zwiększając bezpodstawnie jego majątek.
11
Dla odpowiedzialności tej nie mają również znaczenia uchybienia powoda jako
komornika popełnione przy przekazaniu na rzecz wierzycieli Wojewódzkiego Szpitala
Specjalistycznego należnej im kwoty 326 911,54 zł. Fakt, że stały się one przyczyną
wydania przez Sąd postanowienia nadzorczego z dnia 27 maja 2004 r. nie zmniejsza w
żadnym stopniu zakresu odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanego wynikającej z
przeprowadzenia bezprawnej egzekucji. Szkoda wynikająca z tej egzekucji nie
pozostaje bowiem w normalnym związku przyczynowym z zaniedbaniami powoda przy
przekazywaniu tych kwot.
Nieuzasadniony jest także zarzut naruszenia art. 5 k.c. Uchybienia powoda przy
przekazywaniu na rzecz wierzycieli kwoty 326 911,54 zł, nie mogą uzasadniać
oddalenia na podstawie art. 5 k.c. jego powództwa odszkodowawczego wobec
pozwanego, wynikającego z bezprawnej egzekucji. To, że powód także uchybił
przepisom postępowania egzekucyjnego może uzasadniać jego odpowiedzialność za
szkodę wyrządzoną stronom tego postępowania, nie uzasadnia natomiast oceny, że
jego roszczenie odszkodowawcze wobec pozwanego jest sprzeczne z zasadami
współżycia społecznego i jako takie nie zasługuje na uwzględnienie.
Biorąc wszystko to pod uwagę Sąd Najwyższy na podstawie art. 39814
oddalił
skargę kasacyjną a na podstawie art. 98 w zw. z art. 108 § 1 i art. 39821
w zw. z art. 391
§ 1 k.p.c. orzekł o kosztach postępowania kasacyjnego.