Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CZ 6/10
POSTANOWIENIE
Dnia 12 marca 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Kazimierz Zawada (przewodniczący)
SSN Józef Frąckowiak
SSN Bogumiła Ustjanicz (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa D. R.-V.
przeciwko I. J.-S. i K. K.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 12 marca 2010 r.,
zażalenia powódki na postanowienie Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 20 sierpnia 2009 r.,
1) oddala zażalenie;
2) przyznaje adwokatowi T. G. od Skarbu Państwa Sądu
Apelacyjnego kwotę 2700 zł (dwa tysiące siedemset) z 22
% podatkiem od towarów i usług tytułem kosztów
nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powódce z
urzędu.
Uzasadnienie
2
Zaskarżonym postanowieniem Sąd Apelacyjny odrzucił skargę D. R.-V. o
wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem tego Sądu z
dnia 25 marca 2009 r., uznając że nie zachodzi żadna z podstaw wznowienia
określonych w art. 401 pkt 2, art. 401 pkt 1, art. 403 § 3 i art. 403 § 2 k.p.c., na
które skarżąca się powołuje. Nie doszło do pozbawienia powódki możności
działania, ponieważ złożone oświadczenie o wypowiedzeniu pełnomocnictwa
reprezentującemu ją pełnomocnikowi z urzędu i żądanie ustanowienia z urzędu
innego pełnomocnika prawidłowo Sąd ocenił jako wniosek o zmianę osoby
pełnomocnika, nie zaś wypowiedzenie pełnomocnictwa. Było to przyczyną
zawiadamiania o terminach rozpraw tego pełnomocnika. W tej sytuacji niemożność
stawienia się na rozprawę przez powódkę nie stanowiła przeszkody w jej
przeprowadzeniu, a ponadto opisany zarzut był przedmiotem rozważań Sądu w
postępowaniu apelacyjnym. Zastrzeżenia dotyczące udziału w rozpoznaniu sprawy
wymienionego sędziego także były poddawane kontroli w postępowaniu
odwoławczym. Nie wskazują na żadną z przyczyn wyłączenia sędziego objętych
art. 48 k.p.c. Fakt złożenia fałszywych zeznań przez świadka W. nie został
wykazany prawomocnym wyrokiem karnym za popełnienie tego przestępstwa. Nie
zachodzi tożsamość przedmiotu postępowania pomiędzy sprawą, której dotyczy
skarga a sprawami oznaczonymi sygnaturami I C …/02 i IC …/05. Do ich
zakończenia doszło w toku sprawy objętej skargą, a zatem powoływanie się na
podstawę przewidzianą art. 403 § 3 k.p.c. nie mogło odnieść skutku. Sąd
Apelacyjny wyraził pogląd, że badanie dopuszczalności skargi o wznowienie
postępowania obejmuje również ustalenie, czy zgłoszona podstawa rzeczywiście
istnieje, nie ogranicza się jedynie do ustalenia, czy podane okoliczności wskazują
na przewidzianą ustawą podstawę.
Skarżąca w zażaleniu podniosła zarzut naruszenia art. 410 k.p.c. przez
dokonanie merytorycznej oceny skargi na etapie badania czy oparta została na
ustawowej podstawie wznowienia oraz art. 401 pkt 2 k.p.c. przez uznanie, że
pominięcie jej oświadczenia o wypowiedzeniu pełnomocnictwa adwokatowi
ustanowionemu z urzędu i odmowa odroczenia rozprawy nie stanowią oparcia
skargi na ustawowej podstawie. Domagała się uchylenia postanowienia
3
i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania z uwzględnieniem kosztów
postępowania zażaleniowego oraz zasądzenia od Skarbu Państwa na rzecz
pełnomocnika z urzędu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu,
wobec ich nieuiszczenia. W razie powzięcia wątpliwości co do wykładni art. 410 § 1
k.p.c. domagała się przekazania zagadnienia prawnego powiększonemu składowi
Izby i wydania w tym przedmiocie uchwały.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga o wznowienie postępowania jest nadzwyczajnym środkiem zmierzającym
do ponownego rozpoznania sprawy zakończonej prawomocnym orzeczeniem co do
jej istoty, jeżeli zachodzą przewidziane ustawą przyczyny (podstawy). Ocena czy
przytoczone przez składającego skargę podstawy odpowiadają ustawie
dokonywana jest na posiedzeniu niejawnym. Nowelizacją, wprowadzoną ustawą
z dnia 22 grudnia 2004 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz
ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. Nr 13, poz. 98), uchylono
art. 411 k.p.c., eliminując dwustopniowe postępowanie dotyczące badania
dopuszczalnej skuteczności wniesienia skargi o wznowienie postępowania
z podziałem na czynności podejmowane na posiedzeniu niejawnym (wstępne
badanie) oraz na rozprawie (ponowne badanie). Zgodnie, z również zmienioną,
treścią art. 410 § 1 k.p.c. na posiedzeniu niejawnym sąd rozważa czy został
zachowany termin, ocenia dopuszczalność skargi, oparcia jej na ustawowej
podstawie i uprawnienie do jej wniesienia. Oparcie skargi na ustawowej podstawie
wznowienia oznacza, że powinna być sformułowana w sposób odpowiadający
przepisom art. 401 do 404 k.p.c., a w uzasadnieniu powinny być zawarte
argumenty, zezwalające na stwierdzenie, że podstawa ta rzeczywiście zachodzi.
Taka wykładnia intencji i konsekwencji wymienionej zmiany kodeksu postępowania
cywilnego wyrażona została w szeregu orzeczeniach Sądu Najwyższego
i stanowisko to uznać należy za przeważające, podziela je również Sąd Najwyższy
w rozpoznawanej sprawie, a przykładowo wskazać można na postanowienia z dnia
7 lipca 2005 r. IV CO 6/05, niepubl., z dnia 10 lutego 2006 r. I PZ 33/05, OSNP
2007/3-4/48, z dnia 24 stycznia 2007 r. III CZP 1/07, niepubl., z dnia 4 września
2008 r. IV CZ 71/08, OSNC-ZD 2009/4/88 i z dnia 11 marca 2009 r. II UZ 2/09,
niepubl. oraz wyrok z dnia 16 maja 2007 r. III CSK 56/07, niepubl. Nie zasługuje na
4
podzielenie odmienny, odosobniony pogląd, wyrażony w postanowieniu z dnia
15 stycznia 2008 r. III UZ 13/07, niepubl., zwłaszcza że nie odnosi się do
konsekwencji omówionej nowelizacji. Tak ujęty zakres kognicji sądu badającego
skargę na posiedzeniu niejawnym nie obejmuje oceny jej zasadności, w tym
zwłaszcza, czy przytoczone okoliczności mogły mieć wpływ na wynik sprawy.
To może być dokonane jedynie po przeprowadzeniu rozprawy (art. 412 k.p.c.), na
co wskazuje postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 10 sierpnia 2007 r. III UZ
9/07, OSNP 2008/19-20/303, ale nieprzekonująco w uzasadnieniu zrównuje
badanie istnienia podstawy skargi z merytoryczną jej oceną. Nie było zatem
podstaw do uznania, jak podaje żaląca się, że zachodzi rozbieżność
w orzecznictwie.
Bezzasadnie kwestionuje skarżąca stanowisko Sądu Apelacyjnego dotyczące
stwierdzenia, że nie istnieje podstawa objęta art. 401 pkt 2 k.p.c., którą łączy
z pozbawieniem jej możności działania przez pominięcie oświadczenia
o wypowiedzeniu pełnomocnictwa ustanowionemu z urzędu adwokatowi oraz
nieodroczenie rozprawy, mimo złożonego wniosku. Nie doszło do naruszenia
przepisów prawa w postępowaniu sądowym, które mogło do tego doprowadzić.
Nie było podstaw do oceny, że rezygnacja z adwokata z urzędu stanowiła
wypowiedzenie pełnomocnictwa, skoro zawierała również żądanie ustanowienia
z urzędu innego pełnomocnika. Dopuszczona jest możliwość wypowiedzenia
pełnomocnictwa w odniesieniu do ustanowionego przez sąd pełnomocnika, ale
oświadczenie strony powinno jednoznacznie wyrażać wolę dalszego osobistego
działania w postępowaniu, które wyklucza ewentualny zamiar zmiany osoby
pełnomocnika z urzędu, co podlega kompetencji organu samorządu adwokatów
lub radców prawnych (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 3 czerwca
1976 r. III CRN 64/76, OSNC 1977/1/14). Trafnie uznał Sąd Apelacyjny, że
skarżąca wyraźnie domagała się zmiany osoby adwokata, a z uwagi na to, że do
tego nie doszło, należało dotychczas wyznaczonego traktować jako jej
pełnomocnika procesowego. Konsekwencją tego było kierowanie doręczeń,
stosownie do art. 133 § 3 k.p.c., także powiadamiających o terminie rozprawy, do
jego rąk. Reprezentowanie strony przez pełnomocnika nie wyłącza możliwości
podejmowania osobiście przez nią czynności procesowych, jak też prostowania lub
5
odwoływania jego oświadczeń, co przewiduje art. 93 k.p.c. i dotyczy także
pełnomocnika z urzędu, stosownie do art. 118 k.p.c. Wbrew stanowisku skarżącej
została ona prawidłowo wezwana przez Sąd Okręgowy na rozprawę w dniu
3 grudnia 2008 r. celem złożenia zeznań, ale nie stawiła się, nie usprawiedliwiła
nieobecności, nie złożyła również wniosku o odroczenie rozprawy. Zaświadczenie
lekarskie wpłynęło już po wydaniu wyroku. Nie złożyła również w postępowaniu
przed Sądem Apelacyjnym żądania odroczenia rozprawy, w którym z resztą
osobisty udział stron nie był zarządzony przez Sąd.
Objęta art. 401 pkt 1 k.p.c. podstawa przewiduje możliwość żądania wznowienia
postępowania, jeżeli orzekał w sprawie prawomocnie zakończonej sędzia
wyłączony z mocy ustawy, a strona przed uprawomocnieniem się wyroku nie mogła
domagać się wyłączenia. Przytoczone przez powódkę okoliczności, związane
z zainicjowaniem przez nią przeciwko sędziemu postępowania sądowego, na
istnienie ustawowej przyczyny wyłączenia, przewidzianej art. 48 k.p.c., nie
wskazują. Skarżąca korzystała z możliwości złożenia wniosku o wyłączenie
sędziego, a wydane orzeczenie było przedmiotem kontroli w toku instancji.
Powoływany w skardze związek postępowania w sprawie prawomocnie
zakończonej z dwiema innymi, w których wyroki zostały wydane przed
rozstrzygnięciem w tym postępowaniu, nie odpowiada przesłankom określonym w
art. 403 § 2 k.p.c., skoro wiedziała ona o ich zakończeniu, a nawet domagała się
połączenia wszystkich spraw do łącznego rozpoznania i rozstrzygnięcia.
Zarzutu oparcia wyroku na fałszywych zeznaniach wymienionego świadka nie
można podciągnąć pod podstawę przewidzianą art. 403 § 2 k.p.c. W powołaniu na
wywód Sądu Najwyższego zawarty w postanowieniu z dnia 16 lipca 2008 r. II CZ
49/08, niepubl. trafnie stwierdził Sąd Apelacyjny, że fakt składania fałszywych
zeznań można udowodnić wyłącznie prawomocnym wyrokiem karnym skazującym
za popełnienie tego przestępstwa. Brak takiego dowodu wyklucza możliwość
uznania, że doszło do wykrycia okoliczności faktycznych, o jakich mowa
w powołanym przepisie.
Z uwagi na nadzwyczajny charakter skargi o wznowienie postępowania,
wyrażający się również tym, że może być ona oparta wyłącznie na podstawie
przewidzianej ustawą, za pozbawione znaczenia uznać należało zastrzeżenia
6
dotyczące podnoszonych nieprawidłowości w przeprowadzeniu postępowania
dowodowego.
Z powyższych względów zażalenie jako bezzasadne zostało oddalone
w oparciu o art. 3941
§ 3 w związku z art. 39814
k.p.c. Na podstawie art. 29 ust. 1
ustawy z dnia 26 maja 1982 r. Prawo o adwokaturze (t.j. Dz. U. z 2002 r. Nr 123,
poz. 1069 ze zm.) i § 19 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia
28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia
przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu
(Dz. U. Nr 163, poz.1348 ze zm.) Sąd Najwyższy przyznał pełnomocnikowi
skarżącej koszty związane z udziałem w postępowaniu zażaleniowym.
db