Sygn. akt IV CSK 556/09
POSTANOWIENIE
Dnia 22 czerwca 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Mirosława Wysocka (przewodniczący)
SSN Marian Kocon
SSN Hubert Wrzeszcz (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku M. G. A. M. Spółki z o.o. w W.
przy uczestnictwie A. R. R. M. Spółki z o.o. G. Spółki Komandytowej w W.
o wpis,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 22 czerwca 2010 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawcy
od postanowienia Sądu Okręgowego
z dnia 22 września 2008 r.,
oddala skargę kasacyjną.
Uzasadnienie
2
Sąd Rejonowy, rozpoznający sprawę po wniesieniu skargi na
postanowienie referendarza sądowego oddalające wniosek o dokonanie wpisu,
postanowieniem z dnia 13 lutego 2008 r. oddalił wniosek o wpis w księdze
wieczystej Kw. nr 00076767/2 na rzecz wnioskodawczyni prawa dzierżawy – na
warunkach określonych w umowie z dnia 21 kwietnia 2004 r. – do dnia 30 kwietnia
2024 r. wraz z uprawnieniem przedłużenia go do dnia 30 kwietnia 2030 r. i orzekł o
kosztach postępowania.
Sąd ustalił, że figurująca w przytoczonej księdze wieczystej jako właściciel
nieruchomości A.-R. R. M. sp. z o.o. – G. spółka komandytowa, będąca następcą
prawnym G. O. sp. z o.o., zawarła z M. G. A. M. sp. z o.o. warunkową umowę
dzierżawy, na podstawie której A.-R. R. M. sp. z o.o. – G. sp. komandytowa
zobowiązała się do wynajęcia M. G. A. M. sp. z o.o., za określony w umowie
czynsz, wydzierżawionych pomieszczeń na okres rozpoczynający się w dniu
spełnienia się po raz pierwszy warunków określonych w punkcie drugim umowy i
kończący się dnia 30 kwietnia 2024 r., o godzinie 2400
.
Wskazując na art. 16 u.k.w.h., Sąd Rejonowy uznał, że nie ma podstaw do
uwzględnienia wniosku, ponieważ wnioskodawczyni nie wykazała, aby – na skutek
spełnienia się co najmniej jednego z warunków przewidzianych w warunkowej
umowie dzierżawy – powstało objęte wnioskiem prawo dzierżawy. Ponadto wniosek
nie może zostać uwzględniony także z tego powodu, że dołączone do niego
dokumenty (dotyczący wnioskodawcy pełny odpis z rejestru przedsiębiorstw i odpis
postanowienia Sąd Rejonowego z dnia 24 października 2006 r. o połączeniu
spółek) nie odpowiadają wymaganiom przewidzianym w art. 31 ust. 1 u.k.w.h. i art.
250 § 1 k.p.c.
Zaskarżonym postanowieniem Sąd Okręgowy oddalił apelację
wnioskodawczyni.
Sąd odwoławczy przede wszystkim podkreślił, że działająca w sprawie
z profesjonalnym pełnomocnikiem wnioskodawczyni domagała się wpisu w księdze
wieczystej prawa dzierżawy, a nie – jak twierdziła w apelacji – warunkowego prawa
dzierżawy czy ekspektatywy prawa dzierżawy. Nie można zatem podzielić zarzutu
apelującej, że złożony w sprawie wiosek należało potraktować jako żądanie
dokonania wpisu warunkowego prawa dzierżawy. Sąd jest bowiem związany
3
treścią wniosku i nie może na podstawie art. 130 k.p.c. przypisywać mu innej treści
niż została w nim wyrażona. Do wpisania w księdze wieczystej prawa dzierżawy nie
ma natomiast podstaw, ponieważ wnioskodawca nie wykazał, aby zostały
spełnione przewidziane w umowie warunki powstania tego prawa.
W skardze kasacyjnej, opartej na obu podstawach, pełnomocnik
wnioskodawczyni zarzucił naruszenie art. 16 u.k.w.h. w związku z art. 1 u.k.w.h.
i art. 91 k.c., art. 6268
§ 1 i 2 w związku z art. 13 § 1 i 130 § 1 zdanie drugie k.p.c.
i art. 328 § 2 w związku z art. 378 § 1 i art. 13 § 2 k.p.c. Powołując się na te
podstawy wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do
ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Naruszenie przez błędną wykładnię art. 16 w związku z art. 1 u.k.w.h. i art.
91 k.c. polega – zdaniem skarżącej – na uznaniu za niedopuszczalne ujawnienia
warunkowego prawa dzierżawy w księdze wieczystej.
Z wniosku o wpis w księdze wieczystej wynika, że działająca
z profesjonalnym pełnomocnikiem wnioskodawczyni domagała się wpisu „prawa
dzierżawy na rzecz M. G. A. M. sp. z o.o., do dnia 30.04.2024 r. z prawem
przedłużenia do dnia 30.04.2030 (na warunkach określonych w umowie z dnia
21.04.2004.) w stosunku do nieruchomości, dla której jest powadzona księga
wieczysta KW nr […]”. Mając na względzie żądanie wniosku, Sąd odwoławczy
uznał – co jednoznacznie wynika z treści uzasadniania zaskarżonego orzeczenia –
że nie ma podstaw do dokonania wpisu w księdze wieczystej prawa dzierżawy,
albowiem wnioskodawczyni nie wykazała, aby na skutek spełnienia się
przewidzianych w umowie z dnia 21 kwietnia 2004 warunków zawieszających
powstał stosunek prawny dzierżawy, a więc istniało w chwili rozpoznawania
wniosku prawo dzierżawy, objęte żądaniem wpisu. Przedmiotem rozstrzygnięcia
Sądu nie było natomiast – wbrew stanowisku skarżącego – żądanie wpisu
warunkowego prawa dzierżawy. W konsekwencji nie mogło dojść do naruszenia
przytoczonych przepisów prawa materialnego, w sposób wskazany przez skarżącą.
Omawiany zarzut naruszenia prawa materialnego należało więc uznać za
nieuzasadniony.
4
Jedynie ubocznie należy zauważyć, że kwestia dopuszczalności ujawnia
w księdze wieczystej warunkowego prawa dzierżawy była przedmiotem rozważań
w orzecznictwie Sądu Najwyższego. W postanowieniu z dnia 16 stycznia 2009 r.,
III CSK 233/08 (niepubl.) Sąd Najwyższy uznał, że warunkowe prawo dzierżawy
może być ujawnione w księdze wieczystej na podstawie ar 16 ust. 2 pkt 1 u.k.w.h.
Zdaniem Sądu Najwyższego nie jest przekonywający argument, że prawa
warunkowe mogą być ujawnione w księdze wieczystej tylko wtedy, gdy ustawa to
wyraźnie przewiduje, jak w wypadku roszczenia o przeniesienie własności
nieruchomości lub użytkowania wieczystego albo o ustanowieniu ograniczonego
prawa rzeczowego (art. 16 ust. w pkt 2 u.k.w.h.). Argument ten wynika z wykładni
a contrario, która może mieć znaczenie tylko wtedy, gdy za jej przyjęciem
przemawiają – co nie ma miejsca w sprawie – argumenty wynikające z wykładni
celowościowej (funkcjonalnej). Sąd Najwyższy podkreślił, że księga wieczysta
powinna w pełni ujawniać aktualny stan prawny nieruchomości, a więc również
obciążające ją warunkowe prawo dzierżawy. Wskazał też na wspierające
przedstawioną wykładnię orzecznictwo Sądu Najwyższego dotyczące
dopuszczalności wpisywania do ksiąg wieczystych innych niż dzierżawa (najem)
praw osobistych, w rozumieniu ustawy o księgach wieczystych i hipotece, będących
prawami obligacyjnymi (wierzytelnościami) w rozumieniu Kodeksu cywilnego (wyrok
Sądu Najwyższego z dnia 16 października 2002 r., IV CKN 1673/00, niepubl.;
postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 października 2005 r., V CK 776/05,
Monitor Prawniczy 2007, nr 3, i wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 lipca 2005 r.,
I CK 28/05, niepubl.).
Nieuzasadniony jest również zarzut naruszenia przez niewłaściwe
zastosowanie art. 6268
§ 1 i 2 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 i 130 § 1 zdanie drugie
k.p.c., polegającego na przyjęciu – zdaniem skarżącej – wbrew rzeczywistej treści
żądania, że przedmiotem wpisu było prawo dzierżawy, a nie warunkowe prawo
dzierżawy.
Sąd odwoławczy trafnie uznał – wbrew odmiennemu przekonaniu skarżącej
– że z zawartego we wniosku o wpis żądania wynika wyraźnie, iż wnioskodawczyni
domagała się wpisu prawa dzierżawy, a nie warunkowego prawa dzierżawy.
Ze względu na wyraźne oznaczenie prawa, które miało zostać ujawnione
5
w księdze wieczystej, nie było podstaw, aby treść żądania wpisu rozumieć – jak
twierdzi skarżąca – jako żądanie dokonania wpisu warunkowego prawa dzierżawy.
Za takim rozumieniem sformułowanego we wniosku o wpis żądania nie
przemawiało także zawarte w nawiasie odwołanie się do umowy z dnia 21 kwietnia
2004 r., skoro profesjonalny pełnomocnik wnioskodawczyni, mimo świadomości
charakteru prawnego tej umowy, w żądaniu wniosku domagał się wyraźnie wpisu
prawa dzierżawy. Kwestionowanej oceny treści żądania nie podważa odwołanie się
skarżącej do art. 130 § 1 zdanie drugie k.p.c. Przytoczony przepis nie może być
bowiem wykorzystywany do przypisania pismu procesowemu ex post – zarówno
przez sąd, jak i przez stronę – domniemanej intencji, nieznajdującej
odzwierciedlenia w treści pisma i mającej w istocie doprowadzić do jej zmiany.
Zarzut naruszenia art. 328 § 2 w związku z art. 378 § 2 i 13 § 2 k.p.c. polega
– zdaniem skarżącej – na niewyjaśnieniu w uzasadnieniu zaskarżonego
postanowienia, dlaczego zarzut apelacyjny obrazy art. 228 § 2 w związku z art. 31
ust. 1 u.k.w.h. został uznany za bezzasadny.
Przede wszystkim należy przypomnieć, że zgodnie z ugruntowanym
orzecznictwem Sądu Najwyższego, zarzut naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. może
spowodować uznanie drugiej podstawy kasacyjnej za uzasadnioną tylko wyjątkowo,
gdy z powodów istotnych braków uzasadnienia zaskarżone orzeczenie nie poddaje
się kontroli kasacyjnej (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 24 lutego 2006 r.,
II CSK 236/05, z dnia 28 lutego 2006 r., III CSK 149/05, z dnia 4 stycznia 2007 r.,
V CSK 364/06, z dnia 21 lutego 2008 r., III CSK 264/07, niepubl.). Skarżąca nie
wykazała, aby taka sytuacja zachodziła w sprawie. Ponadto uszło jej uwagi, że ze
względu na treść żądania wniosku o wpis część zarzutów apelacyjnych – co wynika
wyraźnie z uzasadnienia zaskarżonego orzeczenia – została uznana za niemające
wpływu na treść rozstrzygnięcia. Z porównania wymienionych w uzasadnieniu
zaskarżonego postanowienia zarzutów apelacyjnych z zarzutami szczegółowo
omówionymi wynika, że Sąd odwoławczy trafnie uznał, iż apelacyjny zarzut
naruszenia art. 228 § 2 w związku z art. 31 u.k.w.h. miał właśnie taki charakter,
ponieważ wniosek o wpis prawa dzierżawy podlegał oddaleniu niezależnie o oceny
dokumentów związanych z tym zarzutem.
6
Z przedstawionych powodów Sąd Najwyższy orzekł, jak w sentencji
postanowienia (art. 39814
k.p.c.).