Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 marca 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący - Sędzia: SA Małgorzata Micorek-Wagner (spr.)

Sędziowie: SA Magdalena Kostro-Wesołowska

SO del. Ewa Stryczyńska

Protokolant: st.sekr.sądowy Katarzyna Ciszek

po rozpoznaniu w dniu 6 marca 2013 r. w Warszawie

sprawy J. T.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w W.

o emeryturę

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w W.

od wyroku Sądu Okręgowego Warszawa – Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 23 maja 2012 r. sygn. akt VII U 1031/11

uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu Warszawa – Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach instancji odwoławczej.

III AUa 2535/12

UZASADNIENIE

J. T. odwołał się od decyzji ZUS I Oddział w W. z dnia 19 lipca 2011 r., odmawiającej mu prawo do wcześniejszej emerytury z uwagi na nie wykazanie 15 letniego okresu pracy w warunkach szczególnych. Odwołujący się wniósł o dopuszczenie dowodu z zeznań czterech świadków na okoliczność pracy wykonywanej przez niego w okresie od 13 listopada 1974 r. do 31 marca 2005 r. w (...) Spółce z o. o, a w szczególności rodzaju wykonywanej pracy i jej wymiaru. W konkluzji odwołania skarżący wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji i przyznanie mu prawa do emerytury we wcześniejszym wieku.

W odpowiedzi na odwołanie ZUS I Oddział w W. wniósł o oddalenie odwołania podnosząc, że zaskarżona decyzja została wydana na podstawie art. 184 ust. 1 i ust. 2 oraz art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.) oraz § 4 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) i jest faktycznie i prawnie uzasadniona.

Sąd I instancji wskazał, że odwołujący się (urodzony (...)), w dniu 30 czerwca 2011 r. złożył ponowny wniosek o przyznanie prawa do emerytury. W świetle dokumentacji zebranej w aktach rentowych, do stażu pracy w szczególnych warunkach do dnia 1 stycznia 1999 r. Oddział nie uwzględnił okresu od 13 listopada 1974 r. do 31 grudnia 1998 r., potwierdzanego świadectwem wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym przez (...) Spółkę z o.o. (akta rentowe, tom II, str. 11), albowiem charakter wykonywanej pracy wyszczególnionej w ww. dokumencie nie został ściśle przyporządkowany do konkretnego wykazu, działu i pozycji rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego1983 r. Ze względu na fakt, iż odwołujący się nie udokumentował 15 lat pracy w szczególnych warunkach, organ rentowy zaskarżoną decyzją odmówił mu przyznania prawa do emerytury.

Sąd I instancji wskazał, że przesłuchani w sprawie świadkowie: W. S., J. M. , A. B. i A. S., zgodnie potwierdzili fakt pracy z odwołującym w kwestionowanym przez ZUS okresie. Świadkowie potwierdzili również, że odwołujący się pracował jako pirometraż - elektromonter. Zajmował się kontrolą pieców solnych do hartowania, konserwował i naprawiał wszelkie urządzenia służące procesowi hartowania. Świadkowie zeznali, że odwołujący się pracował na dwie zmiany, a czasami też i na noce. Wg świadków wszyscy pracownicy pracujący, tak jak odwołujący się przy piecach, mieli wypłacany dodatek za szkodliwe warunki pracy.

Sąd Okręgowy podał również, iż powołany w sprawie biegły sądowy z zakresu bhp, „odpowiadając na pytanie Sądu (...) „Czy praca wykonywana przez J. T. w (...) Spółce z o.o. (dawne (...)) w W., w okresie od 13 listopada 1974 r. do 1 stycznia 1999 r. była wykonywana w warunkach szczególnych w stałym wymiarze czasu” (...) stwierdził, że wykonywane czynności przez odwołującego się J. T., stanowią zatrudnienie w szczególnych warunkach w rozumieniu rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego1983 r. w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Sąd podał przy tym, iż „zdaniem biegłego, rodzaj pracy wykonywanej przez wnioskodawcę, znajduje się w wykazie A załącznika do Rozporządzenia prac w szczególnych warunkach”. „Z dokumentacji świadectwa pracy wynika, że odwołujący przepracował w tych warunkach w (...) Spółka z o.o. (dawne (...)) - 23 lata, 1 miesiąc i 18 dni i tym samym spełnia wymogi określone w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego1983 r. w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze” (cytat dosłowny). Pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach (wymienione w wykazie A), nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki: osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn, ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Okręgowy zważył, że odwołanie J. T., jako zasadne, podlega uwzględnieniu i w wyroku z dnia 23 maja 2012 r. orzekł, iż:

„uchyla zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w W. z dnia 19 lipca 2011 roku i uznaje, że odwołujący J. T. w okresie od 13 listopada 1974 roku do 1 stycznia 1999 roku wykonywał pracę w warunkach szczególnych”.

W uzasadnieniu powyższego orzeczenia Sąd I instancji podniósł, że w myśl art. 184 ust. 1 ustawy przywołanej na wstępie, ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy (tj. 1 stycznia 1999 r.) osiągnęli:

1. okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2. okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje przy tym pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa oraz rozwiązania stosunku pracy - w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem (art. 184 ust. 2 ww. ustawy). Zgodnie natomiast z § 4 ust. 1 rozporządzenia z dnia 7 lutego1983 r. pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1. osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,

2. ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Sąd Okręgowy podniósł, że w oparciu o „wiarygodne, uzupełniające się i konkretne” zeznania świadków W. S. , J. M., A. B. i A. S. powołał w sprawie biegłego sądowego z zakresu bhp, który zarówno w swojej podstawowej opinii, jak i uzupełniającej, w sposób jednoznaczny i nie budzący wątpliwości stwierdził, że wykonywane przez odwołującego się przez J. T. czynności, stanowią zatrudnienie w szczególnych warunkach w rozumieniu rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Biegły w oparciu o posiadaną dokumentację, jak i zeznania w/w świadków podkreślił przy tym, że rodzaj pracy wykonywanej przez wnioskodawcę znajduje się w wykazie A załącznika do „rozporządzenia prac w szczególnych warunkach” (cytat dosłowny z uzasadnienia Sądu I instancji). „Nadto wskazał, że z dokumentacji świadectwa pracy wynika, że odwołujący się przepracował w tych warunkach w (...) Spółka z o.o. (dawne (...)) w W. - 23 lata 1 miesiąc i 18 dni i tym samym spełnia wymogi określone w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego1983 r. w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze” (cytat dosłowny z uzasadnienia Sądu I instancji).

Ze wskazanych wyżej względów Sąd Okręgowy, jak podał: „nie mogąc podzielić wątpliwości zgłaszanych przez organ rentowy w przedmiotowej sprawie uznał, że o spełnione zostały wymogi § 4 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, póz. 43 ze zm.) odwołanie jest zasadne i wobec powyższego należało orzec, jak w sentencji”.

Powyższy wyrok został zaskarżony apelacją organu rentowego w całości, w której apelujący zarzucił temu orzeczeniu:

1. błędną wykładnię prawa materialnego, a w szczególności art. 32 w zw. z art. 184 ust. l ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz § 1 i 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze poprzez nie przyznanie prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych;

2. sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału poprzez przyjęcie, że „wnioskodawca przez sporny okres wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowiskach zaliczonych jako prace w warunkach szczególnych” (cytat dosłowny z apelacji organu rentowego);

3. naruszenie przepisów postępowania przez „dowolną ocenę zebranego materiału dowodowego i nie ustosunkowanie się do całości zebranego materiału (art.233 k.p.c.) nierozpoznanie istoty sporu” (cytat dosłowny z apelacji organu rentowego).

Wskazując na powyższe zarzuty organ rentowy wniósł: o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania, ewentualnie: o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

W uzasadnieniu zarzutów apelacji organ rentowy podniósł, że wyrok jest błędny i nie odpowiada prawu, a Sąd Okręgowy nie przyznał prawa do emerytury, a jedynie rozstrzygnął, że jest spełniony jeden z warunków.

Apelujący podkreślił, że wnioskodawca nie spełnia warunków do przyznania prawa do wcześniejszej emerytury na podstawie art. 32 w zw. z art. 184 ust. l ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz § 2 i 4 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Skarżący zaznaczył, że w uzasadnieniu wyroku Sąd I instancji nie wskazał, do jakiej kategorii, w wykazie A, są zaliczone prace wykonywane przez wnioskodawcę i brak było podstaw do stwierdzenia, że zajmowane przez niego stanowiska należy zakwalifikować, jako wykonywanie prac w warunkach szczególnych (ustalenia Sądu Okręgowego w tym zakresie są dowolne - art.233 § 1 k.p.c.).

W odpowiedzi na apelację odwołujący się wniósł o oddalenie apelacji organu rentowego, jako niezasadnej i zasądzenie kosztów procesu w instancji odwoławczej.

Sąd Apelacyjny Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zważył, co następuje.

Apelacja organu rentowego podlega uwzględnieniu o ile zmierza do uchylenia zaskarżonego nią wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Istota decyzji organu rentowego polega na rozstrzygnięciu o prawie do konkretnego świadczenia jako całości, a nie o poszczególnych elementach składających się na to prawo. Sąd stwierdzający spełnienie przez ubezpieczonego jednego lub więcej warunków powstania prawa do świadczenia nie orzeka o tym w sentencji wyroku, tylko odnosi się do prawidłowości przyznania lub odmowy przyznania określonego w decyzji organu rentowego świadczenia. Wyrok Sądu, podobnie jak decyzja organu rentowego ma rozstrzygać o prawie do konkretnego świadczenia jako całości. Jak wynika z protokołu rozprawy poprzedzającej wydanie zaskarżonego wyroku pełnomocnik wnioskodawcy w osobie adwokata nieprawidłowo zatem sformułował wnioski odwołania, wnosząc o zmianę zaskarżonej decyzji i „stwierdzenie, że odwołujący się posiada 15 letni okres pracy w warunkach szczególnych”. Okoliczność ta nie zwalniała jednak Sądu I instancji od rozstrzygnięcia odwołania zgodnie z dyspozycją art. 477 ¹⁴ k.p.c., który stanowi, że:

§ 1. Sąd oddala odwołanie, jeżeli nie ma podstaw do jego uwzględnienia.

§ 2. W razie uwzględnienia odwołania sąd zmienia zaskarżoną decyzję w całości lub w części i orzeka co do istoty sprawy.

Odnosząc się do wyżej opisanego wniosku pełnomocnika odwołującego się stwierdzić należy, iż w postępowaniu odrębnym w sprawie z zakresu ubezpieczeń społecznych, toczącym się z odwołania od decyzji organu rentowego wydanej na wniosek o przyznanie emerytury lub renty, niedopuszczalne jest przedmiotowe przekształcenie roszczenia w trybie art. 193 k.p.c. przez żądanie ustalenia tylko niektórych przesłanek warunkujących prawo do świadczenia (porówn. wyrok Sądu Najwyższego II UK 108/10 z dnia 19 października 2010 r., LEX nr 688682).

W sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych przedmiot rozpoznania sprawy sądowej wyznacza decyzja organu rentowego, od której wniesiono odwołanie (art. 477 ⁹ i art. 477 ¹⁴ k.p.c.) i w tym zakresie podlega ona kontroli Sądu zarówno pod względem jej formalnej poprawności, jak i merytorycznej zasadności, przez co w sprawie niniejszej należy rozumieć zasadność odmowy przyznania wnioskodawcy emerytury w wieku wcześniejszym.

W powyższym stanie rzeczy należało uznać, że Sąd I instancji zaskarżonym wyrokiem nie rozpoznał istoty sprawy, gdyż nie odniósł się w tym orzeczeniu do kwestii zasadności odmowy przyznania wnioskodawcy dochodzonego przez niego świadczenia.

Mając na uwadze wszystkie wyżej przedstawione okoliczności faktyczne i argumenty prawne, Sąd Apelacyjny orzekł, jak w wyroku, z mocy art. 386 § 4 k.p.c. i art. 108 § 2 k.p.c.

Sędziowie: PRZEWODNICZĄCY

M. W. (1) M. W. (2)

E. S.