Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CNP 33/10
POSTANOWIENIE
Dnia 12 października 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Barbara Myszka
w sprawie ze skargi W. D.
o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego postanowienia Sądu Rejonowego - Sądu Gospodarczego w W.
z dnia 12 lutego 2008 r., sygn. akt VI Gzd (…)
wydanego w sprawie z wniosku Syndyka masy upadłości W. D. prowadzącego
działalność gospodarczą pod firmą Biuro Handlowo Usługowe "E.(...)" w S.
przy uczestnictwie W. D.
o pozbawienie prawa prowadzenia działalności gospodarczej,
na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 12 października 2010 r.,
odrzuca skargę.
Uzasadnienie
Postanowieniem z dnia 12 lutego 2008 r. Sąd Rejonowy – Sąd Gospodarczy w
W. pozbawił W. D. na okres dziesięciu lat prawa prowadzenia działalności gospodarczej
na własny rachunek oraz pełnienia funkcji członka rady nadzorczej, reprezentanta lub
pełnomocnika w spółce handlowej, przedsiębiorstwie państwowym, spółdzielni, fundacji
lub stowarzyszeniu.
Sąd Rejonowy ustalił, że w dniu 24 czerwca 2004 r. została ogłoszona upadłość
obejmująca likwidację majątku uczestnika W. D., który prowadził działalność
gospodarczą pod firmą Biuro Handlowo – Usługowe „E.(...)” w S. Faktycznie uczestnik
2
prowadził działalność gospodarczą w rozległym zakresie, w miejscowości Stolec 1 A
bowiem znajdowała się siedziba kilku podmiotów, których właścicielem był uczestnik lub
w których miał znaczące udziały. Były to m.in. spółka jawna „E.(...)”, spółka z o.o.
„E.(...)” i „C.(...)” sp. z o.o.
Po ogłoszeniu upadłości uczestnik podejmował czynności, które pozornie miały
świadczyć o jego chęci współdziałania z syndykiem i sędzią komisarzem.
W rzeczywistości nie wydał syndykowi majątku, wypierał fakt ogłoszenia upadłości,
ukrywał i zbywał majątek, działając na szkodę wierzycieli, których ogółem jest ponad
360, a kwota wierzytelności przekracza 206 000 000 zł. Uczestnik ukrył samochód marki
Mercedes w związku z czym syndyk zmuszony był zawiadomić Prokuraturę Rejonową w
Z. o uzasadnionym podejrzeniu popełnienia przestępstwa. Dopiero po odnalezieniu
samochód został zabezpieczony i przewieziony do S.
Kolejnym przykładem działań podejmowanych w celu pokrzywdzenia wierzycieli
było antydatowanie umów dzierżawy obiektów należących do Biura Handlowo –
Usługowego „E.(...)” w celu uniemożliwienia syndykowi korzystania z nich. Do akt
upadłościowych została złożona umowa dzierżawy z dnia 10 lutego 2004 r. zawarta
między „E.(...)” sp. z o.o. w S. reprezentowaną przez W. D. jako prezesa zarządu a W.
D. reprezentowanym przez D. C. Prokuratura Apelacyjna w W. postawiła obojgu zarzut
poświadczenia nieprawdy przez potwierdzenie zawarcia umowy we wskazanej dacie.
Po ogłoszeniu upadłości uczestnik dokonał też cesji wierzytelności wynikających
z decyzji o przyznaniu dopłat bezpośrednich do gruntów rolnych w kwocie 2 276 083,58
zł w celu obniżenia wartości masy upadłości. Z kolei w dniu 17 lutego 2005 r. zawarł
umowę najmu lokalu mieszkalnego będącego składnikiem masy upadłości, wskazując w
niej nieprawdziwy NIP i nieznany syndykowi rachunek bankowy, na który miały być
przekazywane należności czynszowe.
Sąd Rejonowy uznał, że działania uczestnika charakteryzują się wysokim
stopniem winy, uczestnik lekceważy bowiem normy prawne i czuje się bezkarny, mimo
że za niektóre czyny został już prawomocnie skazany na karę pozbawienia wolności z
warunkowym zawieszeniem jej wykonania. Także w toku niniejszego postępowania
uczestnik podejmował działania zmierzające do przedłużenia postępowania, czego
przykładem było wielokrotne składanie wniosków o wyłączenie sędziów. Naganne
zachowanie uczestnika wypełnia przesłanki określone w art. 373 ust. 1 pkt 2, 3 i 4
ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze (jedn. tekst: Dz. U. z
2009 r. Nr 175, poz. 1361 ze zm. – dalej: „Pr.u.n.”) i stanowi podstawę orzeczenia
3
zakazu pozbawienia prawa prowadzenia działalności gospodarczej. Okresem
odpowiednim jest przy tym najdłuższy okres przewidziany w art. 373 ust. 3 Pr.u.n.
W dniu 22 kwietnia 2008 r. do Sądu Rejonowego w W. wpłynął wniosek
uczestnika o przywrócenie terminu do wniesienia apelacji od postanowienia z dnia 12
lutego 2008 r. Postanowieniem z dnia 6 listopada 2008 r. Sąd Rejonowy oddalił ten
wniosek i odrzucił apelację uczestnika, stwierdzając, że – wbrew odmiennym
twierdzeniom przytoczonym w uzasadnieniu wniosku – uczestnik został prawidłowo
zawiadomiony o terminie rozprawy w dniu 12 lutego 2008 r. W swoich zeznaniach
uczestnik zresztą potwierdził, że wiedział o rozprawie w dniu 12 lutego 2008 r., a jedynie
liczył, iż zostanie odroczona. W konsekwencji, Sąd Rejonowy uznał, że uczestnik z
własnej winy uchybił terminowi do wniesienia apelacji.
Zażalenie uczestnika na powyższe postanowienie zostało przez Sąd Okręgowy w
Ś. oddalone postanowieniem z dnia 12 stycznia 2009 r. Sąd Okręgowy uznał, że
twierdzenia uczestnika jakoby nie otrzymał wezwania na rozprawę w dniu 12 lutego
2008 r. są pozbawione waloru prawdy. Skoro uczestnik zdecydował się nie brać udziału
w rozprawie, powinien zainteresować się jej przebiegiem. Zachodzą zatem podstawy do
stwierdzenia, że uczestnik z własnej winy uchybił terminowi do wniesienia apelacji.
W dniu 11 lutego 2010 r. W. D. wniósł skargę o stwierdzenie niezgodności z
prawem prawomocnego postanowienia z dnia 12 lutego 2008 r. Skarżący zarzucił, że
Sąd Rejonowy naruszył przepisy: art. 45 ust. 1 Konstytucji w związku z art. 6 ust. 2
konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności sporządzonej w Rzymie
dnia 4 listopada 1950 r. (Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 ze zm.) i art. 14 ust. 3
Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych otwartego do podpisu w
Nowym Jorku dnia 19 grudnia 1966 r. (Dz. U. z 1977 r. Nr 38, poz. 167 zał.) przez
pozbawienie skarżącego jawności postępowania, niedoręczenie mu odpisu
zaskarżonego postanowienia, a tym samym pozbawienie go możliwości skorzystania ze
środków zaskarżenia, art. 50 § 3 k.p.c. w związku z art. 229 Pr.u.n. przez wydanie
zaskarżonego postanowienia przez sędziego, wobec którego został uprzednio złożony
wniosek o wyłączenie, art. 233 § 1 k.p.c. w związku z art. 229 Pr.u.n. przez dokonanie
oceny zebranego materiału w sposób dowolny, a nie swobodny, z naruszeniem
wszechstronności, art. 133 k.p.c. w związku z art. 229 pr.u.n. przez niedoręczenie
skarżącemu zawiadomienia o terminie posiedzenia, które, jak się później okazało, było
„kończącym w sprawie”, art. 133 w związku z art. 326 i 327 k.p.c. oraz art. 229 Pr.u.n.
przez nieogłoszenie zaskarżonego postanowienia i niepoinformowanie skarżącego o
4
sposobie i terminie zaskarżenia, art. 379 pkt 4 i 5 k.p.c. w związku z art. 229 Pr.u.n.
przez niedostrzeżenie z urzędu nieważności postępowania, która nastąpiła w wyniku
sprzecznego z prawem składu sądu orzekającego oraz pozbawienia skarżącego
możności obrony swych praw.
Nawiązując do wymagania określonego w art. 4245
§ 1 pkt 4 k.p.c. skarżący
twierdził, że przez wydanie zaskarżonego postanowienia została mu wyrządzona
szkoda, gdyż orzeczenie zakazu prowadzenia działalności gospodarczej skutkuje utratą
możliwości zarobkowania zgodnie z posiadanymi kwalifikacjami i doświadczeniem.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 4241
§ 1 k.p.c., przesłanką dopuszczalności skargi o stwierdzenie
niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia jest wykorzystanie przez stronę
przysługujących jej środków prawnych. Wyjątek od tej zasady przewiduje art. 4241
§ 2
k.p.c., który stanowi, że w wyjątkowych wypadkach, gdy niezgodność z prawem wynika
z naruszenia podstawowych zasad porządku prawnego lub konstytucyjnych wolności
albo praw człowieka i obywatela, można także żądać stwierdzenia niezgodności z
prawem prawomocnego wyroku sądu pierwszej lub drugiej instancji kończącego
postępowanie w sprawie, jeżeli strona nie skorzystała z przysługujących jej środków
prawnych, chyba że jest możliwa zmiana lub uchylenie wyroku w drodze innych
przysługujących stronie środków prawnych.
Pojęcie wyjątkowego wypadku odnosi się do przyczyn niezgodności orzeczenia z
prawem oraz do powodów, dla których strona nie skorzystała z możliwości zaskarżenia
tego orzeczenia. Jako przykłady wyjątkowych wypadków można wskazać
nieskorzystanie przez stronę z przysługującego jej środka zaskarżenia z powodu
ciężkiej choroby, katastrofy, klęski żywiołowej lub błędnej informacji udzielonej przez
pracownika sądu (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 2 lutego 2006 r., I CNP
4/06, OSNC 2006, nr 6, poz. 113), a także zamknięcie drogi do instancji odwoławczej,
będące naruszeniem uprawnień chronionych przepisami konstytucyjnymi (zob.
postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 4 lipca 2006 r., V CNP 86/06, OSNC 2007, nr
3, poz. 47 i z dnia 30 listopada 2007 r., III CNP 67/07, OSNC-ZD 2008, r C, poz. 90).
Jeżeli strona żąda stwierdzenia niezgodności z prawem prawomocnego
orzeczenia sądu pierwszej instancji, skarga – zgodnie z art. 4245
§ 1 pkt 5 k.p.c. –
powinna zawierać wykazanie, że występuje wyjątkowy wypadek uzasadniający
wniesienie skargi. W razie niespełnienia tego wymagania Sąd Najwyższy odrzuca
skargę na podstawie art. 4248
§ 1 k.p.c. Zgodnie natomiast z art. 4248
§ 2 k.p.c., skarga
5
podlega także odrzuceniu, jeżeli nie zachodzi wyjątek, o którym mowa w art. 4241
§ 2
k.p.c. W art. 4248
k.p.c. zostały więc przewidziane dwie rożne sytuacje prowadzące do
odrzucenia skargi. Pierwsza polega na tym, że skarżący w ogóle nie wykazuje istnienia
wyjątkowego wypadku lub nie przedstawia go w skardze (art. 4248
§ 1 k.p.c.), druga z
kolei na tym, że skarżący wykazuje istnienie wyjątkowego wypadku, lecz w ocenie Sądu
Najwyższego nie jest to wypadek wyjątkowy w rozumieniu art. 4241
§ 2 k.p.c.
Analiza wniesionej skargi prowadzi do wniosku, że skarżący nie zawarł w niej
wskazania, że występuje wyjątkowy wypadek uzasadniający wniesienie skargi.
Skarżący nie przedstawił bowiem okoliczności, które – jego zdaniem – miałyby
świadczyć o istnieniu wyjątkowego wypadku w rozumieniu art. 4241
§ 2 k.p.c.
Gdyby jednak przyjąć, że sformułowane przez skarżącego zarzuty, zwłaszcza
dotyczące niedoręczenia mu wezwania na rozprawę poprzedzającą wydanie
zaskarżonego postanowienia, stanowią wskazanie, iż zachodzi wyjątkowy wypadek, to
również przy takim założeniu zachodzą podstawy do odrzucenia skargi na podstawie
art. 4248
§ 2 k.p.c. Trzeba bowiem podkreślić, że postawione zarzuty i wspierające je
wywody zawarte w uzasadnieniu skargi, mające świadczyć o naruszeniu przez Sąd
Rejonowy uprawnień chronionych przepisami konstytucyjnymi, zostały sformułowane w
oderwaniu od materiału wynikającego z akt sprawy. Nie ulega wątpliwości, że
zaskarżone postanowienie zostało ogłoszone, że składane przez skarżącego wnioski o
wyłączenie SSR Jerzego Szafrańskiego oraz innych sędziów Sądu Rejonowego zostały
rozpoznane i oddalone (zob. postanowienie Sądu Rejonowego z dnia 30 października
2006 r., postanowienie Sądu Okręgowego z dnia 16 stycznia 2007 r., zarządzenie
przewodniczącego z dnia 3 lipca 2007 r., postanowienie Sądu Rejonowego z dnia 24
sierpnia 2007 r., postanowienie Sądu Okręgowego z dnia 19 października 2007 r.
postanowienie Sądu Rejonowego z dnia 12 lutego 2008 r., postanowienie Sądu
Okręgowego z dnia 31 marca 2008 r.) oraz że skarżący nie podważył ustaleń Sądów
pierwszej i drugiej instancji dotyczących zawiadomienia go o terminie rozprawy w dniu
12 lutego 2008 r.
W tej sytuacji nie można przyjmować, że doszło do zamknięcia drogi do instancji
odwoławczej na skutek naruszenia uprawnień chronionych przepisami konstytucyjnymi
oraz że nieskorzystanie przez skarżącego z przysługującego mu prawa wniesienia
apelacji od zaskarżonego postanowienia nastąpiło w okolicznościach, które można by
uznać za wyjątkowy wypadek w rozumieniu art. 4241
§ 2 k.p.c.
6
Z tych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 4248
§ 1 i 2 k.p.c. postanowił,
jak w sentencji.