Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III SK 22/10
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 22 listopada 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Bogusław Cudowski (przewodniczący)
SSN Jerzy Kwaśniewski (sprawozdawca)
SSN Romualda Spyt
w sprawie z powództwa PGE Elektrociepłownia R. Spółki Akcyjnej (obecnie PGE
Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna Spółka Akcyjna z siedzibą w B. Oddział
Elektrociepłownia R.)
przeciwko Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki
o wydanie świadectwa pochodzenia z kogeneracji,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 22 listopada 2010 r.,
skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie
z dnia 21 października 2009 r.,
1. oddala skargę,
2. zasądza od Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki na rzecz
strony powodowej 270 zł (dwieście siedemdziesiąt) tytułem
kosztów postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Prezes Urzędu Regulacji Energetyki (dalej: „Prezes URE” lub „pozwany”)
decyzją z dnia 5 maja 2008 r. umorzył Elektrociepłowni „R.” S.A. (dalej: „powódka”)
świadectwo pochodzenia z kogeneracji o numerze K0000188/TGP-
G/01/00104//2008, opiewające na ilość energii elektrycznej wynoszącą 191 018,
772 MWh. W uzasadnieniu decyzji wskazano jej podstawę w art. 9a ust. 8d ustawy
z dnia 10 kwietnia 1997 r. – Prawo energetyczne (Dz.U. z 2006 r. Nr 89, poz. 625
ze zm.; dalej: „Prawo energetyczne” lub „PE”), zgodnie z którą do wypełnienia
obowiązku, o którym mowa w art. 9a ust. 8 pkt 1 Prawa energetycznego, nie zalicza
się umorzonych świadectw pochodzenia z kogeneracji, o których mowa w art. 9l
ust. 1 Prawa energetycznego wydanych dla energii elektrycznej wytworzonej w
jednostce kogeneracji w okresie, w którym koszty wytworzenia tej energii
wynikające z nakładów, o których mowa w art. 45 ust. 1a Prawa energetycznego są
uwzględniane w kosztach działalności przedsiębiorstw energetycznych zajmujących
się przesyłaniem lub dystrybucją energii elektrycznej. Powołany został także art. 9e
ust. 14 Prawa energetycznego stanowiący o tym, że Prezes URE umarza
świadectwo pochodzenia z kogeneracji wydane dla energii, o której mowa w art. 9a
ust. 8d Prawa energetycznego. Prezes Urzędu stwierdził, że umorzenie tego
świadectwa nie daje uprawnienia do wypełnienia obowiązku, o którym mowa w art.
9a ust. 8 Prawa energetycznego.
Odwołanie od powyższej decyzji wniosła powódka.
Prezes URE wniósł o oddalenie odwołania.
Wyrokiem z dnia 4 grudnia 2008 r. Sąd Okręgowy – Sąd Ochrony
Konkurencji i Konsumentów uchylił zaskarżoną decyzję.
Sąd Okręgowy uznał, że Prezes URE bezpodstawnie zastosował przepis art.
9a ust. 8d Prawa energetycznego, pomijając jednoznaczną dyspozycję przepisu
art. 9a ust. 8e Prawa energetycznego, wyłączającego zastosowanie pierwszego z
tych przepisów w odniesieniu do świadectw pochodzenia uzyskanych przez
wytwórców, o których mowa w art. 2 pkt 7 ustawy z 29 czerwca 2007 r. o zasadach
pokrywania kosztów powstałych u wytwórców w związku z przedterminowym
rozwiązaniem umów długoterminowych sprzedaży mocy i energii (Dz.U. Nr 130,
3
poz. 905; dalej: „ustawa z 29 czerwca 2007 r.”), a powódka do takich wytwórców
należy. Skoro przepis art. 9a ust. 8e został wprowadzony do Prawa
energetycznego z dniem 4 sierpnia 2007 r. (art. 65 ustawy z dnia 29 czerwca 2007
r.) a ustawodawca nie przewidział dłuższego vacatio legis dla tego przepisu to w
świetle jednoznacznej dyspozycji art. 9a ust. 8e Prawa Energetycznego
niedopuszczalne jest zastosowanie art. 9a ust. 8d Prawa energetycznego z
powołaniem się wyłącznie na względy wykładni celowościowej czy też wykładni
systemowej, ponieważ nie mogą one być przesłanką orzekania contra legem. Sąd
Okręgowy uznał, że Prezes URE nie wskazał też żadnych norm prawa, z którymi
przepis art. 9a ust. 8e byłby sprzeczny lub które wyłączałyby jego zastosowanie w
sprawie. Prawidłowe zastosowanie art. 9a ust. 8e Prawa energetycznego w stanie
faktycznym sprawy prowadzi do wyłączenia zastosowania art. 9a ust. 8d ustawy i
do uznania, że umorzenie świadectwa pochodzenia stanowi wypełnienie przez
powódkę obowiązku określonego w art. 9a ust. 8 pkt 1 Prawa energetycznego.
Prezes Urzędu zaskarżył powyższy wyrok w całości apelacją.
Wyrokiem z dnia 21 października 2009 r. Sąd Apelacyjny na podstawie art.
385 k.p.c. oddalił apelację. Sąd drugiej instancji podzielił podstawę faktyczną oraz
podstawę prawną zaskarżonego wyroku. Podkreślił przy tym, że na mocy ustawy z
29 czerwca 2007 r. wprowadzono do Prawa energetycznego przepis art. 9a ust. 8e
(obowiązujący od 4 sierpnia 2007 r.), który wyłącza zastosowanie art. 9a ust. 8d
Prawa energetycznego do świadectw pochodzenia energii z kogeneracji
uzyskanych przez wytwórców w rozumieniu art. 2 pkt 7 ustawy z 29 czerwca 2007
r. Według Sądu Apelacyjnego jednoznaczne brzmienie art. 9a ust. 8e Prawa
energetycznego uniemożliwia Prezesowi Urzędu umorzenie, na podstawie art. 9a
ust. 8d Prawa energetycznego, świadectwa pochodzenia energii wystawionego na
rzecz powódki, mimo iż we wniosku o wydanie świadectwa pochodzenia energii z
kogeneracji wyjaśniła, że koszty wytworzenia energii wytworzonej w jednostce
kogeneracji, dla której przedmiotowe świadectwo miało zostać wydane, zostały
uwzględnione w kosztach działalności przedsiębiorstw energetycznych zajmujących
się przesyłaniem lub dystrybucją energii elektrycznej. Zdaniem Sądu Apelacyjnego
w okolicznościach faktycznych sprawy oraz mając na względzie stan prawny po
wejściu w życie art. 9a ust. 8e Prawa energetycznego, Prezes Urzędu bezzasadnie
4
zastosował art. 9a ust. 8d Prawa energetycznego. Przepis art. 9a ust. 8e Prawa
energetycznego stanowi lex specialis w stosunku do art. 9a ust. 8d tej ustawy.
Przedmiotowe świadectwo pochodzenia dotyczyło energii wytworzonej w jednostce
kogeneracji, powódka jest wytwórcą, o którym mowa w art. 2 pkt 7 ustawy z 29
czerwca 2007 r., przepis art. 9a ust. 8e Prawa energetycznego jest jasny, a
ponadto spełnione zostały przesłanki jego zastosowania. Sąd Apelacyjny podkreślił,
że wyłączenie zastosowania przepisu art. 9a ust. 8d Prawa energetycznego z
uwagi na regulację zawartą w przepisie art. 9a ust. 8e tej ustawy może mieć
miejsce od chwili wejścia w życie ustawy z dnia 29 czerwca 2007 r. tj. od dnia 4
sierpnia 2007 r. do chwili rozwiązania umów długoterminowych.
Powyższy wyrok w całości zaskarżył skargą kasacyjną Prezes URE
(pozwany). Skargę oparto na obydwu podstawach (art. 3983
§ 1 pkt 1 i 2 k.p.c.). W
ramach podstawy materialnoprawnej (art. 3983
§ 1 pkt 1 k.p.c.) skarżący zarzucił:
a) niewłaściwe zastosowanie art. 9a ust. 8e w związku z ust. 8d
Prawa energetycznego prowadzące do naruszenia art. 32 ust. 1 i
ust. 2 Konstytucji RP. Na skutek zastosowania art. 9a ust. 8e
Prawa energetycznego przez Sąd Apelacyjny Powodowi miałoby
zostać wydane świadectwo z kogeneracji inkorporujące prawa
majątkowe, o których mowa w art. 9m ust. 1 pkt 1 w związku z art.
9e ust. 6 Prawa energetycznego, chociaż jest już beneficjentem
pomocy publicznej w oparciu o umowę długoterminową sprzedaży
mocy i energii elektrycznej, o której mowa w art. 3 ust. 1 ustawy z
dnia 29 czerwca 2007 r., w sytuacji kiedy praw tych, na mocy art. 9
I ust. 15 w związku z art. 9 a ust. 8d Prawa energetycznego, są
pozbawione przedsiębiorstwa, które nie zostały objęte przepisami
tej ustawy;
b) niezastosowanie na podstawie art. 8 Konstytucji RP do ustalonego
w sprawie stanu faktycznego art. 32 ust. 1 i ust. 2 Konstytucji RP.
Zdaniem skarżącego Sąd Apelacyjny przez zastosowanie w
sprawie art. 9a ust. 8e Prawa energetycznego doprowadził do
nieuzasadnionego uprzywilejowania powódki względem
5
przedsiębiorstw objętych umowami długoterminowymi, które nie
zostały objęte przepisami ustawy z dnia 29 czerwca 2007 r.
W ramach podstawy naruszenia przepisów prawa procesowego (art. 3983
§
1 pkt 2 k.p.c.) zarzucono:
- niezastosowanie art. 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym oraz art. 193
Konstytucji RP w sytuacji, gdy od odpowiedzi na pytanie o zgodność art. 9a ust. 8e
Prawa energetycznego z art. 32 ust. 1 i ust. 2 Konstytucji RP, zależało
rozstrzygnięcie niniejszej sprawy.
W oparciu o powyższe zarzuty skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego
wyroku w całości i zmianę wyroku Sądu pierwszej instancji przez oddalenie
odwołania, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie
sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi drugiej instancji przy uwzględnieniu
kosztów postępowania według norm przepisanych.
W odpowiedzi na skargę kasacyjną powódka wniosła o: nieprzyjęcie skargi
do rozpoznania; oddalenie skargi w razie przyjęcia jej do rozpoznania; zasądzenie
od pozwanego na rzecz powódki kosztów zastępstwa prawnego za postępowanie
kasacyjne według stawki minimalnej.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zagadnieniami interpretacji wskazanych w skardze przepisów prawa
materialnego, takimi samymi jak te, które wynikają z rozpoznawanej skargi Sąd
Najwyższy zajmował się już w wyroku z dnia 14 czerwca 2010 r., III SK 6/10 i w
wyroku z dnia 1 września 2010 r., III SK 14/10. Stanowiska wynikające z analiz
prawnych szeroko w uzasadnieniach powyższych wyroków przedstawionych Sąd
Najwyższy w obecnym składzie podziela. Zgodnie z art. 9a ust. 8 pkt 1 Prawa
energetycznego, przedsiębiorstwa energetyczne zajmujące się wytwarzaniem
energii elektrycznej i sprzedające tę energię odbiorcom końcowym oraz
przedsiębiorstwa zajmujące się obrotem energią elektryczną i sprzedające tę
energię odbiorcom końcowym, zobowiązane są uzyskać i przedstawić do
umorzenia Prezesowi URE świadectwa pochodzenia z kogeneracji. Świadectwa
6
takie uzyskuje pierwotnie wytwórca energii z kogeneracji. Otrzymane świadectwo
może przedstawić Prezesowi URE do umorzenia celem zaliczenia na poczet
wykonania przez niego obowiązku, o którym mowa w art. 9a ust. 8 pkt 1 PE albo
sprzedać na odpowiednim rynku giełdowym. Wówczas świadectwo może zostać
przedstawione Prezesowi URE do umorzenia celem zaliczenia na poczet
wykonania obowiązku, o którym mowa w art. 9a ust. 8 pkt 1 PE przez inne
przedsiębiorstwo energetyczne, niż to, które wytworzyło faktycznie daną ilość
energii w kogeneracji. Stosownie zaś do art. 9a ust. 8d PE, na poczet wypełnienie
powyższego obowiązku nie zalicza się świadectw pochodzenia z kogeneracji, które
zostały uzyskane dla energii elektrycznej wytworzonej w jednostce kogeneracji w
okresie, gdy wyższy koszt wytworzenia takiej energii był uwzględniony w taryfach
przedsiębiorstw zajmujących się przesyłem energii lub jej dystrybucją. Z kolei
dodany na mocy ustawy z 29 czerwca 2007 r. przepis art. 9a ust. 8e Prawa
energetycznego wyłącza zastosowanie przepisu art. 9a ust. 8d PE do świadectw
pochodzenia z kogeneracji uzyskanych przez wytwórców, o których mowa w art. 2
pkt 7 ustawy z 29 czerwca 2007 r. Z powyższego zestawienia przepisów
kluczowych dla rozstrzygnięcia o zasadności niniejszej skargi kasacyjnej wynika,
że: przepis art. 9a ust. 8 pkt 1 Prawa energetycznego nakłada na niektóre
przedsiębiorstwa energetyczne pewien obowiązek; przepis art. 9a ust. 8d PE
określa, jakiego rodzaju zachowanie przedsiębiorstwa energetycznego
podejmowane zgodnie z art. 9a ust. 8 pkt 1 PE nie stanowi wykonania obowiązku o
którym mowa w tym ostatnim przepisie; przepis art. 9a ust. 8e Prawa
energetycznego modyfikuje zakres zastosowania art. 9a ust. 8d ustawy,
wprowadzając wyjątek od wyjątku.
Obowiązek, o którym mowa w art. 9a ust. 8 pkt 1 PE spoczywa na dwóch
kategoriach przedsiębiorstw energetycznych: wytwórcach oraz przedsiębiorstwach
obrotu. Stosownie do przepisu art. 9a ust. 8d PE z obowiązku tego zarówno
wytwórcy, jak i przedsiębiorstwa obrotu nie mogą zwolnić się przedstawiając do
umorzenia świadectwa pochodzenia z kogeneracji uzyskane dla energii objętej
KDT. Natomiast przepis art. 9a ust. 8e PE modyfikuje zakres zastosowania art. 9a
ust. 8d ustawy w ten sposób, że przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się
wytwarzaniem energii elektrycznej może zwolnić się z obowiązku, o którym mowa
7
w art. 9a ust. 8 pkt 1 ustawy przedstawiając do umorzenia świadectwo pochodzenia
z kogeneracji uzyskane dla energii objętej KDT. Przepis art. 9a ust. 8e ustawy
należy zatem rozumieć w ten sposób, że ogranicza on zakres zastosowania art. 9a
ust. 8d Prawa energetycznego w ten sposób, że ten ostatni przepis nie dotyczy
wytwórcy energii w kogeneracji, który uzyskał świadectwo pochodzenie energii z
kogeneracji dla wytworzonej przez siebie energii i przedstawia je Prezesowi URE
do umorzenia celem wykonania obowiązku ciążącego na nim na podstawie art. 9a
ust. 8 pkt 1 ustawy. Skoro przepisu art. 9a ust. 8d nie stosuje się do
przedsiębiorstw, o których mowa w art. 2 pkt 7 ustawy z 29 czerwca 2007 r., to
oznacza to, że wytwórcy w rozumieniu tego przepisu mogą zaliczyć świadectwa
pochodzenia na poczet wykonania przez siebie obowiązku z art. 9a ust. 8 pkt 1
Prawa energetycznego. Przyjęta wykładnia art. 9a ust. 8e ustawy nie powoduje
uprzywilejowania przedsiębiorstw energetycznych, do których przepis ten jest
adresowany. Uprzywilejowanie wytwórców energii z kogeneracji objętych KDT
występuje jedynie wówczas, gdy wytwórcy ci uzyskują przychód ze sprzedaży
świadectw pochodzenia energii z kogeneracji. Brak natomiast takiego
uprzywilejowania w sytuacji, gdy świadectwo uzyskane dla określonej ilości energii,
umarzane jest przez wytwórcę tej energii w celu wykonania ciążącego na nim
obowiązku, o którym mowa w art. 9a ust. 8 pkt 1 Prawa energetycznego. Gdy
przedsiębiorstwo energetyczne, do którego odnosi się art. 9a ust. 8e ustawy
przedstawia do umorzenia świadectwo pochodzenia energii z kogeneracji na
poczet wykonania obowiązku z art. 9a ust. 8 pkt 1 PE, zachowanie to potwierdza
jedynie, że dany wytwórca w zakresie wynikającym z treści świadectwa, wywiązał
się z obowiązku o którym mowa w tym przepisie. Umorzenie świadectwa
pochodzenia takiej energii, z zaliczeniem jego wykonania na rzecz
przedstawiającego takie świadectwo wytwórcy, jest neutralne z punktu widzenia
funkcjonowania rynku i nie prowadzi do uprzywilejowania wytwórcy objętego KDT
kosztem wytwórców nie objętych KDT.
Przyjęta interpretacja art. 9a ust. 8e w związku z art. 9a ust. 8d Prawa
energetycznego znajduje dodatkowe uzasadnienie w wykładni celowościowej.
Przepis art. 9a ust. 8d został dodany do art. 9a ust. 8 PE na mocy ustawy z 12
stycznia 2007 r. Zastąpiła ona obowiązek zakupu energii elektrycznej wytwarzanej
8
w skojarzeniu z wytwarzaniem ciepła, obowiązkiem uzyskania i umorzenia
świadectw pochodzenia energii elektrycznej wytwarzanej w wysokosprawnej
kogeneracji lub uiszczenia opłaty zastępczej. Z uzasadnienia projektu ustawy
wynika, że „Energia z KDT objęta jest już preferencjami w postaci wnoszonych
przez odbiorców opłat w składniku opłaty systemowej (składnik wyrównawczy), a
ponadto energia ta rozdysponowana jest do spółek dystrybucyjnych, które
praktycznie mają obowiązek jej zakupu. Do czasu rozwiązania tych kontraktów
dodatkowe preferencje, obciążające koszty odbiorców końcowych, nie powinny być
stosowane, z uwagi na możliwość uznania tego za naruszenie zakazu kumulowania
pomocy publicznej”. Jak wynika z uzasadnienia projektu ustawy z 12 stycznia 2007
r., pozbawienie wytwórców i dystrybutorów energii możliwości rozliczania
wykonania obowiązku uzyskania i przedstawienia do umorzenia świadectw
pochodzenia z kogeneracji podyktowane było tym, że świadectwa te są nośnikiem
praw majątkowych i mogą być przedmiotem obrotu. Stąd też możliwość uzyskania
świadectwa pochodzenia z kogeneracji, które następnie byłoby odsprzedane przez
wytwórcę energii na rynku, prowadziłaby do nieuzasadnionego uprzywilejowania
takiego wytwórcy, ponieważ podmiot ten uzyskał już „rekompensatę” z tytułu
wyższych kosztów wytworzenia energii w jednostce kogeneracji w postaci wyższej
ceny energii w ramach KDT. W braku tego przepisu wytwórca energii uzyskałby
więc podwójną korzyść w postaci wyższej ceny energii oraz dodatkowego
przychodu ze sprzedaży świadectwa. Nie ulega zatem wątpliwości, że intencją
ustawodawcy było pozbawienie tych przedsiębiorstw energetycznych, które
wytwarzają energię elektryczną w jednostkach kogeneracji sprzedawaną w ramach
KDT możliwości uzyskiwania dodatkowych, nieuzasadnionych wpływów z tytułu
wprowadzania do obrotu świadectw pochodzenia energii z kogeneracji, w sytuacji
gdy odpowiednią rekompensatę za podjęte ryzyko inwestycyjne i realizację polityki
ochrony środowiska i polityki energetycznej państwa stanowiła wyższa cena
energii, zapewniona na podstawie postanowień KDT. Jednakże przepis art. 9a ust.
8d ustawy, w brzmieniu nadanym mu przez ustawę z 12 stycznia 2007 r.
wytwórców energii w kogeneracji nietylko pozbawił możliwości wprowadzania do
obrotu świadectw pochodzenia energii z kogenerecji, ale także uniemożliwił im
wykonanie obowiązku, o którym mowa w art. 9a ust. 8 pkt 1 Prawa energetycznego
9
przez przedstawienie do umorzenie świadectw pochodzenia energii z kogenerecji
wytworzonej przez takie przedsiębiorstwa energetyczne w jednostkach kogeneracji.
Mogło to powodować, że wytwórca energii w kogeneracji byłby zobowiązany do
zakupu świadectw pochodzenia energii z kogeneracji, pomimo że w
kontrolowanych przez niego jednostkach kogeneracji wytworzył ilość energii
adekwatną do uczynienia zadość obowiązkowi z art. 9a ust. 8 pkt 1 Prawa
energetycznego. Jak wynika to z przytoczonego powyżej fragmentu uzasadnienia
projektu ustawy, skutek taki nie był zamierzony przez ustawodawcę, co ostatecznie
znalazło potwierdzenie w nowelizacji ustawy Prawo energetyczne dokonanej na
podstawie przepisów ustawy z 29 czerwca 2007 r. Dodany do art. 9a Prawa
energetycznego ustęp 8e przywrócił bowiem wytwórcom energii w jednostkach
kogeneracji objętych KDT, możliwość wykonania obowiązku z art. 9a ust. 8 pkt 1
Prawa energetycznego przez przedstawienie do umorzenia świadectw pochodzenia
energii z kogeneracji uzyskanych dla wytworzonej przez tych wytwórców energii.
Przedstawiona powyżej interpretacja art. 9a ust. 8e, zgodnie z którą przepis
adresowany ten tylko do wytwórców w rozumieniu art. 2 pkt 7 ustawy z 29 czerwca
2007 r. oraz tylko w zakresie, w jakim uzyskane świadectwa umarzają oni celem
wykonania obowiązku, o którym mowa w art. 9a ust. 8 pkt 1 ustawy, nie budzi
wątpliwości z punktu widzenia konstytucyjnej zasady równości, ani zasad pomocy
publicznej. Nie przysparza określonym wytwórcom, to jest selektywnie wybranej
kategorii przedsiębiorstw energetycznych zajmujących się wytwarzaniem energii
elektrycznej, korzyści o charakterze finansowym – świadectwa takie nie mogą być
przedmiotem obrotu, a mogą być tylko umarzane na poczet wykonania obowiązku
wytworzenia energii z kogeneracji przez przedsiębiorstwo energetyczne, dla
którego zostały wydane. Z powyższego wynika, że wyrok Sądu Apelacyjnego jest
zgodny z art. 9a ust. 8e w związku z ust. 8d Prawa energetycznego, których
zastosowanie nie prowadzi do uprzywilejowania niektórych wytwórców energii w
sposób sprzeczny z art. 32 Konstytucji RP. Nie zachodzi więc wątpliwość co do
zgodności wskazanych przepisów z Konstytucją stwarzająca podstawę do
wystąpienia w tym przedmiocie do Trybunału Konstytucyjnego.
10
Mając powyższe na względzie, Sąd Najwyższy uznając, że rozpatrywana
skarga kasacyjna nie ma uzasadnionych podstaw, orzekł jak w sentencji na
podstawie art. 39814
k.p.c.