Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CNP 4/10
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 2 grudnia 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Wojciech Katner (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Dariusz Dończyk
SSN Tadeusz Wiśniewski
Protokolant Beata Rogalska
w sprawie skargi Warszawskiej Fundacji Filmowej z siedzibą w Warszawie
o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 3 czerwca 2009 r., wydanego w sprawie z powództwa Stowarzyszenia
Autorów ZAiKS z siedzibą
w Warszawie
przeciwko Warszawskiej Fundacji Filmowej z siedzibą w Warszawie
o zapłatę,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 2 grudnia 2010 r.,
oddala skargę i zasądza od Warszawskiej Fundacji Filmowej
z siedzibą w Warszawie na rzecz Stowarzyszenia Autorów ZAiKS
z siedzibą w Warszawie kwotę 1800 (jeden tysiąc osiemset)
złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania wywołanego
skargą.
2
Uzasadnienie
Wyrokiem z dnia 3 czerwca 2009 r. Sąd Apelacyjny oddalił apelację
pozwanej Warszawskiej Fundacji Filmowej (WFF) od wyroku Sądu Okręgowego w
Warszawie z dnia 10 października 2008 r. w sprawie z powództwa Stowarzyszenia
Autorów ZAiKS z siedzibą w Warszawie o zapłatę kwoty 20.686 złotych z
ustawowymi odsetkami i kosztami postępowania, tytułem wynagrodzenia
należnego współtwórcom utworu audiowizualnego, odprowadzanego na rzecz
właściwej organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi. Jako podstawę
prawną rozstrzygnięcia przyjęto art. 70 ust. 2 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r.
o prawie autorskim i prawach pokrewnych (tekst jedn. Dz. U. z 2006 r., Nr 90, poz.
631 ze zm., dalej jako u.p.a.), aktualnie już nieobowiązujący.
Rozstrzygnięcie oparto na następującym, ustalonym w sprawie stanie
faktycznym. Powód jest organizacją zbiorowego zarządzania, o której mowa w art.
104 u.p.a. i od dnia 1 lutego 1995 r. posiada zezwolenie ministra właściwego do
spraw kultury i dziedzictwa narodowego na zbiorowe zarządzanie prawami
autorskimi, między innymi do utworów słownych, muzycznych, słowno -
muzycznych i choreograficznych w utworze audiowizualnym na polach eksploatacji
wyświetlanie. W ramach działalności statutowej powód zawarł umowy o wzajemnej
reprezentacji z podobnymi organizacjami z większości krajów świata. Pozwana
Warszawska Fundacja Filmowa w czasie organizowanego w latach 2004 - 2005
Warszawskiego Festiwalu Filmowego współpracowała z kilkoma kinami, w których
były wyświetlane filmy. W wyniku kontroli przeprowadzonej przez pracowników
powoda w siedzibie pozwanej WFF ustalono, że wpływy z tytułu wyświetlanych
filmów na festiwalu w latach 2004 - 2005 wyniosły 985.033 złote. Wynagrodzenie
należne twórcom filmów z tytułu ich wyświetlania, ustalone na podstawie Tabeli
Stawek Wynagrodzeń Autorskich zatwierdzonej przez Komisję Prawa Autorskiego
wynosi 2,1% uzyskanych wpływów z danego tytułu, co stanowi w sprawie kwotę
roszczenia dochodzonego w niniejszym postępowaniu przez powoda w wysokości
20.685,70 złotych.
3
Powód zawarł ze Stowarzyszeniem Filmowców Polskich porozumienie
o wspólnym inkasie wynagrodzeń należnych na podstawie art. 70 ust. 2 u.p.a.
uprawniającym powoda do ich pobierania. Pozwana WFF wezwana dwukrotnie
przez powoda do uiszczenia żądanej kwoty zakwestionowała uprawnienie
Stowarzyszenia Autorów ZAiKS z siedzibą w Warszawie do dochodzenia
należności.
Sądy obu instancji ustaliły także, że powód jest jedyną organizacją
zbiorowego zarządzania pobierającą wynagrodzenie dla twórców, której działalność
opiera się o konieczną decyzję administracyjną. Wobec tego, powód jest
uprawniony do pobierania dodatkowego dla twórcy wynagrodzenia, mającego,
jak uznał Sąd Apelacyjny, źródło w prawie autorskim, w art. 70 ust. 2 u.p.a.
Powód jest organizacją właściwą w rozumieniu art. 70 ust. 3 u.p.a., jak również
może powoływać się na domniemania wynikające z art. 105 ust. 1 u.p.a.
w stosunku do utworów autorów zagranicznych. Sąd drugiej instancji uznał,
że powołane uprawnienie zostało właściwie udowodnione poprzez złożenie do akt
sprawy kopii jednej z umów generalnych zawartej z organizacją zagraniczną wraz
z tłumaczeniem oraz wykazu państw pochodzenia filmów, za które dochodzone
było w postępowaniu wynagrodzenie. Sąd Apelacyjny uznał za zasadne objęcie,
zgodnie z zasadą asymilacji ochroną równą utworom polskim także utworów
audiowizualnych pochodzenia zagranicznego. Z treści załącznika do obwieszczenia
Ministra Kultury z dnia 13 kwietnia 2004 r. wynika, jaki jest zakres zezwolenia na
zarządzanie prawami autorskimi zarówno Stowarzyszenia Filmowców Polskich
(SFP), jak i powodowego ZAiKS, przy czym SFP złożyło oświadczenie, iż we
własnym zakresie nie zamierza dochodzić wynagrodzenia na tej samej podstawie.
Sąd drugiej instancji uznał przepis art. 70 ust. 2 u.p.a., jako podstawę prawną
roszczenia powoda za właściwy, mimo utraty przez niego mocy obowiązującej od
dnia 6 czerwca 2007 r. na skutek wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia
24 maja 2006 r. (sygn. akt K 5/05), wobec wystąpienia zdarzeń objętych
roszczeniem przed datą określoną w wyroku Trybunału, a ponadto ze względu na
analogiczne uprawnienie jak w art. 70 ust. 2 u.p.a. zawarte w obowiązującym
obecnie art. 70 ust. 21
u.p.a. Zastosowanie znajdują także dotychczasowe tabele
określające stawki minimalne wynagrodzeń, które zostały ustalone na podstawie
4
uznanego za niekonstytucyjny art. 108 ust. 3 u.p.a., ponieważ nie wyeliminowano
ich z obrotu prawnego w trybie postępowania administracyjnego.
Pozwana Warszawska Fundacja Filmowa w złożonej skardze o stwierdzenie
niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia zarzuciła zaskarżonemu
wyrokowi naruszenie prawa materialnego oraz prawa postępowania cywilnego.
W zakresie przepisów materialnoprawnych niezgodność orzeczenia z prawem
dotyczy art. 70 ust. 3 w związku z art. 107 i art. 105 ust. 1 u.p.a. przez przyjęcie,
że pozwany (powinno być: powód) jest właściwą organizacją zbiorowego
zarządzania, a działanie na tym polu innej organizacji zbiorowego zarządzania nie
wyłącza zastosowania domniemania z art. 105 ust. 1 u.p.a.; art. 105 ust. 1
w związku z art. 104 u.p.a. przez przyjęcie, że wynikające z tego przepisu
domniemania mają zastosowanie do strony powodowej; art. 105 ust. 1 u.p.a. przez
przyjęcie, że wynikające z tego przepisu domniemania mają zastosowanie do
poboru i dochodzenia wynagrodzeń ustawowych z art. 70 ust. 2 u.p.a. za
korzystanie z zagranicznych utworów audiowizualnych; art. 105 ust. 1 u.p.a.
w związku z art. 6 k.c. i w związku z art. 32 i 45 Konstytucji RP przez przyjęcie,
że wynikające z wymienionego przepisu domniemanie obejmuje właściwość
organizacji zbiorowego zarządzania do reprezentowania praw twórców
zagranicznych bez wykazania konkretnego tytułu cywilnoprawnego do
wykonywania tej reprezentacji. Natomiast naruszenie prawa procesowego dotyczy
art. 228 k.p.c. przez rażąco błędne uznanie za fakt powszechnie znany zawarcia
przez powoda umów o wzajemnej reprezentacji z większością organizacji
zbiorowego zarządzania, działających na obszarze innych państw, przez co powód
został zwolniony z ciężaru udowodnienia reprezentacji zagranicznych twórców
filmów wyświetlanych na Warszawskim Festiwalu Filmowym; art. 234 k.p.c. przez
takie zastosowanie domniemań prawnych zawartych w art. 105 ust. 1 u.p.a.,
że stały się niemożliwe do obalenia lub przeniosły na pozwaną ciężar ich obalenia
poprzez udowodnienie okoliczności przeciwnych; art. 217 w związku z art. 227
k.p.c. przez rażąco błędne przyjęcie za uzasadnione pominięcie wniosków
dowodowych składanych przez pozwaną.
W odpowiedzi na skargę strona powodowa wniosła o jej oddalenie oraz
zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych.
5
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga na podstawie art. 4241
§ 1 k.p.c. podlega oddaleniu z uwagi na brak
podstaw do stwierdzenia, że zaskarżony wyrok Sądu Apelacyjnego jest niezgodny
z prawem.
Na wstępie rozważań należy podnieść, że skarga o stwierdzenie
niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia została wprowadzona do
Kodeksu postępowania cywilnego ustawą z dnia 22 grudnia 2004 r. o zmianie
ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy prawo o ustroju sądów
powszechnych (Dz. U. z 2005 r. Nr 13, poz. 98). Źródła tego szczególnego środka
procesowego oraz motywów jego ustanowienia należy poszukiwać w art. 77 ust. 1
Konstytucji RP, przewidującym odpowiedzialność Skarbu Państwa za szkody
wyrządzone przez niezgodne z prawem działania lub zaniechania przy
wykonywaniu władzy publicznej oraz w uchwaleniu art. 417 - 4172
i 421 k.c.
Należy także wskazać, że w dniu 25 września 2010 r. w wyniku wejścia w życie
ustawy z dnia 22 lipca 2010 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego
oraz ustawy - Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz. U. Nr 155, poz. 1037, dalej
jako ustawa z dnia 22 lipca 2010 r.) zmienił się stan prawny w zakresie dotyczącym
skargi na niezgodność z prawem prawomocnego orzeczenia. Zgodnie z art. 4241
k.p.c. w nowym brzmieniu można żądać stwierdzenia niezgodności z prawem
jedynie prawomocnego wyroku kończącego postępowanie w sprawie. Jeżeli chodzi
o inne prawomocne orzeczenia - na które skarga o stwierdzenie niezgodności
z prawem nie przysługuje - odszkodowania z tytułu szkody wyrządzonej przez
wydanie takiego orzeczenia niezgodnie z prawem można domagać się, w myśl art.
424Ib
k.p.c., bez uprzedniego stwierdzenia niezgodności orzeczenia z prawem
w postępowaniu ze skargi. Na mocy powołanej nowelizacji zmianie uległ także art.
4171
§ 2 k.c., zgodnie z którego aktualnym brzmieniem, jeżeli szkoda została
wyrządzona przez wydanie prawomocnego orzeczenia lub ostatecznej decyzji, jej
naprawienia można żądać po stwierdzeniu we właściwym postępowaniu ich
niezgodności z prawem, chyba że przepisy odrębne stanowią inaczej. Stosownie
do art. 4 ust. 1 cytowanej ustawy z dnia 22 lipca 2010 r. - art. 4171
§ 2 k.c.
w brzmieniu nadanym tą ustawą ma zastosowanie do orzeczeń, które
uprawomocniły się od dnia 17 października 1997 r. Natomiast w zakresie przepisów
6
o skardze o stwierdzenie niezgodności z prawem, wobec braku w powołanej
ustawie nowelizującej Kodeks postępowania cywilnego przepisu nakazującego
stosowanie dotychczasowych przepisów do skarg wniesionych przed zmianą stanu
prawnego, zastosowanie znajdują przepisy w aktualnym, zmienionym brzmieniu.
Przepisy konstytuujące skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego orzeczenia (wyroku), nie określają pojęcia „niezgodności
z prawem". W celu ustalenia treści wskazanego pojęcia można odwołać się do
wypracowanego w judykaturze stanowiska na gruncie dotychczasowych przepisów
k.c. i k.p.c. Należy bowiem podkreślić, że pomimo nowelizacji dokonanej cytowaną
ustawą z dnia 22 lipca 2010 r. charakter omawianego szczególnego środka prawno
- procesowego pozostał niezmieniony. Trzeba także pamiętać, że skarga ta nie
może zastępować nadzwyczajnych środków zaskarżenia, takich jak skarga
kasacyjna oraz skarga o wznowienie postępowania. Orzecznictwo Sądu
Najwyższego zgodnie przyjmuje, że objaśnienia pojęcia „niezgodności z prawem"
należy poszukiwać w całokształcie tej instytucji, przy uwzględnieniu istoty i sensu
odpowiedzialności państwa przewidzianej w art. 4171
§ 2 k.c. w związku z art. 77
ust. 1 Konstytucji. Zajęto słuszne stanowisko, że w odniesieniu do jurysdykcyjnej
działalności sądu konieczne jest stosowanie autonomicznej, swoistej definicji
bezprawności, korygowanej właściwościami władzy sądowniczej oraz jej ustrojem.
Korekta ta nakazuje przyjąć, że wyrok niezgodny z prawem w rozumieniu art. 4241
§ 1 k.p.c., to taki wyrok, który jest niewątpliwie sprzeczny z przepisami nie
podlegającymi różnej wykładni, z ogólnie przyjętymi standardami rozstrzygnięć albo
niewłaściwego zastosowania prawa, które jest oczywiste i nie wymaga głębszej
analizy prawniczej.
Niezgodność z prawem, powodująca powstanie odpowiedzialności
odszkodowawczej Skarbu Państwa, musi mieć charakter kwalifikowany,
elementarny i oczywisty, tylko bowiem w takim przypadku wyrokowi sądu można
przypisać cechy bezprawności. W konsekwencji, jeżeli sąd nie wykracza poza
obszar przyznanej mu swobody, nie pozostaje w kolizji z własnym sumieniem oraz
prawidłowo dobiera standardy orzecznicze, to działa w ramach porządku prawnego
nawet wtedy, gdy wydany wyrok można ocenić jako obiektywnie niezgodny
z prawem. Przyjęcie odmiennego zapatrywania stwarzałoby zagrożenie dla takich
7
wartości jak stabilność obrotu prawnego, swoboda sądu w ocenie materiału
dowodowego i stosowaniu prawa.
Takie pojmowanie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia
sądowego nie pozostaje w kolizji z ogólnym pojęciem bezprawności przyjmowanym
na gruncie art. 77 ust. 1 Konstytucji oraz art. 4171
k.c. Nie ma zatem jednego dla
całego prawa rozumienia bezprawności, ponieważ jej postać i zakres są zależne od
dziedziny prawa oraz od różnych przejawów i celów działalności człowieka. Ogólna
reguła odpowiedzialności odszkodowawczej Skarbu Państwa w prawie cywilnym za
działania organów władzy publicznej, obiektywnie niezgodnych z prawem, nie daje
się odnieść wprost do wyroków wydanych przez niezawisły sąd. Traktowanie jako
niezgodnego z prawem każdego wyroku sądu ocenionego jako wadliwy niosłoby
zagrożenie dla porządku prawnego, stabilności obrotu prawnego, a co więcej
również dla swobody sądu w ocenie dowodów i stosowaniu prawa (por. m.in. wyrok
SN z dnia 5 września 2008 r., I CNP 27/08, Palestra 2008, Nr 11-12, s. 310;
postanowienie SN z dnia 3 czerwca 2009 r., IV CNP 116/08 niepubl.; wyrok SN
z dnia 7 lipca 2006 r., I CNP 33/06, OSNC 2007, nr 2, poz. 35; postanowienie SN
z dnia 13 grudnia 2005 r., II BP 3/05, OSNP 2006, nr 21-23, poz. 323; wyrok SN
z dnia 18 stycznia 2006 r., II BP 1/05, OSNP 2006, nr 23-24, poz. 351).
W świetle przedstawionego znaczenia pojęcia „niezgodności z prawem"
prawomocnego wyroku, w rozpoznawanej sprawie brak jest podstaw do
stwierdzenia takiej niezgodności.
Zasadniczą kwestią prawną podniesioną w skardze jest wykładnia art. 105
ust. 1 oraz art. 107 u.p.a., która wywołuje liczne rozbieżności zarówno w nauce, jak
i judykaturze. Zgodnie z art. 105 ust. 1 u.p.a. domniemywa się, że organizacja
zbiorowego zarządzania jest uprawniona do zarządzania i ochrony w odniesieniu
do pól eksploatacji objętych zbiorowym zarządzaniem oraz, że ma legitymację
procesową w tym zakresie. Na domniemanie to nie można się powołać, gdy do
tego samego utworu lub artystycznego wykonania rości sobie tytuł więcej niż jedna
organizacja zbiorowego zarządzania. Natomiast w art. 70 ust. 2 u.p.a. w brzmieniu
obowiązującym w okresie, którego dotyczyło żądanie pozwu, przewidziano
dodatkowe wynagrodzenie - tantiemy ustawowe przysługujące współautorom
8
utworu audiowizualnego, a konkretnie reżyserom, operatorom obrazu, twórcom
scenariusza, twórcom innych utworów literackich lub muzycznych, które zostały
stworzone do utworu audiowizualnego lub były w nim wykorzystane. Ustawodawca
uprawniał wymienione podmioty do uzyskania dodatkowego wynagrodzenia,
proporcjonalnego do wpływów z tytułu wyświetlania utworu audiowizualnego
w kinach, przy jednoczesnym zastrzeżeniu przymusowego pośrednictwa właściwej
organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi do pobierania tego
wynagrodzenia w imieniu wymienionych osób.
Można w związku z tym wskazać na dwa prezentowane poglądy.
Zgodnie z pierwszym z nich, łączna wykładnia art. 70, art. 105 ust. 1 oraz art. 107
ust. 2 i 3 u.p.a. prowadzi do wniosku, że żadna organizacja zbiorowego
zarządzania nie jest uprawniona do dochodzenia roszczeń z art. 70 ust. 2 u.p.a. dla
innych osób niż te, które należą do tej organizacji lub powierzyły jej swoje prawa,
jeśli na danym polu eksploatacji działa więcej niż jedna organizacja. Wówczas,
Komisja Prawa Autorskiego w trybie art. 107 u.p.a. powinna wskazać organizację
właściwą. Według drugiego poglądu, domniemania opisanego w art. 105 u.p.a. nie
stosuje się, jeżeli do tego samego utworu lub artystycznego wykonania tytuł rości
sobie więcej niż jedna organizacja. Należy podkreślić, że w opisanej sytuacji
przyjmuje się, iż okoliczność tę powinien wykazać pozwany, przy czym wykazanie
jedynie, że taki sam zakres zarządu przysługuje innej organizacji nie wystarczy do
obalenia domniemania z art. 105 ust. 1 u.p.a. Dla osiągnięcia tego celu trzeba
wykazać, że inna organizacja powołuje się względem pozwanego na tytuł do tych
samych utworów.
Wątpliwości interpretacyjne co do zakresu stosowania domniemania z art.
105 ust. 1 u.p.a., w odniesieniu do uprawnień z art. 70 ust. 2 u.p.a. - w poprzednim
brzmieniu - znalazły wyraz także w orzecznictwie. W wyroku z dnia 15 maja 2009 r.
(II CSK 701/08, Lex nr 519312) Sąd Najwyższy uznał, że na przewidziane w art.
105 ust. 1 u.p.a. domniemanie nie można się powołać, gdy do tego samego utworu
lub artystycznego wykonania rości sobie tytuł więcej niż jedna
organizacja zbiorowego zarządzania. Do uchylenia wskazanego domniemania nie
wystarczy samo przedstawienie, że istnieje inna organizacja działająca w tym
samym zakresie. Kwestionujący legitymację danej organizacji w odniesieniu do
9
konkretnych praw musi ponadto wykazać, że inna organizacja działająca w tym
samym zakresie powołuje się wobec niego na swój tytuł do tych samych praw.
Gdyby do obalenia domniemania przewidzianego w art. 105 ust. 1 u.p.a.
wystarczało samo wykazanie działającej w tym samym zakresie innej organizacji,
to w sytuacji, w której Ministerstwo Kultury i Sztuki zezwala na działanie wielu
organizacji o pokrywającym się zakresie zarządzania, domniemanie to mogłoby
utracić swoje praktyczne znaczenie (por. także wyrok SN z dnia 20 maja 1999 r.,
I CKN 1139/97, OSNC 2000, Nr 1, poz. 6). Z kolei w uzasadnieniu wyroku z dnia
16 września 2009 r. (I CSK 35/09, OSNC 2010, Nr 3, poz. 47) Sąd Najwyższy
wskazał na dominujące w piśmiennictwie krytyczne oceny założeń domniemania
prawnego ustanowionego w art. 105 ust. 1 u.p.a. Sąd Najwyższy podzielił pogląd,
że osoby, przeciwko którym to domniemanie działa, czyli użytkownicy, na ogół nie
dysponują danymi pozwalającymi im je obalić, tj. przeprowadzić dowód braku
stosownego uprawnienia po stronie organizacji zbiorowego zarządzania. Natomiast
organizacje zbiorowego zarządzania, będące beneficjentami tego domniemania,
mogą w zasadzie bez większych trudności, jeżeli tylko rzeczywiście są uprawnione,
wykazać swoje uprawnienie. Z tego względu Sąd Najwyższy przyjął, że samo
zanegowanie domniemania przez użytkownika, powinno - podobnie jak w innych
przypadkach dowodzenia tzw. faktów negatywnych mieć wpływ na dowód
miarodajnej okoliczności. Jeżeli więc użytkownik neguje oparte na art. 105 ust. 1
u.p.a. domniemanie przysługiwania powodowej organizacji zbiorowego zarządzania
uprawnienia do zarządzania i legitymacji procesowej w odniesieniu do objętych
pozwem roszczeń, a możliwość dochodzenia tych roszczeń zależy ostatecznie
od tego, czy powodowa organizacja zbiorowego zarządzania została wskazana,
zgodnie z art. 107 u.p.a., jako właściwa przez Komisję Prawa Autorskiego, to ta
organizacja powinna wykazać, że do wskazania tego doszło. Jeżeli tego nie uczyni,
zostanie uznana za nieuprawnioną i tym samym dojdzie do obalenia działającego
na jej korzyść domniemania opartego na art. 105 ust, 1 u.p.a. W ocenie
wskazanego wyroku Sądu Najwyższego, zajęcie innego stanowiska
powodowałoby, że domniemanie nabierałoby w praktyce cechy domniemania
nieusuwalnego, a skoro ustawodawca nadał mu - jak większości domniemań
prawnych - kształt domniemania wzruszalnego, możliwość jego obalenia powinna
10
być realna. W przedstawionym wyroku, Sąd Najwyższy skonstatował,
że stwierdzenie braku podstaw do uznania strony powodowej za organizację
zbiorowego zarządzania uprawnioną na podstawie art. 70 ust. 3 w związku z art.
107 u.p.a. do dochodzenia wszystkich objętych pozwem roszczeń było więc
równoznaczne także z obaleniem - w odniesieniu do strony powodowej -
domniemania prawnego ustanowionego w art. 105 ust. 1 u.p.a. Ilustracją dla
licznych wątpliwości interpretacyjnych i rozbieżnych ocen prawnych niech będzie
okoliczność, że przedstawiony wyrok SN z dnia 16 września 2009 r. (I CSK 35/09)
spotkał się z krytycznymi uwagi podniesionymi w piśmiennictwie. Abstrahując od
tego, czy uwagi te można uznać za uzasadnione, czy też nie, jest niewątpliwe,
że Sądy orzekające w niniejszej sprawie musiały dokonać wykładni powołanych
przepisów art. 70, art. 105 ust. 1 i art. 107 u.p.a. w kontekście ustalonego stanu
faktycznego. Wobec tego uznano, że powód jest uprawnioną organizacją
zbiorowego zarządzania w znaczeniu przedmiotowym - odnośnie do rodzaju umów,
oraz w znaczeniu podmiotowym - odnośnie do reprezentacji twórców. Powód jest
zatem organizacją właściwą w rozumieniu art. 70 ust. 3 u.p.a.
Sądy rozstrzygające sprawę oceniły także, iż pozwana nie obaliła
domniemania wynikającego z art. 105 u.p.a., ponieważ nie udowodniła, że inna
organizacja poza stroną powodową, np. Stowarzyszenie Filmowców Polskich rości
sobie wobec niej tytuł do jakiegokolwiek utworu. Sądy uznały również uprawnienie
wynikające z art. 70 ust. 2 u.p.a. jako prawo autorskie, gdyż jego źródło tkwi
w autorskim prawie twórcy, ponadto wskazuje na to m.in. systematyka ustawy
i umieszczenie tego przepisu w Oddziale 2 zatytułowanym „Autorskie prawa
majątkowe". Sądy powołały w tym zakresie dominujący w piśmiennictwie
i judykaturze pogląd, zgodnie z którym roszczenie podmiotów wymienionych w art.
70 ust. 3 u.p.a. ma charakter względny i wynika ex lege (por. wyrok SN z dnia 11
maja 2006 r., I CSK 61/06, Lex nr 200885).
Konkludując, należy stwierdzić, iż Sąd Apelacyjny przeprowadził poprawną
wykładnię przepisów u.p.a. w brzmieniu obowiązującym w okresie, którego dotyczy
roszczenie pozwu. Stanowisko Sądu zostało szczegółowo uzasadnione własnymi
wnioskami interpretacyjnymi oraz z powołaniem się na dotychczasowe
orzecznictwo Sądu Najwyższego i poglądy doktryny. Sąd Najwyższy podziela
11
ukształtowany i utrwalony w judykaturze pogląd, zgodnie z którym wybór przez sąd
orzekający w sprawie jednego z możliwych sposobów interpretacji przepisów
prawa, nawet jeśli okaże się ona nieprawidłowa, nie oznacza niezgodności wyroku
z prawem, rodzącej odpowiedzialność odszkodowawczą Skarbu Państwa.
Stwierdzenie bezprawności prawomocnego wyroku nie może nastąpić bez
sięgnięcia do istoty władzy sądowniczej, polegającej na tym, iż sędzia orzeka
w warunkach niezawisłości, w sposób bezstronny, kierując się nie tylko
obowiązującym prawem, ale także własnym sumieniem i przysługującą mu
swobodą w ocenie prawa i faktów stanowiących podstawę rozstrzygnięcia.
Zakres swobody sędziego przy orzekaniu określa, poza przypisaną mu władzą
sądowniczą także treść prawa pozytywnego, często posługującego się pojęciami
niedookreślonymi i klauzulami generalnymi, albo przewidującego wprost pewien
margines wolności decyzji jurysdykcyjnych sędziego. Wpływające na treść
orzeczenia rezultaty wykładni prawa, mogą być różne, w zależności od jej
przedmiotu, zastosowanych metod oraz podmiotu, który jej dokonuje. Z istoty
wykładni wynika wiele możliwych interpretacji tego samego przepisu, a sam akt
wykładni z natury rzeczy nacechowany jest subiektywizmem (por. wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 16 stycznia 2009 r., III CNP 42/08, niepubl.).
Stwierdzenia niezgodności z prawem prawomocnego wyroku Sądu
Apelacyjnego w Warszawie nie uzasadniają także zarzuty naruszenia prawa
procesowego, tj. art. 234 k.p.c. oraz art. 217 w związku z art. 227 k.p.c.
Skarżący nie wykazał rażąco błędnego, a nawet niekwalifikowanego naruszenia
przez Sąd drugiej instancji wymienionych przepisów o postępowaniu dowodowym.
Należy zauważyć, że zgodnie z art. 4244
k.p.c. podstawą skargi nie mogą być
zarzuty dotyczące ustalenia faktów lub oceny dowodów, do czego de facto zmierza
skarżący w niniejszej sprawie.
W tym stanie rzeczy, gdy z przedstawionych przyczyn nie zachodziła
podstawa do stwierdzenia, że zaskarżony wyrok jest niezgodny z prawem,
wniesiona skarga podlegała oddaleniu stosownie do art. 42411
§ 1 k.p.c.
O kosztach postępowania ze skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego orzeczenia Sąd Najwyższy orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3
w związku z art. 391 § 1 i art. 39821
i art. 42412
k.p.c. oraz § 12 ust. 5 pkt 1
12
w związku z § 6 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września
2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez
Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego
ustanowionego z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1349 ze zm.).
jz