Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE Z DNIA 4 STYCZNIA 2011 R.
SDI 32/10
Zatarcie w trybie art. 76 k.k. skazania za przestępstwo, którego zna-
miona zawiera przewinienie dyscyplinarne, nie stanowi przeszkody do
wszczęcia i prowadzenia przez Sąd Dyscyplinarny postępowania dyscypli-
narnego o taki czyn przeciwko adwokatowi, bowiem przedawnienie odpo-
wiedzialności zawodowej nie może nastąpić wcześniej, niż upływ okresów
wskazanych w art. 101 k.k. i art. 102 k.k.
Przewodniczący: sędzia SN P. Kalinowski.
Sędziowie SN: T. Artymiuk, B. Skoczkowska (sprawozdawca).
Zastępca Rzecznika Dyscyplinarnego Naczelnej Rady Adwokac-
kiej: adw. W. Walosiński.
Sąd Najwyższy w sprawie adwokata Krzysztofa M., obwinionego z §
8 i § 43 Zbioru Zasad Etyki Adwokackiej i Godności Zawodu, po rozpozna-
niu w Izbie Karnej – na rozprawie w dniu 4 stycznia 2011 r., kasacji, wnie-
sionej przez obrońcę obwinionego od orzeczenia Wyższego Sądu Dyscy-
plinarnego Adwokatury z dnia 26 czerwca 2010 r., utrzymującego w mocy
orzeczenie Sądu Dyscyplinarnego Izby Adwokackiej z dnia 4 czerwca 2009
r.,
o d d a l i ł kasację (...).
2
U Z A S A D N I E N I E
Orzeczeniem Sądu Dyscyplinarnego Izby Adwokackiej w Z. z dnia 4
czerwca 2009 r., adwokat Krzysztof M. został uznany za winnego tego, że
w sierpniu 1996 r. w Ż., w celu osiągnięcia korzyści majątkowej doprowa-
dził Danutę M. do niekorzystnego rozporządzeniem mieniem w postaci pie-
niędzy w kwocie 500 zł, przez wprowadzenie jej w błąd, co do konieczności
przekazania tych pieniędzy prokurator Marcie B. w zamian za uchylenie
tymczasowego aresztowania wobec Andrzeja M., tj. przewinienia z § 8 i §
43 Zbioru Zasad Etyki Adwokackiej i Godności Zawodu i za to na podsta-
wie art. 81 ust. 1 pkt 6 i art. 82 ust. 2 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. – Pra-
wo o adwokaturze, wydalił obwinionego z adwokatury.
Orzeczenie to zaskarżył w całości obwiniony zarzucając:
1. naruszenie zasady bezpośredniości, poprzez zaniechanie przesłuchania
obwinionego,
2. zaniechanie przeprowadzenia dowodu z akt sądowych Sądu Rejonowe-
go w W. i Sądu Okręgowego w P., jak też z akt osobowych obwinionego
znajdujących się w ORA na okoliczność charakterystyki obwinionego,
przez co orzeczenie o wydaleniu obwinionego z adwokatury jest niesłuszne
i rażąco surowe. Podnosząc te zarzuty, obwiniony wniósł o uchylenie za-
skarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania
przez Sąd Dyscyplinarny przy ORA. Odwołanie to nie zawiera jakiegokol-
wiek uzasadnienia.
Wyższy Sąd Dyscyplinarny Adwokatury, orzeczeniem z dnia 26
czerwca 2010 r., utrzymał w mocy zaskarżone orzeczenie oraz zwolnił ob-
winionego z ponoszenia kosztów postępowania.
3
Kasację od prawomocnego orzeczenia wniósł obrońca obwinionego
Krzysztofa M. Zdaniem obrońcy zaskarżone orzeczenie jest w całości nie-
słuszne i rażąco narusza prawo, ponieważ:
1. art. 88 ust. 2 ustawy – Prawo o Adwokaturze określa, że przedawnienie
dyscyplinarne nie następuje wcześniej niż przedawnienie karne,
2. zgodnie z art. 76 k.k. skazanie Krzysztofa M. uległo zatarciu z mocy
prawa,
3. zgodnie z art. 106 k.k. z chwilą zatarcia skazania uważa się je za nieby-
łe, wpis o skazaniu usuwa się z rejestru skazanych,
4. przedawnienie karne nastąpiło w zakresie ścigania, orzekania i wykona-
nia kary wobec Krzysztofa M. w dniu 25 stycznia 2008 r., gdyż wyrok
prawomocny Sądu Okręgowego w P. zapadł dnia 25 stycznia 2005 r.,
5. postępowanie dyscyplinarne wobec Krzysztofa M. wszczęto dnia 11
grudnia 2000 r. i nie zostało zakończone w ciągu 5 lat, mimo zaistnienia
ujemnej przesłanki do prowadzenia postępowania, było ono prowadzo-
ne i zakończone orzeczeniem uznającym Krzysztofa M. winnym.
Podnosząc powyższe, obrońca wniósł o uchylenie zaskarżonego
orzeczenia i umorzenie postępowania.
Zastępca Rzecznika Dyscyplinarnego Naczelnej Rady Adwokackiej
na rozprawie przed Sądem Najwyższym wniósł o oddalenie kasacji jako
oczywiście bezzasadnej.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja obrońcy obwinionego Krzysztofa M. nie jest zasadna.
Wprawdzie skarżący nie wskazał bezpośrednio na naruszenie prze-
pisu art. 17 § 1 pkt 6 k.p.k., jednakże zarówno treść zarzutów, jak i wniosek
końcowy kasacji pozwalają stwierdzić, że zdaniem obrońcy w sprawie za-
chodzi negatywna przesłanka procesowa określona w tym przepisie, bo-
wiem nastąpiło przedawnienie odpowiedzialności zawodowej obwinionego i
4
w związku z tym powinno dojść do uchylenia zaskarżonego orzeczenia i
umorzenia postępowania.
Przede wszystkim należy stwierdzić, że obrońca obwinionego wska-
zując na art. 88 ust. 2 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. – Prawo o adwokatu-
rze, Dz. U. z 2002 r. Nr 123, poz. 1058 ze zm., nie neguje tego, że w sytu-
acji, gdy zarzucane przewinienie dyscyplinarne zawiera znamiona prze-
stępstwa, przedawnienie dyscyplinarne nie następuje wcześniej niż prze-
dawnienie karne oraz nie kwestionuje utrwalonego poglądu, wynikającego
z licznych orzeczeń Sądu Najwyższego, że jedynie prawomocny wyrok są-
du powszechnego skazujący za przestępstwo, którego znamiona zawarte
są w zarzucanym przewinieniu dyscyplinarnym jest podstawą ustaleń w
postępowaniu dyscyplinarnym, iż przewinienie dyscyplinarne zawiera zna-
miona przestępstwa (por. postanowienie z dnia 27 listopada 2003 r., SNO
73/03, LEX nr 471884; uchwała składu siedmiu sędziów z dnia 28 września
2006 r., I KZP 8/06, OSNKW 2006, z. 10, poz. 87).
Przypomnieć należy, że Sąd Dyscyplinarny Izby Adwokackiej w orze-
czeniu z dnia 4 czerwca 2009 r., uznając Krzysztofa M. za winnego popeł-
nienia deliktu dyscyplinarnego wskazał, że czyn ten zawiera również zna-
miona przestępstwa, za które obwiniony został skazany prawomocnym wy-
rokiem Sądu Rejonowego w W. z dnia 18 grudnia 2003 r., z mocy art. 286
§ 1 k.k. na karę 8 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawie-
szeniem jej wykonania na okres 3 lat próby. Z uzasadnienia kasacji wynika,
że zdaniem obrońcy obwinionego okoliczności faktyczne sprawy nie budzą
wątpliwości i przyznaje on, że Krzysztof M. mocą prawomocnego wyroku,
jaki zapadł wobec niego w sprawie karnej, został uznany za winnego po-
pełnienia przestępstwa. Jednakże z faktu, że został zakończony okres pró-
by i skazanie obwinionego uległo zatarciu, a więc uważa się je za niebyłe,
a obwinionego za osobę nie karaną, wysnuwa wniosek, że doszło do prze-
dawnienia dyscyplinarnego, gdyż w chwili orzekania przez Sądy Dyscypli-
5
narne minął już okres 5 lat przewidywany w ustawie do osądzenia występ-
ku dyscyplinarnego. Analiza sprawy wskazuje, że faktycznie wyrok Sądu
Rejonowego w W. uprawomocnił się w dniu 25 stycznia 2005 r. (data wyro-
ku Sądu odwoławczego), a więc z dniem 25 lipca 2008 r., a nie jak błędnie
wskazał obrońca w dniu 25 stycznia 2008 r., zgodnie z art. 76 § 1 k.k. ska-
zanie Krzysztofa M. uległo zatarciu z mocy prawa, co potwierdza zresztą
informacja z 11 maja 2010 r., z której wynika, że obwiniony nie figuruje w
Kartotece Karnej Krajowego Rejestru Karnego.
Zdaniem Sądu Najwyższego, z takim poglądem skarżącego nie moż-
na się jednak zgodzić. Oczywistym jest, że zgodnie z treścią art. 106 k.k., z
chwilą zatarcia skazania uważa się je za niebyłe, a wpis o skazaniu usuwa
się z rejestru skazanych. Zatarcie skazania jest zatem pewną fikcją prawną
i oznacza, że skazanemu ponownie przysługuje status osoby niekaranej,
bowiem przyjmuje się, że skazanie jako zdarzenie historyczne nie miało w
ogóle miejsca. Trafny jest jednak pogląd, że nie oznacza to, iż zatarcie
skazania stwarza niewzruszalne prawne domniemanie niewinności w sto-
sunku do danego czynu. Nie chodzi tu bowiem o domniemanie, lecz o fik-
cję prawną. Trudno mówić o domniemaniu, skoro zostało ono już wcześniej
obalone prawomocnym wyrokiem (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18
czerwca 2009 r., IV KK 164/09, LEX nr 512114; B. J. Stefańska: Skutki za-
tarcia skazania, Prok. i Pr. 2007, nr 10, s. 54-57; R. Krajewski: Zatarcie
skazania w prawie karnym, Prok. i Pr. 2007, nr 11, s. 104 oraz cytowane
tam piśmiennictwo). Zatarcie skazania nie oznacza więc anulowania treści
wyroku, tj. wyeliminowania go z mocą wsteczną z porządku prawnego jako
w ogóle niewydanego i nie niweluje też całkowicie wszystkich skutków ska-
zania, bowiem skazany nie odzyskuje wszystkich utraconych np. praw, or-
derów czy odznaczeń. Skazanie jest bowiem uważane za niebyłe, ale do-
piero z chwilą jego zatarcia i od tego momentu dopiero funkcjonuje fikcja
prawna i od tej też chwili nie może wywoływać żadnych negatywnych skut-
6
ków prawnych dla skazanego. Podkreślić jednak należy, że wcześniej ska-
zanie to istniało i wywoływało określone skutki wynikające z treści wyroku
(por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 28 października 2009 r., I
KZP 24/09, OSNKW 2009, z. 12, poz. 105; red.: M. Filar red.: Kodeks kar-
ny. Komentarz, Warszawa 2010, s. 543-545). Odnosząc powyższe do ni-
niejszej sprawy, należy stwierdzić, że wyrok Sądu Rejonowego w W. z dnia
18 grudnia 2003 r. jednoznacznie obalił domniemanie niewinności Krzysz-
tofa M. w takim zakresie, w jakim jest to konieczne i niezbędne do poczy-
nienia ustaleń przez Sąd Dyscyplinarny, że zarzucane mu przewinienie
dyscyplinarne zawiera również znamiona przestępstwa. Oznacza to, że
pięcioletni termin przedawnienia karalności przewinienia dyscyplinarnego
określony w art. 88 ust. 4 ustawy, wbrew twierdzeniu skarżącego, nie ma
zastosowania. Przepis art. 88 ust. 2 nakazuje bowiem w takich przypad-
kach, jak obecnie rozpoznawany, stosowanie przepisów ustawy karnej re-
gulujących przedawnienie tego czynu przestępnego, którego znamiona
wyczerpało bezprawne zachowanie adwokata, będące równocześnie
przewinieniem zawodowym. Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 7 grudnia
2007 r., SNO 81/07, OSNKW 2008, z. 2, poz. 15, wskazał, że w takiej sy-
tuacji wszczęcie i prowadzenie postępowania dyscyplinarnego jest do-
puszczalne w całym okresie przedawnienia, wynikającym z przepisów za-
równo art. 101 k.k. jak i art. 102 k.k. Skoro czyn obwinionego popełniony w
sierpniu 1996 r. wyczerpywał znamiona przestępstwa z art. 286 § 1 k.k.
zagrożonego karą do 8 lat pozbawienia wolności, to zgodnie z art. 101 § 1
pkt 2a k.k., przy uwzględnieniu wydłużonego terminu z art. 102 k.k., prze-
dawnienie karalności przewinienia dyscyplinarnego zarzucanego Krzyszto-
fowi M. nastąpi dopiero w sierpniu 2021 r.
Reasumując należy stwierdzić, że zatarcie w trybie art. 76 k.k. ska-
zania za przestępstwo, którego znamiona zawiera przewinienie dyscypli-
narne, nie stanowi przeszkody do wszczęcia i prowadzenia postępowania
7
dyscyplinarnego o taki czyn przeciwko adwokatowi przez Sąd Dyscyplinar-
ny, bowiem przedawnienie odpowiedzialności zawodowej nie może nastą-
pić wcześniej, niż upływ okresów wskazanych w art. 101 k.k. i art. 102 k.k.
Z tych względów Sąd Najwyższy orzekł, jak na wstępie.