Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CSK 118/10
POSTANOWIENIE
Dnia 12 stycznia 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Marek Sychowicz (przewodniczący)
SSN Wojciech Katner (sprawozdawca)
SSN Marian Kocon
w sprawie z wniosku E. Podstawowego Niestandaryzowanego Sekurytyzacyjnego
Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego z siedzibą w W.
przy uczestnictwie Banku BPH S.A. z siedzibą w K., Antoniego P.
i Marii P.
o zmianę wierzyciela we wpisie hipoteki w księdze wieczystej,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 12 stycznia
2011 r.,
skargi kasacyjnej uczestniczki postępowania Marii P.
od postanowienia Sądu Okręgowego
z dnia 23 czerwca 2009 r.,
oddala skargę kasacyjną uczestniczki postępowania Marii P. i
zasądza od niej na rzecz wnioskodawcy kwotę 120,- (sto
dwadzieścia) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania
kasacyjnego.
Uzasadnienie
2
Postanowieniem z dnia 23 czerwca 2009 r. Sąd Okręgowy oddalił apelację
Marii P. od postanowienia Sądu Rejonowego z dnia 4 listopada 2008 r. w sprawie z
wniosku E. Podstawowego Niestandaryzowanego Sekurytyzacyjnego Funduszu
Inwestycyjnego Zamkniętego z siedzibą w W. z udziałem Banku BPH Spółki
Akcyjnej z siedzibą w K., Antoniego P. i Marii P. o zmianę wierzyciela we wpisie
hipoteki w księdze wieczystej.
Powodowy Fundusz, załączając odpowiednie dokumenty, wnioskiem z dnia
5 marca 2007 r. żądał zmiany wierzyciela hipotecznego z Banku BPH S.A. na
wnioskodawcę, w księdze wieczystej prowadzonej dla nieruchomości, stanowiącej
własność Antoniego i Marii małżonków P., na zasadach wspólności ustawowej. Sąd
Rejonowy w osobie referendarza sądowego dokonał w dniu 29 maja 2008 r. wpisu
zgodnie z wnioskiem, a Sąd pierwszej instancji postanowił w dniu 4 listopada 2008
r. zaskarżony przez Marię P. wpis utrzymać w mocy. Uzasadnił to tym, że według
obowiązującego - w dacie zawierania umowy przelewu wierzytelności między
bankami – art. 326 ust. 2 ustawy z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach
inwestycyjnych (Dz. U. Nr 146, poz. 1546 ze zm.) bank nie był zobowiązany
uzyskać zgody dłużnika na przelew wierzytelności, w przypadku niedotrzymania
przez kredytobiorcę, określonych w umowie warunków udzielenia kredytu; miał
jedynie obowiązek wezwać dłużnika do zapłaty w trybie i na warunkach
określonych w ust. 3 i 4 powołanego przepisu, co nastąpiło. Oddalając apelację
Sąd drugiej instancji oparł rozstrzygnięcie na zasadzie wyrażonej w art. 316 § 1 w
związku z art. 13 § 2 k.p.c. i za podstawę orzekania przyjął art. 194-195 powołanej
ustawy o funduszach inwestycyjnych, ze względu na obowiązującą od dnia 13
stycznia 2009 r. ustawę z dnia 4 września 2008 r. o zmianie ustawy o funduszach
inwestycyjnych (Dz. U. Nr 231, poz. 1546). W art. 1 pkt 119 ustawa ta uchyliła art.
326 zmienianej ustawy w brzmieniu z 2004 r., a w art. 2 – uchyliła art. 92c ustawy z
dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (jedn. tekst Dz. U. z 2002 r. Nr 72, poz.
665 ze zm.).
W skardze kasacyjnej, opartej na obu podstawach określonych w art. 398
§ 1 pkt 1 i 2 k.p.c. uczestniczka postępowania Maria P. zarzuciła zaskarżonemu
postanowieniu naruszenie przepisów postępowania cywilnego, tj. art. 316 § 1 w
3
związku z art. 361 k.p.c., polegające na przyjęciu, że stan rzeczy, który należy brać
przy orzekaniu, a istniejący w chwili wydania postanowienia należy rozumieć jako
nakaz stosowania do zdarzeń, dla których właściwe są przepisy, obowiązujące w
chwili nastąpienia tych zdarzeń, przepisów obowiązujących w chwili orzekania, bez
względu na to, czy są to przepisy prawa materialnego i do jakich zdarzeń się
odnoszą. Naruszenie prawa materialnego polega na błędnym zastosowaniu art. 3
k.c. przez przyjęcie, że wejście w życie powołanej ustawy nowelizującej ustawę o
funduszach inwestycyjnych skutkuje tym, iż przelew dokonany pod rządami tej
ustawy w poprzednim brzmieniu jest ważny, mimo niespełnienia przesłanek
określonych w art. 92a prawa bankowego w związku z art. 326 tej ustawy, w
brzmieniu przepisów z dnia dokonania przelewu wierzytelności przez Bank BPH
S.A. na wnioskodawcę. Skarżąca wniosła o uchylenie zaskarżonego
postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania, względnie o jego
zmianę i oddalenie wniosku o wpis, z zasądzeniem kosztów postępowania
kasacyjnego.
W odpowiedzi na skargę wnioskodawca wniósł o jej oddalenie i zasądzenie
kosztów postępowania kasacyjnego według norm przepisanych.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna podlega oddaleniu.
Rozpoznając zarzuty dotyczące naruszenia przez zaskarżone postanowienie
przepisów postępowania cywilnego należy przyznać rację skarżącej, że nie można
interpretować art. 316 § 1 k.p.c., mającego zastosowanie w postępowaniu
wieczystoksięgowym tak, aby sąd musiał zawsze uwzględniać stan rzeczy z chwili
orzekania, w odniesieniu do stosowania prawa materialnego, do zdarzeń prawnych
mających miejsce przed złożeniem wniosku i decydujących o zasadności tego
wniosku. Sytuacja taka zachodzi w niniejszej sprawie, w której przepis ten nie może
zostać wprost zastosowany, mimo jego obowiązywania w związku z art. 13 § 2
k.p.c., ze względu na zmianę przepisów prawa materialnego między zdarzeniem
prawnym, którego dotyczy wniosek, a rozpoznaniem tego wniosku i mającym
zastosowanie art. 3 k.c. (por. wyrok SN z dnia 4 września 2008 r., IV CSK 196/08,
Lex nr 466004). Jak trafnie podnosi skarżąca, skuteczność czynności prawnej
4
(w tej sprawie – umowy kredytu z prawem przelewu wierzytelności) należy oceniać
z punktu widzenia przepisów obowiązujących w dacie jej dokonania, a więc
w odniesieniu do tej sprawy – w dniu 19 stycznia 1993 r. Skoro tak, to wniosek
o wpis zmiany wierzyciela hipotecznego w księdze wieczystej nieruchomości
skarżącej powinien zostać rozpatrzony na podstawie przepisów obowiązujących
przed powołaną nowelizacją ustawy o funduszach inwestycyjnych, która weszła
w życie dnia 13 stycznia 2009 r.
Z tego wynika, że Sąd drugiej instancji nieprawidłowo zastosował art. 316
§ 1 w związku z art. 13 § 2 k.p.c. (por. postanowienie SN z dnia 4 lutego 2005 r.,
II CK 591/04, Lex nr 603755), co zasadnie podnosi skarżąca. W sprawie powinny
znaleźć zastosowanie, obowiązujące przed wskazaną nowelizacją ustawy
o funduszach inwestycyjnych – art. 326 ust. 1-4 tej ustawy w jej brzmieniu z 2005 r.
oraz art. 92a-92c ustawy prawo bankowe, też przed uchyleniem tych przepisów
powołaną nowelą ustawy o funduszach inwestycyjnych. Błędne zastosowanie
w sprawie wskazanych przepisów postępowania cywilnego nie ma jednak
istotnego wpływu na prawidłowość rozstrzygnięcia.
Zgodnie z art. 326 ust. 1 ustawy o funduszach inwestycyjnych w pierwotnym
brzmieniu tej ustawy – do przelewu wierzytelności banku na fundusz
sekurytyzacyjny, z tytułu umów zawartych przed dniem wejścia w życie ustawy,
stosuje się przepisy art. 92a-92c ustawy Prawo bankowe, z zastrzeżeniem ust. 2-4
wskazanego art. 326. Podczas gdy art. 92c Prawa bankowego wymagał uzyskania
przez bank zgody dłużnika banku na przelew wierzytelności, to zgodnie z art. 326
ust. 2 ustawy o funduszach inwestycyjnych bank nie jest obowiązany do uzyskania
zgody dłużnika banku na przelew wierzytelności banku z tytułu umów kredytu,
w przypadku niedotrzymania przez kredytobiorcę warunków udzielenia kredytu,
określonych w umowie. Według art. 326 ust. 3 powołanej ustawy bank przed
zawarciem z funduszem sekurytyzacyjnym umowy przelewu wierzytelności banku
z tytułu umów kredytu, spełniających przesłankę, o której mowa w art. 326 ust. 2
jest obowiązany wezwać do zapłaty dłużnika banku na warunkach, które wskazuje
art. 326 ust. 3 i 4 tej ustawy.
5
Z ustalonego stanu faktycznego wynika, że wymagania wskazane przez
przytoczone przepisy zostały w niniejszej sprawie spełnione. Tak więc w świetle
mającego zastosowanie w tej sprawie art. 326 ustawy o funduszach inwestycyjnych
umowy kredytowe, zawarte przed wejściem w życie ustawy o funduszach
inwestycyjnych z dnia 27 maja 2004 r. (umowa w sprawie niniejszej została zawarta
dnia 19 stycznia 1993 r.) nie wymagają, w okolicznościach wskazanych w tym
przepisie zgody dłużnika na dokonanie cesji wierzytelności z tytułu umów
kredytowych. Sąd w składzie rozpoznającym sprawę podziela stanowisko wyrażone
w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 13 maja 2010 r. (IV CSK 558/09, OSNC 2010,
nr 12, poz. 168), w którym stwierdzono, że jeżeli dłużnik banku będący
kredytobiorcą nie dotrzymuje warunków udzielenia kredytu, bank może dokonać
przelewu wierzytelności na rzecz funduszu sekurytyzacyjnego bez zgody zarówno
tego dłużnika, jak i dłużnika banku z tytułu zabezpieczonego kredytu.
Należy ponadto wziąć pod uwagę art. 194 i art. 195 ust. 1 ustawy
o funduszach inwestycyjnych, obowiązujący od początku uchwalenia ustawy.
Zgodnie z art. 194 tej ustawy księgi rachunkowe i inne dokumenty funduszu
sekurytyzacyjnego mają moc prawną dokumentów urzędowych oraz stanowią
podstawę do dokonania wpisów w księgach wieczystych. Według art. 195 ust. 1
powołanej ustawy, w przypadku nabycia przez fundusz sekurytyzacyjny
wierzytelności zabezpieczonych hipoteką sąd prowadzący księgę wieczystą, na
wniosek funduszu o wpis zmiany dotychczasowego wierzyciela, dokonuje wpisu
w księdze wieczystej o zmianie wierzyciela, na rzecz którego była ustanowiona
hipoteka, zaś fundusz dołącza wyciąg z ksiąg rachunkowych, odpowiednio
uwierzytelniony, potwierdzający nabycie tej wierzytelności albo puli wierzytelności
zabezpieczonych hipoteką. Wymagania te zostały przez wnioskodawcę
wypełnione, a Sąd drugiej instancji uznał powołane przepisy za właściwą podstawę
rozstrzygnięcia.
W świetle poczynionych rozważań można uznać stanowisko Sądu
Okręgowego za prawidłowe, a właściwą podstawą rozstrzygnięcia są wskazane
przepisy ustawy o funduszach inwestycyjnych, sprzed nowelizacji obowiązującej od
dnia 13 stycznia 2009 r. Dodatkowo należy wskazać, że zgodnie z art. 6268
§ 2
k.p.c. sąd w postępowaniu wieczystoksięgowym bada treść i formę wniosku oraz
6
dołączonych do niego dokumentów oraz treść księgi wieczystej i na tej podstawie
może albo dokonać zmiany wpisu zgodnie z wnioskiem, albo wpisu tego odmówić.
W rozpoznawanej sprawie wpis został dokonany zgodnie z wnioskiem.
Wprawdzie zatem uzasadnienie zaskarżonego postanowienia jest błędne,
ale samo postanowienie odpowiada prawu.
Mając to na uwadze należało na podstawie art. 39814
oddalić skargę
kasacyjną, orzekając o kosztach postępowania kasacyjnego na podstawie art.
39821
w związku z art. 98, art. 391 § 1 i art. 13 § 2 k.p.c.