Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CZ 91/10
POSTANOWIENIE
Dnia 19 stycznia 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Antoni Górski (przewodniczący)
SSN Irena Gromska-Szuster (sprawozdawca)
SSA Maria Szulc
w sprawie z powództwa T. P.
przeciwko Skarbowi Państwa - Archiwum Państwowemu w K.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 19 stycznia 2011 r.,
zażalenia powoda na postanowienie w przedmiocie zasądzenia zwrotu kosztów
zastępstwa procesowego za drugą instancję zawarte w wyroku Sądu Okręgowego
z dnia 29 czerwca 2010 r.,
oddala zażalenie oraz wniosek o zwrot kosztów postępowania
zażaleniowego.
Uzasadnienie
2
Wyrokiem z dnia 29 czerwca 2010 r. Sąd Okręgowy oddalił apelację powoda
od wyroku Sądu pierwszej instancji oddalającego powództwo o zasądzenie od
strony pozwanej kwoty 7 900 zł.
Oddalając apelację Sąd drugiej instancji zasądził od powoda na rzecz strony
pozwanej kwotę 600 zł. tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego
wskazując jako podstawę rozstrzygnięcia o kosztach art. 98 § 1 i 3 k.p.c. oraz
odpowiednie przepisy rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września
2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez
Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego
ustanowionego z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1349 ze zm.).
Sąd Okręgowy nie znalazł podstaw do zastosowania art. 102 k.p.c. i nie
obciążenia powoda kosztami postępowania apelacyjnego. Wskazał, że zasadą jest
przewidziana w art. 98 k.p.c. odpowiedzialność strony za wynik procesu. Powód
wytaczając powództwo oraz składając apelację od niekorzystnego dla niego wyroku
powinien był liczyć się z możliwością przegrania sprawy i koniecznością zwrócenia
stronie pozwanej kosztów, które musiała ona wyłożyć na podjęcie celowej obrony
swych praw. Fakt, że Sąd pierwszej instancji zastosował art. 102 k.p.c. i nie
obciążył powoda kosztami procesu za pierwszą instancję nie uzasadnia sam
w sobie, zdaniem Sądu drugiej instancji, nie obciążania powoda kosztami procesu
także w postępowaniu apelacyjnym. Podobnie okoliczność, że powód zwolniony był
od opłat sądowych nie jest wystarczająca do nieobciążania go kosztami procesu
należnymi przeciwnikowi. Zgodnie z art. 102 k.p.c. odejście od zasady
odpowiedzialności za wynik procesu dopuszczalne jest jedynie w przypadkach
szczególnie uzasadnionych, które zdaniem Sądu Okręgowego nie zachodzą
w rozpoznawanej sprawie. Wprawdzie obecna sytuacja materialna powoda nie jest
dobra, jednak wytoczone powództwo dotyczy należności wynikającej z umowy
sprzed pięciu lat i pozostaje w związku z prowadzeniem przez powoda działalności
gospodarczej. Strona pozwana musiała ponieść koszty swojej obrony także
w postępowaniu apelacyjnym zainicjowanym przez powoda. W tych
okolicznościach nie ma, zdaniem Sądu Okręgowego, podstaw do zastosowania art.
102 k.p.c.
3
W zażaleniu na powyższe rozstrzygnięcie o kosztach postępowania
apelacyjnego pełnomocnik powoda zarzucając naruszenie art. 102 k.p.c. przez
nieuwzględnienie okoliczności, że sytuacja materialna powoda uzasadniała
zwolnienie go od kosztów sądowych oraz że dochodzi on wynagrodzenia za
wykonaną usługę, a powództwo zostało oddalone wyłącznie z powodu
podniesionego przez stronę pozwaną zarzutu przedawnienia, a zatem pozwany
odniósł nieuzasadnioną korzyść kosztem powoda – wnosił o zmianę zaskarżonego
postanowienia i zwolnienie powoda od ponoszenia kosztów zastępstwa
procesowego pozwanego oraz o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego
według norm przepisanych.
Po uiszczeniu opłaty od zażalenia pełnomocnik powoda działający z urzędu
w piśmie procesowym z dnia 13 września 2010 r. wniósł o zasądzenie kosztów
postępowania zażaleniowego według norm przepisanych oraz o zwrot kosztów
poniesionych przez kancelarię w kwocie 79 zł. w związku z opłatą od zażalenia,
bowiem koszty te zostały w całości pokryte przez kancelarię i nie zwrócone przez
powoda w całości ani w części.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie nie jest uzasadnione.
Przepis art. 102 k.p.c. jest wyjątkiem od przewidzianej w art. 98 k.p.c. zasady
ponoszenia przez stronę przegrywającą proces celowych kosztów wyłożonych
przez wygrywającego przeciwnika na obronę jego praw, jeżeli złożył on odpowiedni
wniosek w tym przedmiocie. Jako wyjątek od zasady musi być wykładany ściśle
i stosowany tylko w wypadkach szczególnie uzasadnionych. Jak wielokrotnie
wskazywał Sąd Najwyższy, ocena, czy występują szczególne okoliczności
uzasadniające zastosowanie art. 102 k.p.c. jest suwerennym uprawnieniem
jurysdykcyjnym sądu orzekającego, co oznacza, że jeżeli sąd ten przedstawił
i ocenił wszystkie okoliczności sprawy mogące mieć znaczenie dla zastosowania
art. 102 k.p.c. i uzasadnił dlaczego przepis ten zastosował lub odmówił jego
zastosowania, to sąd odwoławczy nie ma podstaw do ingerencji w tę ocenę ani do
jej zmiany (porównaj między innymi orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 27 maja
2010 r. II PK 359/09, z dnia 3 lutego 2010 r. II PK 192/09 i z dnia 11 lutego 2010 r.
I CZ 112/09, nie publ.).
4
Wielokrotnie też Sąd Najwyższy wskazywał, że ponieważ funkcja i cel
przewidzianego w art. 100-102 u.k.s.c. zwolnienia od opłat sądowych jest inna niż
funkcja i cel przewidzianego w art. 102 k.p.c. odstąpienia od obciążania
przegrywającej strony kosztami procesu poniesionymi przez wygrywającego
przeciwnika, sam fakt zwolnienia strony od opłat sądowych nie prowadzi
automatycznie do oceny, że zachodzi „wypadek szczególnie uzasadniony”,
pozwalający na zastosowanie art. 102 k.p.c. (porównaj między innymi orzeczenia
Sądu Najwyższego z dnia 27 stycznia 2010 r. II CZ 88/09 i z dnia 11 lutego 2010 r.
I CZ 112/09, nie publ.).
Sąd Okręgowy wskazał i rozważył wszystkie okoliczności istotne dla oceny,
czy w rozpoznawanej sprawie zachodzi „wypadek szczególnie uzasadniony”
w rozumieniu art. 102 k.p.c., w tym zarówno trudną sytuację materialną powoda,
uzasadniającą zwolnienie go od opłat sądowych, jak i rodzaj roszczenia
dochodzonego w sprawie. Uzasadnił dlaczego uznał, że brak podstaw do
zastosowania art. 102 k.p.c. i jego oceny w tym względzie nie można uznać za
dowolną czy nie mającą uzasadnienia w okolicznościach sprawy. Dlatego zażalenie
nie może być skuteczne, tym bardziej, że wskazane w nim okoliczności takie jak
podniesienie przez stronę pozwaną zarzutu przedawnienie roszczenia powoda
i konsekwencje z tym związane, nie mogą być w żadnym wypadku uznane za
sytuację wyjątkową i wypadek szczególny, uzasadniający odstąpienie od
obciążenia przegrywającego powoda kosztami procesu poniesionymi przez stronę
pozwaną.
Z tych przyczyn Sąd Najwyższy na podstawie art. 39814
w zw. z art. 39491
§ 3 k.p.c. oddalił zażalenie.
Oddalony też został wniosek o zasądzenie kosztów postępowania
zażaleniowego, bowiem w wyniku oddalenia zażalenia, powód przegrał sprawę
w postępowaniu zażaleniowym i nie ma do tego podstaw (art. 98 w zw. z art. 397
§ 2, art. 39821
i art. 391 § 1 k.p.c.).
Nie ma też podstaw do przyznania pełnomocnikowi powoda z urzędu od
Skarbu Państwa kosztów zastępstwa procesowego obejmujących wynagrodzenie
adwokata, wynikających z udzielenia pomocy prawnej w postępowaniu
zażaleniowym, bowiem adwokat z urzędu nie złożył ani wniosku o przyznanie mu
5
tych kosztów ani oświadczenia, że nie zostały one zapłacone w całości lub w części
(§ 20 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r.
w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa
kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz.
1348 ze zm.).
Wniosek pełnomocnika powoda z urzędu o zwrot wyłożonej przez niego za
powoda opłaty od zażalenia nie mógł zostać uwzględniony, gdyż wydatku tego nie
można uznać za niezbędny wydatek adwokata w rozumieniu § 19 wskazanego
wyżej rozporządzenia, zwracany przez Skarb Państwa w ramach ponoszenia
kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu. Nie jest to bowiem
wydatek obciążający adwokata, lecz stronę i pełnomocnik z urzędu nie ma
obowiązku wykładania go za stronę.